<tê
^Aovnna)
FEITEN EN CIJFERS
OVER SCHOOL EN ONDERWIJS
Wenscht de S.D.A.P. geen
Regeeringsverantwoor-
delijkheid?
Café-Rest. Fa. KUYPERS
CONCERT
G. v. d. HARST
STADSNIEUWS
Weldadigheidsloterij Zijlstraat-
vereeniging
Haarlemsche Bachvereeniging
Kunstkring „Heemstede"
Tentoonstelling „Kind en Kunst"
in 't Frans Hals Museum
Besmettelijke ziekte
Gevonden dieren en voorwerpen
BINNENLANDSCH NIEUWS
RADIO-NIEUWS
Afbreking van een uitzending
der N. C. R. V.
LANDBOUW EN VEETEELT
De afsluiting en verdere inpoldering
der Zuiderzee
KERKNIEUWS
Bekeering van Israël
STOOMVAARTLIJNEN
0
De Zijlst raatvereeniging heeft, zooals in
dertijd door ons gemeld is, gedurende de
maand October een Weldadigheidsloterij
georganiseerd, waarvan de baten ten goede
zouden komen van de vereeniging tot be
strijding der tuberculose. Allen, die in deze
maand bij de aangesloten winkeliers con
tant kochten, kregen naar gelang het aantal
guldens, die besteed waren, gratis loten in
deze loterij. Van een zestal series van 10.000
loten waren aan het eind der maand slechts
pl.m. 4400 niet uitgegeven.
Ruim 55000 loten werden dus geplaatst.
Gistermiddag had onder controle der
politie en groote belangstelling van de zijde
der lotenhouders in een der zalen van gebouw
„St. Bavo" de trekking plaats.
Behalve het bestuur der Zijlstraatvere eni-
ging was hierbij aanwezig de heer G. M.
van Waard, administrateur der vereeniging
tot bestrijding der tuberculose, en later gaf
ook de voorzitter dezer vereeniging, jhr.
Teding van Berkhout, van zijn belangstel
ling blijk.
Voordat de trekking der 128 prijzen een
aanvang nam sprak de voorzitter, de heer
Pielage,. een kort welkomstwoord, waarin
hij dank betuigde aan allen, die aan het
organiseeren en het welslagen der loterij
hadden medegewerkt, en herinnerde aan
de mooie maand October, waarvan de indruk
over het algemeen bijzonder aangenaam was.
De winkeliers hebben vooral in dezen tijd
prettig gewinkeld, zei spr. en hij noemde
de sympathie der koopers niet een gevolg
van de kans om een prijs te winnen, doch
van het feit, dat het doel der loterij was, de
Ver. tot bestrijding der tuberculose te steu
nen.
Deze vereeniging is zeer tevreden met
het resultaat (f 1500.a f 1600.zal aan
haar kunnen worden afgedragen), zei spr.
en hij dankte den heer Van Waard voor de
administratieve medewerking, aan deze lote
rij verleend.
Oók de Zijlstraatvereeniging is volgens
spr. tevreden want voor haar is de loterij
een groot succes geworden. Spr. hoopte,
dat dit succes lang zal nawerken en dat vele
in deze maand gekregen relaties zullen be
houden blijven.
Nadat hij nog een speciaal woord van
waardeering gesproken had tot de leden der
loterij-commissie voor den arbeid, welken
zij tot het welslagen dezer verloting ver
richt had, werd het eerste nummer getrok
ken. De trekking geschiedde series-gewijze.
De heer Teding van Berkhout sprak later
in den middag als voorzitter der Ver. tot
bestrijding der tuberculose woorden van
dank tot het bestuur der Zijlstraatvereeni
ging en wees er daarbij op, dat een belangrijk
liefdadig doel in deze gemeente door de
loterij is bevorderd en tevens in zeer veel
gezinnen urgent veel goeds is bereikt.
Jubileum-concerten bij het 60-jarig bestaan
De Haarlemsche Bachvereeniging geeft
haar eerste conoert ter gelegenheid van het
60-Jar'g bestaan op Dinsdag 10 November
des avonds te 8 uur in de Gemeentelijke Con
certzaal.
„Het Residentie-Orkest", onder leiding van
dr. Peter van Anrooy zal dien avond met als
solist prof. Carl Flesch, viool, het volgende
programma uitvoeren:
Ouverture „Egmont" (Op. 84)
L. van Beethoven.
Concert D-Dur (Op. 61), L. van Beethoven.
a. Allegro.ma non troppo
b. Larghetto
c. Rondo.
Symphonie No. 5 c-moll (Op. 67)
L. van Beethoven.
a. Allegro con brio
b. Andante con moto
c. Allegro
d. Allegro.
Het tweede concert op Woensdag 11
November te 8 uur, wordt verzorgd door het
orkest van het Concertgebouw te Amster
dam, onder leiding van dr. Willem Men
gelberg.
Solisten zijn daarbij Hona Durigo en Jac.
