HISTORISCHE KASTEELEN
IN NEDERLAND
Een uitstapje naar den kleinsten
Staat van Europa
TWEEDE BLAD
MAANDAG 16 NOVEMBER 1931
BLADZIJDE 1
Het huis te Rozendaal bij Arnhem
De strijd in China
De Vereenièinè van Zuiderzee-^,emeenten
Het strandon&eluk te Noordwijk
STADSNIEUWS
Nieuwe weg
Spaarnwouderweg-
Zomerweg
Een kerkwacht te Vogelenzang?
San Marino)
I.
X.
n (slot)
Na de vergeefsche onderhandelingen, die
In 1418 te Nijmegen plaats hadden, wilde
Reynout geweld met geweld keeren; daartoe
echter niet in staat, was het zijn gemalin,
die te Rozendaal met de weerbarstige poor
ters onderhandelde en, schoon zij van een
deel der hertogelijke bevoegdheden afstand
moest doen, toch herstel van zijn gezag ver
kreeg. Na zijn spoedig daarop gevolgden
dood ging de regeering van Gelder nogmaals
op een zijtak over, want ook nu was geen
rechtstreeksche opvolger aanwezig en men
vond dezen in Aernout, den oudsten en bij
kans 13-jarigen zoon van Jan van Egmond,
uit diens huwelijk met Maria van Arkel.
Deze had mededingers In Adolf van den
Berg en Jan van Loen, maar Aernout werd
te Nijmegen vrü algemeen als Hertog ge
huldigd en begaf zich ook naar Rozendaal,
waar hij de eerstvolgende jaren geregeld
verbleef. Hij werd er voor de taak, die voor-
loopig zijn vader als ruwaard voor hem
waarnam, voorbereid, maar in die jaren ook
werd Rozendaal een wapenplaats voor den
naderenden oorlog. In het Sticht toch wa
ren hevige onlusten ontstaan, waarbij de fa
milie van Jan van Egmond nauw was be
trokken. Zij mengde zich daarin ook, en wel
op een jegens de andere partij scherpe en
beleedigende wijze. Rudolf van Diepholt, de
door de Gelderschen bestreden bisschop, ver
bond zich met Jacoba van Beieren en rustte
zich ten oorlog uit. De krijgstocht scheen
aanvankelijk voorspoedig voor de Gelder
schen te zullen afloopen, maar spoedig kwa
men te Rozendaal vluchtelingen van onder
scheiden beteekenis, van hooger of lager
stand Eerst in 1429 werd de vrede gesloten,
en Rudolf van Diepholt kwam Hertog Aer
nout te Rozendaal bezoeken.
Een Jaar daarna waren er nieuwe feeste
lijkheden op Rozendaal, want Aernout trad
met Catharina van Kleef de heerschzuchtige
vrouw, die zooveel kwaad heeft gesticht, in
het huwelijk,
Adolf van den Berg, Aemout's vroegere
mededinger, had zich ïen steun van den
Keizer verworven, en Aernout werd gedag
vaard, maar verscheen niet. Achtereenvol
gens vielen hem belangrijke bondgenooten
af, en tegelijk kwamen de steden, wier han
del en nijverheid door den oorlog werden
gedrukt, zich bij hem beklagen. Zoo is Aer.
nout's regeering een lange periode van moei
lijkheden geworden, die hem er toe deden
besluiten ter bedevaart naar Palestina te gaan.
Bij zirn afwezigheid werd hij plotseling be
treurd, maar de vreugde over zijn terug
komst duurde slechts kort. Dit temeer, omdat
Aernout zich steeds meer terugtrok, en
Adolf zijn oudste zoon, zich reeds vertoonde
met de schitterende eigenschappen, die zijn
deel waren. Langdurige twisten ontstonden
en al bracht Willem van Egmond het tot 'n
tijdelijken vrede tusschen vader en zoon,
lang duurde dit alweer niet. Adolf toonde
zich steeds driester tegenover zijn vader, en
eindelijk, in 1465 na het schijnbaar vroolijke
feest, te Grave aangericht, liet hij dezen ge
vangen nemen en naar het slot te Buren ge
vankelijk vervoeren. Bij die gelegenheid ver
leende hij gunsten aan zijn aanhangers, en
zoo is Berndt van Wisch tot slotvoogd en
ambtman van Rozendaal aangesteld, onder
voorwaarde echter dat hij om de drie jaren
rekening én verantwoording zou doen. De
Hertog vertoefde menigmaal te Rozendaal,
cck alweer om krtigsbenden te verzamelen
en weerstand te bieden aan Kleef, Egmond
en de stad Arnhem, die zich tegen hem ver
bonden hadden. Maar door het ingrijpen van
Karei de Stouten kwam Adolf in gevangen
schap: Aernout werd weer vrij, doch droeg
aan den Hertog van BourgondiS de voogdij
van het land op, verpandde hem zelfs korten
tijd daarna Gelder en Zutphen, wat natuur
lijk volkomen wettig was.
