HET MINISTERIE GOMBOS Van Officier tot Premier Het nieuws van heden VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS Opportunist uit eerzucht Godsdiensthaat laait weer op DE BAROMETER DINSDAG 4 OCTOBER 1932 BUREAUX: NASSAULAAN 51 - TEL 13866 ABONNEMENTEN: voor Haarlem en Agentschappen per week 25 cent; per kwartaal f 3.25; per post, per kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866 Daar gaan de millioenen De crisis in den Volkenbond Het Weer Regeering van Estland afgetreden Kathol. V r ou wenbonden NA DE AARDBEVING IN GRIEKENLAND De dure Chaco De „Zep" landt in Barcelona Een zware aardbeving eischte meer dan 200 menschen levens, meer dan 900 gewonden en maakte 5000 personen dakloos. De ruïne van een groote ingestorte kerk van Yerisso De verkeersstaking te Hamburg Chineesche aanval afgeslagen Nomura niet naar Washington Japan acht Lytton- rapport onuitvoerbaar Mac Neill's aftreden Relletjes in Croydon Ontzettende wolkbreuk Appels vallen niet ver van den boom DIT NUMMER BESTAAT UIT TIEN BLADZIJDEN Het weerlicht in Chili In Café-Restaurant „Bolwerk'' HAARLEMSCHE MUSICI UITGEBREID S LAG WERK AAAAAAAAAAA AAAAAAAAAAAAAAAAAAA NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT VIJF EN VIJFTIGSTE JAARCANC No 18194 Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct.; ingez. mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek Da kabinetscrisis in Hongarije, ontstaan door de vrij plotselinge ontslagaan vrage van de regeering-Karolyi, welke de in zich verdeelde Eenheidspartij daar door voor een „fait accompli" stelde en de kans ontnam haar ontevredenheid uit te spreken, behoort weer tot het verleden. De Rijksbestuurder Horthy, die twee uur lang tevergeefs graaf Karolyi beproefde te bewegen zijn ontslagaanvrage in te trek ken, berustte tenslotte in het onvermijde lijke en liet den onkreukbaren, gewetens vollen, maar weinig zwierigen opvolger van graaf Bethlen gaan. Karolyi had met zijn pijnlijke, doch noodzakelijke bezuinigings- politiek, waardoor hij het economisch ont redderde Hongarije financieel zooveel mo gelijk wilde saneeren, niet veel meer dan ondank geoogst. Hij vyas het regeeren moe en wilde die weinig benijdenswaardige taak volgaarne aan anderen overlaten. Een oogenblik leek het waarschijnlijk, dat graaf Bethlen, die de belangrijkste figuur achter de regeeringsschermen was gebleven, weer als kabinetsformateur voor het voetlicht zou treden. Doch Bethlen, de man van het suggestieve royale gebaar, voelt er blijkbaar niets voor de gloeiende kastanjes eigen handig uit het vuur te halen. Hij wil zijn vingers niet branden, maar zijn handen wit houden voor den dag, waarop hij weer zijn tijd gekomen acht om volgens zijn etwat kostbaar, maar smakelijk recept de politie ke goulasch voor het Hongaarsche volk te bereiden. Of deze dag ooit zal komen? De vraag of het thans gevormde kabinet- Gömbös slechts als een overgangsregeering of als een meer duurzaam en eigenmachtig bewind moet beschouwd worden, kan nog niet met stelligheid worden beantwoord. In sommige Hongaarsche politieke kringen ziet men in den nieuwen minister-presi dent den sterken man, maar in andere doodverft men hem als dengene, die slechts den zetel voor graaf Bethlen warm moet houden. Dit meeningsverschil wordt begrijpelijk, wanneer men zich de politieke loop baan van den zeer zeker merkwaar - digen Gömbös in het geheugen terugroept. De man, die thans in deze voor Hongarije Zoo uiterst moeilijke stonde door Horthy tot de regeeringsverantwoordelijkheid is ge roepen en haar bereidwillig aanvaardde, geniet behalve het vertrouwen van den Rijksbestuurder ook dat van Bethlen. Reeds meer dan tien jaren lang speelt hij in het politieke leven van Hongarije een belang rijke rol, welke echter vaak aan duidelijk heid te wenschen overliet. Gömbös, die tot den kleinen Hongaarschen adel behoort, begon zijn openbare leven als vaandrig van een infanterie-regiment van den landweer. Zijn activiteit en eerzucht gingen aanvan kelijk uitsluitend in