Urlus, zang.
Uitgevoerd zullen worden;
Suite B KI. T. Johann Sebastian Bach
(1685—1750)
Ouverture - Rondeau - Sarabande
Bourrée - Polona'se - Menuet - Badinerie.
Fluit-soli Karei Willeke en Nic. Klasen.
Die Nacht, voor alt-selo en orkest
Alphons Diepenbrock
(1862—1921)
Soliste Hona Durigo.
Das lied von der Erde, Symphonie met alt
en tenor-solo Gustave Mahler
(1860—1911)
Das Trinklied vom Jammer der Erde
Der Einsame im Herbst
Von der Jugend
Von der Schönheit
Der Trunkene im Frlihling
Der Abschied.
Solisten Ilona Durigo en Jac. Urlus.
Het eerste abonnementsconcert van den
Heemsteedschen Kunstkring heeft plaats
Maandag 9 November, 's avonds 8.15 uur, Jn
het gebouw van den Ned Protestantenbond
aan de Postlaan door de bekende altzange
res Hans Gruys met Felix de Nobel aan
den vleugel.
Hans Gruys zal Fransche, Spaansche, Slo-
waaksche en Jiddische liederen zingen.
Ijsbond Holland's Noorderkwartier
heer R. D. Baart de la Faille werd be
noemd tot afgevaardigde naar bovengenoem
de vergadering.
Nadat nog enkele kleinigheden waren be
sproken, volgde sluiting door den voorzitter.
De tentoonstelling „Kind en Kunst," in
de nieuwe zaal van 't Frans Hals Museum
(ingang Klein Heiligland 62 rood) trekt reeds
in 't begin een groote belangstelling, die,
naar we verwachten mogen, nog zal groeien.
Vooral voor de vrouwen is zij hoogst inte
ressant, omdat het tentoongestelde speciaal
inhoudt de onderwerpen van geboorte en
leven van het kind. De moeders, die met
zooveel moeite en zorg het kind begroeten
en groot brengen, treffen deze onderwerpen
steeds op bijzondere wijze, al zal de be
langstelling der vaders niet veel voor die
der moeders in dit opzicht onderdoen.
I Zo'oals we reeds schreven heeft de expo
sitie een goed doel, de baten zijn immers be
stemd voor de drie volgende weldadigheids-
vereenigingen: Pro Juventute, Zuigelingen
zorg en de commissie voor onderwijs aan
zieke en zwakke kinderen. Tot 30 November
zal men haar kunnen zien.
Zoo spoedig men de nieuwe expositie
zaal betreedt, valt het aangenaam op, dat
de tentoonstelling op overzichtelijke, niet
overdadige, wijze werd ingericht.
Kleurige bloemen brengen sier en een
verhoogd cachet. Op de eerste plaats zouden
we hier dan willen noemen de kostelijke ver
zameling schilderijen en teekeningen, die,
op zoo gelukkige wijze, werd bijeengebracht.
(De kunstwerken en andere voorwerpen,
alle betrekking hebbend op het kind, zijn
uit het bezit van inwoners van Haarlem en
omstreken, wien zeker een woord van dank
toekomt voor hunne medewerking.)
Deze teekeningen en schilderijen zijn
niet van de eerste de beste kunstenaars. Van
Rembrandt is er b.v. een penteekening:
„Moeder en kind," waarnaar kunstkenners
en- minnenden zich „vinger en duim zouden
aflikken."
Voorts treft men werkjes aan van Ru
bens en Jordaens, van Dürer, Holbein,
Mantegna, Correggio, de Bray, Jac. van Looy.
De meeste dezer werken zijn uit het bezit
van den heer F. Koenigs te Haarlem.
Er zijn waardevolle schilderijen van Adr.
Brouwer, die meest somberder onderwerpen
dan dat van het kind koos, van Nic. Maes,
van Th. Schwartze (een zeer mooi en lief
tallig kinderportret). Mevr. van Looy stond
een geestig schilderijtje af, waarop Jac. van
Looy zich zelf schilderde als Jaapje, door
zijn grootmoeder in het Weeshuis gebracht.
Talrijke voorwerpen van waarde zijn voorts
te bewonderen. Vooral miniatuur meubeltjes,
kinderkleeding, speelgoed en boekjes treft
men er in curieuze staaltjes aan. Speciaal
dient even vermeld te worden Het poppen
huis uit de 18e eeuw. Deze merkwaardige
inzending is van mevr. A. Heerkens Thijssen-
van der Kun uit Bloemendaal.
Men ziet daar in een hooge glazen kast een
huis voorgesteld in vijf verdiepingen boven
elkaar. Van beneden naar boven is er dan
de kelder, keuken en 't woonvertrek, salon,
slaapkamer en zolder.
