iet stroopersdrama te Putbroek
Teveel aan intellectueelen
^at gebeurde er- in het bosch?
Economisch en sociaal
gevaar
'f DOODENDE SCHOTEN
DINSDAG 23 AUGUSTUS
Hoe de lijken werden
gevonden
Tweede dag
ïtzen en foto's als stille getuigen
van het vreeselijke drama
in den nacht
Demonstratie
De hulzen spreken
Dr. Hulst verklaart
Nog eens de hulzen
Hoe het onderzoek
plaats vond
De beproefde moeder
verhaalt
Vader van den E. in den
bewusten nacht gezien?
De eigenaar der
bosschen gehoord
STOOMVAARTLIJNEN
KON. PAKETVAART MIJ.
(Vervolg)
president heeft een uitvoerige situatie-
lening voor zich van de plaats en de om-
"ten waar het misdrijf gebeurd is. Tusschen
r eersten en den tweeden Brandweg was de
des misdrijfs, merkt de president vader
E- op.
'ader v. d. E. herkent de verschillende plaat-
1 en verduidelijkt die nog bij de teekening.
de zoon v. d. E., naderbij geroepen, luistert
|*ierop wordt het alibi van vader v. d. E. ter
&ke gebracht. Na 's avonds in een café te zijn
*eest is vader v. d. E. ter ruste gegaan na
als altijd zijn huis te hebben gesloten. Van
faak aan zijn woning heeft hij niets bemerkt,
jachten gaan weer naar de beklaagdenbank
"atuige H. Koenen heeft alles aan patronen
J^agel aan dokter Waegeningh gegeven, waar
in het onderzoek is geschied. Dit en niets
*fers.
eb schot op Wehrens en een schot op Willem
lelijk moeten geweest zijn. De verdediger
^t, dat de president veel te veel vraagt aan
!öen en maakt daar aanmerking op. ,Jn
irmond heeft u er niets van gezegd", ant-
"tdt de president. „Ja zeker wel, telkens heb
&zegd, dat er te veel gevraagd werd", zegt
Tripels. De president zet echter het verhoor
En het gaat nu dan in het bijzonder over
Wapen door den zoon gebruikt. Een jacht-
'&er wordt uit elkaar gehaald en de deskun-
k geweermaker Koenen demonstreert op-
^W en zeer uitvoerig. Reeds een uur lang
het verhoor van dezen getuige. Met vier
%e geweren heeft get, proeven genomen en
1" alle de uitwerking secuur genoteerd. Zelfs
hij de uitwerking van alles en van het
'^gste microscopisch onderzocht.
,^ets te vragen of aan te merken?" vraagt de
^ident den verdediger.
ik wat te zeggen of te vragen heb, zal
het vanzelf wel doen," antwoordt mr. Tripels
w Wrevelig.
Getuige-deskundige Van Waegeningh, direc-
van den Rijkskeuringsdienst van Waren te
richt, bevestigt zijn rapport. Hij geeft een
enzetting van zijn onderzoek ook dat het-
Jk hij genomen heeft met getuige Koenen,
zijn vier hulzen uit den rechter en drie
n uit den linkerloop van hetzelfde geweer
oten. Dit staat beslist vast. Get. kan om-
t de schotwöhden op het lijk van Willem
'sten, dat hij gezien heeft, niets positiefs
klaren. Ten aanzien van de microscopisch
^erzoehte bloedvlekken op de kleeren van
hd. verklaart get. dat die gedeeltelijk men
senbloed waren. Over onderzoek van bloed,
^rde en proppen kan get. ook niets bijzonders
.^klaren. De lijkkuil moet een gedeeltelijk oude
zjjn geweest. Er zijn daar meer van die
vossenkuilen. Een voetstap is in gips ge-
ijlien en komt buitengewoon veel overeen met
f1 afdruk van een schoen van verd., zoon v.
i Elzen. „Zijn dit uw schoenen?" vraagt hem
j Advocaat-generaal mr. Couvée. Verdacht zegt
dat zijn mijn schoenen".
getuige dr. J. P. L. Hulst, arts te Leiden,
deskundige gehoord, zegt, de drie lijken in
(ijjwangst genomen te hebben van de politie.
bevestigt zijn rapport. De lijken waren in-
,6bdig ook vreeselijk verminkt. Het eene
«kot kan zijn toegebracht, terwijl een der
?chtoffers stond, weer een ander terwijl hij
c den grond lag en nog leefde.
»Is het mogelijk," vraagt de president, „dat
k,. een der slachtoffers geschoten werd, terwijl
'1 liep?"
getuige antwoordt bevestigend. Het meest
^hemelyke is, dat van voren een schot ge-
is, terwijl hy stond. Ten aanzien van de
Ihvonding van het slachtoffer Frans Wehrens,
«I6 inwendig zeer ernstig verwond was een
tL°°t aantal hagelkorrels nr. 5 is in zijn li-
n'ia gevonden verklaart get. dat dit
J^htoffer op een afstand van 5 M. getroffen
t °et zijn. Het tweede en het derde schot wa-
k beslist doodelijk. Het hagelschot door den
HjT van W. Kersten en van Frans Wehrens, had
lichaamsdeel geheel doorboord,
y/erdachte, zoon van den E., zegt op een vraag
<1 k den advocaat-generaal dat hij zeker weet
yj er 7 en geen 3 hulzen op zijn schietwapen
5- Als er 3 waren in geweest, dan zou hij dit
jyk Wachtmeester Houterman hebben gezegd,
v? Advocaat-generaal vraagt aan het Hof acte
k die verklaring,
k'Ader v. d. E. weet niet of de broek welke
>Jk getoond wordt, zijn eigendom is. Of hij
(jj'kgheidsspelden heeft gebruikt, weet verd. ook
jj, Voorts zegt hü in den moordnacht niet met
lO geweer te zijn uitgegaan, maar een paar
tevoren is hij uitgegaan om konijnen te
Jjketen en hij wijst op de kaart aan, waar hij
°°Pen heeft.
jJjkrdaehte, zoon v. d. E. zegt voor het laatst
o; 'ztjn parabellum geschoten te hebben op 8
«ev November. Hij heeft direct weer het wapen
itj kld, dat altijd in zijn jas zit en dat er ook
toen hij in den nacht van 27 op 28 No-
naar bed is gegaan.
