Zoekt gij betrouwbaar
Personeel
tórt0t
Een tocht door Westphalen
IS
Plaats dan een „Omroeper
voor 75.000 gezinnen.
Hr. Ms. „Gelderland"1 in de Amsterdamsche haven Jubileum-roeiwedstrijden van „Willem lil"
Cs'
V:
I -
KJ*
Provincie met bijzondere
bekoo rlijkh eden
)S>
VRIJDAG 17 JUNI 1932.
V.
C^ctu.
^öach.
£h°uc
ItH w
Je T\
S*;kn«
^unv
nh- Vc
fch!' W;
11 2ic
de
'*at
Dortmund, een stad met historie,
groot-industrie en modern
leven
Bergachtig Sauerland
INDUSTRIEEL CENTRUM MET MODERNEN BOUW
Dortmund. Westfalen-Halle
DE OUDE HANZE-STAD
De Groote Markt te Dortmund
V'a< i A, ?6
kon
«ehs
Ha,
an
&W;
!>n
S öit
«t I
8a;
HET EUCHARISTISCH
CONGRES
ff'
V
Schrijven van Mgr P. H°P
P. fl°F
Audiëntie
l
Vfin
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
1'
BiuiiiHiniiiiimniiiiiuniiiimniiiiniiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiüimiiiiiiiiiiiiiiiiii:
w
MMWMM
:z£:. •-
Hr. "Ts. „GELP-^LAND" is Donderdag
te Amster-^m aangekomen, en heeft lig-
'~ofs genomen aan den steiger van de
HollandAmcrika-Lijn. De aankomst
van het oorlogsschip.
DE HEER W. H. SCHOLDER, burge
meester van Renesse (Zeeland) is benoemd
tot burgemeester van Noordwelle en
Serooskerke.
«MS? -
DE JUBILEUM-ROEIWEDSTRIJDEN ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van „WiU0"
zijn Donderdagavond op de baan te Sloten aangeva- ~;n. De jon~e vieren in ac
16e EEUWSCHE HOLLANDSCHE HOUTSNEDEN. ln een der expositiezalen van
het Prentenkabinet te Amsterdam, is een tentoonstelling van 16e eeuwsche Hollandsche
houtsneden geopend, waarvan hierboven een exemplaar.
DE LAATSTE MODESNUFJES waren dezer dagen
te bewonderen tijdens de bekende Engelsche Ascot-
rennen. Een tweetal charmante toiletjes.
DE NIEUWE P.E.N. CENTRALE TE VELSEN is Donderdag door Z.Exc. Minister
officieel in werking gesteld. Talrijke autoriteiten waren ff de opening tegenwoordig.
Waar reizen wij dezen zomer heen?
Er zullen menschen zijn. die t>!) het uit
spreken van het magische woord ..reizen
dreigend de wenkbrauwen fronsen en met iets
van tragiek ln hun stem als hun meenmg te
kennen geven, dat het geen pas geeft ln dezen
zwarten tyd te spreken over bezigheden, die
kosten met zich meebrengen, welke die van
het allernoodzakelijkste overschrijden. Deze
opvatting lijkt ons niet Juist Spaarzaamheid
is een deugd, vooral thans, maar hij, die zoc
gelukkig is wat over te houden, doet het best
zijn medemenschen arbeidend te laten ver
dienen. Hert geld moet rollen en niet in
de kous blijven zitten, want ten slotte 18 dit
een vorm van egoïsme, die de energie doodt
slapte en stilstand verergert.
Anderen, goede vaderlanders, zl)n de op
vatting toegedaan, dat wy tn dezen tijd uit
sluitend op de schoonheden van ons eigen
land hebben te wyzen, die bij velen nog te
weinig bekend zijn. om door dit binnenland-
sche verkeer tevens ..het geld ln eigen huls
te houden. Hier ts meer voor te zeggen. Wl)
krijgen ruim ons deel van de malaise. die
den aardbol als een net schijnt te overspan
nen en het hemd ls nu eenmaal nader dar
de rok. Maar psychologisch, met betrekking
tot den aard van den Nederlander, ls dezf
zienswijze niet. Een bewoner van deze lagf
landen die vacantle heeft, wil wel eens „iets
anders" Kan hl] dit vinden tn zijn eigen la no
zooveel te beter Maar ons land ts klein en dl'
mag de oorzaak zijn, dat de Hollander, var
oudsher, een zwerver en een cosmopollet ls, dl?