Ook de schitterende Bourgondische Her
tog. Karei de Stoute, die zijn leven op zoo
weinig schitterende wijze zou laten ver van
Holland n het Zwitsersch strijdgewoel, heeft
korten tijd te Rozendaal vertoefd. Maar na
zijn dood kwam Adolf weer aan het hoofd
der Gelderschen, niet lang echter, want
spoedig vond hij voor Doornik den dood. Tot
1481 verbleef Gelder onder het bestuur van
Adolf's zuster Catharina, maar al spoedig
moest het zich aan Maximiliaan onderwer
pen. Het was deze Maximiliaan, die in den
strijd tegen Jan van Kleef Rozendaal voor.
zag van eene bezitting, die onder haar aan
voerders telde den bekenden Jan van Schaf-
felaar, die in 1482 met eenige ruiters van
daar toog, den toren van Bameveld ver
meesterde en daar zijn leven voor de zijnen
gaf. Korten tijd daarna hebben de Kleef-
schen, door benden uit Arnhem versterkt,
Rozendaal aangevallen en vermeesterd;
Burchtgraaf was Pelgrim de Vos van Steen-
wijk. Toen evenwel Kleef door zijne bond
genooten in den steek werd gelaten, moest
het al het bezette gebied aan Maximiliaan
teruggeven, die Pelgrim de Vos in zijn ambt
op Rozendaal herstelde. De vrede was slechts
van korten duur, want de Gelderschen ble
ven op Karei van Egmond, Adolf's zoon, hun
oogen gevestigd houden. En het is diens ba
nier geweest, die al spoedig te Rozendaal
werd geplant, al zorgde de wisselende krijgs
kans er voor, dat dit niet langer dan een
viertal jaren duurde. O'ok Rozendaal moest
toen voor Philips den Schoonen zijne poorten
openen, die er zijn hoofdkwartier vestigde,
totdat de dood van zijn schoonmoeder hem
naar Spanje riep. Tevoren sloot hij met Ka-
rel van Egmond het verdrag, dat hem in
blijvend bezit stelde van hetgeen hij verkre
gen had. Te Rozendaal is Karei van Egmond
cien Bourgondischen Hertog, inmiddels Ko
ning van Spanje geworden, te voet gevallen,
en heeft hij hem gesmeekt om bekrachtiging
van de hem gestelde voorwaarden, die hem
nauwelijks een schijn van vrijheid lieten.
Maar Filips had zich laten verschalken,
want nauwelijks was hij vertrokken, of Ka-
rel stak de banier van het eigen gezag op.
Hij begaf zich wel op 's Konings verzoek
naar Brussel, maar liet den Koning alleen
naar Spanje trekken. Spoedig was geheel het
Geldersche gebied in zijn macht, en in 1511
kwam Rozendaal in zijn handen. Maar hij
beeft er zijn verblijf niet gevestigd, want het
slot had te lang aan ruwe krijgers tot wa
penplaats gestrekt, en Karel's kas was te
uitgeput om het in den ouden luister te
herstellen.
Vandaar dat hij het in 1516 aan Gerrit
van Scherpenzeel verpandde voor hetgeen
wat deze tot herstel van den jammerlijk ver
vallen burcht zou ten koste leggen. De Her
tog vertoefde er wel nu en dan. maar steeds
tijdelijk. Bij giftbrief van 1536 is ten slotte
het kasteel van Rozendaal mei de hooge
heerlijkheid en alle toebehoorende rechten
aan Willem van Scherpenzeel, den zoon van
Gerrit, geschonken. Toen was de Geldersche
Hertog niet meer in staat om zijn verplich
tingen jegens de Scherpenzeels te voldoen
en zelfs om de schuld af te lossen, die daar
op uit den tijd van zijn grootvader nog im
mer rustte. Particulier eigendom was Ro
zendaal dus, toen Karei van Egmond in
1538 zijn roemvolle loopbaan eindigde, en
de heeren van Scherpenzeel werden door
Karei V in de oude voorrechten en vrijheden
bevestigd Dat in de dagen van den ver
woestenden Spaanschen oorlog Rozendaal
als sterkte is erkend en is verdedigd, spreekt
wel vanzelf. In 1584 lag er eene bezetting
onder een zekeren Hopman Wijnbergen, die
het tegen Spaansche aanvallen moest ver
dedigen. De Scherpenzeels hadden het aan
Derk van Dorth verkocht. Later ging het
door huwelijk over aai Robert Baron van
Arnhem, en aan zijn neef Johan van Arn
hem, die in 1693 burgemeester van die stad
was en in hoogen ouderdom op het slot in
1716 overleed. Ten gevolge van de uiterste
wilsbeschikking van zijn vrouw, die hem
geen afstammelingen geschonken had,
kwam de heerlijkheid aan Baron Torek, en
het is deze, die geen zorgen en geen kosten
heeft gespaa'd om Rozendaal te maken tot
de mooiste der Geldersche buitenplaatsen.