„jjAkdsheer v. d. Veen zegt tot zoon v. d. E.:
ly kan dat nu dat deze heer deskundige ver-
rt dat al die hulzen uit uw wapen waren
k zegt, dat u uw wapen daar niet hebt af-
yj choten. Liegt u? Of denkt u dat de deskun-
ie begt?"
krd. „ik kan over die hulzen niets verklaren,
?®et er niets van. Ik begrijp er niets van."
h at heb ie heel den daS gedaan tot vier uur?
bad gedronken", zegt hem de president.
yyQon v. d. E. begint te lachen en ontkent,
lty0 kronken te zijn geweest. Hij is naar Roer
sel geweest. Hij was ook in gezelschap van
itt.j. vissen, maar er is niets bijzonders
Vaj^krd. Hij heeft ook nooit met het geweer
j>.zÜn vader geschoten.
erna wordt gepauzeerd
kiet6 rechtszaal wordt bewaakt, dit in verband
de enorme uitstalling van overtuigings-
n' president is nog aanwezig en zegt,
fteOi de zitting is meegevallen, omdat vóór
de pauze het ingewikkelde verhoor van de drie
deskundigen kon worden beëindigd.
Vader en zoon v. d. E. worden even vóór twee
uur weer binnengeleid en doen weer zeer onver
schillig. In de zaal, als in een uitverkochten
schouwburg vóór den aanvang van een boeien
de vertooning, is het een drukte en gepraat,
als gold het niet een vreeselijk drama. Het
wordt weer doodstil, als het Hof binnenkomt.
Getuige Simon Houterman, wachtmeester der
Koninklijke Marechaussee te Echt, is, toen hij
van de vermissing der jongens hoorde, op on
derzoek uitgegaan. Hij werd gewaarschuwd door
Joseph Henzen, die een stuk broekriem gevon
den had, dat een drama was ontdekt in de
bosschen. Getuige ging mee naar de bewuste
plaats en zag daar een zandheuveltje, waarvan
men niet kon vaststellen of het door menschen-
handen was gevormd. Men vermoedde echter,
dat daar iets verborgen moest zijn. Get. begon
het zand uit te steken en er kwamen toen drie
petten voor den dag. Hij groef behoedzaam
verder en toen kwamen de lijken te voorschijn
Zoon v. d. E. had zijn parabellum-pistool in
den zak, nog geladen. Beiden wisten van geen
drama af. De zoon beweerde, het laatst met
zijn wapen geschoten te hebben op 8 of 15
November. Wat zegt Thevissen ervan? had hem
verdachte gevraagd en get. vond die vraag
buitengewoon vreemd voor een verdachte, die
beweerde onschuldig te zijn.
Get. geeft voorts inlichtingen over de wijze
van surveillance in de streek door de commie
zen en marechaussee. De advocaat-generaal
maakt over de surveillance nauwkeurige aan-
teekening. Vader v. d. E. surveilleerde steeds in
de bosschen van den burggraaf Van Aefferden,
de zoon in de bosschen van Van Gerardts. Ge
tuige heeft bij informatie vernomen, dat ver
dachten in den avond niet dronken waren.
Getuige Johannes Paulssen, Rijksveldwach
ter-titulair te Posterholt, hoorde van de ver
dwijning der jongens en ging met zijn collega's
op onderzoek uit. Hij liep met marechaussee
Straatman, toen hij een voetstap ontdekte. Er
lag bloed, maar omdat hij ook een strik zag,
kon het bloed van een konijn zijn. Maar juist
door het vinden van een wildstrik, dacht get.
aan een stroopersdrama. Get. zag ook dennen
naalden liggen, die door menschenhanden ver
strooid moesten zijn. En onder de naalden en
den grond werden de lijken toen gevonden. Get.
gaf dadelijk order het onderzoek te blijven
voortzetten; er werd dan ook een propje en een
mes gevonden.
Getuige A. Kersten, 15 jaar, broer van twee
der vermoorden, te jong om den eed te doen,
belooft de waarheid te zeggen.
De knaap is lijkbleek.
Getuige wist, dat er al vijf dagen strikken
door zijn broers waren uitgezet en in den nacht
zijn beide broers èn neef Frans Wehrens uitge
gaan om weer naar de strikken te gaan kijken.
Niemand had gewaarschuwd, dat ze niet in
de bosschen moesten gaan. Get. had een hun
ner een zilverdraadje gegeven van papieren
rozen. Toen get. den volgenden dag om tien
uur mee naar zijn broers ging zoeken, vond hij
het zilverdraadje, dat hij aan zijn broer Mathis
gegeven had, om patrijzen te vangen. Hij zag
ook een bloedvlek en een dag later, op Zondag,
vond hij een stuk broekriem van zijn broer en
gaf het aan een politieman. Toen begon het
graven. Maar de knaap kon het vreeselijke
werk niet aanzien en verwijderde zich.
