25-jarig bestaan N.V. Drukkerij „De Spaarnestad" 25 jaar Drukkunst K. R. O. TWEEDE BLAD VRIJDAG 4 SEPTEMBER 1931 BLADZIJ w apgi wxzjl ik.1 11 x'4 a&-iiSüi Jubilarissen Een en ander uit haar geschiedenis 1906—1931! Möfiö-HOLLAHSSCH DAGBLAD ft»# utAt» BOSKOOWCH *■*<■- NIEUWSS AlWEKTENTIEBLAD gifte van „De Humorist", terwijl in hetzelf de jaar de eerste boeken van de Spaarnestad- Bibliotheek en van de Hollandsche Biblio theek verschenen. „Groot-Rotterdam" werd uitgebreid met de „Zeeuwsche Editie". 1929 „De Stad Antwerpen". Mei 1930 de „Zilveren Trompet". Juni 1930 „Ons Land". Mei 1931 „Neue Jugend" te Berlijn; Zaterdag 5 September a.s. zal op plechtige en feestelijke wijze herdacht worden het 25-jarig bestaan van de N.V. Drukkerij „De Spaarnestad", wier geschiedenis innig verbonden is met die der „Nieuwe Haar- lemsche Courant". Het is dus alleszins te rechtvaardigen, wanneer wij op deze plaats een en ander memoreeren uit de historie van onze drukkerij, welke in de kwarteeuw van haar bestaan tot grooten bloei is gekomen. In een, ter gelegenheid van het zilveren Jubileum, uitgegeven gedenkboek, herinnert de secretaris van den Raad van Commissa rissen, de heer Mr. J. N. J. E. Heerkens Thijssen, eraan, hoe „De Spaarnestad" haar werkzaamheden is begonnen met het uitgeven van de „Nieuwe Haarlemsche Courant", welke ook de eerste aanleiding is geweest tot de oprichting der vennootschap en altijd een belangrijk deel daarvan heeft uitgemaakt. !Wat er was vóór „De Spaarnestad" De „Nieuwe Haarlemsche Courant" be stond dan ook lang vóór de stichting der vennootschap. Onmiddellijk daarvoor, in 1906, werd zij geredigeerd en uitgegeven door den heer W. Küppers, die zijn drukkerij had gevestigd in het perceel Jansstraat 25. Toen bekend werd, dat de heer Küppers Zijn dagblad voor een zeker bedrag zou willen overdoen, werden er oogenblikkelijk door een aantal Haarlemsche katholieken stappen gezet, om den aankoop te financieren. De geboorte van het plan Den sen Juli 1906 kwamen dientengevolge twintig katholieken, geestelijken en anderen, in het gebouw St. Bavo, Smedestraat, bijeen, onder leiding van kanunnik Th. J. A. Bosman, destijds rector van het gesticht St. Joannes de Deo. Toen werd het plan geboren, met de courant ook de drukkerij over te nemen, en tot dat doel een naamlooze vennootschap op te richten. Voor het benoodigde kapitaal, in den vorm van aandeelen en obligaties, werden voldoende deelnemers gevonden, zoodat men er zeker van was, dat de middelen er waren. Het bescheiden begin Het plan vond im groszen Ganzen alge- meene instemming en er werd in die ver gadering een commissie benoemd, om de statuten voor de op te richten vennootschap te ontwerpen. Die commissie bestond uit notaris B. E. C. Seignette, mr. J. N. J. E. Heerkens Thijssen en den secretaris van het bisdom, H. A. Th. van Dam. De aandeelhouders kozen als commissa rissen kanunnik Th. J. A. Bosman, H. A. Th. van Dam, secretaris van het bisdom, alsmede de heeren J. W. A. Beynes, mr. J. N. J. E. Heerkens Thijssen en A. J. Schmier, die eenige dagen later uit hun midden kanunnik Bosman als voorzitter en mr. Heerkens Thijssen als secretaris aanwezen. Den ioen September 1906 werden de gewijzigde ontwerp-statuten definitief aan vaard en de vennootschap kreeg toen haar naam t „De Spaarnestad". Het begin was er. Maar een bescheiden begin 1 bouw van de voormalige lakstokerij van Savrij aan de Kinderhuisvest. Al was er nu voor behoorlijke huisvesting gezorgd, de financieele toestand was alles behalve rooskleurig, doch langzamerhand werd dit beter. Ook steeg de oplaag, zoodat de eenige pers ten slotte slechts