Uit den Haarlemschen
Gemeenteraad
Van Alles en van Overal
^Weede blad
DE BILDERDIJKHERDENKING
TE HAARLEM
NlVA TANDPASTA
ZATERDAG 19 DECEMBER 1931
BLADZIJDE 1
*erkt,
Samenkomst in de oude St. Baaf
yOORKOMT TANDBEDF.RF
ooetst s-morgent en 'vavonds met
per '/i tube, Zbda p. 'A tube
Jack Diamond dood
geschoten
CENTRALE
TANDHEELKUNDIGE KLINIEK
Eenige uren na zijn vrijspraak
DE BROODPRIJS
Internationaal Zang
concours te Zandvoort
ELCK WAT WILS
G. N.
gemeenteraad heeft zich gisteren
°or de algemeene beschouwingen ge-
zoodat de heer mr. Slingenberg,
verschijnen van onze cou-
des Zaterdags, kunnen wij niet
ril
6 de avondzittfng presideerde, omdat
6 burgemeester representatieve plich-
eb vervulde bij de Bilderdijkherdenking
de Groote Kerk, vannacht om kwart
°°r twaalf de replieken kon besluiten
et de mededeeling, dat Dinsdagmiddag
Jn half twee allereerst zal worden ge-
ethd over de verschillende voorstellen,
e bij de algemeene beschouwingen aan
orde zijn gesteld. Met het oog op het
^oegtijdi:
hint
^tvoerig ingaan op de overigens interes
se debatten, die gisteren zijn gehou-
c*n noch op de mededeelingen, die zijn
®edaan. Wij verwijzen naar het raads-
erslag in dit nummer.
de middagzitting heeft de heer mr.
'hgenberg, onze wethouder van finan-
'S Zjjn begrootihg verdedigd in een
ïfide van twee uur, die aan het slot een
°ben doekje kreeg in den vorm van een
^artn applaus uit den raad. Hoewel on-
ahkbaar, omdat de wethouder belas-
mgverhooging en salarisverlaging moest
eMeiten, was zijn taak niet bijster
?°eilijij, want de aanval op zijn begroo-
was tam geweest. Vrijwel door geen
ter raadsleden toch was de precaire
opstand der gemeente-fhianciën krach-
betwist en door zoo goed als alle
taa-dsleden werd de salarisverlaging als
harde noodzakelijkheid gevoeld. Op-
^rkelijk was bij de algemeene beschou
wen de aarzelende houding der S. D.
r* Mpt den besten wil hebben wij niet
Sien nagaan, hoe zij tegenover de
°°rgestelde salarisverlaging staat. De
heer Gerritsz heeft weliswaar als voor
ster van het Georganiseer! Overleg
Shgedrongen op korting van de salaris-
8eh en de heer Joosten herhaalde in den
faad zijn in de commissie voor arbeids-
2aken uitgesproken meening, dat de be-
jpboting niet sluitend is te maken, zon-
ar verlaging van de salarissen van het
^Seentepersoneel, maar een duidelijke
Seenzetting van het standpunt der
ïactie is niet gegeven.
den heer Slingenberg hebben de
Whouders Gerritsz en Van Liemt en in
avondzitting de heer Roodenburg het
W>rd gevoerd. De avondvergadering was
aan de replieken gewijd en daarbij is
het soms vrij warm toegegaan.
De heer Joosten had den heer Slin
genberg verweten, dat hij de begrooting
opzettelijk met verschillende posten had
bezwaard om de salarisverlaging door te
drijven. Deze bewering noemde de heer
Slingenberg een laffe insïnuatie. Toen
de heer Joosten in zijn repliek volhield,
dat er van opzet kon worden gesproken,
eischte de heer Slingenberg, dat hij deze
woorden zou terugnemen, daar anders
de samenwerking tusschen hem en den
heer Joosten moeilijk zou worden. Ge
heel opgehelderd werd deze kwestie niet,
want de. heer Joosten retireerde maar
half. Even later wond de heer Gerritsz
zich zeer op in zijn antwoord aan den
heer Peper, die gezegd had, dat de ar
beiders van tegenwoordig er niets beter
aan toe waren dan 30 jaar geleden.
De heer Klein diende een voorstel in
om bij de salarisverlaging de eerste
1000.— van de 7 pet. korting vrij te
laten. De heer Slingenberg verklaarde
zich namens B. en W. tegen dit amende
ment, dat aan de gemeentekas 155.000
zou onthouden. Ook verklaarde de wet
houder zich tegen de door den heer
Klein gevraagde progressie in de tarie
ven voor het gebruik van gas en electri-
teit. Hij deelde verder mede, dat de sa
lariskorting ook van toepassing zal zijn
op de wedden van burgemeester en wet
houders. Deze stellen er een eer in, zeide
hij, en achten het hun plicht hierin een
voorbeeld te geven. De beslissing of de
present'egelden zullen verlaagd worden,
liet hij aan den raad over.