Getuige Maria Mertens, 46 jaar, huisvrouw
van H. Kersten te Echt-Putbroek komt in
rouwkleeding in de rechtszaal. )Het publiek is
ontroerd en er wordt stil gefluisterd).
De beproefde moeder verhaalt van het kaart
spel in den avond van 27 November. Kwart voor
twaalf gingen ze weg en ze zeiden voor half
één weer terug te zullen zijn. Maar ze kwamen
niet en de moeder werd ongerust en keek tel
kens op den wekker, hoe laat het al was....
Ze had nog even gezegd, toen ze gingen: ,,Ga
niet het bosch in" Zoo vaak was al gezegd, dat
haar zoon Willem er eens bij blijven zou. Wil
lem toch leed vaak aan hartkrampen. Ze wist,
dat ze niet zouden gaan loopen. Als ze een be
keuring kregen dan zouden ze blijven staan en
betalen, want ze hadden geld in den zak. Wil
lem was bang voor van den E. en als er over
Roubroecks gesproken werd, dan zeide haar
zoon Willem: dat Roubroucks wel in de hei zou
liggen en dan doelde hij erop, dat R. zou zijn
afgemaakt. De moeder verhaalt, onder dood-
sche stilte, dat het vandaag een jaar geleden
is, dat van den E. met een pistool op haar zoon
Willem geschoten heeft.
Zoon van den E. wijst erop en zegt, dat hij
nooit op Willem Kersten heeft geschoten. De
moeder drukt haar zakdoek tegen de betraande
oogen, als zij den broekriem van haar jongen
herkent. Wankelend gaat zij na het verhoor de
rechtzaal uit.
Alleen verdachten blijven koud onder het ko
men en gaan der arme vrouw in rouwkleeren.
Hierop volgde het verhoor van getuige Cathe-
rina Mertens, 46 jaar, huisvrouw van Wehrens,
de moeder van den vermoorden Frans Wehrens.
Zij houdt zich flink en verhaalt in minder dui
delijk Limburgsch dialect, dat haar neef haar
heeft gezegd. Het gaat mij nog als Roubroecks,
want de oude van den E. heeft mij bedreigd.
En toen neef Willem eens door den ouden
v. d. E. was aangeschoten, zeide hij: „Zeg het
maar niet aan moeder."
Vader v. d. E. ontkent ooit op Willem Kersten
te hebben geschoten. De vrouw keert zich om
naar verd. vader van den E. en zegt luide en
herhaalde malen: „Ja, ja, jawel, mijnheer! Ge
hebt wel geschoten!"
Willem was naar den dokter gegaan. Getuige
Rijksveldwachter Faulussen herinnert zich, dat
een jaar geleden op Willem Kersten geschoten
is. In den moordnacht heeft zij om half een
een schot gehoord, doch haar man had toen
al vijf schoten waargenomen.
Getuige Joh. Beckers, 28 jaar, landbouwer te
Echt-Putbroek, heeft vader v. d. E. In den
maneschijn tegen een deur zien staan, althans
hij hield het ervoor, dat de oude v. d. E. het
moest zijn.
De verdediger merkt op, dat de suggestie
by den getuige een rol speelt.
„En ik ben daar 's nachts niet geweest!",
zegt vader v. d. E. luid. (Het publiek lacht
zachtjes.)
Get. Johannes H. Linssen, dienaar van poli
tie te St. Odiliënberg, heeft met zoon van den
E. een gesprek gehad, toen Roubroecks ver
dwenen was. Er moeten er hier nog meer ver
dwijnen, had de zoon van van den E. geant
woord. „Het zijn toch ook menschen", had
getuige toen weer opgemerkt. (Hy bedoelde
hiermede de stroopers.)
Get. Margaretha Thoolen, 22 jaar, naaister
te Echt, verloofde van den vermoorde Rou
broecks, heeft dadelük vader van den E. van
den moord verdacht. Roubroecks heeft haar
zoo vaak gezegd, dat hem menigmaal ten on
rechte een proces-verbaal door van den E. werd
opgemaakt. „Ik heb nooit op Roubroecks ge
schoten!", zegt verdachte vader van den E.
(Het publiek lacht hard en de president ge
biedt stilte. Hij dreigt met ontruiming van de
zaal.)
Vervolgens werd o. m. nog gehoord jhr. A.
M. A, E. van Aefferden, burgemeester van
Geulle. Deze begon met te protesteeren tegen
hetgeen er in de dagbladen over hem was ge
schreven.
De President wilde openlijk verklaren, dat
getuige met hem niet gesproken had in Den
Bosch en zoowel President als getuige stelden
er prijs op te zeggen, dat zij elkaar in jaren
niet gezien of gesproken hadden. Het liet den
President koud wat er over deze kwestie was
geschreven, maar alles was louter fantasie. De
familie van Aefferden was over een en ander
zeer verstoord. Ten aanzien van de zaak zelf
vertelde get. dat de familie vader v. d. E. acht
tien jaar in dienst heeft gehad en dat zij hem
nooit bijzondere opdrachten had gegeven. Een
instructie was voor hem niet noodig, omdat hij
een bekwaam en betrouwbaar politiebeambte
was, waarover de familie niet te klagen had.
Getuige wist, dat vader v. d. E. den laatsten
tüd dronk en daar was hij voor gewaarschuwd.