met moeite alles kon verwerken. Als er dan ook maar iets aan de pers haperde, was „Leiden in last". Zoo zat alles met de handen in het haar, toen er werkelijk een keer storing kwam en er een nieuwe plaat noodig bleek te zijn, welke heelemaal uit Brussel moest komen en tot overmaat van ramp de kolossale som van 200.kostte. Daarom werd een nieuwe pers aangeschaft, tegelijk met de eerste zetmachine van „De Spaarnestad". Op het voorbeeld der groote bladen voerde ook de Nieuwe Haarlemsche Courant in Maart 1908 de gratis-ongevallenverzekering voor hare lezers in. Zij was de eerste der Haarlemsche bladen. De eerste expansie De toenmalige directeur, F. H. M. v. d. Griendt was een man met veel initiatief. Zijn rustelooze geest zocht steeds naar objec ten, die het werkterrein der vennootschap moesten vergrooten. Allereerst begon hij met de uitgave van een Zondagsblad en op 30 September 1910 kon „De Spaarnestad" een overeenkomst sluiten inzake overname van „De Katholieke Illustratie". In dit belangrijk jaar voor De Spaarne stad nam commissaris Schmier ontslag. In de vacature werd niet voorzien. Het aantal commissarissen werd derhalve tot vier teruggebracht. De Katholieke Illustratie mocht zich in een buitengewonen groei verheugen. Begin 1911 kon de illustratiepers het aangroeiende werk al niet meer af. Evenals vroeger zou een defect weer groote moeilijk heden scheppen, en, door de ondervinding geleerd, werd er ditmaal niet lang gewacht. Weldra kwam een nieuwe pers haar collega assisteeren. De gang der onderneming teekende zich af in de financieele resultaten. Over het jaar 1911 kon, voor het eerst sinds het be staan der vennootschap, dividend worden uitgekeerd. Naar de Nassaulaan De papiervoorraad veroverde echter lang zamerhand het gebouw aan de Kinderhuis- vest en drukkerij, redactie en administratie kwamen danig in de verdrukking. Het was duidelijk het gebouw werd te klein. Er zou naar een grootere woning moeten wor den gezocht. Voorloopig wist de directeur zich nog te behelpen, door elders pakhuizen te huren, om het papier te bergen. In Sep tember kwam de kans. Er was aan de Nassau laan een complex huisjes met een oppervlakte van 700 M.2 te koop. Tot aan koop werd be sloten. Toen brak echter de wereldoorlog uit, en ofschoon het drukkersbedrijf hier te lande bijna uitluitend op het binnenland is aangewezen, deelde het toch ook in de algemeene depressie. Het duurde slechts kort> Toen het onmiddellijk oorlogsgevaar voQr De groei van DE SPAARNESTAD. In den inzet het gebouw, waar de N.V. tot 1914 op de Kinderhuisvest zetelde; de andere foto stelt ons tegenwoordige gebouw aan de Nassaulaan voor Het personeel was al even bescheiden in aantal. Er was een bureau-ambtenaar, geholpen door twee jongens. Verder waren er eenige zettersmaatjes. De priJle jeugd der N. V. was zeer moeilijk De nieuwe vennootschap sloeg haar tenten op in het perceel Jansstraat 1. Een der eerste daden was het uitgeven van een Off icieeleKerklijst, welke aan de abonné's der Nieuwe Haarlemsche Courant gratis werd verstrekt. Met goeden moed ging de vennootschap in zee, maar het ging al spoedig niet, zooals men het wel wenschte en de zaak dreigde zelfs teniet te gaan. Krasse maatregelen werden genomen, om de situatie te redden. Wij zullen alle wederwaardigheden van bet moeilijk begin niet verhalen en alle omzwervingen niet stap voor stap volgen, doch volstaan mei de vermelding, dat de drukkerij tenslotte onder directie van den heer F. H. M. v. J. Griendt 22 Augustus 1906 gevestigd werd in het vrijstaande ge- Nederland voorbij was, ademde ieder ruimer op en het bleek, dat het publiek verzot was