De heer Adrian had om de aanstelling
van een bezuinigingsinspecteur ge
vraagd. Ook dit wees de heer Slingen
berg af. Hij achtte het beter de bezuini-
glagscommissie uit de ambtenaren te
handhaven.
Ten slotte deed de heer Slingenberg
nog de mededeeling, dat B. en W. er
ernstig naar zullen streven, de belasting
zoo spoedig mogelijk te verlagen. De ver
hooging van 80 opcenten draagt een tij
delijk karakter, legde de wethouder vast.
Vermelden wij nog, dat de heer Castri-
cum bij de replieken nog eens het
standpunt zijner fractie ten opzichte van
deze begrooting uiteenzette.
JW half drie kwamen de aanwezigen by-
(v1 in het sterfhuis van Bilderdijk aan de
,?°te Markt,
o^adat prof. Goslinga de vergadering ge-
had hield dr. J. B. Schepers de vol-
jMe voordracht over „Bilderdijk te Haar-
Rede dr. Schepers.
JW zijn we dan hier bijeen in de stad,
v aï de oude dichter tenslotte de rust ge-
lH?^en heeft, die hij volgens eigen getuige-
gjLzoo ongeveer zijn geheele leven mer
tiiv e begeerte gezocht had. Toen Bilder-
biet zijn vrouw Catharina Wilhelmina
K -Veickhardt en zijn zoon het huis in de
^Straat betrok, was het omdat er te
(.den geen woning te krijgen was. Zij
n hier ln een welvarende, rustige
te komen, maar in de Damstraat over-
hun het geweldige geraas van karren,
k?°te wagens en jongens. Vandaar klaagde
\Jaan Da Casta, toen hij pas in Haarlem
wöde ever het lawaai. Bovendien beviel
huig hun niet. Ook de kolendampver-
Ljrt ng, <he hun 'n slechten schoorsteen te
V]Jen berokkend had. liet nog haar tn-
ijd gelden. Haarlem moest het ontgelden,
tjtwee verzen hekelde hij de stad, die
J een zeer vervallen grootheid was.
lil jj'er drong van Haarlem een zekere rust
51 t*oor- Het was dezelfde rust, die Hil-
^if d tien jaar later in de familie Sta-
?ou weten vast te leggen. Veel droeg
T06 ky bet plan, om te verhuizen naar
tfejljige Bakenessergracht, dat in Mei 1823
tjj "iedde. Toch moet men niet denken, dat
(W J tevreden was. De Haarlemsche lucht
niet en het huis!, in Januari 1829
*"'et n1 6611 jammerlijke woning
b}.. kwamen ze in Mei 1829 terecht op de
^éft- Markt Klachten over deze woning
spr. niet gevonden. Maar ze hebben
waarschijnlijk niet aan verhuizen gedacht,
omdat mevrouw Bilderdijk ernstig ziek werd
en Pasehen 1830 overleed.
Vervolgens bespreekt spr. het drietal in
onderling verband. Bilderdijk's vrouw was
de drijvende veer van dezen kring. Voor een
vreemdeling was het onmogelijk te gissen,
dat zij iets meer wist dan een gewone huis
moeder. Hare kleeding was zoo eenvoudig
als eenigszins met welstand bestaanbaar.
Halbertsma zegt van haar; „Slechts een
maal trof ik haar in gezelschap, en wel in
dat van Engelands grooten hofdichter Ro
bert Southey, wiens „Rodrigo de Goth" zii
zoo meesterlijk in Nederlandsche verzen
heeft overgebracht. Van Bilderdijk zegt hij
ergens anders: „Ik had reden over het ve-
brekkige der spraakorganen van Bilderdijk
verbaasd te staan. Met zijn handen deed hij
alles even vaardig als met deze onvaardig.
Tot dit doorluchtig samenstel van tegen
strijdigheden behoorde ook nog, dat hij bij
kans alle talen kende en er eigenlijk niet
een goed uitsprak, zijn moedertaal niet uit
gesloten."