graag hoezeer ook vast zittend aan der
Westertoren den Vijverberg en den Cooi-
slngel vreemde streken bezoekt. Wl) zijn vee1
meer een reizend publiek dan b.v de overi
gens zoo bewegelijke Pranschen. die bijzonder
huisbakken zijn te noemen. wy reizen verhou
dingsgewijs. veel. zooveel als de Amerikanen er
de Engelschen. Daarom gelooven wy niet. dat
men er ln zal slagen en dat het ten volle ?e-
wenscht ls, het uittrekken van Nederlander'
naar het buitenland af te .-aden. Ook de
vreedzame „uitwisseling" van het reizen werpt
zijn vruchten al en die zyn niet uitsluiten?
van materleelen aard. ze bli'ven ook niet uit
sluitend bi) de ontvangende party.
„Om deze redenen heeft onze redactie niet
geaarzeld, gevolg te geven aan de ultnoodlginc
van het WestfüUscher Verkehrsverband. om
een reis van "n week mede te maken, waam
men de Nederiandsche oers een blik wildi
gunnen op de schoonheden van Westphaler
met zyn hoofdstad Dortmund. op het Sauer
land. het Stegerland. het Wlttgensteinerlanc
het Teutoburgerwoud en het Munsterland Dv
meeste Hollanders, die wel eens naar Dultsch-
land zyn getogen, kozen het RUnland, net
land met zyn overbekende romantische be
kooriykheden, met zyn fraaie y dalen van
Moezel en Ahr, met de spelevaart langs de
Lorelel,, de ezeltjes van Könlgswinter, zither-
spel bij maneschyn en jongen wyn, en de te
smokkelen fleschjes Keulsche water van Anna
Maria Farina Of zy togen naar het Zuiden,
naar München met zyn Pinakotheek en de
enorme brouweryen, waar het bier stroomt
geiyk by ons het water, naar de eerste
sneeuwtoppen der Alpen, naar Oberammergau
Partenklrchen en al het aardige, vrooiyke
gekniebroekte volk ln die streken. Maar w"
gaat er naar Wesphalen? Men spoort ei
aan.... voorby. Toch heeft ook deze. eigenlijk
zoo aanlokkeiyk dicht bij onze grenzen liggen
de provincie van het groote rilk haar eigen
en zeer byzondere bekooriykheden. Vele er.
zeer verschelden bekooriykheden. Dortmund ls
een groote stad. die een prachtig voorbeeld
geeft van de wyze waarop een Industrieel cen
trum met modernen bouw en modernen park-
aanleg aantrekkeiyk gemaakt kan worden. In
net Zuiden vindt men een bergland, het Sauer-
iand. dat met zyn intieme dalen, zyn zacht
glooiende, beboschte hellingen en fraai om de
kerk gegroepte dorpen, met zyn meren en
kasteelen. het oog verrukt In het Oosten
vindt men tal van geneeskrachtige baden
met geheimzinnig uit het diepst van den bo
dem ontspringende warme bronnen, en het
uitgestrekte, imposante Teutoburgerwoud. waar
r.usschen de kaarsrechte, tientallen meters de
lucht ln schietende stammen een mystiek
neerscht als ln een kathedraal en by nacht
de geesten van Varus en zyn Romeinsche le
gioenen nog schijnen rond te waren. In het
Noorden, waar de oude, eerbiedwaardige bis
schopsstad Munster ligt, herkent met het
landschap van den Twentschen en den Gel-
derschen achterhoek, dat een voortzetting var
dezen heuvelenden, karaktervollen, soms wa*
/.waarmoedigen grond moet zyn, een grond
die Anna Catharlna Emmerich en zoo menlgen
naar binnen gekeerden visionnalr heeft ge
dragen.