Al deze vertrekken zijn gevuld met minia
tuur voorwerpen van groote verscheidenheid
en voorts gestoffeerd met enkele figuurtjes,
't Is een kostelijke inzending, die aller aan
lacht trekt. Mevr. L. Heerkens Thijssen
te Haarlem zond fraaie oude kinderkleeding
in, kunstig geborduurd. Ook zagen we een
trekmangeltje uit de ige eeuw, een Bieder-
mayer poppenwieg met toebehooren, enz.
dezer familie.
In de vitrines waren vele boekjes ten toon
gespreid voor of over het kind.
Dat men in vroeger dagen ook de paedago-
giek beoefende bleek ons uit een boekje
getiteld „Klaasje en Pietje", uit den Fran-
schen tijd waarschijnlijk, want men kon het
in twee talen lezen.
Nicolas (Klaasje) zegt tegen Piet
„Pierre, si tu n'es pas plus sage
Tu verras venir l'homme noir."
Maar Pietje zegt, na die bangmakerij
met den zwarten man, wijs en onverschrok
ken
„Klaasje, foei, dat is een leugen.
Laat hem komen als hij kan.
Die aan zulk een man gelooft
Is van zijn verstand beroofd."
AlsjeblieftDat is nog eens opvoeding,
die voor de moderne niet onderdoet.
Men ziet een aardig prentje erbij van
naast een tafel delibereerende kleintjes.
Vzn Jac. v. Looy's beroemde boek „Jaap
je" ligt er een keurig manuscript, waarover
de zetter zeer tevreden zal zijn geweest.
Van Looy schreef zijn proeven herhaaldelijk
over en deed soms een dag over één velletje
copie. (De journalist kent een ander tempo
Te midden der tentoonstelling zit een
heusche baker met kind, zóó natuurgetrouw
nagebootst, dat men 't goeie „mensch" zou
willen aanspreken. Antwoord gaf ze stellig
niet 1 Er is op de expositie veel en interes
sants te bezichtigen.
We willen nog even met voldoening noe
men zeer fraaie teekeningen van Maria met
het Goddelijk Kind. Ook is er een typische
teekening van de geboorte van Maria, op
aardige, gemoedelijke wijze voorgesteld.
Daar wij te weinig kunnen noemen van 't
vele mooie, dat te bewonderen valt, geven
wij allen den goeden raad zelf een kijkje te
gaan nemen. De entreeprijs is zeer laag,
vooral op den Zondag.
K. de H.
Ledenvergadering
1
Gisteravond vergaderde de afdeeling
liaarlem en Omstreken van bovengenoem-
den bond in hotel „De Leeuwerik".
De voorzitter, mr. J. D. v. d. Plaats, opende
de vergadering, waarna door den secretaris,
mr, J. Vaillants, de notulen werden gelezen,
welke werden goedgekeurd, evenals het
jaarverslag en het door den penningmeester,
den heer R. D. Baart de la Faille, uitge
brachte financieele verslag.
De periodiek aftredende bestuursleden
werden bij acclamatie herkozen. Hierna werd
in behandeling genomen de voorloopige be
schrijvingsbrief voor de op 28 November te
Amsterdam te houden algemeene vergadering
van den bond. Voor de vacature van voor
zitter, welke op de algemeene vergadering
gekozen zal worden, werd candidaat gesteld
de heer A. Visser, te Nieuwe Niedorp. De
In de afgeloopen week zijn in deze ge
meente 6 gevallen van roodvonk en 1 geval
van diphtherie voorgevallen.
Terug te bekomen bij: Marijnen, Midden
weg 38, armband; L. Malherbe, Zuidpolder
straat 93, boek; Bureau v. Politie, Smedestr.,
das m. sneld'e r>: van een auto, schoen;
Rol, Soendastraat 14, fluit; J. van Geloven,
Begijnhof 29, handschoen: Chr. van Kappen,
Mr. Cornellsstraat 13, hondje; R. van Leer
dam, Tugelastraat 29, idem; Booms, Wilgen
straat 54, handschoen; Harselenberg, Ceder
straat 30, idem; Kennel Fauna, Parklaan
119. zwart-w'tte kat; H. Kunr«i Rolland
straat 79, pijp; N. de Nijs, Wijngaardstr.
27rood, nummerplaat; Knipper, Zaanenstr.
10, portemonnaie met Inhoud; Hesselman,
Kloosterstraat 49rood, idem; J. Berkhout,
Nagtzaamstraat 57, rijwielbelastingmerk; V.
Eeden, Bakenesserstraat 18rood, padvinders-
riem: D Dam. Font"treat 13. rijwiel
belastingmerk; Geenevasen, Javastraat 72.
padvinóersriem; C. Verheydt, Allanstraat 59.
■leutel; C. Deen, Van Marumstr. 34, schort;
G. van Heerde, Schoterveenstr. 7, scnoenen:
J. de Mink, Gen. de Wetst-aat llzwart, trui;
V. Duin, Soerabajastraat 5, tasch.
Faust
In de serie „Kurz-Oper" verscheen bij Fo-
lydor de opera Faust van Gounod in de
Duitsche taal. De voornaamste, meest popu
laire fragmenten dezer nog immer repertoire-
houdende opera zijn vastgelegd op een vijftal
platen.