Get. was in Duitschland en daarna in België
en vertoefde dus in de dagen van het drama
niet in Posterholt of omgeving. Overigens was
v. d. E. gedienstig en getuige gaf uitvoerige
mededeelingen over de wijze, waarop hij zijn
plicht deed.
De overige getuigenverklaringen brachten
geen nieuwe lichtpunten.
V. d. E. vader bleef alles ontkennen, hy
wist van niets en de getuigen logen.
Om zeven uur werd de zitting gesloten. He
denochtend werd de zitting voortgezet.
Het loopt weer, reeds in de vroegte zeer druk,
maar het gaat niet zoo gejaagd toe toe Maan
dag. Te half tien, een half uur vóór den aan
vang der zitting, vult zich de Bossche recht»,
zaal weer tot in gangen en hoeken. Verschil
lende advocaten van het Arrondissement Den
Bosch en uit de omgeving zijn aanwezig. De
wacht naast de verdachten is voor vandaag
veranderd. We zien andere gerechtsdienaren.
Als de verdachten worden binnengeleid valt
het op, dat zij er nog onverschilliger uitzien als
gisteren. Zoon v. d. E. monstert de zeer lange
ry van verslaggevers, als vindt hij dit alles wel
interessant en gaat het hem niét aan. De
moeders van de drie vermoorde jongemannen
nemen plaats en de aandacht van het publiek
richt zich naar deze arme, eenvoudige vrou
wen.
E rwordt verwacht, dat de strafzaak van
daag niet beëindigd wordt, doch zekerheid
daaromtrent is er niet.
Weer klinkt de stentorstem van den deur
waarder: „Het Hof!" en als dan het Hof bin
nenkomt, wordt het doodstil.
Het getuigenverhoor wordt hervat.
Getuige Schmitz, arbeider te Posterholt, was
om 12 uur in den moordnacht op strooptocht.
Hij ontmoette drie wielrijders, van wie hij va
der en zoon v. d. E. beslist herkende.
De andere kan misschien Ternot geweest
zijn. Get. weet het niet zeker, wat later hoor
de get. een geweerschot. Hij dacht, dat het
stroopers waren. Er vielen meer schoten en
get. begon ze te tellen. De laatste van de vele
schoten klonken doffer dan de eerste. Get. on
derscheidde niet of het alleen geweerschoten
waren of ook van een pistool. Er vielen negen,
zeven en drie na elkaar. In den winter van
'3ó op '31 is er ook wat met get. voorgevallen
op een drijfjacht op Annadaal. Zoon v. d. E.
heeft toen een knuppel onder zijn kleeren uit
gehaald en sloeg er get. mee. Get. heeft ook
,ens gezien dat de oude v. d. E. een pistool
richtte op de borst van Klaessen. Deze had
toen een scherpe sikkel in de hand.
Vader v. d. E. staat op en zegt: „Die klaes-
,se nwas een vieze. Hy kon my wel eens mis
handeld hebben met zijn wapen. Daarom
dreigde ik, zonder te schieten."
Vier of vyf jaar geleden heeft de oude
v. d. E getuige ook te na willen komen.
„Niet waar", zegt vader v. d. E. ,,Ik heb
Schmitz toegevoegd: „„Zoo schooier, ga je
weer stroopen? Moet je weer om soep bij de
zusters van Posterholt komen?"" De getuigen
liegen hier maar raak meneer de president"
Zoon v. d. E. bekent, dat hy op get. Willem
Schmitz een knuppel heeft kapot geslagen toen
Schmitz op den weg stond. Hij !s een beruchte
strooper en ik heb hem gezegd: „Als je niet
heen gaat, dan zal ik je wel eens anders krij
gen."
Verd. vond, dat Schmitz wel wat toe kwarti
en als hy zich te beklagen had gehad, dan had
hij mar naar de politie moeten gaan, die als
musschen na de jacht was komen opdagen.
Verd. ontkent, Schmitz toen ook met een
revolver gedreigd te hebben.
De moeders van de vermoorden worden ge
roepen en verklaren op de vraag van den pre
sident dat Frans Wehrens zyn klompen in den
nacht vóór zij uitgingen by tante Kersten heeft
verwisseld voor schoenen met hoefyzers onder
de hakken en nagels onder de zolen. Moeder
Kersten zegt, dat allen de vermoorden schoenen
van haar jongens droegen. Onder één paar
schoenen hadden noch nagels noch hoefyzers
gezeten en het derde paar schoenen had alleen
nagels.
Getuige J. Jeurissen, caféhouder te Echt,
heeft in den bewusten nacht zestien schoten ge
teld, die uit de richting Putbroek kwamen. Er
klonk geen echo door. Direct na het eerste schot
hoorde get. kermen en schreeuwen als van een
mensch, die verschrikkelijke „pion haai", zegt
hij op z'n Limburgsch. Get. dacht eerst, dat de
douane iemand aangeschoten had, maar toen
hij hoorde van de vermissing der jongens, dacht
hy aan het kermen en schreeuwen van dien
nacht, toen hij stellig meende, dat hij een schel
menschengeschreeuw hoorde. Get. heeft nooit
het schreeuwen van een haas gehoord, dus kent
hij een dergelijk schreeuwen niet.
