MODERNE MISSIE
1918 IN HET WOUD VAN COMPIEGNE
TWEEDE BLAD
WOENSDAG 11 NOVEMBER 1931
BLADZIJDE 1
DOOR IVAN DE NOORMAN
De inbraak aan het
Kenaupark
De brandstichting te
Wormerveer
Ernstige aanrijding bii
Castricum
STADSNIEUWS
Amsterdamsche Ballast
Maatschappij
Voor den smid gratie-verzoek
ingediend
De middenstand en de
nood in den tuinbouw
Een enquête onder de leden van den
R. K. Middenstandsbond
Hr
Ir
va -v -A,1-
De onvoorzichtige spoorwegwachter
DE SCHOOL VOOR R. K. BUITENGEWOON L. O. AAN DEN KINDERHUISSINGEL
Foch dicteert den wapenstilstand
i
„Gaat en onderwijst alle volkeren!"....
En ze gingen de wereld in; eenvoudige vis-
schers van Nazareth. Arme lui, maar met
gouden harten, groot door hun machtig Ge
loof! En ze hebben 't werk van Christus tot
nooit verwachten bloei gebracht, juist door
dat ze arm en „gewoon" waren, 't Is immers
altijd zoo geweest, dat het meerendeel der
menschheid werken moet voor 't „dagèlyksch
brood." Zulken zijn het best te winnen door
huns gelijken.
Ook in ónzen tijd is dat nog volle waar
heid. En wie, uit erbarmende zielenliefde, tot
de diepte der armsten afdaalt, is dóarom
niet „modern"; ook Christus en Zijn Aposte
len hebben dat gedaan ons ten voorbeeld!
„Moderne missie" is het apostelwerk van
sommigen, priesters zoowel als leeken, in de
hedendaagsche, typische omstandigheden on
zer „beschaafde wereld." Zoo b.v. het prach
tig werk van de in Heiland zoo bekende
„Vrouwen van Nazareth" in de fabrieken.
Zoo ook het opofferend leven der Fransche
Priesters in de banlieue van Parijs te midden
van hun „voddenrapers."
Echt typisch ook is het werk van een Pa
ter Calasantijn op het Grossglocknergebergte
in 't Zuiden van Oostenrijk, te midden van
communisten en vrijdenkers. Over dit ge
bergte wordt, zooals reeds bekend is, een
moderne auto-straatweg aangelegd, waarbij
twee- a drieduizend man aan 't werk zijn;
zoo echt van 't ruwe, nonchalante soort.
Sommigen waren als kind Katholiek, maar
dwaalden ver af van den waren schaapstal
en leven er nu op los met vaak als eenig
ideaal: de bierkruik
Toen in Mei van dit jaar de gletscher-
sneeuw wat gesmolten was en het groote kar
wei daar begon, trok de moderne missiona
ris er heen, gekleed als 'n echte bergman.
In het schamele kerkje las hij er den vol
genden morgen zijn H. Mis; dan werd het
bekend dat hij „priester" was. Een ongenoo-
de gast!.... Ze lieten hem alléén!
In de gendarmerie had hij een kamer als
woning. lederen morgen cm zes uur ging hij
naar 't kerkje, luidde de klok en las zijn H.
Mis. Daarna trok hij er moedig op uit, om
met zijn verdwaalde kudde contact te zoe
ken. Met Paulus moest hij „Griek met de
Grieken, Hebreeër met de Hebreeën worden,
om allen voor Christus te winnen"; en dage
lijks peinsde hij zich af, wat toch de beste
tactiek mccht zijn.
Daar kwam de Voorzienigheid te hulp.
Een werkman verongelukte, stierf zónder ge
neesheer. De priester was er tenminste. Een
passende, eervolle begfafenis zou het worden!
Doch toen hij bij de rouw-omfloerste baar
verscheen, brulde de menigte hem dreigend
tegen: „Weg met dien paap! Geef ons een
dokter! Wat hebben we aan papen?!"
En juist bij die begrafenis wist hij, door
z'n vriendelijk, waardeerend woord vcor den
werkman, de harten al half te winnen. Ze
hoerden de stem van den goeden Herder.
'n Paar dagen later kwam een oude, popu
laire klant den priester op zün jnanier be
leefdom excuus vragen voor die woeste
schreeuwparty,Dat hebben domme
lummels gedaan, heer pastoor. Echte Bara-
bers, zooals wij, doen niet mee aan zooiets.
Wy hebben met schop en houweel te wer
ken; zoo heb ook de pastoor z'n dienst!"