B.v.: duet Faust-Mephisto uit de eerste
acte. Het gebed, de zang van het gouden
kalf en de kermis (wals) uit de tweede acte.
Lied van Siebel, Cavatine van Faust, Lied
van den Koning van Thule en de Juweelen
aria door Margaretha uit de derde acte.
Kerkscène, Serenade van Mephisto en het
duel-terzet uit de vierde acte en de Gevan
genis-scène uit de finale.
Men ziet dus, al is het een verkorte opera,
toch kan men het verloop van het stuk goed
volgen.
Aan de opname hebben solisten, koor en
orkest der Staatsopera te Berlijn medege
werkt. De solo-partijen waren uitstekend be
zet, niet het minst die van Mephisto door
Eduard Kandl en die van Valentin door den
ook thans in Holland bekenden bariton
Heinrich Schlusnus. De klank komt zoowel
van koor als soli goed tot zijn recht.
Iets speciaals brengt Polydor met de „Slo-
vakische Charakter-tanze und -Weisen", be
werkt door Dr. Felber, gespeeld door den
violist Ernst Holzer met pianobegeleiding
van P. Schlesinger. Deze interessante ver
zameling volksmuziek is de bestudeering vol
komen waard.
Uit de nieuwe operette „Die Blume von
Hawai", van Paul Abraham, zingt ook ae
tenor Leo Monasson een tweetal schlagers en
speelt het Dans-orkest van Paul Godwin een
Slow Fox: „My golden Baby", de Foxtrots
„My little Boy" en ,,Ich habe ein Diwan-
püppchen" en het Marschiied „Wo es Ma-
dels gibt" op de bekende ver-Europeeschte
jazz-wijze.
Odéon brengt een aantal voortreffelijke
tango-platen, o.a. N 165840 met „Penitentia"
en „La reina del tango", door het vermaarde
Argentijnsch orkest Canaro, een vijftal pla
ten met accordeon-muziek door den virtuoos
Emile Vacher, zooals N 238-463 met de
bostonwals „Rupture" en de musettewals „La
Valse de sa móne", benevens een uitmuntend
stel Dajos Bela-platen.
Van deze verdienen extra vermeld te wor
den: N 11510 met de ,,Tanz der Stunden" uit
de balletmuziek van de opera „La Gioconda"
van Ponchelli en N 11529 met balletmuziek
uit Schubert's Rosamunde. Deze nummers
zijn gespeeld door Dajos Belas „KUnstler"-
orkest. Dan nog enkele platen, die door zijn
dansorkest zijn gespeeld. N 11518 met de wals
„Wedding bells are" en de foxtrot „The wed
ding of the garden insects" en N 11511 met
de Rumba „Der Erdnusz-Verkaufer" en de
Rumba-foxtrot „Braune Madonna".
Een buitengewoon goed-geslaagde Tango
potpourri brengt de Supraphoon (N 404), door
het speciale Spaansch-Argentijnsch Tango
orkest van Juan Llossas op brillante wijze
gespeeld. Alsmede een der beste foxtrot
potpourri's (N 409) van den populairen ope
rette-componist Jean Gilbert, met de grootst
mogelijke afwisseling geïnstrumenteerd en
door een uitmuntend bezet Jazz-orkest ver
tolkt.
Een volgende maal eens over Kerstmuziek,
die in alle mogelijke bezettingen wordt uit
gevoerd. Men zou zelfs wel kunnen spreken
van onmogelijke bezettingen, want er bestaan
platen met Kerstliederen, uitgevoerd op
de.... zingende zaag, met orgelbegeleiding!
Een bedenkelijk hiaat
In zijn rede Woensdagmiddag in de Twee
de Kamer gehouden, bracht de leider van de
Katholieke fractie, ook ter sprake de moge
lijkheid van een nationaal Kabinet, een Ka
binet dus gevormd uit alle partijen, met een
nationaal program.
Wiens eenige taak het zou zijn, land en
volk door deze moeilijke crisisperiode heen te
helpen.
De heer Aalberse stelde toen de pertinente
vraag aan de S. D. A. P. of zij eventueel In
beginsel bereid was, aan een dergelijk Kabi
net deel te nemen.
Waarop de heer Albarda onmiddellijk en
spontaan antwoordde: „Neen."
Dus zonder ook maar even te informeeren
naar een program van een dergelijk Kabinet,
zegt men bij voorbaat, als een uitgemaakte
zaak, waar niet over te discussieeren valt, dat
men geen regeeringsverantwoordelijkheid in
deze moeilijke tijden wenscht te aanvaar
den.
Men wenscht blijkbaar alleen in den op-
positiehoek te blijven staan. Men wil niet
anders dan door onredelijke en door geen
enkel Kabinet in te willigen eischen politie
ke propaganda maken. Opbouwend nationaal
werk wenscht men niet te doen.