De tocht door dit fraaie, afwisselende lan?
ts een vreugde geweest Maar ook een zware
raak. Het programma was vol. heel erg vol. en
ai was de car. waarin men ons rondvoerde
comfortabel. het zeer groote aantal plelster-
olaatsen, de vele offlcleele ontvangsten met
den aankleve daarvan, de overgroote vloed van
indrukken en mededeelingen, het ontbreken
van de gelegenheid om die Indrukken rustig
te verwerken dit alles werkte vermoeiend op
lichaam en geest, wy kunnen van Westphalen
dan ook niet meer dan een vogelvlucht geven,
waarin wellicht vele Interessante détails ont
breken. Maar dit neemt niet weg, dat we veel
moois hebben gezien, veel dat durend ln de
herinnering zal blyven Dit danken we voor
een niet gering deel aan den voortreffeiyken
leider van den toer. dr Gerhard Wagner, van
het Stadtische Verkehrs- und Presseamt té
Dortmund. die. met echt Dultsche Gründ
lichkeit. maar ook met veel voorkomendheid
alles had georganiseerd. En verder aan het
aangename gezelschap van den heer Jan C C
Schmidt. w.n. consul der Nederlanden te Dort
mund. die den ganschen tocht meemaakte, en
aan dat van den heer K. W. Kruyer, direc
teur van het Verkeersbureau der Nederiand
sche Spoorwegen te Aken.
Dortmund, waar de reis begon, ls een staö
van 535.000 inwoners. zyn dus meerdere
steden tn Duitscnland. die grooter zyn. ge
rekend naar het Inwoertal, maar gerekeno
naar de grondoppervlakte. die zy als gemeente
beslaat, komt Dortmund met 27.000 H. A., als
.zweitgröszte" direct achteT Berlyn. Kolen
izer en bier zyn de producten, die den aard
"an haar maatschappelijk leven bepalen Men
vindt er de zware Ijzerlndustrte. werkplaatsen
voor bruggenbouw machinefabrieken en brou
werijen. Een haven aan het Dortmund—Ems-
sanaal, zorgt voor het vervoer en een fraai
telegen vlieghaven ontvangt hen. die door de
mcht aankomen
Maar Dortmund is niet alleen een moderne
fabrieksstad, waar het rhythmus van den ar-
oeid der duizenden slaat en de krachten dei
-dementen schijnen over te vloeien ln de maak
seis der industrie, het. Is ook een stad met ge
schiedenis. een oude Hanze-stad en een cen
trum van kunst. Bovendien vindt men er ta,
van uitnemende voorbeelden van modems
utiliteitsarchitectuur en een opgewekt sport-
even. dat er op grootscheepsche wijze werd
geherbergd Oude kerken, resten van middel-
eeuwsche gebouwen en romantische achter
buurten herinneren er aan, dat het trotsche
Tremonla eenmaal vrije rijks- en hanzestao
was. In de Petrt-klrche vindt mgn een pracn-
tig. over-rijk gesneden Gothlsch altaar, dat
in 1525 uit Antwerpen naar Dortmund is ge
komen In de Reinoldi-klrche ls het een bron
zen lessenaar, met een lezenaar ln den vorm
van een adelaar, die de aandacht vraagt, en
in de Marien-kirche treffen we het wellicht
meest beteekenende werk van Conrad von
Soest aan, de dood van Maria. Dit stuk van
den meester, die in de 15e eeuw, naast schil
ders als de gebroeders DUnneweg in Dortmund
werkte, is byna zoo mooi en liefelijk als een
Stephan Cahner.
Dortmund ls na den oorlog op allesbehalve
krenterige wyze uitgebreid en met nieuwen
bouw verrijkt De moderne Zweckbau vond
nier een zydeT voornaamste experlmenteer-
blaatsen en etteiyke malen met een goeden
uitslag, waarin men zelfs kwaliteiten ontdekt,
die in onze geprezen moderne Nederiandsche
architectuur worden gemist. Massale uitingen
ris het hooge en breede Westphalenhuls, de
Padagogische Akademie. het Arbeitsphysiolo-
gisches Institut. de nieuwe wyk by de Linde-
mannstrasse en last not least de kolossale
Westphalenhalle, ze geven een grootschen in
druk van de energie waarmede men voor
bedendaagsch leven een hedendaagschen vorm
mekt. In de Ntcolal-klrche, de eerste kerk van
Duitschland ln yzerbeton, ls bovendien het
bewijs geleverd, dat men „zakeiyk" en on
romantisch kan bouwen, zonder aan het
sacrale karakter van een plaats-des-gebeds te
kort te doen Het ls een gebouw met fraaie
mlmte-verdeeling en veel glas: gebrandschil
derd glas, dat een fantastische werking op
levert.