'n Gemoedeiyk volkje, die „Barabers"; dat
merkt de pastoor vooral ook by z'n bezoeken
in hun barakken. Als hy zoo eens terloops
over „biechten" sprak, kreeg hy ten ant
woord: „Zanden hebben we niet! We stelen
niks en brengen niemand om. Hier en daar
eens een kloppartytje. En in den oorlog heb
ben we menschen dood moeten schieten zon
der dat 't zonde was.... Zonden begaan
degenen die ons zoo slecht uitbetalen!"
Dan moet de priester menig woordje recht
zetten en die arme kerels beter inlichten,
vooral wanneer ze beginnen uit te pakken
over de „Kapitalistenkerk, die den werkman
vyandig tegenover staat." Want overal waar
de roode invloed doordringt, daar zaait men
ook roode leugens en den gemeensten laster
tegen de Roomsche kerk. Daar zijn al mil-
lioenen aan gewend en tellen 't niet meer.
Maar eenvoudige ongeletterde werklieden,
die geen tijd en geen geld hebben om met de
groote wereld in bestendige voeling te bly-
ven, zie: zulken door lage leugens en bedrog
voor hun party te winnen, is 'n peulschille
tje voor roode agitatie; kwajongenswerk op
groote schaal!
Vandaar dat deze priester moest schry-
ven: „In mijn tegenwoordige werkzaamheid
heb ik zoo klaar ingezien en bitter ervaren,
dat de invloed van Kerk en godsdienst op
het meerendeel van deze werklieden bijna
„nul" is. Godsdienstige overtuiging en nog
meer godsdienstuiting is hun absoluut
vreemd. Van de elementairste begrippen
over 't bovennatuurlijke hebben ze geen be
nul. Het bericht dat een priester hun by 't
karwei zou volgen, werd als 'n grap opgevat.
Socialistische Organisatie en -pers, en voort
durende aanvallen op 't Geloof, hebben 't
laatste vonkje godsdienst uit hun hart ge
roofd. Toch is de vyandige stemming die in
t begin soms dreigend losbrak, nu geweken
door het blyvend contact met den priester,
die midden onder hen leeft, die vreugde en
leed met hun deelt; en zoo erkennen zij, dat
hij toch niet zóó is, als zyn tegenstanders
hem uitschilderen. De meesten dezer werk
lieden zyn mij persoonlyk nu goed gezind en
groeten me steeds vriendelyk. Doch tusschen
die persoonlijke sympathie en de zaak waar
voor ik als priester hier leef en streef, ligt
nog 'n lange weg"
Sinds de kloof echter overbrugd is, kan ge
regelde voeling blijven voortbestaan. Da
gelijks komt de priester nu kyken by het
ruwe werk, toont z'n belangstelling, heeft
voor ieder een vriendelyk woord, 'n Paar
maal zelfs kwam hy openlijk op voor hun
rechten by den patroon wat hem zeer in
aanzien deed sty gen!
En 's avonds gaat hij de tafels rond in
iedere herberg, want dóór is „het volk" te
vinden.
„Goei'n avond, Pastoo-!" zoo dreunt dan
menige stem. „Ge drinkt er toch eentje met
ons?" En of mynheer Pastoor dan al drie
maal bedankt, er komt bier voor hem, en hy
moet er tenminste van proeven. Dón lachen
de bruine gezichten.
In 'n hoek van een berookt lokaal zit op
'n avond 'n schreeuwer. „Heidaar! Pastoor,
'k hïb geen tabak meer! Laat m's van je
stoppe!"
En jawel, Pastoor komt naar hem toe.
,,'t Spijt me, vrindje; ik rook niet en héb
geen tabakMaar hier, koop 'n kilo
Dat je tenminste rooken kan!"
Verbluft wijst de man het vyf-Schilling-
biljetje terug. „Nee nee, m'nheer Pastoor,
dank jeZoo heb ik dat niet bedoeld."
'n Paar dagen later!
„Wat moet toch die zwartrok hier? Zoo'n
niksnutter!" zoo begon 't in 'n groeg kamera
den. Daar springt de „schreeuwer" naar vo
ren. „Muil dicht over hèm! Hij heb mij vijf
Schilling voor tabak gegevenen wist
niet eens wat knul ik was. Welke baas doet
dat na?"
Zoo is de schreeuwer 'n propagandist, ja
'n vriend van m'nheer Pastoor geworden, die
hem overal zal verdedigen.
Eveneens door 'n vriendelijke tegemoetko
ming is een vurig godloochenaar de beste
vriend van dezen priester geworden, altyd
bereid hem te helpen.