Reeds de Baron van Arnhem had prachtige
waterwerken laten aanleggen naar den
aard van Versailles, maar Torek liet het
oude slot, waarvan alleen de ronde toren in
stand bleef, door een geheel nieuw gebouw
vervangen. Zoodoende ontbrak het opnieuw
niet aan bezoekers, en Koning-Stadhouder
Willem III heeft er menigmaal verblijf ge
houden. Het slot bleef in het bezit van de
familie Torek, totdat de eenige dochter van
Reinhard Jan Christiaan in het huwelijk
trad met den gelijknamigen Baron van Pal-
landt, waardcor, nog steeds, dit schoone be
zit in het geslacht der Fallandts is geble
ven.
Wat men dus thans ziet, is niet meer het
oude, op een burcht en kasteel gelijkende
huis te Rozendaal, dat door de Geldersche
Hertogen in tijden van nood kon worden
verdedigd, al is dit ook slechts bij uitzonde
ring geschied. De tuinen, die men er thans
bewondert, zijn producten van de prachtlie-
vende achttiende eeuw, en men kan veilig
aannemen, dat de eerste Torek, die bezit
ter van het kasteel werd, het ontwerp voor
den nieuwen bouw geheel aan de tuinen
heeft aangepast. Maar het is een bezit, zoo
als men er weinige in ons kleine vaderland
kent, een herinnering aan luisterrijke dagen,
die wij ons wel eens wat al te veel tot Hol
land, Zeeland en Utrecht beperkt rekenen,
maar die zich ook uitstrekken over dat deel
der Republiek, dat in Gelder, Overijsel en
Friesland werd gevonden.
Een nieuw beroep op den
Volkenbond?
fn berichten van Japansche zijde wordt
verklaard, dat de nieuwe gevechten bij de
Nonnirivier zijn ontstaan, doordat de troepen
van generaal Ma een omsingelende beweging
wilden uitvoeren, waardoor de Japansche
troepen aan de Nonnirivier afgesneden zou
den worden
Generaal Ma moet aan zijn regeering een
telegram gezonden hebben, dat de positie der
Japansche troepen in Mandsjoerije voor de
Chineezen wanhopig is, zoodat de Chineesche
regeering een nieuw beroep op den Volken
bond most doen. om een verderen opmarsch
der Japanners te verhinderen.
Nieuwe nota's
Het secretariaat van den Volkenbond heeft
nieuwe nota's van de vertegenwoordigers van
Japan en China ontvangen. In de nota van
Yoshisawa wordt verklaard, dat volgens de
opvatting der Japansche regeering het secre
tariaat van den Volkenbond door het ver
spreiden van onjuiste berichten er toe heeft
bijgedragen, verwarring te stichten in de
openbare meening.
Ook wordt de veronderstelling afgewezen,
dat Japan de bemoeiingen om Mandsjoerije
onafhankelijk te verklaren, ondersteunt. Te
vens wordt de Chineesche regeering verweten
dat deze de anti-Japansche bedreigingen in
China ondersteunt.
In de Chineesche nota wordt beweerd, dat
Japan gedurende het verloop der gebeurte
nissen in Tientsin China heeft bedreigd en
wel in een vorm, die een ultimatum geleek.
Japan heeft een nota tot de Nankingregee-
ring gericht, waarin de terugtrekking der
Chineesche troepen en der politie in de zóne
van het verdrag van 1902 wordt verlangd
met de bed-eiging, dat Japan anders maat
regelen tot bescherming van zijn onderdanen
in het betrokken gebied zal nemen.
De Chineesche regeering verlangt, dat een
neutrale commissie, bestaande uit officieren
van de te Tientsin liggende garnizoenen, zal
worden benoemd, die er op moet aansturen,
dat Japan deze bedreiging niet ten uitvoer
brengt.
Japansch ultimatum afgewezen
Generaal Ma heeft het Japansche ultima
tum om voor 25 November zijn troepen terug
i y
Op het graf van wijlen den heer W. J. F. F. Lintz, op Zorgvliet te Amsterdam werd
Zaterdagmiddag een grafsteen onthuld. De heer Lintz verloor het leven bij het redden
van een meisje te Noordwijk op 5 Augustus 1930.
In het Gebouw van de Burgerwacht te Amsterdam werd Zaterdagmiddag een
bijeenkomst gehouden van de Vereeniging van Zuiderzeegemeenten. Van k n. r.:
A. Cravestein, burgemeester van Urk; Th. Kolfschoten, burgemeester van Edam;
H. J. Hofland, J. W. Egberls. burgemeester van Huizen; Mr. S. M. van Haersma,
burgemeester van Stavoren, bij het bestudeeren van de droogleggingsplannen van de
Zuiderzee.
te trekken van de Nonni-brug naar Tsitsikar
afgewezen.