Men weet, dat hij in 1795 verbannen werd
en in Engeland by de Schweickbardt. een
schildersfamilie, aan huis kwam, de doch
ter les gaf in de muziek en op haar even
verliefd werd, als zy op hem. Hij beschouw
de zich als gescheiden, omdat zijn vrouw
hem niet had willen volgen. Hij kwam te
rug in Neder'and in 1806 en sedert werd hij
vervolgd, zegt Halbertsma door den redac
teur van de Vaderlandsche Letteroefenin
gen, die by elk werk van hem haast de
waarde bepaalde, maar hatelijk steeds bleef
tegenover zijn persoon en gebreken. Nimmer
was, schreef Halbertsma, een grocte naam
meer impopulair in Nederland, maar de
liefde van zijn vrouw gaf hem vergoeding
daarvoor. Zijn weinig doorzicht in de din
gen van het leven maakte, dat hij zich door
allerlei afzetters liet beetnemen. Boven
dien sopte het niet ai te ruim. Van Koning
Willem I kreeg hy wel een jaargeld van
f 1800, maar van dienten is in Nederland
nog niemand rijk geworden. Wat hem met
zijn vrouw zoo heel innig verbond, was de
zorg wat er van hun eenig kind, Lodewyk,
moest worden. Lodewyk was een smarten-
kind, geboren in de diepste vernedering van
Nederland (1812) en toen de familie moest
worstelen tegen den honger. Hoe was Bil
derdijk nu in zijn Haarlemschen tijd? „Het
vers-uitstorten gaat dagelijks voort", schreef
hy, „het is ook slechts uitstorten", voegt hij
er tusschen haakjes bij: het corrigeerend
vermogen van zijn hersenen was dus ver
zwakt. Toch moet men niet uit ai deze
klachten zeer sterke gevolgtrekkingen ma
ken: er is veel overdrijving bij.
Hij is volstrekt niet machteloos van den
ken, integendeel; een zeventigjarige die het
moeilijkste dichtwerk van onze letterkunde,
de Hartspiegel van Hendrik Laurens Spie-
ghel van omstreeks 1600 in eiger. verzen om
zet, die Erasmus leest en becrittseert, een
jeugdvers van Van Haren uit het Fransch
vertaalt, Huydecopers Taal en Dictie van
aanteekeningen voorziet, Ovidius' Metamor-
phosen voor een deel in vers vertaalt, H
morgan te maggiore van Luigi Pulsi, een
gedicht van avonturen van 1481 ter lezing
vraagt, Spreuken en Voorbeelden van Mus-
lik Eddin Sadi vertaald uitgeeft, Lavaters'
Pontius Pilatus wenscht te lezen, verzen van
de Gijsbert Japix uit het Middelfriesch ver
taalt en tegelijkertijd Homilien, preeken van
een oerouden monnik als Chrysostomus uit
't Griekach overzet, evenals een brief van
Le Sage Ten Broek waarin deze hem op
wekt katholiek te worden, welken brief hij
afdoende en helder beantwoordde, zoo
iemand is helder vooral als hij een afgeba
kende en scherpomlijnde taak voor zich ziet.
Bilderdijk's hoofdwerk in zijn Haarlem
schen tijd lijkt mij het uitvoeren van opge
legde taken, hetzy dan vertalen of van kant-
teekeningen voorzien. Dr. Halbertsma stond
met Bilderdijk in briefwisseling, evenals Hie-
ronimus de Vries en Hendrik Willem Tyde-
man.
De naam van Bilderdijk drong ondanks
tegenkanting meer en meer door en velen,
ook Duitsc.he geleerden, maakten zich op
om hem te bezoeken. Kolonel Gustafsson,
vroeger Gustaaf IV van Zweden kwam hem
bezoeken en samen hebben deze heeren
waarschijnlijk teen Napoleon I over den he
kel gehaald.
Maarde zorgen namen tce, zijn vrouw
werd zwakker en Lode wijk liep al naar de
achttien en nog bad hij geen beslissing over
hem helpen nemen. Is het dan zoo'n won
der, dat zijn vrouw eenige maarden voor
baar dood haar hart aan Da Costa uit
stortte. „Hij is vreeselijk somber en onrus
tig van geest. Er gaan dagen om, dat hij
bijna niet spreekt". In October 1830 t
Bilderdijk voluit aan Da Costa wat hem
drukte. „Dat ik miju Lodewijk niets nalaten
kan. Thans zink ik in het graf, dat zich
onder mij opent en kan niets meer dan den
zegen van den Almachtige over hem af
roepen". Zijn zoon schreef later een uit-
voerigen brief over het sterven van zijn va
der aan Halbertsma. „Vader ging achteruit,
zeker, maar men moet neit al te gauw bij
een stoere figuur als Bilderdijk klaar staan
met het woord inzinking. Een zware koorts
maakte eerst den 18en December 1831 het
veel gebruikte beeld van de kaars, die m
den kandelaar brandt en uitdooft tot waar
heid. Hij is in de zijkamer gestorven. Het
lijk was tusschen de beide ramen geplaatst
met het hoofd naar de Groote Markt ge
richt. Op het hoofd zijn kalotje en dit door
een doek vastgehouden. Zoo heeft hem de
schilder Michaels geschilderd."
En nu tenslotte de vraag, wat is dus Haai--^
lem voor dezen dichter geweest. We kunnen
kort zijn. Na den eersten onaangenamen in
druk door een ongelukkige straatkeuze voor
de woning is er van deze stad een verzoe
nende invloed uitgegaan. Spr. besluit zyn
rede met de voorlezing van Bitoerdyks on
volprezen gedicht „Uitvaart".