20, 30 jaren hebben die menschen geen voet
meer in de kerk gezet. Nu komen ze iederen
Zondag. Eerst was 't een „vriendschapsbe
toon", dan werd het nieuwsgierigheid „wat
of er nü weer gepreekt zou worden." Nóg is
het geen practisch christendom in hun har
ten, maar het contact met een priester is
het begin van hun terugkeer tot God.
Zoo worden de zielen een voor een gewon
nen, en nü na enkele ma anden komen
er haast iederen Zondag zóóveel kerkbezoe
kers, dat de kapel al veel te klein is en de
H. Mis daarom buiten, op 't vrije plein, ge
lezen wordt, waarbij krachtige mannenstem
men de mooie Duitsche Schubert-Messe zin
gen.
Waarlijk, 'n groot probleem en 'n zware
taak mag 't zijn, een ontevreden, lang-
verloren massa weer naar Christus' Kerk te
voeren; met Gods genade is echter niets
onmogelyk. De Moderne Missie heeft alleen
veel „Paulussen" noodig, die niet wijken voor
vijandig gedruisch; die naar 't voorbeeld van
hun Meester het gebroken hart te winnen
weten. Door 'n hartelijk woord en vooral:
door 'n flinke daad!
Deutsche Klub
Zaterdag 14 November, des avonds 814
uur, zal in de Kroonzaal van Restaurant
Brinkmann een lichtbeelden, en filmavond
gegeven worden voor de „Deutscher Klub".
Vertoond wordt „Goethestaetten in
Deutschland" en „Der Romantische Rhein".
Ook nog een gouden horloge
verduisterd
De dader volledig bekend
By het nader onderzoek is gebleken, dat
by de gisternacht in perceel Kenauprak
21 gepleegden diefstal ook nog een gouden
horloge was verduisterd. De dader, de 29-
jarige v. E. uit Den Haag, die inmiddels
een volledige bekentenis heeft afgelegd,
verklaarde het horloge in een tuin aan het
Kenaupark verborgen te hebben, waar het
ook inderdaad gevonden is.
v. E. wordt voorloopig in arrest gehou
den, na beëindiging van het onderzoek zal
hy ter beschikking van de justitie worden
gesteld.
Faillissementen
Door de Arrondissements-Rechtbank te
Haarlem zyn Dinsdag 10 November de vol
gende faillissementen uitgesproken
C. J. Homan, reiziger in bloembollen, wo
nende te Wyk aan Zee en Duin, Zeeweg 98.
Curator mr. L. J. Venhuizen, wonende te
Heemstede.
M. H. C. de Jong, handel gedreven hebben
de onder den naam De Jonge, Glas- en Verf
handel, wonende te Haarlem, Obistraat 35,
Curator mr. Ali Cohen, wonende te Haarlem.
G. W. Ferment, rijwielfabriek „Efta". rij
wielhandelaar, wonende te Haarlem, Klever
parkweg 224.
Curator mr. F. J. D. Theyse, wonende te
Haarlem.
Rechter-Commissaris in al deze faillisse
menten mr. S. J. Pit.
Geëindigd zijn de faillissementen door het
verbindend worden der eenige uitdeelingslijst
van:
N. V. Visscherij Maatschapnij „Apeldoorn",
gevestigd te IJmuiden, gem. Velsen.
Curator mr. dr. F. A. Byvoet. wonende te
Haarlem.
M. A. Fontyn, wonende te IJmuiden.
Curator mr. A. W. Hellema, wonende te
IJmuiden.
Hellingpersoneel ontslagen
Zaterdag j.l. werd by de uitbetaling van
het loon aan het personeel van de Amster
damsche Ballast-Maatschappij te IJmuiden
bestaande uit ongeveer 30 man, de treurige
boodschap meegegeven, dat zy 's Maandags
niet meèr behoefden te verschijnen. Veer
tien dagen terug was reeds door de directie
kennis gegeven dat zy den komenden Za
terdag in verband met het gereed maken
van de helling aan de Noordzijde van het
kanaal ontslagen zouden worden. Dit ontslag
werd echter opgeschort, zoodat de mededee-
ling Zaterdag voor velen een zware slag was.
Er zijn er onder de arbeiders die al zeer lang
in dienst zyn. Een persoon telde 41 dienst
jaren.
Klacht wegens meineed van politie-mannen
Op 28 Mei van het vorige jaar werd de
smid A. de B. te Wormerveer door de Haar-
lemsche rechtbank vrijgesproken van de hem
ten laste gelegde brandstichting in zijn sme
derij. Het O.M. ging in nooger beroep en het
Amsterdamsche Hof veroordeelde den man
wegens opzettelijke brandstichting tot een
gevangenisstraf van één jaar.