Doffe schoten
Get. A. A. Naaktgeboren, commies der directe
belastingen te Posterholt, was in den moord
nacht met een collega op surveillance. Hy hoor
de eerst twee, daarna vyf en vervolgens enkele
en nog eens enkele schoten. Het laatste van
een paar doffe schoten klonk alsof iemand van
zeer dichtbij in de borst geschoten werd. „Hoor,
er wordt er een op de borst geschoten," merkte
getuige toen tegen zyn collega op. Get., zelf
goed schutter, had den indruk dat één man
schoot, eerst met een geweer en toen met een
revolver. Misschien was het geweer leegge
schoten, dacht get., waarna dan een revolver
genomen werd. De Duitsche douane schoot
in dien tijd erg veel, dus dacht get. eerst, dat
de douane weer aan den gang was. Later
werd duidelijk waargenomen, dat de schoten
uit de Annadaalsche bosschen kwamen. Alle
schoten klonken in een tijdsverloop van tien
minuten. Het viel get. op, dat de schutter zeer
regelmatig schoot. Omdat de douane zeer vlug
moet schieten, kon die het dus ook niet zyn.
Get. L. Reynders, landbouwer te Echt-Put
broek, had den avond voor de moorden een
man zien staan en in den nacht hoorde hij
schoten. Zijn hond heeft dien nacht niet ge
blaft. De schoten kwamen in eenige seconden
na elkaar.
De verdediger zegt, dat get. vroeger ver
klaarde eenige schoten gehoord te hebben, nu
worden het er positief drie.
„Nu, eenige of drie", zóó positief weet get.
het niet.
Getuige H. Peusen, chauffeur te Echt, heeft
Roebroeks kort vóór diens dood gesproken en
hem gevraagd, hoe het met stroopen ging.
„Af en toe nog een konijntje", zei Roebroeks.
„Maar ik durf niet meer, want de oude v. d. E.
zal mij doodschieten. Hy heeft my al eens ge
schoten".
Verd., vader v. d. E., ontkent dit. Wèl heeft
hij hem gedreigd met een pistool.
Get. J, Graus, mijnwerker te Echt, heeft va
der v. d. E. eens op een strooper zien schieten.
Get., bang geworden, maakte dat hij wegkwam.
Het schot kwam terecht in de dennen.
Vader v. d. E. herinnert zich het geval en
beweert op de dennen geschoten te hebben.
Get. H. Reynders, landbouwer te Echt-Put
broek, woont in het laatste huisje van Put
broek. Hy wist van het verhaal over het ver
dwijnen van Roebroeks die wel in de hei zou
liggen. Hy .werd in den bewusten nacht wakker
door het geluid van schoten. Zijn kleinste waak
hond, die losliep, blafte den ganschen nacht en
de groote hond, die vast lag, blafte ook, doch
minder. Get. stond op, keek uit en zag door
het venster twee mannen gaan, die uit de rich
ting Roermond kwamen.
(Ongecorrigeerd)
BINNENLAND SCHE HAVENS.
IJMÜIDEN. Aangek. 20 Aug.: Mars, s., Middl.
Zee. 21 Aug.: Gothland, s, La Plata; Achil
les, s, Middl. Zee; Eurybates, s, Java; Borg, s„
Norresundet (voor Zaandam); Maasstroom, s„
Londen; Mavis, s., idem; Poelau Tello, m.s.,
Bremen; Colombia, s„ Hamburg; Lammer Law,
s., Kopenhagen; Rijnstroom, s., Huil; Heems
kerk, s., Hamburg; Jason, s., idem; Antiochia,
s„ W.-Indië; Brunla, s„ Oslo; Bille, s., Cork;;
North Angla, s., La Plata; Normandia, s., Go
thenburg. 22 Aug.: Rhei, s„ Hamburg; Moi-
dart, s., Swansea; Berenice, s„ Middell. Zee;
Drechterland, s., Villa Constitucion, laatst Havre;
Haytor, s., Swansea; Vliestroom, s., Leith.
IJMÜIDEN, aangekomen 22 Aug.: Ousel, s.,
Liverpool; Venus, s., Amsterdam.
Vertrokken 22 Aug.: Elise Schulte, s., Emden;
Antiochia, s., Bremen; Yewdale, s„ Lampton.
AMSTERDAM, aangekomen 20 Aug.:
Mars, Middl. Zee, stukgoed, Sumatrakade.
Verg. Cargadoorskantoor.
21 Aug.: Goathland, La Plata, mais en lijn
zaad, Engelsche boeien, Rus Co.; Achilles,
Middl. Zee, stukgoed, Surinamekade, Verg.
Cargadoorskantoor; Maasstroom, Londen, stuk
goed, Handelskade, Holl. Stoomboot Mij.; Eury
bates, Java, stukgoed, Borneokade, Meyer
Co's Scheepvaart Mij.; Mavis, Londen, stuk
goed, Handelskade, General Steam Transport
Cy; Poelau Tello, Bremen, stukgoed, Javakade,
My. Nederland; Colombia, Hamburg, stukgoed,
Surinamekade, vrachtmail; Lammer Law, Ko
penhagen, ledig, Ned. Dok, Furness; Rijn
stroom, Huil, stukgoed, Handelskade, HolL
Stoomboot Mij.; Heemskerk, Hamburg, stuk
goed, JP. Coenhaven, Holland-Afrika Lijn; Ja
son, Hamburg, stukgoed, Sumatrakade, Verg.
Cargadoorskantoor; Brunla, Oslo, stukgoed,
Handelskade, idem; Antiochia, West-Indië,
stukgoed, Javakade, Wambersie Zn.; Bille,
Cork, stukgoed, Fosfaatfabriek, Baltica.