Vervolgens ontving hij van de Japanners
een tweede ultimatum, om Tsitsikar aan de
Japanners uit te leveren. Ook deze eisch werd
afgewezen.
Zaterdag zijn de gevechten bij de Nonni-
brug voortgezet. De Chineezen wisten zich In
hun stellingen te handhaven.
De Japanners trekken troepen samen voor
een opmarsch naar Tsitsikar.
Nieuwe Japansche troepenzendingen.
Naar uit Sjanghai gemeld wordt, zijn nieu
we Japansche detachementen, in totaal meer
dan 10.000 man, te Moekden aangekomen.
De Japansche troepen, ondersteund door
cavallerie-aanvallen en gedekt door een
zwaar artillerie-bombardement, hebben ge
poogd den linkervleugel van de troepen in
Heilungkiang te forceeren en een omvat
tende beweging te maken om de troepen
van generaal Ma heen.
Tsitsikar weer gebombardeerd
Volgens een Russisch bericht uit Tsitsi
kar is de stad Zaterdag na de afwijzing van
het Japansche ultimatum door generaal Ma
opnieuw door Japansche vliegers gebombar
deerd. Op verschillende plaatsen is brand
uitgebroken. Vier soldaten en zeven burgers
zijn gedood.
Uit Tientsin komen berichten over nieuwe
Japansche onlusten Een groep Chineesche
demonstranten heeft getracht het Japan
sche consulaat te bestormen. Zij werden
evenwel door de politie uit elkaar geslagen.
De banken zijn gesloten.
Poe Yi en Mandsjoerije.
Volgens een Russisch bericht uit Dairen
is de vroegere Chineesche keizer Poe Yi al
daar aangekomen. Gisteren zou hem een
extra-trein van den Zuid Mandsjoerijschen
spoorweg ter beschikking worden gesteld,
om verder naar Moekden te reizen. De kei
zer heeft zich in verbinding gesteld mei
generaal Tschang Hai Peng, die bereid is de
monarchistische beweging te steunen.
In de omgeving van den keizer, welke vol
gens berichten uit Russische bron na staat
aan Japansche hooge militaire kringen, heeft
men verklaard, dat de proclamatie van het
keizerrijk eerst dan kan plaats hebben, in
dien alle opperbevelhebbers in Noord- en
Zuid-Mandsjoerije zich bereid verklaren de
beweging te steunen. De keizer zal te Moek
den, in het vroegere paleis van maarschalk
Tschang Solin, zijn intrek nemen.
Naar uit Nanking wordt gemeld, heeft
Tschang Kal Scheck in een vergadering van
studenten verklaard, dat het herstel der
monarchie in China, politiek gesproken, on
zin is. De regeering te Nanking zal een op
dit doel gerichte beweging met alle ter
beschikking staande middelen bestrijden.
Moscou eischt garanties van Japan.
Volgens een bericht uit Tokio heeft de
Sovjet-Russische ambassadeur den Japan-
schen minister van Buitenlandsche Zaken
een verklaring van Litwinov overhandigd
waarin geprotesteerd"wordt tegen de bewe
ring van den Japanschen generalen staf dat
de Sovjet-regeering den Chineeschen gene
raal Ma ondersteunt in zijn strijd tegen
Japan. De Sovjet-Russische regeering eischt
garanties dat Japan den Chineeschen Ooster
spoorweg niet zal bezetten.
Naar voorts wordt gemeld, heeft de Ja
pansche minister van Oorlog voldaan aan
het verzoek van den Japanschen opperbevel
hebber in Mandsjoerije hem de vrije hand te
geven voor een eventueel militair optreden.
De generale staf verklaarde, dat de toestand
zeer critiek is.
Generaal Ma zonder munitie
De Nankingregeering heeft van generaal
Ma een telegram ontvangen, dat zijn leger
geen minutie meer heeft. Wanneer hij geen
minutie ontvangt, of de opmarsch der Ja
pansche t-oepen door den Vo'kenbond n'et
tot staan wordt gebracht, zullen zijn troe
pen gedwongen zijn Titsikar te ontruimen en
te
zich zonder strijd door de Japanners
laten ontwapenen.
Japansche beschuldigingen
De vertegenwoordiger van het Japansche
oppercommando heeft dezer dagen de vol
gende verklaring overhandigd:
„Wij hebben bewijzen in handen gekregen,
dat de troepen van generaal Ma door de
Russische regeering worden ondersteund.
In den laatsten tijd heeft een groep van 300
Russische ruiten de grens overschreden.