Het beroep in cassatie werd op 2 Novem
ber j.l. door den Hoogen Raad verworpen.
De verdediger Mr. Benno J. Stokvis richtte
heden een gratieverzoek tut H. M. de Ko
ningin.
In dit verzoekschrift geeft Mr Stokvis te
kennen, dat De B. onschuldig is, en steeds
met den meesten klem heeft ontkend en dat
hy ook bij den brand geen belang had.
Naar de meening van dsn smid zijn door
den Wormerveerschen inspecteur van politie
F. W. de G., den commissaris en den brand
weer-deskundigen Brunjt de Rochebrune en
Mol onjuiste verklaringen afgelegd. In drie
processen-verbaal, door de politie te Wor
merveer opgemaakt, heeft Mr. Stokvis on
geveer veertig onjuistheden aangewezen.
Door den smid, aldus merkt Mr. Stokvis
in zijn gratieverzoek voorts op zal een
klacht terzake meineed worden ingediend
tegen de politie.ambtenaren F. W. de G. en
S. Z. en terzake vervalsc.hing van stukken
van overtuiging tegen den deskundige a
charge H. R. M.
Mr. Stokvis deelt naar aanleiding hiervan
in het gratieverzoek mede, dat door hem
zeer belangrijk materiaal is verzameld om
een revisieverzoek voor te bereiden. Daar de
voorbereiding van dit revisieverzoek gerui-
men tyd zal kunnen duren, acht A. de B.
zich tegenover zijn gezin verplicht het
gratieverzoek in te dienen. Het request be
sluit met een verzoek tot volledige kwyt-
schelding der opgelegde straf, mede daar de
veroordeeling naar verzoeker meent, het
rechtsgevoel in den lande onbevredigd heeft
gelaten.
De Ned. R. K. Middenstandsbond heeft
zich onlangs reeds met een adres tot de
Regeering gewend om aandacht te vragen
voor de moeilijkheden, die in verscheiden
gemeenten voor den middenstand zyn ont
staan door den noodtoestand in den tuin
bouw.
Om deze actie met succes te kunnen
voortzetten, heeft de diocesane R. K. Mid
denstandsbond in het Bisdom Haarlem
thans aan alle leden in de plaatsen, die van
den tuinbouw afhankelijk zyn in meerdere
of mindere mate, een vrageniyst toegezon
den, teneinde feitelijke gegevens te verza
melen omtrent de moeilijkheden, die de
middenstand ondervindt by het innen der
periodieke betalingen en den teruggang
die in de ambachtsbedrijven plaats vindt.
Gezorgd is, dat de herkomst der verstrek
te gegevens absoluut geheim blijven zal, zoo
dat voor geen enkel middenstander er be
zwaar tegen kan bestaan de vrageniyst
binnen den gestelden termyn, nl. vóór 16
Nov. a.s., in te dienen.
Wielrijder door achterop komende
auto medegesleurd
Gisteravond ongeveer 7 uur heeft op den
Alkmaarschen straatweg even buiten Cas
tricum een ernstige aanryding plaats ge
had.
Een aldaar rydende fietser, genaamd De
Kruyf uit Beverwijk, werd door een auto,
die hem achterop reed, aangereden, eenige
meters medegesleurd en tegen den grond
geworpen.
De man kreeg een nekwervelfractuur en
moest in zeer emstigen toestand overge
bracht warden naar het St. Antoniuszie-
kenhuis te Velsen.
De oorzaak is waarschijnlijk te zoeken in
het passeeren van twee auto's met onge-
doofde lichten.
Naar wij hedenmorgen vernamen, is de
toestand van De K. zeer zorgelyk.
De afzet van bloembollen in
Engeland
Hoe men in Engeland protectionist werd.
Wy lezen in het „Wkbld. v. BI. C.":
Er zyn er onder ons die zich afvragen hoe
het toch komt, dat uit allerlei berichten
biykt, dat de talryke bollenverbruikers
zoowel handelaars als particulieren in het
bloemenliefhebbend Engeland, zich zonder
protest van beteekenis schijnen te zullen
neerleggen bij het heffen van invoerrechten
op b.v. Nederlandsche bloembollen, waarvan
in Engeland geen cultuur van zoodanige be
teekenis is, dat ook maar aan een klein deel
der behoefte voldaan kan worden.