Des avonds om 8 uur kwamen de vele
genoodigden voor de Bilderdijk-herdenking
bijeen in de Groote of St. Bavokerk te Haar
lem.
George Robert speelde op het kerkorgel
Praeludium in b. kl. t. van J. S. Bach. Ver
volgens vertolkte het N.C.R.V.-symphonie-
orkest (H.O.V.) onder leiding van Frits
Schuurman Ouverture en inleidingen voor
de bedrijven van Mr. W. Bilderdijk's Treur
spel Floris V van Richard Hol.
Dan sprak prof. dr. F. C. Gerretson, bij
zonder hoogleeraar te Utrecht.
Dan zong „Zang en Vriendschap" te
Haarlem o.l.v. Frits Schuurman „Lentebode"
woorden van mr. W. Bilderdijk, muziek
Frans Coenen.
Mevrouw Ellen Russe declameerde ver
volgens „Het Gebed" van mr. W. Bilder
dijk, waarna George Robert op het orgel
speelde Choral-Variationen 6e Sonate van
F. Mendelssohn-Bartholdy.
De plechtige herdenking was hiermede
ten einde.
Opening der tentoonstelling.
Bij de officieele opening van de Bilderdijk-
tentoonstelling, gisteren in het Frans Hals
museum, sprak de heer G. H. Weustink,
voorzitter van het Tentoonstellings-comité,
de volgende rede uit:
Onder de gravure „Bilderdijk op zijn sterf
bed" dichtte Da Costa:
„Zyn leven was een strijd; arbeiden al zyn
lust.
De tyd van beiden werd vervuld. Hü leeft
en rust."
En in die rustige sfeer van den dood,
waaruit alle strydgewoel gebannen is, past
het thans even te verwijlen bij den persoon
van Bilderdijk.
Een dichter? Velen betwijfelen het. Maar
ondanks de honderden, misschien duizenden,
regels welke ongeschreven hadden kunnen
blijven, biyven er, die de ongerepte uitdruk
king zyn van zuivere schoonheid, die te ont
roeren weet tot in het diepst der ziel.
Wie verzen weet te schrijven als „De Kre
kel", „De geestige Fabel", intens levende gods
dienstige poëzie als „Zielszucht" en „Gebed",
is een dichter. Daar hooren we een stem uit
de diepte der ziel sprekend tot ons en ze
vindt gehoor. Maar daar blijven dan ook ver
re ((rumoer, geschreeuw", oorverdoovend gi-
gantesk soms, en komt, helaas te zelden, de
ingetogenheid, de teere stilte, die de ziel in
heilige aandacht gevangen houdt; de stilte,
waarin de ontroering opbloeit. En dan als die
stilte hem omvangt, dicht de 70-jarige nog
aandoeniyke strofen.
Zijn invloed. Groot was deze en zij be-
heerschte onze literatuur meer dan een hal
ve eeuw. Als een andere Saulus aan Gama
liels voeten zat Da Costa met verrukking en
geheele overgave opziend naar zijn meester.
Alberdingk Thijm rijmt van zichzelf:
't Geheim van 't schoon heeft Harmen
Klpn hem vriendlijk voorgefluisterd,
De vaersleer had hy Withuys' mond aan
dachtig afgeluisterd.
'k Beken alweer 't gaf weinig eer aan
deze heusche vrinden!
Hij hield zich enkel aan hun leer: 't by Bil
derdijk te vinden!
Beets en Schaepman noemden zich gaarne
Bilderdijks leerlingen en in de jeugdverzen
van den later geestelijk verpuurden Gezelle
is duidelijk Bilderdijks invloed aan te wij
zen; een invloed die in 1906 Dr. Abraham
Kuyper nog inspireerde tot zijn magistrale
rede.
Die invloed, welke zyn opgang mede werd,
moge thans niet zoo intens zyn, dat zy het
hart van alle modernen mee doet trillen, zij
is toch aanwijsbaar bij zeer velen, die in
dit herdenkingsjaar deze markante persoon
lijkheid waardeerend herdenken als één, die
den genadestoot toebracht aan een dorre,
gcestlooze dichtgenootschappelijke „letter-
konst"; als zie A. J. Schneiders in „De
Nieuwe Eeuw van 12 November 1931
den promotor van de Christelyke ge
dachte op staatkundig terrein, waarbij hij
fel en onversaagd stelling neemt tegen
de godsdienstloosheid eener maatschappij,
spruitend uit de Fransche Revolutie; als den
man van wetenschap, die door zyn talrijke
geschriften, colleges en privatissima een reeks
van jongeren wist te vormen, wier latere in
vloed zoo krachtig het geestelijk leven rond
1850 beheerschte, dat Bilderdijk daardoor ook
de grondlegger werd eener nieuwe staatkun
dige party.