Enfin, men moet dit zelf weten. We zijn
overtuigd, schrijft de „Residentiebode", dat
de andere partijen desondanks verantwoorde
lijkheidsgevoel genoeg zullen bezitten, om
waar het landsbelang zulks eischt, de volle
verantwoordelijkheid, ook zonder dat de S. D.
A. P. meedoet, te aanvaarden. Ook voor on
aangename maatregelen.
Maar iets is ons in deze kwestie opgeval
len, voegt het blad er aan toe.
In het uitvoerige Kamerverslag van de zit
ting in de socialistische bladen is noch iets
te vinden van deze uitnoodiging van Mr. Aal
berse aan het adres van de S. D. A. P., noch
iets van het pertinente antwoord, dat de heer
Albarda heeft gegeven.
Dat de nieuwe parlementaire redacteur van
„Het Volk" daaraan geen aandacht zou heb
ben gegeven en de zaak van ondergeschikt
belang zou hebben geacht, is niet aanneme
lijk. Want deze vraag en interruptie was
van ongemeen politiek belang.
Heeft de parlementaire redacteur soms een
hint gekregen van den fractieleider om deze
vraag en antwoord uit zijn verslag te laten?
Welke bedoeling heeft men dan met dit
verzwijgen gehad?
De zaak lijkt belangrijk genoeg, om hier
op een nadere verklaring aan te dringen.
Wegens het enorm succes iederen Zaterdag
en Zondag
door het bekende Haarlemsche Trio
BLANQET DE VOGEL.
STATIONSPLEIN No. 12.
zal zijn, over nieuwe gronden zal kunnen
beschikken;
2e. ten spoedigste volledige openbaarheid
te geven aan de definitieve plannen der
regeering omtrent de te verrichten werk
zaamheden, opdat de onzekerheid, waarin
belanghebbenden verkeeren, geheel worde
opgeheven.
Vereeniging van Zuiderzee-
gemeenten
Dezer dagen hield de Vereeniging van Zui
derzee-gemeenten een algemeene vergade
ring in „Krasnapolsky" te Amsterdam,
waarin naast eenige huishoudelijke punten
werden behandeld de groote onzekerheid ten
opzichte van de plannen der regeering om
trent de drooglegging der Zuiderzee, het be
houd van den veerdienst EnkhuizenStavo
ren en de afwatering van de Vecht.
De Vereeniging zal zich over deze kwesties
in verbinding stellen met de betrokken auto
riteiten.
Werktijdenbesluit voor kantoren
Op onverwijlde invoering aangedrongen
De hoofdbesturen van den Nederl. R. K.
Bond van Handels-, Kantoor- en Winkel
bedienden „St. Franciscus van Assisië", de
Nederl. Vereeniging van Cchristelijke Kan
toor- en Handelsbedienden en den Nationa.
len Bond van Handels, en Kantoorbedienden
„Mercurius" verzonden een telegram aan de
Tweede Kamer der Staten-Generaal, waarin
wordt verzocht invloed op de Regeering te
oefenen tot onverwijlde invoering van het
Werktijdenbesluit voor kantoren.
Zij vestigen daarin de aandacht op het
feit, dat de kantoorbedienden nu reeds 12
jaar op de wettelijke regeling van hun ar
beidstijd wachten en dat zelfs nu, ondanks
de toenemende werkloosheid, het overwerk
voortduurt.
Oud-minister Van Dijk dringt aan
op een beroepsinstantie
Het Tweede Kamerlid Van Dijk heeft den
minister van Waterstaat een aantal vragen
gesteld naar aanleiding van het feit, dat
op Vrijdag 30 October j.l. om 20.15 uur de
ui'zending van de Ned. Chr. Radio-Vereenl-
gitig door en op last van de Radio-Omroep-
Contróle-Commissie is afgebroken en tot 21
uur is stopgezet, zulks hoewel het program
ma voor de uitzending tijdig was Ingezonden
én daartegen door de Radio-Omroep-Con-
tröle-Commissie geen enkel bezwaar was
kenbaar gemaakt. De afbreking geschiedde
alleen op dezen grond dat de Algemeen Pro
gramma-commissie zich niet heeft kunnen
vereenigen met dat deel van het Algemeen
Programma, dat aan den vooravond van den
Hervormingsdag de hervorming wilde her
denken door een wijdingsure zonder toespra
ken. De heer Van Dijk is van meening, dat
deze afbreking een onrechtmatige daad is
geweest en vraagt den minister onder meer
of deze bereid is te bevorderen, dat spoedig
een beroepsinstantie tegen willekeurige toe
passing van de vastgestelde regelingen tot
stand komt.
De invoer van melk en boter
in Frankrijk
Tardieu neemt drastische maatregelen
De Fransche Minister van Landbouw, Tar
dieu, ontving een delegatie van melkvee
houders, die hem verzocht de bepalingen
nader toe te lichten omtrent het contingent
van den invoer van melk en welke maat
regelen ter controle zullen worden genomen.