op illustraties, vooral op die welke een glimp te zien gaven van het verschrikkelijk gebeuren over onze grenzen. „De Spaarnestad" zag dat zeer goed in en zij stelde alles in het werk, om de abonné's van hare uitgaven te gerieven. Men wilde nog veel meer doen. Zoolang echter alles aan de Kinderhuisvest moest gemaakt wor den, was er geen denken aan. Daarom gaf de aandeelhoudersvergadering van 2 December 1914 haar toestemming tot den nieuwbouw en hechtte tevens haar goedkeuring aan een plan tot aankoop van een diepdruk-rotatie- pers, welke in het nieuwe gebouw zou worden opgesteld. Spoedig daarna namen de werk zaamheden een aanvang. Het nieuwe ge bouw aan de Nassaulaan was een ontwerp van architect J. Stuyt. Inmiddels werd er hard gewerkt om de uitgaven op allerlei wijzen te verfraaien. Doch toen het gebouw aan de Nassaulaan gereed was, liet de nieuwe diepdrukpers nog op zich wachten. In den oorlogstijd mocht er uit Duitschland geen koper worden uitgevoerd, en de pers, waaraan zeer veel Het volledig bestuur, directie en commissarissen van de N.V. Drukkerij „De Spaarnestad", door Herman Moerkerk bij gelegen heid van het vüf-en-twintig-jarig bestaan der Vennootschap geschilderd. Het doek heeft een origineele grootte van 3 bij 2 meter koper en rubber was verwerkt, kon niet worden geleverd, alvorens een even groote hoeveelheid koper, als er aan de pers zat, naar Duitschland was gezonden. Eindelijk, den ren October 1915 stond de pers, volledig gemonteerd, in het voltooide gebouw. Hiermede werd een nieuw tech nisch tijdperk voor de onderneming inge luid. Kanunnik Bosman wijdde den I7den October het nieuwe gebouw in. Het chro nische ruimtegebruik was van de baan. Het overbrengen van het bedrijf kon slechts geleidelijk geschieden. Het demonteeren en weer opbouwen der machines bracht nogal eens stagnatie te weeg, maar toen dat een maal achter den rug was, kon de volle aan dacht aan de ontwikkelingsmogelijkheden van de onderneming worden geschonken. „De Spaarnestad" spreidt haar vleugels Kort na de verhuizing werden van uitgever Malmberg de jeugdtijdschriften Roomsche Jeugd en Kleuterblaadje overgenomen. De onderhandelingen met Ons Blad te Alkmaar hadden succes. Het blad kwam met de drukkerij Kusters in het bezit der ven nootschap, terwijl ook de Boskoopsche drukkerij en de Boskoopsche Courant onder het beheer der „Spaarnestad" kwamen. Ook werd nog de Nieuwe Zuid-Hollander te Gouda, die op een particuliere drukkerij verzorgd werd, overgenomen. Nog andere ondernemingen werden op touw gezet en nieuwe uitgaven ondernomen. Het einde van den grooten oorlog bracht geen conjunctuursverlaging mee. Aller wegen werden de prijzen der levensbehoeften hooger en evenals alle andere bedrijven was De Spaarnestad genoodzaakt een alge meene salaris- en loonsverhooging in te voeren. De gang van zaken in het bedrijf vormde daartegen geen beletsel. Integendeel, er was werk genoeg en de arbeid was loonend. De steeds groeiende oplaag der bladen maakte het noodig, een nieuwe rotatiepers aan te schaffen. Kanunnik Bosman In Mei 1923 trof De Spaarnestad een groot verlies. Kanunnik Bosman, die van de oprichting af als voorzitter van den raad van commissarissen zijn toewijding en groote gaven aan „De Spaarnestad" had gegeven, werd door den dood weggenomen. Zijn sterke, doch beminnelijke persoonlijkheid was een groote steun voor De Spaarnestad, ook nog toen hij als deken van Amsterdam andere zaken te behaitigen had. Altijd en immer was hij bereid zijn belangstelling en adviezen te geven. De Spaarnestad zal steeds zijn nage dachtenis eeren. Met toestemming van den Bisschop deed Rector