Dien universeelen Bilderdijk goor ons op te
roepen is plicht bij deze herdenking; zoo zy
niet het doel der gedachtenisviering ware.
Uit dien geest groeide ook de gedachte aan
een Bilderdyk-tentoonstelling die, door de be-
langlooze medewerking van Haarlems archief
en stadsbibliotheek, het Bilderdyk-museum,
het Trippenhuis te Amsterdam, de Maat
schappij van letterkunde te Leiden, de Uni
versiteitsbibliotheken van Leiden en Amster
dam, de bibliotheek v. d. Vereeniging ter be
vordering van de belangen v. d. Boekhandel,
benevens particulieren als Dr. Sterck te Aer-
denhout en den heer J. Leeflang te Utrecht,
een vry volledig beeld tracht te geven van
Bilderdyk, zooals ik dien even te schetsen
trachtte.
Met een woord van byzonderen dank aan
allen, die van hun schatten afstonden, ver
klaar ik de Bilderdyk-tentoonstelling, die in
de zoogenaamde kapel gehouden wordt, voor
geopend.
KENAUPARK 26A - Telefoon 12644
Spreekuren:
van 911 en 1 tot 2,
Dinsdag van 6.30 tot 8.30
Zaterdagmiddag GEEN spreekuur
Jack Diamond is gisterochtend, een paar
uur na zijn vryspraak, te Albany in den
staat New-York doodgeschoten door twee
onbekend gebleven lieden, die in de hotel
kamer waren binnengedrongen, waar Jack
Diamond zich ophield. Het was de derde
aanslag op zyn leven.
Met Jack Diamond verdwynt een der be
ruchtste rvolverbandieten van de Vereenig-
de tSaten. Hij was pas 36 jaar en zijn leven
was een aaneenschakeling van misdaad ge
weest.
Het wordt waarschijnlyk geacht, dat hy
door leden van zijn eigen bende is doodge
schoten. De dood moet onmiddellyk zyn in
getreden.
Zooals gemeld, was de bendeleider gister
ochtend door een jury vrijgesproken van de
beschuldiging den chauffeur van een vracht
auto te hebben ontvoerd en gefolterd.
Jack Diamond was reeds vyf en twintig
maal in hechtenis genomen, doch tot dusver
slechts tweemaal veroordeeld.
Zijn vrouw en een hotel
eigenaar gearresteerd
Een nader Reuter-telegram uit Albany
meldt nog:
De eigenaar van het hotel, waar de be
ruchte gangster, na zyn vryspraak, zyn in
trek had genomen, verklaarde, dat Jack, biy
er zoo goed voor het gerecht afgekomen te
zyn, een feestje had georganiseerd.
Met de invité's waren echter ook eenige
ongenoode gasten het gebouw binnengedron
gen. Dezen hebben, naar men aanneemt,
den bendeleider gedood, want plotseling wa
ren alle feestgangers 's morgens naar buiten
gestormd en weggevlucht.
Het lyk heeft een geweldige Schotwond in
het achterhoofd; het schot moet in de on
middellijke nabijheid van het slachtoffer zyn
gelost; het gezicht van den vermoorde is
vreeselyk verwrongen en getuigt van een
ontzettenden doodstryd. Het gelaat is boven
dien nog door twee revolverschoten ver
minkt.
De echtgenoote van het slachtoffer werd
onmiddellijk door de politie ondervraagd, zy
verklaart onschuldig te zyn. Zy wordt echter
pog op het politiebureau gehouden voor het
ondergaan van een nieuw verhoor en rookt
intusschen. zoo meldt het Reuter-telegram,
de eene sigaret na de andere.
De eigenaar van het hotel is intusschen
ook gearresteerd, in afwachting van de re
sultaten van het eerste onderzoek.
325
Sedert de invoeT van brood uit België
grooteren cmvang heeft aangenomen en
daardoor meer de algemeene aandacht heeft
getrokken, hoort men vaak de bewering, dat
het brood hier te lande gebakken, veel te
duur wordt verkocht en best voor een lage-
ren prijs geleverd zou kunnen worden. Als
het in België gebakken brood, mèt de ver
voerkosten die er op kernen, hier zoo goed
koop geleverd kan worden, waarom dan niet
het hier gebakkene, aldus redeneert men,
vooral nu toch de graanprijzen dalen.
Den bakkerspatroons ziin die klachten een
doorn in het oog, als de menschen maar
beter op de hoogte waren, zouden ze niet
met dergelijke ongemotiveerde klachten
komen, niet zeggen, dat de bakkerspatroons
meer verdienen, dan rechtmatig is.