Er is vastgesteld, dat deze troep in Bla-
gowestsjensk is opgesteld. De troep heeft
opdracht gekregen strijd te voeren tegen de
Japansche bezettingstroepen. Bovendien zijn
op 6 November op het station Anda uit
Rusland, twaalf wagons met oorlogsmateriaal
aangekomen. Wij weten, dat de Russische
regeermg en de Russische officieele instan
ties de troepen van generaal Ma onder
steunen en hen gesteund hebben met
oorlogsmunitie en leiding. Desondanks zu len
echter de Japansche troepen trachten de
orde weer te herstellen en het roode gevaar
te keeren.
Russisch antwoord
Het officieele telegraafagentschap van de
Sovjet-Unie deelt in verband met de uit
eenzettingen van den vertegenwoordiger
van het Japansche oppercommando m Moek
den mede, dat alle msdedeelingen onwaar
zijn. Zij vormen een zware belasting van
de betrekkingen tusschen beide landen.
Moskou over de Japansche bewijzen
Van officieele Russische zijde wordt een
verklaring gepubliceerd, waarin gezegd wordt,
dat het Japansche ministerie van oorlog op
het oogenblik bezig *r met het verzamelen
van bewijzen voor de samenwerking tus
schen den Chineeschen generaal Ma en den
Sovjet-Russischen generalen staf. Tot dit
doel'zijn Japanners ui. Charbin op de baan
Hailar—Mandsjoerije bezig overblijfselen van
Russische stukken geschut, gebroken ma
chinegewezen en ander oorlogsmateriaal te
verzamelen, dat daar nog op de slagvelden
ligt van de botsingen tijdens het Ru?sisch-
Chineesche conflict van 1929. Dergelijke
„bewijzen", die door Japansche officieele
instanties worden bijeen gebracht, om de
wereld te overtuigen van de samenwerking
der Russen met generaal Ma, moeten na
tuurlijk als vervalscht worden gebrand
merkt.
In Moskou verwacht men verdere ver
scherping van de Russisch-Japansche be
trekkingen.
Opzienbancnde arrestatie in Mandsjoerije
Volgens een officieel Russisch bericht,
heeft de Chineesche politie Vrijdag op het
station Mandsjoeria, een vroegeren officier
van het Russische keizerlijke leger, Uschakow
genaamd, gearresteerd. Op den gearresteer
de zouden belangrijke documenten gevonden
zijn over de betrekkingen der Witte Gar
disten en officieele Japansche instanties.
Uschakow is in het bezit van een legitimatie
van de Japansche militaire missie, n Mand
sjoerije.
Tijdens zijn eerste verhoor heeft Uscha
kow verklaard, dat hij de leiding had van
de Wit-gardistische bonden aan den Oost-
Chineeschen spoorweg en van officieele Ja
pansche instanties opdracht gekregen heeft
een nieuwe Volksrepubliek voor te bereiden
Bovendien heeft hij in de stad Barga
(Mongolië) contact moeten zoeken met
Mongoolsche benden, teneinde hen op te
zetten tegen de Sovjetrgeering.
Engelschman en Franschman in
Tientsin gedood
Uit Tientsin wordt gemeld, dat bij de
schietpartijen van Vrijdag aan de grens van
de Japansche cocessie een Engelschman en
'n Franschman door verdwaalde kogels ge
dood zijn.
De Japansche concessie is door de vrou
wen en kinderen wegens voortdurend le
vensgevaar ontruimd. Japansche versterkin
gen zijn naar Tientsin onderweg.
Een onbewaakte spoorwegovergang
Tegen het door de Tweede Kamer aan
genomen onteigeningsontwerp voor den
aanleg van een weg van het kruispunt van
den Spaarnwouderweg en den Spieringweg
in de gemeente Haarlemmermeer naar den
Zomerweg in de gemeente Haarlem, met een
zijtak naar den Rijksweg HaarlemAmster
dam, onder de gemeenten Haarlemmermeer,
Haarlemmerliede en Spaamwoude en Haar"
lam, werden blijkens het Voorl. Verslag der
Eerste Kamer bij het afdeelingsonderzoe'ï
geen bezwaren te berde gebracht.
Enkele leden zouden echter gaarne wor
den ingelicht, of de nieuwe spoorwegkruising
(lijn Haarlem—Hoofddorp) op dezen voor
doorgaand verkeer bestemden weg bewaakt
of onbewaakte zal zijn, dan wel viaducts-
gewijze zal worden aangebracht.
Salarissen van provinciale
ambtenaren
Gcd. Staten van Zuid-Holland nemen een
afwachtende houding aan
Op vragen van het Statenlid mr. J. A de
Viser of Ged. Staten van Zuid-Holland van
plan zijn, een voordracht te doen tot ver
laging der salarissen van provinciale amb
tenaren bij aldien de Staten-Generaal het
regeeringsvoorstel mochten aanvaarden tot
verlaging der Rijksambtenaren-salarissen,
hebben Ged. Staten van die provincie ge
antwoord, dat zij in verband met het ont
werp van wet tot tijdelijke kortingen op da
uitkeeringen aan de provinciën en gemeen
ten vooralsnog een afwachtende houding
meenen te moeten aannemen.