22 Aug.: North Anglia, La Plata, lijnzaad,
Engelsche boeien, Van Es Van Ommeren;
Rhein, Hamburg, stukgoed, De Ruyterkade,
Van Ee Van Ommeren; Moidart, Swansea,
steénkolen, Rietlanden, Ruys Vo.; Berenice,
Middl. Zee, stukgoed, Surinamekade, Verg.
Cargadoorskantoor; Drechterland, Villa Con
stitucion laatst Havre, ledig, Handelskade, Wm.
H. Muller Co., Normandia, Gothenburg,
stukgoed, Zeeburgerkade, Verg. Cargadoors-
kantoor; Haytor, Swansea, anthraciet, Erts
kade. Furness; Vliestroom, Leith, stukgoed en
steenkolen. Handelskade, Holl. Stoomb. My.
AMSTERDAM aangekomen 22 Aug.: Ousel,
Liverpool, stukgoed, Handelskade, Holl. Stoom
boot Mij.
AMSTERDAM, 22 Aug. Het Engelsche ss
„Lammer Law" is gisteren van Kopenhagen hier
bij de Ned. Droogdok Mij .aangekomen voor
reparatie.
Het zusterschip „Berwick Law" zal vermoede
lijk morgen hier arriveeren voor hetzelfde doel.
HALCYON LIJN
FLENSBURG, Antwerpen naar Vancouver,
was 19 Aug. 5 u. n.m. 70 mijlen Z.Z.W. van
Lands End.
De zomer is bij uitstek de tijd, waarin
volgens een geestig landgenoot, de
eene helft van Nederland de andere
helft examineert. Kolommen lang zijn in
de dagbladen de lijsten van gelukkigen, aan
wie het een of ander diploma uitgereikt is
kunnen worden.
Van cultureel standpunt bezien mag het
een verheugend verschijnsel zijn, dat bij
zoo velen de lust voor studie aanwezig is,
er schuilt niettemin in de sterke toename
van z.g. intellectueelen een niet te onder
schatten economisch en sociaal gevaar.
Hoevelen immers, of liever hoe weinigen,
van de honderden, die hun of haar lange
en moeilijke studiejaren bekroond zagen
met een einddiploma of graad, kunnen de
verworven kennis binnen afzienbaren tijd
in het leven productief maken? Prachtig
geschoold verlaten zij H.B.S., Handelsschool
of Universiteit om na een eindelooze reeks
van teleurstellingen te ervaren, dat de hui
dige maatschappij hun geen plaats heeft
aan te bieden, eenigszins evenredig met hun
kundigheden.
Inderdaad, er is een hopeloos teveel in
zoo goed als alle intellectueele beroepen,
temeer nu onze koloniën, vroeger een veilig
heidsklep voor een overcompleet aan daad
krachtige Hollandsche jonge mannen, dezen
niet meer absorbeeren kunnen.
De toestand is nu zóó, dat het klassieke
geval van den Delftschen ingenieur, die
tramconducteur werd, met honderden soort
gelijke ware aan te vullen.
Het is allerbedroevendst te zien, hoevele
jongelui, wier jarenlange studie hun ouders
schatten gelds gekost heeft, ook na dien nog
op vaders portemonnaie moeten teren. Dat
dergelijke teleurgestelden, die reeds bij de
poort van het leven gaan wanhopen aan
een betere toekomst, rijp zijn om in allerlei
extremistische ideologieën verstrikt te
raken, is een bittere maar alom te consta-
teeren waarheid.
Vragen we ons af, hoe deze intellectueele
overproductie kon ontstaan, dan zijn daar
meerdere oorzaken voor aan te geven.
Eerstens is er de, o zoo begrijpelijke, zucht
der ouders, om hun kinderen iets méér te
laten worden dan zij zelf zijn. Algemeen
wordt de regel gehuldigd, dat geld belegd in
de opvoeding der kinderen, het meest rente-
gevend is. Honderden ouders, die hun kin
deren geen cent kunnen nalaten, ontzeggen
zich tijdens de studiejaren alles, om hun
kroost een eerste klas opvoeding te geven.
Daarbij komt, dat de moderne tijden een
middelbaar- en hooger onderwijs hebben
geschapen, dat practisch voor bijna ieder
toegankelijk is. Schoolgeldheffing naar het
inkomen der ouders, gemeentelijke en
andere studiebeurzen, betere reisgelegen
heid, welke het spoorstudent-zijn verge
makkelijkt, voerden het aantal studeeren
den tot ongekende hoogte op. Die betere
reisgelegenheid maakte ook, dat nu van het
platteland veel meer kinderen het middel
baar onderwijs gingen volgen. Vroeger kon
dit voor hen vrijwel alleen op de dure inter
naten geschieden, nu voeren autobussen e.d.
hen dagelijks naar de scholen in de stad.
Een andere niet te miskennen oorzaak
van het huidige teveel is de uitbreiding van
het aantal jonge meisjes en vrouwen, dat
zich voor de intellectueele beroepen be
kwaamt. Zij concurreeren méé op een
arbeidsmarkt, die enkel reeds met manne
lijke werkzoekenden overvoerd is.
Deze kwaal en dit gevaar constateeren,
is intusschen gemakkelijker dan een onfeil
baar werkende remedie er tegen aan te
geven.
Zeker zouden we niet terug willen naar
de tijden, dat middelbaar- en universitair
onderwijs enkel maar bestemd waren voor
de kinderen der gelukkige „bezitters". De
gelegenheid om een wetenschappelijke
loopbaan te volgen, mag niet meer het mo
nopolie worden van een bepaalden stand.