De Westphalenhalle zal velen sportliefheb
bers althans van naam bekend zyn. In dit
formidabele gebouw dat ln zyn voornaamste
ruimte voor 12.000 toeschouwers plaats biedt
wordt Immers de Zesdaagsche gehouden. Ver
der worden er rijdemonstraties gegeven, boks
wedstrijden en circusvoorstellingen en ook vuor
groote tentoonstellingen en beurzen wordt deze
reusachtige ruimte benut. In het stadion
Rote Erde" volgen groote menigten de open-
ucht-sport, in het „Volkspark", het Harden-
oergfreibad en de baden Wellinghofen en
Kirchhörde viert de zwemsport hoogty, op de
banen van de Wortmunder Rennvereln volgen
duizenden de hippische feesten.
Maar ook wie zonder krachtsinspanning
van natuur en vrije lucht wil genieten kan zyn
nart ophalen. Uitgestrekte parken, waarin oudf
kasteelen liggen te droomen ln karpervyvers
m achter het blanke wit van zwanendons
ontvangen de vermoeide arbeidersfamilies, die
rich komen herstellen na het zware werk en
ris het warm weer ls stroomt de bevolking te
ramen by het Hengsteysee. waar alle takken var
vatervertler naar hartelust beoefend kunnen
worden.
's Winters geven de St&dtlschen Biihnen
voortreffeiyke opvoeringen, waarvan onlang'
vooral de vertooning van het tweede deel van
Goethe's Faust, onder leiding van Walter Gis-
kes, vermaardheid verwierf. Een dansgroep
onder leiding van Helga SwedlundWltt veT-
zorgt de moderne balletkunst.
Een der schoonste gebouwen van de stad is
bet Alte Rathaus. Van het oorspronkeiyke
-aadhuls. dat in 1232 oy den grooten brand ln
Dortmund met alle kostbare oorkonden ln
vlammen opging. Is niets meer over. Wat ou
bet ..Alte Rathaus" heet wordt in 1241 vooi
iet eerste genoemd, ln den tyd dus dat ui
Westphalen de romaansche oouwstyi overging
m gothlek Toenmaals speelde ln steden dit
pet Vlaanderen en Engeland ln contact ston
den de lakenhandel een groote rol Maar ook
te wynnandei was te Dortmund van oeteeke
als Deze beteekenls van den koophandel neeti
ach by de inrichting van net raadhuis uitge
sproken, want men vindt tuer de raadzaal de
akennaJ en de opslagplaats voor wynen tn êer.
re bouw vereenigd. Dat geschiedde te Dort
mund voor de eerste maai en andere steden
namen bet systeem over. In de bewogen ge-
schiedenis van de stad heeft natuurlyk ook het
raadhuis veel geleden, maar in de negentiger
laren van de vorige eeuw kon door den offer
zin van de 'burgerij een grondige restauratie
plaats vinden door den bouwmeeste Kullrich
Een strydbare yzeren Relnoldusfiguur be
waakt de trap van het raadhuis. In den ge-
vei vindt men een fraai gebeeldhouwd relief,
dat plastisch voorstelt dat het gebouw zoowel
moet dienen als zetelplaats vdor het bestuur,
als voor den handel. In het Inwendige is veel
hersteld en aangevuld, zoodat men stylistisch
niet alles bewonderen kan. De namaak van
middeleeuwsche stylen stelt haast immer te
leur. Toch maakt de ryk-gesmukte, feesteiy-
ke raadzaal met zyn fraal-geleden nouten
kap (vervaardigd naar het voorbeeld van de
verbrande lakenhal te Yperen), met zyn ge
kleurde vensters en muurschilderingen, met
zyn muziektribune. monumentale kachel
antieke gebeeldhouwde kisten, zilveren wand-
luchters en bronzen statuetten van keizers en
raadsheeren, een zeer ryken en schoonen In
druk,
Een andere bezienswaardigheid van byzon
dere beteekenls ls het Stadtische Kunst- una
Gewerbemuseum. waarin wy werden ontvan
gen door den vriendelyken en origmeelen di
recteur Dr. Baum. die het museum, mag men
wel zeggen, gemaakt heeft en in alle uithoe
ken van Westphalen ls doorgedrongen om het
aan zyn kostbaren inventaris te helpen. Het
museum ls in 1883 opgericht en al was het met
net troetelkind van stad of groot-lndustrleelen
(byzondere werken van groote meesters vindt
men er niet), het geeft een uitstekenden tn-
lruk van wat er leefde in het zelfstandige
burgerdom van stad en provincie.