De hout-aanvoer te Velsen
Het hout, bestemd voor de papierfabriek
Van Gelder Zonen te Renkum, werd steeds
via Rotterdam aangevoerd. Dit hout zal van
deze campagne af in Velsen gelost worden,
aangezien gebleken is, dat dit goedkooper
is. Dit beteekent eèn vermeerdering van 10
of 12 houtschepen en tevens een belangrijke
werkverruiming voor de betrokken arbei
ders.
De Hospesbrug
Met de fundeering in gewapend beton van
de bruggenhoofden der nieuwe Hospesbrug
is men thans zoover gevorderd, dat men
kan beginnen met het opmetselen der mu
ren.
Thans is ook duidelijk te zien, hoe smal
de doorvaartwijdte van de nieuwe brug zal
worden. Als die een meter breeder was ge
worden, zou het zeke^ wel zoo makkelijk
zijn geweest voor de zandschippers, vooral,
omdat de brug de niet onaanzienlijke
breedte van pl.rn. 30 M. krijgt.
Naar wij vernemen, heeft de tegenwoor
dige onveiligheid den Zeereerw. heer
pastoor van Vogelenzang doen besluiten, tot
de oprichting van een kerkwacht te trach
ten te geraken.
Inwoners van Vogelenzang, die hiervoor
iets mochten gevoelen, worden verzocht op
den morgenavond in het R.K. Vereenigings-
gebouw te Vogelenzang om kwart over acht
te houden vergadering ter verdere uitwer
king der bestaande plannen aanwezig te
zijn.
Het ligt in de bedoeling een wacht van
een zestig- of zeventigtal jonge mannen te
vormen, die dan maandelijks met tweeën
de kerkwacht zullen kunnen vervullen.
Zal het voorbeeld van Ter Aar navolging
vinden?
Makelaardij
Bü de Kamer van Koophandel en Fa
brieken voor Haarlem en Omstreken is in
gekomen een verzoek van de Arrondisse
mentsrechtbank te Haarlem om advies uit
te brengen betreffende de beëediging van
de navolgende personen als makelaar in de
achter hun naam vermelde vakken:
1. A. F. G. Schmitt, Beverwijk, Bree-
straat 132—134, als makelaar in onroerende
goederen.
2. G Kamminga, Haarlem, Zaanenlaan 9,
als makelaar in onroerende goederen.
3. J. Kerkhof, Beverwijk, Vondellaaa 9,
als makelaar in roerende goederen.
De Adrtat'sche zee is minder bekend dan
zij verdient. Zelfs degenen, die niet moede
worden de schoonheid te prijzen van de
Dalmatische kust en het romantische, daar
achter geleven binnenland, kennen de over
zijde van de Adria slechts zeer ten deele.
Zijn zij wellicht van Bari of Brindisi met een
der snel varende booten vertrokken, of heb
ben zij vanuit Venetië of Triest een zeereis
ondernomen, dan hebben zij iets van deze
zeekust gezien, maar weinig. Om slechts een
paar punten te noemen: wat mooi ligt niet
Ancona, havenstad van beteekenis. Hoezeer
is Ravenna, dat bijkans aan de Adriatische
zee is gelegen, niet te roemen als een schat
van oude kunst! En vooral, welk een aan-
treki"»''"*-« badplaats voint niet Rimini. O,
ongetwijfeld. Rimini zelf is een vrij onbe-
lanv'" waar een paar architectoni
sche overbliifselen nog herinneren aan de
frro-rfvipiri vnn den Romeinschen tijd en de
Kathedraal het bevoel- meer dan loont. Maar
het nieuwe Pim'-u door een breede avenue
var O"-'» fTprnhpiden. is een en al luxe
en comfort en d°* zomers een en al zonnige
glimlach die den badgast tegemoet komt.