Voor hen, die zoo denken, is de zienswijze
die men aantreft in de kringen der groot
handel-exportfirma's op Engeland, misschien
interessant.
Wy hadden dezer dagen opnieuw gelegen
heid om met een der leiders van een groote
firma op dit gebied de zaak te bespreken.
De vraag, waarvan wij uitgingen, was:
„Hoe is toch ontstaan de tegenzin van de
groote Engelsche detailfirma's om zich te
verzetten tegen belemmering van den vrijen
invoer van bloembollen?"
Voor deze vraag waren wij opnieuw gesteld,
na het lezen van het denkbeeld van de fa.
Barr and Sons (in het nummer van verleden
week Dinsdag weergegeven) en het stukje
van de fa. D. T. and Sons, Yorkshire (dat in
dit nummer is opgenomen).
Het antwoord dat wij kregen kan als volgt
worden saamgevat.
Ons artikel is zoowel voor den Engelschen
grossier als voor de Engelsche detailfirma in
de laatste vijf jaar van veel minder belang
geworden. Als er iets voor iedereen, die de
Engelsche zaadhandelaren de laatste jaren
bezocht heeft, duidelijk geworden is, dan is
het wel dit, dat de geweldige concurrentie,
welke dezen menschen tegenwoordig wordt
aangedaan door den rechtstreeks uit Neder
land gedreven kleinhandel, hun handel ge
stadig heeft doen afbrokkelen. Doordat deze
kleinhandel voor een zeer groot deel gedre
ven wordt tegen lage prijzen ten koste van
de qualiteit, is de stemming onzer grootaf
nemers voor bloembollen onverschillig ge
worden. De firma's die tien jaar geleden
zich nog levendig voor ons artikel interes
seerden, geven nu onomwonden te kennen,
dat zij niet de minste moeite zullen doen om
te verhinderen, dat dit artikel door invoer-
belemmeringen getroffen wordt.
De villabewoner bestelt niet meer zijn
bloembollen by de Engelsche zaadfirma, de
zaadhandelaar in de provincie verkoopt niet
meer over de toonbank aan den kleinen
man. Daarvoor is de concurrentie van de
groote warenhuizen te groot en die van de
De aangehoudene C. S., die bekend heeft de
moord op notaris Courrech Staal te Gorin-
chem gepleegd te hebben.
kleine scharrelaars, die voor zeer lage pry zen
bloembollen per kist tegelijk op de vele
aucties koopen. Wilt u bewijzen? Op aucties
in Londen, Liverpool en Huil werden dit
najaar honderden kisten aangevoerd die
koopers vonden voor 10 en 12 sh. per kist,
op een dag werden blijkens advertentie in de
Nurseryman and Seedsman 1500 kisten in
twee auctlerooms aangevoerd.
Maar, zoo vroegen wy, de broeiers dan?
Deze grootgebruikers, die b.v. tulpen noodig
hebben om hun kassen in de wintermaanden
te vullen? Deze zullen zich toch wel tegen
invoerrechten verzetten?
Wij kregen ten antwoord, dat in de eerste
plaats deze koopers zoo goed als niet georga
niseerd zyn. De grootsten onder hen zijn
aangesloten bij de Farmers Union. En deze
heeft het plan opgemaakt om aan him re
geering voor te stellen, een invoerrecht te
heffen op buitenlandsche afgesneden bloe
men van 4 pence per pond bruto, maar te
vens om de bollen te belasten met 1 penny
per pond bruto. Deze invloedrijke organisatie
(die tienduizenden leden telt) redeneert zoo:
Als wij alleen vragen om een zeer hoog in
voerrecht op bloemen en niet om een tarief
voor de bollen, dan zullen allerlei onsoliede
koopers en speculanten in de gelegenheid
zijn om van de Hollanders het surplus aan
leverbaar dat daar aanwezig is, te koopen
en ons concurrentie aandoen met goedkoope
bloemen.
De vooraanstaande bolbloemenhandelaren
uit de Farmers Union berekenen, dat een ta
rief van 4 pence per pond bloembollen, een
invoerrecht per tal zal beteekenen van on
geveer 5 6 sh. per 1000 tulpenbollen (te
gen den huidigen koers ongeveer f 2.50
f 3.Voor narcissen van zware qualiteit
zou dit natuurlijk nog veel meer zijn, wel
ongeveer 20 sh. (f 10.pl.ip. per 1000).
Nu is er zooals u weet door de Hort. Tra
des Association, een veel kleinere en minder
invloedrijke orgaylsaJ.ie. een speciale sub
commissie voor het tarief van bloembollen
ingesteld (op voorstel van den heer G. H.