Om nu het publiek beter op de hoogte te
brengen, hebben de Nederlandsche vereeni
ging van Werkgevers in het Bakkersbedrijf,
ae Nederlandsche B"kkersbonu, de Ned.
R. K. Bond van Brood-, Koek- en Banket
bakkerspatroons en de Bond van Christelijke
Bakkrspatrocns in Nederland gezamenlijk
een uitneodiging gericht tot de Nederland
sche pers tot bijwoning van een vergade
ring, waarin een uiteenzetting aou "wor
den gegeven, niet alleen van de factoren,
die den kostprijs bepalen, doch ook van de
ontwikkeling van het bakkersbedrijf in den
la at'ten tiid.
Die bijeenkomst heeft gisteren te
Utrecht plaats gehad en daarin is door
den heer J. C. Blankert uit Utrecht, d:e
als voorzitter der vergadering optrad, een
uitvoerige rede gehouden, die hier niet in
haar geheel is weer te geven, daar ze bijna
een geheele bladzijde van de krant zcu in
beslag nemen, maar die toch wel van zoo
veel belang is voor de verkrijging van een
beter inzicht in de kwestie van den brood
prijs, om er de voornaamste punten uit
naar voren te brengen en er enkele gedeel
ten uit te halen.
De heer Blankert ging allereerst na. hoe
vergeleken bij tegenwoordig, de toestand
vroeger was en bracht ons van den toon
bakker, den man, die voor een paar centen
het thuis klaargemaakte deeg in zijn oven
bakte en den handbakker, die zender
machines arbeidende, zich een groen klan
ten wist te verwerven in de omgev'ng van
ziin winkel, na de inrichting van een
machinaal grootbedrijf dat d°or de toepas
sing van de stoommachine allengs mogelijk
werd.
D'e fabrieken konden door de aanmer
kelijke besnaring van arbeid hetbrood
eoedkooner leveren dan de handbakkeriien
die tot du'vor het bedrijf in handen had
den. maar dit nu zagen overgaan naar het
mach'nale bedrijf Daarnaast ontwikkelden
zich de coöperaties, die eveneens een hooge
vlucht namen.
Daarna trad echter weer een nieuwe
fase in, met de invoering van den electro
motor, die ook in het kleinbedrijf met
voordeel kon worden aangewend, wat met
de kostbare stoommachines niet het geval
was. Gevolg: een weeropbloeien van het
kleinbedrijf, herstel van de kleine bakkery
Tegeliikertyd voltrok zich een niet min
der groote verandering in de distributie,
voomamelyk tengevolge van de hoogero
elschen die men aan het leven ging stellen
Kon het den klanten vroeger niet schelen
op welk uur zij het brood bezorgd kregen,
tegenwoordig eischt iedereen, dat het vóór
twaalven in huis is en daar de Arbeidswet,
verbiedt vóór tienen brood af te leveren,
kemt dit hierop neer, dat nu de geheele
bezorging tusschen rien en twaalf uur
moet geschieden, wat wil zeggen, dat meer
bezorgers noodig zijn. Waarb'i nog kwam,
dat de wettelijke afschaffing van den
nachtarbeid de bedrijven noodzaakte hun
ovencapaciteit te vergrooten, wat betee-
kende meer kapitaal, grootere rente, meer
afschrijving.
Ook alweer tengevolge van de hoogere
eischen van het publiek, vooral ten aanzien
van de hygiëne, die bij de depothouder, de
tusschenpersonen tusschen de fabriek en
den consument, niet altyd behoorlijk werd
in het oog gehouden, werden de fabrieken
genoodzaakt, eigen winkels op te richten,
waardoor de productiekosten alweer werden
vergroot, wat eveneens het geval was ten
gevolge van de eischen inzake arbeidstijd
en arbeidsloonen, die de groeiende arbei
dersbeweging ging stellen. Een bezorge»"
verdient nu minimum 33, maximum 36
gulden per week, waarby nog komt een be
drag van 1.50 voor verplichte ongeval
len- en ziekteverzekering.
Al deze kosten zijn vaste kosten, die dus
nooit invloed op den productieprys en als
gevolg daarvan ook niet op den verkoops
prijs van het brood kunnen uitoefenen.
Alleen de bezorging, om een enkele factor
te noemen, vordert soms 4 centen en meer
I>er brood.
Een verhooging, of een verlaging van den
broodprys hangt dus alleen af van den prijs
van de grondstof, de bloem. En dan kan
gezegd worden, dat een verschil van 1 50
op de 100 K.G. bloem, equivaleert met een
cent prijsverschil per brood, die bij een
btoerrroriis van 11 18 cent m'et bedragen.