Tardieu gaf de delegatie de verzekering,
dat de vaststelling van het contingent geen
voorbijgaande maatregel was, doch in elk
kwartaal van 1932 opnieuw zou geschieden,
zoolang als de crisis zulks noodig maakte.
Op de opmerking omtrent de overschrijding
van het contingent van den boterinvoer
zelde Tardieu, dat hij dat niet zou dulden
en dat de hoeveelheid, waarmede de toe
gestane invoer zou worden overtroffen, In
mindering zou worden gebracht van het
contingent in het eerste kwartaal van 1932.
Hij zou zelfs den gèheelen Invoer tot 1932
stopzetten.
Hij voegde hieraan toe, dat in de toe
komst het contingent, dat voor elk kwartaal
zou worden vasgesteld, over de drie maan
den zou worden verdeeld, opdat te groote
invoer zou worden voorkomen
Het contingent zal over de grootste uit-
voerlanden worden verdeeld.
De beroepsvereenigingen zullen onder con
trole der overheid de invoervergunningen
mogen verleenen.
Door het bestuur der Vereeniging van
Zuiderzeegemeenten. welk bestuur te Edam
zetelt, is een request gezonden aan den
Minister van Waterstaat, waarin wordt ver
zocht:
le. de inpoldering met kracht door te
zetten, waardoor thans werkgelegenheid
wordt verschaft en de landbouw in de toe
komst, wannner de huidige crisis voorbij
Men schrijft ons:
Als bekeerde Jood betreur ik ten zeerste
dat in ons land vooral zoo weinig aan
de bekeering mijner stamgenooten, het
oude volk Israël, wordt gedaan. Wel is er een
gebedenverbond, doch naast het gebed meet
de daad gesteld worden; neen, het gebed
moet de daad ondersteunen. Uit den grond
mijns harten beweer Ik, dat de waarlijk-
orthodoxe Joden vanzelf, automatisch dus,
leden der katholieke kerk moesten werden,
want bij het katholicisme, dat een voortzet
ting van het Judaïsme is, vinden wij de
vervulling van alles, dat door de profeten
voorspeld is. Wie steekt de handen uit de
mouwen en sticht een comité van actie tot
bekeering van Irael? Israël moet ver
lost. Dat miën eindelijk tc<t daden keme
tot redding en heil van het oude verstokte
volk en tot meerdere eer en glorie van onzen
Lieven, Lijdenden Heiland, Messias en God
Jezus Christus.
Het aantal scholen
De Lager-onderwijswet van 1920 heeft
een belangrijke vergrooting van het aantal
lagere scholen veroorzaakt of althans mo
gelijk gemaakt.
Stellen wij het aantal scholen van einde
1929 tegenover dat op ultimo 1919, dan
blijkt, dat in deze tien jaren niet minder
dan 2115 scholen werden geopend. Voorze
ker een enorm aantal voor een land als het
onze. Te veel?
Het ls niet mogelijk dit met wiskundige
zekerheid vast te stellen. v
Vergelijken wij de toename van het aan
tal scholen tusschen 1910 en 1920 met die
tusschen 1919 en 1929, dan zien wij, dat er
in het eerste tijdvak 800 en in het tweede,
gelijk gezegd, 2115 zijn bijgekomen. De
groei is dus na 1919 wel zeer versneld.
Dat is voor een deel te rechtvaardigen,
doordat de groei der schoolbevolking in het
tweede tijdvak ook grooter was dan die in
het eerste. Maar een afdoende verklaring
is dat niet, want ware het oude tempo van
schoolstichting bewaard, dan zouden er in
het tijdvak 1919—1929 een 1200, doch nooit
ruim 2100 nieuwe scholen bijgekomen zijn.
Door deze versnelling van het tempo van
schoolstichting daalde dan ook het gemid
deld aantal leerlingen per school van 173
tot 151.
Hoe is nu die groote toename van het
aantal scholen te verklaren?
Wij geven aan de hand van de uitvoerige
inleiding der onderwijsstatistiek vijf rede
nen.
Vooreerst werden in 1920 groepen, die
vroeger niet in staat waren een school naar
haar keuze op te richten, daartoe in de
gelegenheid gesteld.
Verder werd het ambulantisme van de
hoofden der openbare scholen afgeschaft.
Deze moesten onderwijs geven aan een
klasse en konden daardoor niet belast blij
ven met het bestuur van groote scholen.
Dientengevolge werden groote openbare
scholen gesplitst.
Schoolsplitsing werd verder veroorzaakt
door het, thans vervallen, voorschrift, dat
een school niet meer dan 400 leerlingen
mocht tellen.