Sondaal, sedert 1906 de censor der uitgaven, zijn intrede in het college van commissarissen. Met de benoeming van dezen schranderen man en hoogstaanden priester deden aan deelhouders een gelukkigen greep. Deken van Dam werd in plaats van deken Bosman tot voorzitter van den raad van commissarissen aangewezen. Nog meer uitbreidingen Het ruimtegebrek der drukkerij bracht intusschen weer verbouwingsplannen mee. Er werd besloten, de 32-zijdige diepdrukpers, die er toch eenmaal komen moest, behoorlijk te huisvesten. Ditmaal werden de plannen zeer grootsch opgezet en, ook met het oog op toekomstige uitbreidingen, werden bijna alle perceelen van het blok Nassaulaan, Magdalenastraat, Kinderhuisstraat en Nas- saustraat aangekocht. Uit een twe .tal plannen voor den nieuwbouw werd dat van Ir. v. d. Heyden aangenomen en weldra vingen de werkzaamheden aan, om geleidelijk te worden voltooid. Dat de verbouwing wel noodig was, bewees de snelle groei van het bedrijf, dat onafzienbare mogelijkheden inhield; De commissarissen gaven directeur v. d. Griendt een helper om hem van een deel zijner werkzaamheden te ontlasten. In Juni 1925 kwam de heer C. Ooms in dienst van De Spaarnestad, aanvankelijk als secretaris der directie en secretaris der tijdschriften, met de uitgesproken bedoeling, dat deze functio naris later plaatsvervangend directeur zou worden. Daar zou echter zoo dacht men toen nog wel eenige tijd overheen gaan. Spoediger dan iemand kon denken, zou deze schrandere functionaris geroepen worden, zijn organisatorisch talent ten opzichte van De Spaarnestad te ontplooien. De bloei van De Spaarnestad hield aan. Er was nu alle reden om feest te vieren, toen het zestigjarig bestaan van de Katholieke Illustratie en het vijftigjarig bestaan van de Nieuwe Haarlemsche Courant werden her dacht en de nieuwe bouw en nieuwe pers in gebruik werden genomen. Bij die gelegen heid kon aan het feestvierende personeel worden medegedeeld, dat in principe besloten was, een pensioenregeling in te voeren. Ook werd toen de kindertoeslag ingevoerd, te beginnen bij het vijfde kind, een besluit,i Er heerscht vreugde aan het Spaame, Te begrijpen is ook dét, Want vóór 25 jaren Stichtte men„de Spaarnestad!" In de veste aan het Spaame Was het krijgsrumoer voorbij. Toen de druk er was verdwenen, Kwam er juist een drukkerij! En de drukkers gingen drukken Onder druk der energie. En de drukpers bracht het drukwerk Tot een drukkunst-symphonie. Laurens Koster kijkt tevreden Van zijn hooge voetstuk neer, Want de drukkunst strekt hem zeiven En de Spaarnestad tot eer! Hulde den bekwame drukkers! Want in drukken ligt hun kracht; Zij toch, geven aan de drukpers Juist haar koninklijke macht! En ondanks de autithese, Dit hoeft nader geen betoog, Drukte men door flink te drukken Juist ,jde Spaarnestad" omhoog! MARTIN BERDEN. dat wel duidelijk den echt katholieken geest der instelling kenmerkte. F. H. M. v. d. Griendt f V. d. Griendt zou echter de uitvoe ring van vele zijner plannen met meer verwe- zelijkt zien. Te midden van zijnwerkzaam- heden, temidden van zijn vele plannen werd deze energieke man door den onverbiddelijk en dood weggerukt. Op Zaterdagmiddag 26 Maart 1927 werd hij op het station te Haar lem door een hartverlamming getroffen. In het Gedenkboek is een afzonderlijk hoofdstuk aan zijn persoon gewijd. Door het overlijden van den directeur was „De Spaarnestad zonder dagelijksche leiding. De gedelegeerde commissarissen, pastoor Sondaal en mr. Heerkens Thijssen, wezen aanstonds de twee personen aan, die huns inziens voorloopig de aangewezen personen waren om de leiding van het bedrijf over te nemen. Het