Barr). die wenscht dat het invoerrecht per
tal zal worden berekend, omdat dit den zaad
huizenhandel beter zal beschermen tegen de
warenhuizen, die een veel kleiner bol im
porteeren dan de zaadhuizen zelf. Er zijn
reeds besprekingen tusscben beide categorieën
gaande en mocht het standpunt der zaad
huizen door de Farmers Union aanvaard
worden, dan zal een invoerrecht per tal aan
de regeering voorgesteld worden on d°n
grondslag van de gewichtsheffing door de
F. U. gewenscht.
Onze zegsman, die ons in den loop van
ons gesprek zeer waardevolle gecevens heeft
verschaft, illustreerde zijn zienswtlze met al
lerlei feitenmateriaal. Er is onder de beste en
grootste afnemers van ons artikel, de laatste
jaren een verbitterde stemming ontstaan.
Daarvoor is meer dan één oorzaak, maar een
der voornaamste is wel dat door invloeden
buiten de schuld van den solieden, betrouw
baren Nederlandsehen handelaar, de animo
voor het artikel bij de belangrijke categorie
der handelsvrienden aan de overzijde is ge
zakt. Het is, zoo eindigde onze zegsman, wel
bekend, dat Engeland in tonnengewicht de
grootste afnemer is van onze bloembollen
streek, maar hoevele vakgenooton hier, weten
welk groot percentage daarvan gaat naar
auctioneers? En welk een groot kwantum
aan tonnengoed van Narcissen daar bij is,
dat tegen prijzen beneden de productiekosten
in ongeregelden handel wordt omgezet? En
ten slotte hoeveel van die bollen door Ne
derlanders regelrecht aan koopers van goede
kwaliteit verkocht worden, tegen een prijs
die nauwelyks een winst toelaat?
Tot verwerping van het beroep
geconcludeerd
De advocaat-generaal, mr. Wynveldt,
heeft conclusie genomen in de zaak van
den spoorwegwachter A. F. P. te Haarlem,
die door den kantonrechter aldaar ver
oordeeld is tot drie gulden boete op grond
van artikel 427 Sr., n.l. dat hij by het neer
laten van de boomen een juffrouw met een
kinderwagen heeft) getroffen.
Mr. Wynveldt concludeerde tot verwer
ping van het beroep. Arrest 23 November.
De nieuwe R. K. School voor buitengewoon Lager Onderwijs aan den Kinderhuissingel heeft reeds een vaste plaats in het stadsbeeld ingenomen. Het fraaie gebouw over.
heerscht de omgeving tusschen Zijlweg, Pie ter Kiesstraat en Kinderhuissingel Het zal niet lang meer duren of de school, die reeds zoolang gebrekkig was ondergebracht in
de Lange Heerenstraat zal kunnen worden overgebracht naar den nieuwbouw Ditzal 'n vreugdedag zijn voor den heer Schaap, 't hoofd der schooi, personeel en leerlingen
Eind October, begin November 1918. De
historische gebeurtenissen joegen elkander
in die dagen letterlyk achterna. De wereld
oorlog eindigde byna even plotseling als hij
in 1914 was uitgebarsten. De actie van Wil
son was begonnen. „Das Militar" kraakte. De
tijd der Hohenzollem was onherroepelyk uit.
In Berlyn poogde 's keizers laatste kanselier,
prins Max van Baden, nog te regeeren met
een burgerlyk kabinet met zwart-rooden in
slag. Prins Max, zooals hy het uitdrukte, niet
om vyf minuten voor twaalf gekomen, maar
na twaalf. Het was alles te laat. De wereld
geschiedenis bruiste als een razende stroom
en sloeg dijken en dammen genadeloos weg.
De tronen in de Centrale ryken wankelden,
de kronen begonnen te rollen.
Op dit moeilijk tijdstip kreeg de Katho
lieke minister Matthias Erzberger, die een
paar dagen tevoren in het kabinet was op
genomen, als man der beroemde vredesreso-
lutie van 1917, de opdracht, om den wapen
stilstand te gaan sluiten.
Dat was het ergste, wat in dien tyd een
staatsman kon overkomen. Het stond gelijk
met gebonden handen zich overgeven. Maar
Erzberger, altijd man van de daad, nam het
zware werk op zyn vierkante schouders, in
de hoop nog het allerergste, den volslagen
ondergang, te kunnen afweren.
Erzberger heeft dikwijls verhaald van zyn
tocht naar het bosch van Compiègne. Zyn
schildering was dramatisch.