De sterk opklimmende schaal, waarnaar
het aantal leerkrachten der school, dat
voor Rijksvergoeding in aanmerking kwam,
werd bepaald, werkte eveneens de school
splitsing in de hand. Een school met 300
leerlingen ontving Rijksvergoeding voor 8
onderwijzers, tdree scholen met 150 leerlin
gen elk voor 5 onderwijzers, d.i. dus samen
10 onderwijzers.
Eindelijk werden, naar wettelijkl voor
schrift, de m. u. 1. o.-scholen gereorgani
seerd elk tot twee scholen, een voor g. 1. o.
en een voor u. L o. Meestal bleven deze
beide scholen onder één hoofd vereenigd.
Iets over groote en kleine scholen
Te veel scholen bfteekent te kleine scho
len. Het ls daarom volkomen verklaarbaar,
dat de vraag naar de schoolgrootte ln de
gedachtenwisseling over de actueele pro
blemen dezer schoolorganisatie al even
groote belangstelling geniet als die naar
het aantal scholen. Gebruikelijk is het dan
de schoolgrootte te bepalen naar het aantal
onderwijzers. Zoo spreekt men van een-
mansscholen, soms ook wel van twee- of
driemans-scholen.
Er bestaat nog een andere, feitelijk meer
voor de hand liggende, wijze om de. grootte
van eep school aan te duiden, nl de ver
melding van groette der schoolbevolking.
Men kan de scholen dan indeelen naar
groepen van leerlingen, b.v. scholen met
120 leerlingen, scholen met 2140 leer
lingen, enz. Het ls opmerkelijk, dat over
de schoolgrootte, op de eene of andere
wijze aangeduid, ln de officteele onderwijs-
statistieken vroeger geen gegevens gepubli
ceerd werden en het is verblijdend, dat hqt
Centraal Bureau voor de Statistiek thans
in de gelegenheid werd gesteld om om
trent dit uit schoolorganisatorisch oogpunt
zoo uitermate gewichtig punt, cijfers te
verzamelen en in zijn bovenvermelde pu
blicatie bekend te maken.
Het blijkt, dat ons land weinig groote en,
gelijk trouwens bekend was, veel kleine scho
len telt. Er zijn op een totaal van 7284 scho
len voor gewoon lager onderwijs slechts 109
scholen met meer dan 400 leerlingen, daar
entegen 428 scholen met niet meer dan 40
leerlingen. De statistiek geeft echter meer
dan deze totalen. Wij vinden daarin een
verdeeling dezer cijfers voor elk der gemeen
ten met meer dan 100.000 inwoners en voor
groepen van kleinere gemeenten. Ook wer
den de scholen onderverdeeld naar haar
richting, dus: openbare scholen, Protes-
tantsch Christelijke scholen, Roomsch Ka
tholieke scholen, Israelietische scholen en
overige bijzondere scholen. Uit laatstbedoel
de cijfers blijkt, dat de meeste kleine school
tjes worden gevonden bij het Openbaar On
derwijs. Van de bovengenoemde 428 scholen
met niet meer dan 40 leerlingen zijn er 345
openbaar. Van de 579 scheien met 41—60
leerlingen behooren er 349 en van de even
eens 579 scholen met 6180 leerlingen 300
tot het openbaar onderwijs. De Lager-on
derwijswet stelt als regel, dat ln elke ge
meente openbaar onderwijs gegeven' moet
worden. Afwijking van dezen regel wordt
slechts toegestaan, wanneer naburige ge
meenten zich tot oprichting en instand
houding van een gemeenschappelijke
school hebben vereenigd of wanneer het
aantal leerlingen tot een zeer gering getal
is gedaald. Na de openbare scholeo vindt
men de meeste kleine scholen onder die van
Protestantsch Christelijke richting. Gunstig
is het met de schoolgrootte bij de Roomsch
Katholieke scholen gesteld.
Voor wie gaarne van „eenmansscholen"
enz. spreken volgen hier nog een paar cijfers
betreffende de scholen gerubriceerd naar het
aantal leerkrachten, dat daaraan werkzaam
is. Kortheidshalve worden slechts de kleine
en de groote scholen vermeld.
Kleine scholen:
Scholen met
Openb. Prot. Onr. R.K ov.bjjz.
1 leerkracht
2 leerkrachten
3 leerkrachten
Groote scholen:
Scholen met
12 leerkrachten
13 leerkrachten
14 en meer
leerkrachten
213
9
9
3
624
318
124
17
586
389
347
16
10 6 2
11 16
26 22 5
In een volgend artikel hopen wij aan de
hand der onderwijsstatistiek nader te spre
ken over de richtingsverschillen op het ge
bied van het lager onderwijs.
STOOMVAARTLIJNEN.
SALABANGKA (thuisr.) 5 Nov. te Genua.
KON. NED. STOOMB. MAATSCHAPPIJ.
BERENICE 4 Nov. van Malaga n. Cadiz.
CLIO 4 Nov. van Constantinopel naar Pi
raeus.
COLOMBIA 5 Nov. van Amst, naar Ham
burg.