De groote lichten der wetenschap die voort
kwamen uit den kleineren midden- en
arbeidersstand, zijn het beste bewijs, dat
schitterend intellect niet inhaerent is met
afkomst. „Ruim baan voor allen die uit
steken boven de middelmaat," is een regel
welke wij nog ten volle onderschrijven.
Doch hier juist zien wij een mogelijkheid
om de oplossing van dit moeilijke vraagstuk
iets naderbij te brengen: de hoogere
studiën moeten gereserveerd blijven voor
hen die inderdaad door intellectueele- en
andere geestelijke gaven boven de groote
massa uitsteken. Hoevelen studeeren er nu
niet, die van hun eerste gymnasiumjaar tot
hun laatste promotie de allergrootste moeite
hebben om mee te komen. Na tallooze mis
lukkingen komen zij ten slotte aan het eind
doel, doch missen alle interesse voor
verdere vakstudie of wetenschappelijken
arbeid. Dat zijn de ongelukkigen die
moesten studeeren, omdat hun „stand"
dat gebiedend eischte; ofwel de slacht
offers van ouderlijke ijdelheid, welke de
kinderen op een weg dwong, die niet met
hun aanleg en neigingen overeenstemde.
Hier gaan ook sommige scholen niet vrij
uit. Daar zijn er die uit zucht tot zelfbehoud
of om te pronken met een groot aantal leer
lingen rijp en groen maar aannemen; het
komt zelfs wel voor, dat door een te opti
mistisch advies van die zijde de ouders op
een dwaalspoor worden gebracht.
Een zeer strenge selectie, zoowel bij het
middelbaar als bij het hooger onderwijs, is
eerste eisch om dezen toestand weer ietwat
te saneeren. Doch vooral is noodig beter
inzicht bij de ouders. Er zijn daar nog maar
al te velen, voor wie de beroepskeuze hun
ner kinderen een kwestie van stand is. Eruit
moet het wanbegrip, dat enkel een univer
sitaire graad „comme il faut" is. Beter en
eervoller is het een geslaagd vak- of han
delsman tot zoon te hebben, dan een heel
of half mislukten intellectueel.
Het kiezen van een levensweg voor het
kind is een zaak van den hoogsten ernst.
Daarbij moet alles wat met stand of ijdel
heid ook maar iets te maken heeft, opzij
gezet worden: meespreken mogen enkel
aanleg en neiging van het kind. Doch ook
en vooral in deze malaise-tijden moet
een redelijk uitzicht op een werkkring in
de toekomst aanwezig zijn.
Wordt met dit alles geen rekening ge
houden en gaat men door geforceerd de
scholen te bevolken met leerlingen van
weinig of middelmatigen aanleg; gaat men
door méér geleerden af te leveren dan de
samenleving kan opnemen, dan zal de
werkloosheid onder de jonge gestudeerden
catastrophaal worden; dan ontstaat een in
tellectueel proletariaat, met al de verschrik'
kelijke economische, sociale, maar ook
moreele gevolgen van dien.
Moge deze overweging eenigszins tot be
zinning stemmen en hen wie het aangaat
van den verkeerden weg terughouden of
zoonoodig daarop doen terugkeeren.
STAD DORDRECHT, 20 Aug. van Genua a.
Almeria.
STAD AMSTERDAM, Vlaardingen n. Lulea,
pass. 21 Aug. Holtenau.
STAD HAARLEM, 20 Aug. van Serrola n.
Bona.
STAD ZAANDAM, 20 Aug. van Lamptot»
Drops n. Lissabon.
HOLLAND-O. AZIE LIJN
ZUIDERKERK, 22 Aug. van Rotterdam te
Antwerpen.
HOLLAND-BEITSCH INDIE LIJN
STREEFKERK, thuisreis, 22 Aug. te Madras.
HOLLAND—AMERIKA-LIJN
LEERDAM, 21 Aug. van New Orleans te Rot
terdam.
ROTTERDAM, 21 Aug. van Rotterdam te
New York.
VEENDAM, Rotterdam naar New-York, pas
seerde 21 Aug. Lizard.
DELFTDIJK, Rotterdam naar Pacific Kust,
20 Aug. van Swansea.
DINTELDUK, Pacific Kust naar Rotterdam.
20 Aug. te Los Angeles.
STATENDAM, 20 Aug. n.m. van New York te
Rotterdam.
HOLLAND-AFRIKA LIJN
SPRINGFONTEIN, 21 Aug. van Rotterdam
te Bremen.
NIJKERK, uitreis, 23 Aug. te Kaapstad ver
wacht.
HEEMSKERK, 21 Aug. van Hamburg te Am
sterdam.
N1EUWKERK, thuisreis, pass. 19 Aug. Gi
braltar.
KLIPFONTEIN, 21 Aug. van Port Amelia n.
lbo.
JAVA-NEW YORK LIJN
SALEIER, 19 Aug. van Hampton Roads a.
New York.
SEMBILAN, Java naar New York, 20 Aug.
van Port Said.
KON. NED. STOOMBOOT MIJ.
AJAX, 20 Aug. van Carthagena n. Alicante.
AMAZONE, R dam naar Middl. Zee, pass. 21
Aug. Dungeness,
ARIADNE, Middl. Zee naar Amst., pass. 21
Aug. Gibraltar.
AURORA, 21 Aug. van Lissabon te Portimao.
BARNEVELD, 21 Aug. van Amst. te Hamburg.
EUTERPE, Kopenhagen naar Amst., pass. 21
Augustus nam. 11 u. Brunsbuttel.