waren de heeren Joh. Hazenberg en C. Ooms. De jaarvergadering 1928 bracht de direc teurskwestie definitief in orde. De aandeel houdersvergadering sprak als haar oordeel uit, dat een onderneming van den omvang, als „De Spaarnestad", twee directeuren vereischte, n.l. een technischen directeur en den hoofdredacteur. Men besloot daarom, een directeur voor het commercieel en tech nisch gedeelte en een voor het redactioneele gedeelte te benoemen Benoemd werden de heeren Ooms en Weterings. In dezelfde vergadering werd de heer Joh. Hazenberg tot algemeen administra teur benoemd. Accountant Lucas werd uit- genoodigd zitting te nemen in het college van commissarissen, om de plaats in te nemen van commissaris Schmier, welke steeds onbezet was gebleven. Het personeel werd verblijd met het reeds op het jubileumfeest van 1927 aangekondigde pensioenfonds, Steeds weer nieuwe uitbreidingen Weldra werd weer eens begonnen met een verbouwing. De pakhuisruimte moest worden uitgebreid, een ruime vergaderzaal voor aan deelhouders moest er worden gebouwd, verschillende afdeelingen, welke zeer be nauwd gehuisvest waren, zouden êen be hoorlijke werkgelegenheid krijgen. Een foto archief en een bibliotheek zouden het werk der redactie ten goede komen. De verbou wing met uitvoering van al deze plannen kwam einde 1929 klaar. De voorspoedige gang van zaken noopte in 1930 andermaal tot uitbreiding van ge bouwen en machines. Enkele aan de vennoot schap toebehoorende oude perceelen in de Nassaustraat en Kinderhuisstraat werden gesloopt en een nieuwe hoek kwam het groote gebouw completeeren. Een hoogdrukrotatie pers werd aangekocht en opgesteld om de stijgende oplagen der bibliotheekromans te verwerken. De M.A.N. te Augsburg kreeg opdracht tot levering van een groote diep drukrotatiepers met vijf drukwerken en een kleinere driekleuren-diepdrukrotatiepers met vier drukwerken. Deze beide persen zullen in den loop van deze maand in gebruik worden genomen. Op het eind van 1930 deed zich de nood zakelijkheid gevoelen, de directie van een eei harer overstelpende werkzaamheden te ontlasten. Een verandering van statuten maakte het mogelijk, een der commissarissen directiebevoegdheid te geven en commissaris Lucas trad nu als gedelegeerd commissaris met de bevoegdheid van directeur op. De Raad van Toezicht zou voortaan bestaan uit de Commissarissen Pastoor Sondaal en Mr. Heerkens Thijssen. Hiermede was het beheer der vennootschap afdoende geregeld. De jaarvergadering van 23 Mei 1931 gaf wel een goed beeld van den soliden stand van De Spaarnestad. Over het jaar 1930 was er een winst gemaakt als nooit te voren. Het Militair Hospitaal wordt gekocht Nadat de vennootschap geleidelijk in het bezit was gekomen van alle perceelen, welke in den vierhoek, gevormd door vier straten, liggen, heeft zij, bij voorloopig koopcontract, van de gemeente Haarlem aangekocht het complex van het militair hospitaal inclusief de daar tusschen liggende straat. Men is daardoor in het bezit gekomen van een ter rein, nog grooter dan het reeds in eigendom zijnde complex. Het voormalig hospitaal wordt voorloopig slechts voor papierberging gebezigd. De uitgaven van „De Spaarnestad" WiJ hebben onze lezers niet willen ver moeien met jaartallen en dagen, waarop de vele nieuwe uitgaven die „de Spaarne stad" uitgeeft, het licht zagen. Sommige bleken trouwens geen levensvatbaarheid te hebben. Hieronder publiceeren wij in chronolo gische volgorde de voornaamste kranten en tijdschriften, welke door „De Spaarnestad" worden uitgegeven. Zooals uit het geschiedkundige overzicht blijkt, werd begonnen met de „Nieuwe Haarlemsche Courant". Daarna kwamen respectievelijk 30 September 1910 „De Katholieke Illustratie". October 1914 „Roomsche Jeugd" en „Kleuterblaadje". 