Het komt dus voor. dat, als de btoemnrijs
een gulden zakt, de fabrikant iets meer op
ziin brood verdtont, maar daartegenover
staat ook. dat, als hij een gulden stygt. htl
nog niet kan overgaan tot prysverhooging
en dus schade liidt. Sedert 1925 is er echter
een dalende tendenz in den bloemprys, die
ook voor 1931 blijft voortduren.
Prof. dr. J. G. Ch. Volmer, hoogleeraar in
de bedrijfswetenschappen aan de Handels-
hoogeschool te Delft, heeft voor Den Haag
een berekening van den broodprys opge
maakt, die door den inleider met een toe wij
zigingen is pasktoar gemaakt voor Utrecht
en er dan zóó uitziet:
a. Geldende prijs per 2 x 0.4
K.G. witte brood bruto 18 ct.
Af 10% rabat (consumenten
korting) 18 ct.
Af verlies oud brood
16.2 ct.
0.35 ct.
Netto oobrengst 15 85 ct.
b. Ko'ten. I DIRECTE KOSTEN per 100
K.G. bloem 176.5 brooden van 2 x 0.4
K.G.
100 K.G. bloem (met verwerking
van 2% strooimeel) 10.25
2 KG. Gist 0 90
2 K.G. zout 015
Vet- en panolie 0.40
11.70
II. INDIRECTE KOSTEN.
Bakloon 16 baaltjes der man en
per week. Basisloon 33.
plus 6.3% soicale lasten 4.38
Brandstoffen 0.40
Bezorgloon 6.60
Rente en afschrijving, kosten
van beheer en administratie 4.10
Ondernemerswinst en risico 0.60
totaal per 176.5 brooden 27.78
of per brood 15.75 ets.
Maar hoe komt het dan, dat er bakkers
zyn, die goedkooper brood leveren, zal men
vragen, want er zijn er toch, die dat doen.
De heer Blankert verklaart dat aldus:
Het dwergbedriif neemt hier en daar hand
over hand toe. Het heeft zich bitter weinig
aan te trekken van alle wettelijke en
andre regelingen, waaraan de andere bedrij
ven onderworpen zijn. De arbeidsinspectie
heeft er vaak nauwelijks va.t op, met soicale
wetten heeft het n'ets te maken, van het
arbeidscontract trekt het zich weinig aan.
He komt al meer en meer voor, dat slijters,
die vroeger bakker waren, via het brocdloo-
pers-bestaan weer naar hun eerste beroep
terugkeeren. Zoowel door de verminderde
broodconsumptie als door de mechanisatie
in de bedrijven zijn arbeidskrachten vrij
gekomen. Ook hen lokt het zelfstandige
patroonsbestaan. Zij zyn vaak in hun onaf
hankelijke positie tevreden met een gezins
inkomen, dat aanmerkeiyk lager is dan het
loon dat zii als arbeider in de fabripk ver
dienden. zy zijn dat ondanks een vaak
grooteren arbeidstyd. Het komt voor, dat zy,
wanneer hun een plaats als arbeider in de
fabriek wordt aangeboden, toch weigeren.
De „vrijhe'd" is hun alles waard.
De burgers worden door zulke zaken op
een dwaalspoor gebracht. Zij wijzen naar deze
bedrijven, die wèl goedkooper brood leveren,
en sputteren tegen hun bonafide bakker, die
den ouden prys handhaaft. Doch zy vergeten
helaas maar al te graag aan welke
bindende voorwaarden het volwassen bedrijf
moet voldoen. En zy ve'geten ook. dat de
hygiënische factoren, die bij het bereiden
van het belangrijkste volksvoedsel in acht
moeten worden genomen, in het dWergbe-
drijf nimmer zóó tot hun recht kunnen ko
men als in het volwaardige bedrijf.
Ten slotte nog dit. Wanneer de prys in
derdaad laser kón, dan zouden toch zeker
de coöperaties, die toch niet bedoelen winst
te maken, dien verlaagden prijs wel invoe
ren; zij doen d't evenwel niet. waaruit vol
gens spreker wel duidelyk biijkt, dat het
niet kan.
Zelfs, en dit werd door een der in de ver
gadering aanwezige accountants verklaard,
naar aanleiding van een vraag van een der
aanwezigen, loonsverlaging van de werklie
den in het bakkersbedrijf zou maar bitter
weinig geven om den broodprys met één
cent te kunnen verlagen, zouden over de
beele linie de loonen met niet minder dan
20% verlaagd mceten worden en dè,t zal
toch zeker iemand willen bevorderen.
ARTHUR TERVOOREN.
'n het voorjaar van 1932
Het bestuur van het Mannenkoor van „On
derling Hulpbetoon" besloot in principe, om
in het voorjaar van 1932 in Zandvoort een
Internationaal Zangconcours te organiseeren.