Verdeeld in een cuituur-ntstonsche- en eer,
rcunstalaeeUng geeft dit museum naar der
wensch der directie in de eerste plaats ,Et-
aehung im Volke" Iedere Dortmunoen«ar u-
jiede-etgenaat van dit geesteiyk bezit en de
leugd wordt er vertrouwd gemaakt met det
arbeid van net voorgeslacht, met de producten
he 01 in eigen heimat ontstonden Of er wer-
len gevonden. Van oelang zyn vooral de over-
■yke Romeinsche vondsten waarby stukken zyn
die men nergens ter wereld meer vindt Zot
is er b.v. een verzameling van 446 Romeinsche
f
k we
Veteel
gouden munten. Er is versteend 8eBeS> ®t| 8°01
den ystyd, Keltisch vaatwerk, een e
de grootste legerplaats ter wereld, ft
opgegraven, terra sigillata en pila mdf ,i
In de cultuur-historische afdeeling n
met groote zorg gestreefd naar een 0
oe&e
ite('
van de voorwerpen, zooals ln de vro^ViL
houdingen in Westphalen werkeiyk *e. "Z W,
bruikt. Ze staan dus niet zakeiyk e ii 1». ei
,e«li
naast elkaar, maar men heeft er, in ee^s -<ie
oneindige serie kamers, gansche Inter1 „jP Wory
geschapen, waarin alle perioden en 5t,etL de
kander afwisselen en aanvullen. Zoo (t'f
de hoerenkunst ontstaan uit de kioo^^'et^ s
zoo ziet men de oer-sterke kernen 1
volksbewustzyn ln een gezond en s V ^Ue
Fraaie kunst is er uit de middeleeuw?^, 'lkori
by vooral opvallen een Madonna A. i. rj0t a]
uit de 13e eeuw, afkomstig uit de W n-'v Hrr,
byzantynsch-fV V,01*
van Dortmund, een
Crucifix uit de 12e eeuw. dat Keizef
rossa aan een Dordtmundsch klooster
schenke gaf, en een vroeg-midde» gji
Joannes- figuur, dat ln zyn uitzonder^
dus met geen werk uit dien tyd is pl
lyken, doch dat aan Greco, aan Leh11^,
aan het expressionisme doet de»1
(erii
merkwaardige afwijkingen van den
ef*
1 Veh er
e verzah1^ t g
'*h j
de opwekking, een bezoek aan -
kennis van land en volk van WestP
belangryke verzameling niet te
wanneer men te Dordtmund komt.
styi zyn er ook by het beeldhouw*1
barok-perlode.
Als we dan van de moderne ver:
memoreeren schllderyen van
zei en Liebermann (ln de beneden"
we die vinden, treffen we ook een -
Vlaamsch gobelin uit de 17e eeuw aap' J h-
een voorstelling van Hector's
Andromache), van Maurice de v"""de ri
goed beeldhouwwerk van Ernesto to
Kolbe. Barlach en Renée Sintenis, 1'kere
we onze vluchtige beschryving besl" t tig-
ifiP 't L «I
H %e
i
ket
Ui
Van den 21n Juni tot den 26n 3ro0$>
31e Internationaal Eucharistisch Z
vierd worden en wel te Dublin n t
Getrouw aan onze gewoonte. zU ^»er%i
de geheele katholieke v/ereld saraeo
net welslagen van het Congres te k
Voor ons, Katholieken van het Bis° J, k 5lln.
van het Bisdom van de miracuieuz® Dy0 K
van de Niervaert, geldt nog ee®&p p -t- 'e
reden om aan die verheeriyklng v jr. h^ag
Sacrament by te dragen. k ^jzg.
Ten einde u allen daartoe in d® i L t6l.
ie stellen verzoeken wy, dat op ri,ö)tl(1i i t,-'n
26n Juni, een algemeene H. ü°Ilcje1,^|) i 'Ui
worden gehouden. Bovendien vero ij QUri,
Jat op genoemden Zondag In aUe fer^ i v S(
naoellen. waaraan een Rector „,hd'"Jai
net Allerheiligste openiyk ter a8°t0t
worden uitgesteld van de Hoogmis
En zal dit ons schryven a.s. Zo"
geioovigen worden medegedeeld. \9
Gegeven te Breda, den 16n J^
De Bisschop .yvT
(„S. M.")
Z. H. Exc. de ~*lsschop van
dag en Woensdag der volgends
audiëntie verleenen,