1917 „Noord-Hollandsch Dagblad". 29 Maart 1920 „De Stad Amsterdam". December 1922 verscheen het eerste Premieverhaal. Eind Maart 1923 „Groot-Rotterdam". Januari 1924 verscheen het eerste boekje van de Jeugdbibliotheek. November 1924 verscheen ,,'s-Gravenhage in Beeld". Januari 1926 „Limburg in Beeld". April 1927 „Brabantsche Illustratie". Beide laatstgenoemde bladen zijn thans samengevoegd en verschijnen onder den naam „Ons Zuiden"). In 1927 werd ook overgegaan tot de uit- In het Gedenkboek schrijft de Hoogeerw. Heer H. A. Th. van Dam, president commissaris van de Naamlooze Vennoot schap „De Spaarnestad" een voorwoord, waaraan wij het volgende ontleenen. Er is voor „De Spaarnestad" alle reden om feest te vieren, nu de Vennootschap vijf en twintig jaren bestaat. Het kleine plantje is uitgegroeid tot een zeldzaam grooten boom Onder Gods zegen en door de energie en toewijding van velen is de nietige onderneming een groot-bedrijf geworden, een sterke, bloeiende en steeds nog groeiende zaak. Dat dit niet zonder moeilijk heden gegaan is, en dat zelfs het voortbestaan onzer Vennootschap wel eens in ernstig gevaar was, vindt de lezer uiteengezet in dit leerzame en interessante Gedenkboek. Maar thans zijn de ziekten geweken, is de Vennoot schap gezond en zich bewust van haar kracht, en ziet zij met fierheid en durf de toekomst in. Maar nu wie meenen mocht, dat wij ons verheugen en feestvieren voornamelijk om dit zakensucces, vergist zich toch. Degenen die 25 jaar geleden „De Spaarnestad" sticht ten, hebben niet bedoeld eene geldelijke onderneming op touw te zetten en ook nu hebben Bestuurders en Aandeelhouders niet als eerste en laatste doel in 't oog het maken van groote winsten maar steeds was en is het eigenlijke doel onzer vennootschaphet verspreiden van goede lectuur. Aan Haarlem en omstreken een goed Katholiek dagblad te geven; goede tijdschriften en ongevaar lijke ontspanningslectuur onder het volk te brengen, dat hebben wij gewild. Wij meenen daarin wel eenigszins geslaagd te zijn, wij meenen de goede pers gesteund te hebben, wij meenen goed gedaan te hebben, en daarom vooral vieren we feest. Tot zoover de Hoogeerw. heer Van Dam. Wij mogen dit overzicht niet besluiten, dan na nog de volgende jubilea vermeld te hebben 25 Jaar commissaris zijn de Hoogeerw. Heer Deken H. A. Th. van Dam en de heeren J. W. A. Beynes en Mr. J. N. J. E. Heerkens Thijssen. De heer J. W. Lucas heeft gedurende de geheele kwarteeuw zijn beste gaven als boekhouder en accountant aan de vennoot schap gegeven. Van het personeel zijn van de oprichting af trouw aan „De Spaarnestad" gebleven de heeren B. Schilder, chef der afdeeling expeditie H. Cornet, chef der advertentie-afdeeling H. van Geldorp, voorman der linotype- afdeeling en W. M. Out, machinezetter. Mogen zij allen nog lang hun beste krach ten wijden aan de vennootschap en deze, zoo mogelijk, tot nog hoogeren bloei brengen. De Katholieke Radio Omroep zal Zater dagmorgen om 8 uur de H. Mis uitzenden, die in de St. Jozefkerk te Haarlem, ter ge legenheid van het 25-jarig bestaan van de N.V. Drukkery „De Spaarnestad", aldaar, zal worden opgedragen. Het zangkoor van de kerk zal onder leiding van den heer J. de Klerk ten gehoore bren gen de Afissa Eucharistica voor mannen- en knapenstemmen van Lorenzo Perosi en tot slot het Jubilate Deo (vierst. gem. koor capella) van Orlando Lasso. Een deel der uitgaven van „De Spaarnestad"

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1931 | | pagina 5