Het succes van de Nationale wedstrijden en
de Rijnreis in het vorig jaar heeft dit plan.
dat reeds lang bestond, een stap nader bij
de uitvoering gebracht
Grenswijziging parochies Halfweg
Haarlemmermeer
(H. Franciscus van Sales.)
Bij Bisschoppelyk Besluit van den 8en Dec.
1931 is de grens tusschen bovengenoemde
parochies aldus gewijzigd.
De parochies vaA O. L. Vr. Geboorte van
Halfweg wordt vergroot met een stuk, dat
omgrensd wordt door een denkbeeldige iyn,
die van den Nieuwerkerkerweg uitloopt op de
Ringvaart van de Haarlemmermeer naar den
IJweg tot den grenspaal, op genoemden IJ-
weg C 1718, zoodat de bewoners tusschen
genoemden grenspaal en de Ringvaart voort
aan behooren tot de parochie van O. L. Vr.
Geboorte te Halfweg.
Trekjes No. 736
Het zal
handel ligt geslagen,
industrie is dood,
jv Wereld kreunt in boeien,
thenschheid leeft in nood
Sr
q springen daag'lijks banken,
j.j hiinstens surseance
dolle kapitaal maakt
le weet.... zijn doodendans.
[j1' 't binnenkort verand'ren
kans is, och zoo klein
e,] zoekt en praat.... en weet niet....
Hp.
c Zal straks Kerstmis zyn.
Neem slechts ons eigen landje,
Financiën Hard ziek
Men redt het nauw'lijks met de
Belastingpolitiek.
Begrooting Beeld van wanhoop
Salarissenomlaag 1
Hoe maakt men 't zaakje kloppend,
Is thans de barre vraag.
Belasting Om te huiv'ren 1
De aanslag wordt'n pijn
Het leven is.... één klaag-kreet
Het zal straks Kerstmis zijn....
De stadsbesturen wroeten....
Straks duurder water, gas.
Daar grijnst de naakte bodem
Van de gemeente-kas.
Veel menschen worden bitter.
Veel menschen wordenslecht
Van wat nog 'n beetje goed was
Komt nu niks meer terecht.
Men neemt het niet zoo nauw meer
Met plicht, met mijn en dijn....
De duivel helpt 'n handje...»
Het zal straks Kerstmis zijn....
Verduisteringen, diefstal,
Zoo alle dagen wéér.
'n Som van honderdduizend
Is niets bizonders meer.
En als 'n bank niet keldert,
Of in iets anders faalt,
Dan wordt ze wel door boeven
Bij daglicht leeggehaald.
't Is daag'lijks rooven, moorden
In hoeve, bosch of trein
Men lacht met menschenlevens....
Het zal straks Kerstmis zijn....
De oorlog is vergeten...»
Maar 't gist en kookt staag voort
Waar duur de vreê gekocht wer
Daar is nu broedermoord.
Regeerders worden heden
Door niemand meer benijd..
Straks ziet men koningskronen
Slechts als.... antiquiteit!
In Spanje hoort de priester
't Gespuwd bevel „Verdwijn 1"
God wordt opnieuw gekruisigd....
Het zal straks Kerstmis zijn....
Japan en China spotten
Met a) wat Vrede heet,
Het schijnt, of men dat woordje
Het liefst maar weer vergeet.
De Volk'renbondsverdragen
Zijn 't stukken dood papier
Breekt telkens in den mensch dan
Weer los het wilde dier
Is nérgens meer iets heilig?
Is nergens meer iets rein?
Wat wordt er van de wereld?
Het zal straks Kerstmis zijn».».
't Mondaine leven gaat daar
Intusschen weer z'n gang.
Bij cocktails en champagne
Gilt het z'n wilden zang.
„Bestelt bijtijds uw tafel 1"
„Twee bands Een Kerst-souper 1"
„We dansen om den Kerstboom 1"
„Komt binnen Vlug 1 Doet mee 1"
Zoo wordt de nacht ver-tango-t
Bij jool, muziek en wijn...»
Zoo dolt en raast en fuift men
Het zal straks Kerstmis zijn.
De een vervloekt het leven,
Om zwaar te dragen lot,
De ander doet voor pretjes
Gestaag het hoogste bod.
Van welke zij men echter
Dat leven neemt, of nam
Het blijft voor allen toch wee;
„De minderende vlam."
Er is één trein voor allen....
Op ééne groote lijn....
En zonderhooge Klassen.
Het zal straks Kerstmis zijn....
Weer zal het arme Kindje,
Als duizend paar er vóór,
Hetzelfde woord gaan spreken
Voor elk gewillig oor.
Wellicht wil Het voor ditmaal
Eens duidelijk zeggen gaan
Hoe men dien Nacht van Armoe
Toch eind'lijk moet verstaan.
En Vrede zal er komen...»
Trots armoe, kou en pijn...»
Wte is van goeden wille?
Het zal straks Kerstmis zijn...»