GANYMEDES, 21 Aug. van Volo te Samos.
HERCULES, 20 Aug. van Stamboul n. Smyrna.
IRIS, 20 Aug. van Kopenhagen n. Gdynia.
JUNO, 20 Aug. van Amst. te San Juan.
NEREXJS, Amst. naar Kopenhagen, pass. 22
Aug. Holtenau.
ORESTES, R'dam naar Middl. Zee, pass. 21
Aug. Dungeness.
ORPHEUS, Gdynia naar Amst., pass. 22 Aug.
voorm. 2 uur Brunsbuttel.
PERSEUS, 20 Aug van Santander n. Gyon.
PLUTO, Middl. Zee naar Amst., pass. 20 Aug.
Gibraltar.
STELLA, 20 Aug. van Constanza te Bourgas.
TITUS, 21 Aug. van Genua te Palermo.
VESTA, 20 Aug. van Livomo n. Napels.
MARS, 20 Aug. van Middl. Zee te Amst.
ACHILLES, 21 Aug. van Middl. Zee te Amst
COLOMBIA, 21 Aug. van Hamburg te Amst,.
JASON, 21 Aug. van Hamburg te Amst.
BERENICE, 22 Aug. van Middl. Zee te Amst.
LUNA, 19 Aug. van New York naar Port au
Prince.
DEUCALION, uitreis, was 20 Aug. 5 u. 20
nun. 75 mylen Z.W. van Lands End.
VENEZUELA, 22 Aiig. v.m. 10 u. van Ply
mouth naar Havre.
AURORA 21 Aug. van Faro naar Cadix.
HERCULES, 22 Aug. van Stamboul te Smyrna.
NERO, 22 Aug. van Amsterdam te Odense.
BARALT, 21 Aug. van Curagao naar San
Domingo.
VAN RENSSELAER, 21 Aug. van Curacao n.
Puerto Cabello.
ATLAS, 20 Aug. van Curacao naar de Boven-
windsche Eilanden.
KON. HOLL. LLOYD.
DRECHTERLAND, 22 Aug. van La Plata te
Amsterdam.
SALLAND, 20 Aug. van Amst. te B.-Aires.
WATERLAND, thuisreis 20 Aug. voorm. 3 u.
van Las Palmas.
TASMAN, 19 Aug. van Zanzibar naar Mom-
bassa.
MIJ. NEDERLAND
TARAK AN, 20 Aug. van Batavia n. A'dam.
POELAU TELLO, 21 Aug. van Bremen te Am
sterdam.
TALISSE, 21 Aug. van Amst. te Hamburg.
TAJANDOEN, uitreis, 21 Aug. van Suez.
POELAU LAUT, thuisreis, 22 Aug. te Suez.
MIJ. OCEAAN
EURYBATES, 21 Aug. van Java te Amst.
ACHILLES, Japan naar Rotterdam, 21 Aug.
te Londen.
DEUCALION, Japan naar Rotterdam, pass.
21 Aug. Gibraltar.
AGAMEMNON, Japan naar Rotterdam,
21 Aug. te Singapore.
CITY OF DERBY, Japan naar Rotterdam,
21 Aug. te Londen.
PHRONTIS, Amsterdam naar Java, pass.
21 Aug. Perim.
ROTTERDAMSCHE LLOYD
MODJOKERTO, 21 Aug. van Java te Rotter
dam.
BALOERAN, thuisreis, 21 Aug. van Sabang.
INDRAPOERA, uitreis, 22 Aug. v.m. 11 uur te
Belawan.
SIBAJAK, thuisreis, pass. 21 Aug. v.m. 2 uur
Finisterre; wordt 22 Aug. nun. 1 uur te Cowes
en 23 Aug. v.m. 6 uur te Rotterdam verwacht.
KOTA GEDE, thuisreis, pass. 22 Aug. vjn. 5
uur Ouessant.
KOTA NOPAN, thuisreis, passeerde 21 Aug.
n.m. 3 uur Sagres.
KOTA PINANG, uitreis, passeerde 20 Aug.
n.m. 11 uur Perim.
DEMPO, uitreis, passeerde 21 Aug. Finisterre.
ROTTERDAM-Z. AMERIKA LIJN
ALFHACCA, thuisreis, 21 Aug. van Victoria.
ALWAKI, 21 Aug. van Hamburg te Rotter
dam.
SILVER-JAVA-PACIFIC LIJN
BATOE, 20 Aug. van Los Angeles te Cal
cutta.
DIVERSE SCHEPEN.
FARMS UM, 21 Aug. van Villa Constitucior»
te La Plata.
HILVERSUM, 22 Aug. van Bordeaux te R'dam
ORANJEPOLDER, 21 Aug. van Londen te Rot
terdam.
BATAVIER IV, 21 Aug. van Londen te R'dam
IMPORT, 31 Aug. van Londen te R'dam.
BATAVIER VUL 21 Aug. van Bordeaux te
Rotterdam.
WESTLAND, 21 Aug. van Leith te R'dam.
BATAVTER I, 23 Aug. van Hamburg te R'dam
BATAVIER II, 22 Aug. van Ostende te Rot
terdam.
WOENSDRECHT, R'dam n. Constanza, pass.
20 Aug. Gibraltar.
STRYPE, 20 Aug. van R'dam n. Cardiff.
DEN HAAG, 20 Aug. van R'dam n. Talara.
EXPORT, 21 Aug. van R'dam te Londen.
RAPED, m.s„ 20 Aug. van R'dam n. Aberdeel