En als men nu, op een helderen dag
staande aan het strand van Rimini, den
blik 1'n doet eaan. ziet men. van
den keten der Appenijnen wat losgemaakt,
een dxiekruinigen berg, door zijn omvang niet
ten onrechte Titaangebergte geheeten. Die
drie kruinen worden bekroond door even
zoovele oude kasteelen, ons voerende in den
vroegeren tijd, behoorende tot het onafhan
kelijk grondgebied van San Marino. Want
een der kleinste landen van Europa, op
Monaco na het kleinste wat omvang, op
Andorra na het kleinste wat bevolkingsaan
tal betreft, verheft zich daar op de hellin
gen en op de toppen van dit gebergte
En toch is het merkwaardig, dat er vele
badgasten jaarlijks in Rimini doorbrengen,
vele toeristen op de reis van Ravenna naar
Ancona bier uitrusten, zonder dat zij zich
de moeite geven deze eeuwenoude republiek,
door den grooten Napoleon modelrepubliek
geheeten, te bezoeken. Dat bezoek heeft in
derdaad eenige bezwaren, want tot dusverre
is de vrijwel geheel gereed zijnde spoorweg
nog niet in exploitatie. Maar de weg er
heen is goed en brengt er u per auto in een
groote drie kwartier, per rijtuig in ruim het
dubbele van dien tijd, En vanaf het oogen
blik, dat ge de brug zijt overgegaan, in welks
mini'- pen stp=n herinnert aan het fe't "dat
ge het grondgebied van San Marino hebt
betreden, laat het gezicht op het Titaan
gebergte u niet meer los. Met eenige ver
wondering vraagt ge hoe ge daarboven zult
komen, en wat daar achter de rotsachtige
kammen van het gebergte verscholen ligt.
Van het oogenblik af dat ge de bezitting
van Graaf Mazzoni Borghese, door groote
wijngaarden omgeven, zijt voorbijgegaan,
stijgt de weg. Bij het kerkhof van Mont alba,
plaats waar de stichter van San Marino het
eerste woonde, zijt ge halverwege de hoogte
gekomen en bij het welvarend dorpje Borgo
Maggiore kijkt ge reeds tegen de verster
kingen daarboven op. De auto beëindigt den
tocht, wanneer hij voor de Porto San Fran
cesco is gekomen: autoverkeer in San Ma
rino, de eenige stad van de bergrepubliek, is
niet toegestaan Hij wacht buiten, terwijl ge
de steile straten der stad gaat beklimmen
Wanneer ge San Marino betreedt, zet ge
uw voet op een grondgebied, dat in ouder
dom met de oudste steden van Europa kan
wedijveren. Want ruim 15 eeuwen bestaat
San Marino, bijkans in den tegenwoordigen
omvang, en steeds is het onafhankelijk ge
bleven, ook al ziet ge aan alle zijden het
omringende Italiaansche gebied. De Heilige
Martinus, steenhouwer van beroep, uit Dal-
matië om geloofswille naar hier gekomen,
vond er de medewerking van de rijke ma
trone Felicita, die wat in die oude tijden
gemakkelijk gebeuren kon het geheele
Titaangebergte in eigendom bezat. Hij sticht
te er een kerk, later een parochie, die hij
ven den naburigen wereldlijken en geestelij
ken invloed wist vrij te houden, en waaruit
de republiek San Marino is ontstaan.
Hoog daarboven op den berg leefden in
die oude tijden de herders, de houtvesters,
de steenhouwers, die slechts bij tijd en wijle,
en wanneer de omstandigheden dit noodig
maakten, naar de nabijgelegen steden kwa
men. De felle strijd der middeleeuwen, die
Italië verwoestte, is biikans immer langs het
Titaangebergte getrokken. Zeker, aan po
gingen om het kleine land in te lijven, heeft
het niet ontbroken. Maar wie hierboven is
aangekomen, beseft, dat het met de midde
len van dien tijd een bijkans onmogelijk
ondernemen was, al achtte San Marino het
terecht verstandig zich door vestingwallen te
beschermen. Soms werd het geprobeerd uit
naijver, soms uit wraakzucht, maar altijd
mislukte het. Een verwoed edelman uit het
nabijgelegen Bologna verzamelde een leger,
dat echter in het nachtelijk duister ver
dwaalde en bij het aanbreken van den dag
nog aan den voet van het Titaangebergte
opgesteld stond. En Kardinaal Alberoni, die
in den loop der achttiende eeuw er in slaag
de door de poorten van de stad binnen te
dringen, moest men zijn geringe legermacht
al spoedig afdeinzen voor den tegenstand
der bevolking. Toen Napoleon, eerste Consul
destijds, Italië veroverde, zond hi) een afge
zant naar San Marino om het vergrooting
van grondgebied aan te bieden. Maar het
kleine land weigerde; het zag in, hoe on
verstandig het zou zijn, zich door geweld te
vergrooten. Napoleon prees het gelukkig en
verstandig, liet het zijn vrijheid, die het be
houden heeft ook. toen de Italiaansche een
heid werd gevestigd. Dat intusschen Itali
aansche invloeden zich op San Marino doen
gelden, spreekt vanzelf; de Italiaansche en
San Marineesche douanegrenzen loopen
evenwijdig, al behoudt San Marino eigen
postzegel, eigen munt, eigen wapen. Zoo is
er een fascistische partij in San Marino, die
echter een eigen, onafhankelijk bestaan heeft
naast de Italiaansche en door haar eigen
Secretaris-Generaal, broeder van den Staats
secretaris van Buitenlandsche Zaken van San
Marino, wordt geleid.