Byna moederziel alleen stond Erzberger op
een Berlynsch station en wachtte op een
blanco volmacht van den Kanselier. Net op
het nippertje werd de oorkonde gebracht.
De expres-trein joeg naar Spa, naar het
groote hoofdkwartier. Toen Erzberger aan
kwam, wachtten hem reeds tientallen hooge
Duitsche officieren, die allen mede moesten,
tenminste wilden, om den wapenstilstand te
sluiten. Erzberger greep dadelyk in en zond
hen naar huis. Hy koos alleen graaf Ober-
dorff en generaal Von Winterfeld, vroeger
Duitsch militair attaché in Farys, uit om
hem te vergezellen. Hij onderhandelde nog
kort met Hindenburg, die verklaarde, dat het
de eerste maal in de wereldgeschiedenis was.
dat een wapenstilstand werd afgesloten door
een politiek man. Hij ging er echter mede
accoord. De taak van het opperste legerbe
stuur was afgedaan. „Reist u met God"
zeide de gryze maarschalk, „en poogt u voor
ons land nog het beste te bereiken wat mo
gelijk is".
In vijf auto's ging het in de richting van
het Fransche front. De tocht had al dadelyk
ongeluk. By een scherpe bocht werd de auco
van Erzberger tegen een muur geslingerd en
de volgende auto botste er tegen aan. Won
der boven wonder werd Erzberger niet ge
wond. In twee auto's ging het in razend
tempo weer vooruit. Maar herhaaldeiyk was
de weg versperd door omgezaagde boomen,
loopgraven en mijnen en verstopt door de
onophoudelyk terugvloeiende Duitsche troe
pen, die nog niets wisten van dë dreigende
gebeurtenissen. Des avonds 9.20 passeerde
Erzberger het Duitsche front, nadat hy eerst
nog een trompetter in zijn wagen had op
genomen. De laatste Duitsche soldaat, dien
hy achterliet, vroeg doodverwonderd,
Zwaabsch-gemoedelyk: „Waar gaan jullie
naar toe?" „Wapenstilstand sluiten!" zei
Erzberger. Antwoord van den soldaat,
prompt: „Ja, verbeeld je je dan, dat je dat
klaarspeelt!"
Toen het front gepasseerd was, ging de
Maarschalk Foch
tocht heel langzaam verder. Een witte vlag
werd op den eersten auto gezet. De trompe
ter gaf aldoor signalen. Erzberger was tot in
het diepste van zyn ziel geschokt. „Die tocht
was nog veel erger dan een tocht, dien ik
een paar weken tevoren moest volbrengen,
naar het sterfbed van mijn eenigen zoon!"
Na 150 meter te hebben gereden, ontvingen
Fransche officieren de Duitschivs hoffelijk,
maar koud. Talrijke solda'.en stroomden bij
La Capelle naar de auto's, vroegen verheugd:
„Is de oorlog uit?" riepen: „Leve Frankryk!"
en vroegen dadelyk om cigaretten. De Duit
sche auto's bleven achter. In Fransche wa
gens werd kris kras door het frontgebied ge
reden. Geblinddoekt werden de Duitschers
niet, maar de gordijntjes der auto's moesten
gesloten blijven. Erzberger had als begeleider
een prins van Bourbon, die hem mededeelde,
.dat de tocht circa vyftig kilometer bedroeg,
's Nachts om één uur kwam men aan te St.
Quentln. In een half platgeschoten boerderij
waren twee Fransche generaals aanwezig, die
verklaarden, dat Foch de heeren ontvangen
zou. Deze twee generaals waren uitermate
koel. De Duitschers kregen voor avondeten
soep, gezouten vleesch en erwten. Een der
generalen gaf een geduchten steek onder
water door de opmerking, dat in het Fran
sche leger generaal en soldaat hetzelfde aten.
Zooals men weet, aten de Duitsche officieren
altyd in hun voor soldaten verboden casino's.
Om vier uur 's nachts kwamen de auto's in
het byna geheel vernielde stadje Tergnier
aan, waar een expres-trein gereed stond.
Den Duitschers werd cognac aangeboden en
verder ging het weer kris kras. Zondagmor
gen zeven uur stopte de trein in een bosch
Erzberger zag op 'n honderd meter afstand
een anderen trein staan. Hy uitte den
wensch de Mis te hooren, kreeg echter ten
antwoord, dat dit niet meer ging, omdat
maarschalk Foch reeds in Rethonde ter
kerke was geweest en er geen mis meer ge
lezen werd. Aan den naam van het genoem
de plaatsje stelde Erzberger vast, dat hij zich
bevond in het bosch van Compiègne.