DOROS 5 Nov. van Hamburg naar te Am
sterdam.
GELRIA (thuisr.) 5 Nov. v.m. 9 uur van
Southampton; 6 Nov. v.m. 5 uur te IJmui-
den verwacht.
HEBE 4 Nov. van Oporto naar Vigo.
ILOS 4 Nov. van Hamburg naar Amster
dam.
IRENE (thuisr.) pass. 4 Nov. Azoren.
MARS 5 Nov. van Amsterdam te IJmui-
den.
ODYSSEUS 5 Nov. van Danzig te Amster
dam.
PROTEUS 5 Nov. van Amst. naar Ko
penhagen.
SIMON BOLIVAR (uitr.) 5 Nov. te Barba
dos.
TITUS (uitr.) 5 Nov. van S. Domingo naar
P. Barrios.
VENEZUELA (thuisr.) 4 Nov. van Bar
bados naar Plymouth.
HOLLAND—AFRIKA-LIJN.
KLIPFONTEIN (thuisr.) 5 Nov. te Dar
es-Salaam.
HOLLAND—AMERIKA-LIJN.
DELFTDIJK 3 Nov. van Tacoma te Por-
land (O.)
HOLLAND—BRITSCH-INDIë-LIJN.
HOOGKERK 4 Nov. van Bremen n. Rot
terdam.
STREEFKERK (uitr.) 4 Nov. van Madras.
HOLLAND—AUSTRALIë-LIJN.
DJAMBI (uitr.) 4 Nov. van Karachi.
TALISSE (uitr.) 4 Nov. van Sydney.
ROTTERDAM.SCHE LLOYD.
INSUL1NDE 5 Nov. van Batavia te Rott.
KEDOE 5 Nov. van Hamburg naar Bre
men.
KOTA RADJA (thuisr.) pass. 4 Nov. Oues-
•iant.
KOTA TJANDI (thuisr.) pass. 4 Nov. Pe-
rim.
MODJOKERTO (uitr.) pass. 4 Nov. Fi-
nisterre.
PALEMBANG (uitr.) 5 Nov. te Belawan.
PATRIA (uitr.) 5 Nov. te Southampton.
SLAMAT 5 Nov. vari Rott. te Batavia.
ROTTERDAM—ZLTD-AMERIKA-LIJN.
ALPHACCA 4 Nov. van Rotterdam te
B. Ayres.
STOOMVAART-MIJ. OCEAAN.
AENEAS, Japan-Rott.; pass. 4 Nov. Gi
braltar.
NEDERLANDSCHE SCHEPEN.
ALBATROS, m.s„ 5 Nov. van Antwerpen
naar Shoreham.
BATAVIER III 5 Nov. van. 3 u. 30 van
Rotterdam te Gravesend.
BUSSUM 4 Nov. Honnlngsvaag gep., Ar
changel naar Rotterdam.
COLYTTO 4 Nov. Belle Isle gep., Mon
treal naar Antwerpen.
ESCAUT 5 Nov. van Kingslynn n. Rott.
FRI3IA, lichter, per sleepb. „Groningen",
4 Nov van Hamburg naar Rotterdam.
HARDENBERG 4 Nov. van Delfzijl naar
Zaandam.
HARRY ms. 2 Nov. Holtenau gep., van
Trangsund naar Sandwich.
HXNRY ms. 2 Nov. van Shoreham naar
Delfzijl.
KATWIJK 4 Nov. van Rotterdam te
Bayonne.
MAASBRUG 4 Nov. van Melilla naar Rot
terdam.
MACUBA 2 Nov. nam. 11 uur 25 mijl Z.O.
van Noord-Voorland, Curacao naar Ham
burg.
MACUBA 3 Nov. van Curacao te Hamb.
MEGARA 4 Nov. van Cura?ao te Hamb.
NEERLANDIAi ms., 3 Nov. van Eckeh-
forde te Holtenau.
NJJVERDAL 4 Nov. van Bristol naar Do
ver (v. o.)
RUURLO 5 Nov. Holtenau gep., Leningrad
naar W. Hartlepool.
SCHELDE, sleepb., 2 Nov. Gibraltar gep.,
Oran naar Rotterdam.
SLOTLAAN 4 Nov. Kiel gep., Rotterdam
naar Riga.
SPAR 4 Nov. van Boston naar Newport
News.
STAD VLAARDINGEN pass. 4 Nov. Gi
braltar; Rotterdam naar Porta Ferrajo.
THEANO 4 Nov. van Belfast naar Amst.
VEERHAVEN 4 Nov. van Bremen n. Ham
burg.
WAAL 4 Nov. van Rotterdam te Kent.
WESTPLEIN 4 Nov. St. Vincent gep. San
Nicolas naar Hamburg.
WILLEMSPLEIN 4 Nov. Lans End gep.,
Wabana naar Rotterdam.
WOENSDRECHT 4 Nov. Scilly gepass.,
Preston naar Constanza.
If
V