Sn Marino is in zooverre inderdaad een
niodelrepubliek, dat het wordt geregeerd
door en voor het volk. Er is geen president.
Zoowel de uitvoerende als wetgevende macht
wordt uitgeoefend door den grooten en sou-
vereinen Raad, bestaande uit 60 leden, voor
het grootste deel afkomstig uit de hoofd
stad van San Marino, al telt deze niet meer
dan 1/6 der totale bevolking. Deze Raad
kiest op eiken 31sten Maart en eiken 30sten
September twee zijner leden tot Kapiteins-
Regenten; deze zijn uitvoerders van zijn wil
maar hebben geen eigen macht en bevoegd
heid. Wel presideeren zij de vergaderingen
van den Raad en vertegenwoordigen zij den
Raad naar buiten en naar binnen, maar
benoemingen worden door hen niet onaf
hankelijk gedaan en de wetgeving is geheel
aan hen onttrokken. Wordt de Raad geko
zen krachtens algemeen kiesrecht, waaraan
ook vrouwen deelnemen, de verkiezing van
de twee Kapiteins-Regenten is meer tra
ditioneel. Want de namen van de zes derge
nen, die het hoogste aantal stemmen krijgen,
worden op rolletjes papier geschreven en
in een urn gedaan, waaruit de hand van
het kind, dat op school de beste cijfers heeft
gehaald, de twee namen trekt
Zoowel de Raad als de Kapiteins-Regen
ten oefenen een deel der rechtspraak uit,
waartoe naast den grooten Raad een klei
ner college is dat ook de dagelijksche zaken
afhandelt. De rechtspraak, die zoowel de
inwoners van San Marino als vreemdelingen,
op het grondgebied gevestigd, omvat, is wel
wat ingewikkeld geregeld, want er zijn niet
minder dan zeven organen van rechtspraak.
Gelukkig is de misdaad in San Marino niet
talrijk en de gevangenis daarenboven in een
der drie torens is voldoende voor de bestraf
fing voor lichte vergrijpen. Zij, die tot meer
dan een jaar gevangenisstraf veroordeeld
worden, komen, krachtens verdrag met Ita
lië, in Italiaansche gevangenissen terecht.
San Marino is een regelmatig function-
neerende Staat. Het heeft een eigen staats
blad, ongeregeld verschijnend; daarin zijn
de wetten en besluiten opgenomen. Belastin
gen zijn er laag; de militaire dienstplicht is
er niet drukkend. Maar het recht is er
streng, want nog bijkans volledig heerscht
er het Romeinsche recht. San Marino is
katholiek, al stelt men zich nog steeds op
het standpunt van den eiligen Marinus, die
elke inmenging ook van de geestelijke Over
heid afwees, zoodat dan ook geen bisschop
op het gebied van San Marino is gevestigd.
Men kent er zoodoende geen ander dan het
kerkelijk huwelijk en meer dan eens zijn
degenen, die in Italië niet konden huwen,
naar San Marino gekomen om te trouwen.
En meer dan eens ook hebben degenen, die
zich in Italië niet geheel veilig gevoelen, in
San Marino een toevlucht gezocht enge
vonden. Geheel de samenleving is hier pa
triarchaal; het leven rolt er geleidelijk en
geduldig voort; schokkende gebeurtenissen
hebben er niet plaats. Maar San Marino is
gesteld op zijn vrijheid en waar ge gaat of
staat, daar ziet ge het wapen met de drie
bergkruinen en het trotsche woord Libertas.
Wilt ge San Marino zien op zijn best en
oorspronkelijkst, ga er heen op een der beide
genoemde avonden van verkiezing van de
Kapiteins-Regenten. Want evenzeer als hon
derden Jaren achtereen telkens twee keer per
jaar de kinderhand heeft getrokken, is ook
telkens tweemaal per jaar de kleurrijke stoet
van aftredende en nieuw verkozen Kapiteins-
Regenten door de smalle en steile straten
van het stadje gegaan. Voorop de dienaren
van den Raad, daarachter de bijzondere
garde van den Raad en dan de Kapiteins-
Regenten in groot ornaat, de versierselen
hunner orde om den hals. Muziek voorop,
gendarmerie achteraan en de bevolking in de
straat. Men houdt in San Marino van feest
dagen, want er zijn er veie. De Heiligen, die
een rol hebben gespeeld in het ontstaan
van de onafhankelijke republiek, hebben er
hun aandeel in maar ook de mislukte over
vallen van Alberoni en thans de dagen,
die voor het fascisme als feestdagen gelden.
Dan is de bevolking, gelijk naar goed Ita-
liaansch gebruik op de straten en dan is er
leven en vertier in het anders stille berg-
stadjel