Om 10 uur ontving Foch de Duitschers.
Erzberger was gekleed in reiscostuum, de
twee officieren in veld-uniform. In den sa
lonwagen van Foch stond een breede tafel
met vier stoelen aan iederen kant. De Duit
schers gingen achter hun stoelen staan.
Kort daarop verscheen Foch met den chef
van den generalen staf en een paar hooge
Engelsche officieren. Hy salueerde kort en
boog. Erzberger stelde graaf Oberdorff en
generaal Von Winterfeld voor, Foch stelde
als zijn begeleiders voor generaal Weygand,
chef van den staf, den eersten Engelschen
zeelord Sir Wymess en den Engelschen ad
miraal Hope. Er waren dus noch Amerika
nen, noch Italianen noch Belgen verschenen.
Alleen het oppercommando der geallieerden
was aanwezig. Foch nam de volmach'en san
en Verwijderde zich met zyn heeren.
Kort daarop trad hy weer binnen en
vroeg: „Wat voert de heeren hierheen? Wat
wenscht u van mij?" Waarop Erzberger ant
woordde, dat hy voorstellen voor een wapen
stilstand op land, op zee en in de lucht ver
wachtte.
Foch verklaarde daarop beslist: „Ik heb
geen voorstellen te doen!" Erzberger wees
erop, dat de Duitschers gekomen waren op
grond van de laatste nota van Wilson.
Foch liet dan de verpletterende wapenstil
standsvoorwaarden voorlezen. Tydens die
voorlezing deden de Engelschen buitenge
woon nonchalant, maar hun spelen met hun
hoornbrillen deed innerlijke opwinding ver
moeden. Foch zat in steenen ru't aan tafel
en trok alleen nu en dan energiek aan zyn
snorpunten.
Wij behoeven hier natuurlijk niet in te
gaan op de voorwaarden van den wapenstil
stand, die vrywel gelykstonden met volledige
capitulatie en ontwapening van Duiischland.
De onderhandelingen duurden een paar da
gen. Erzberger stelde verschillende verzach
tingen voor. Plotseling werd hij op ongeloof-
lyke wijze gehandicapt, doordat er een open
telegram kwam, waarin hy gerechtigd werd
de voorwaarden aan te nemen. Het telegram
was onderteekend JReichskanzier Schluss".
Foch liet vragen, wie die meneer Schluss
was. Dat was een komieke vraag. Want
„Schluss" beteekende niets anders dan de in
telegrammen gebruikelyke aanwyzingen:
stop, punt!
Erzberger hoorde toen ook, dat er in Ber
lijn een omwenteling was uitgebroken en dat
Ebert kanselier was geworden. Hy kreeg nog
niet te hooren, of Duitschland keizerryk ge
bleven of republiek was geworden. De afdan
king des keizers vernam hy pas later.
Dinsdagsavonds om half zes begon de on-
derteekening van het vreeselijke document-
De Duitsche officieren weenden. Erzberger
legde nog een paar verklaringen af en ein
digde met de historische woorden: „Een vclk
van zeventig millioenen lydt, maar sterf
niet". Foch antwoordde alleen. „Trés bien
De aanwezigen s onden op, bogen en gir.gen
zonder handdruk uit elkaar. Dat was een
ontzettend voorteeken! Het zou inderdaad
nog jaren duren vóór de voormalige tegen
standers elkaar de hand zouden geven.
Erzberger kwam naar Spa terug, waar h'j
den toestand hoogst ernstig bevond. De kei
zes was naar Holland gevlucht. Hindenburg
had zich ter beschikking gestald van de re -
geering-Ebert. Overal waren arbeiders- en
soldatenraden gevormd. Het opperste leger
bestuur was zeer tevreden met het „succes"
van Erzberger. De „stoutste verwachtingen"
waren nog overtroffen. Op een locomotief
bereikte Erzberger weer Berlijn om verslag
ri te brengen. De nationa'isten hebben dr
later verdoezeld en heb-en den armen Erz
berger de volle schuld gegeven van den sma-
delyken wapenstilstand, waaraan toch alleen
tenslotte de militaire kliek schuld had. Vier
aanslagen werden op het leven van Erzber
ger gepleegd. De laatste gelukte. Twee on
mogelijke jongens sluipmoordden hem in h
Zwarte Woud. Het waren b? aaide moord
naars. Ze zitten nog altijd veilig en droog
het Hongarye van Horthy. Wat een schand
is voor geheel Europa!