militaire richting. Maar toen hij na een snelle en voorspoedige car rière den generalen staf bereikte, bleek hij ook politieke ambities te koesteren. Zijn nationalistische denkbeelden kwamen on middellijk na de ineenstorting van de Hon gaarsche monarchie aan het licht. Hij wera een der meest vooraanstaande leiders der contra-revolutie, richtte in Weenen een anti-bolsjewistisch comité op en vereenigde de contra-revolutionnaire officieren en reserve-officieren in den bond „Move". In de tegenregeering trad hij op als staats secretaris en had als zoodanig een groot aandeel in de oprichting van het nationale leger. De overwinning der contra-revolutie bracht Gömbös, die toentertijd nog slechts kapitein was, evenwel niet daar, waar hi., Wezen wilde. Wel werd hij in het parlement gekozen en fungeerde hij zelfs eenigen tijd als vice-president van de regeeringspartij. maar van de officieele macht bleef hij uit gesloten. Toen kwam de tweede poging van keizer Karei om zijn dynastie in de oude glorie te herstellen, en bij deze gelegenheid verspeel de Gömbös de sympathie der Hongaarsche legitimisten en ook van velen, die zich niet direct voor een terugkeer van keizer Karei op den leegstaanden Hongaarschen ko ningstroon hadden verklaard. Aan zijn per soonlijke activiteit en invloed toch was het te wijten, dat Hongaarsche troepen en stu denten den gekroonden koning van Hon garije den toegang tot de hoofdstad met wapengeweld versperden. Overdreven na tionalisme, de zucht om zich persoonlijk te laten gelden en waarschijnlijk ook rancune over het verleden, moeten den jongen poli- tieken militair er toen toe gebracht hebben deze houding aan te nemen tegenover den monarch, die drie jaren tevoren nog zijn hoogste superieur was. Na de verkiezingen van 1923 trad Gömbös op als leider van de „Natio nale Önafhankelijkheidspartij", die anti-semitistische bescherming van 't ras in haar program had geschreven en veel overeenkomst vertoonde met het nationaal- socialisme. Deze partij voerde tegen Beth len een scherpe oppositie. Zij bestreed niet alleen de legitimisten door een vrije ko ningskeuze te propageeren, maar ook het groot-kapitalisme van den hoogeren land adel. Aanvankelijk vond zijn rechtsch-ra- dicalisme grooten aanhang in het door re volutie en contra-revolutie verbijsterde Hongarije, doch bij de verkiezingen van '23 leed Gömbös een zware nederlaag. Onmid dellijk veranderde de opportunist van tak- tiek en keerde terug naar de eenheidspartij, v. elke hem met vreugdevol geopende armen als den thuisgekomen verloren zoon opnam. In 1928 werd hij tot staatssecretaris van het landweer-ministerie benoemd en volg de na het aftreden van Graaf Csaky dezen als minister op. Bovendien werd hij van kapitein met meteorische vaart tot gene raal bevorderd. Sindsdien heeft Gömbös, die een uitstekend organisator is, de scher pe kanten van zijn radicalistische neigin gen terdege afgeslepen. Zal hij er thans als minister-president in slagen de crisis in Hongarije tot staan te brengen? De regee ringspartij heeft tot nu toe bewezen dezen onhoudbaren toestand van den Hongaar schen landbouw, die van onmiddellijken in vloed is op heel den staat, niet zoo ernstig in te zien, als wel wenschelijk ware. De kleine agrariërs, die in de eenheidspartij de dissidente elementen vormen, zullen niet zoo afwijzend staan tegenover Gömbös als tegenover de ietwat politiek Verstarde hooge aristocraten, waartoe ook de consciëntieuze Karolyi behoorde. De komende dagen zullen aan het licht moeten brengen: ten eerste, hoe Gömbös' regeeringsprogram er uit ziet, en ten twee de, welke houding de partijen tegenover hem zullen aannemen. Van deze twee fac toren zal het afhangen of Gömbös een „ko mende", een „blijvende" of een „voorbij gaande" man in de hoogste regeeringsfunc- tie zal zijn. Zondaars tegen Spaansche devie- zenv oor schriften gesnapt MADRID, 4 Oct. (Reuter). Tegen 32 per sonen is een aanklacht ingediend wegens het overtreden der deviezenvoorschriften, o.a. tegen een oud-perlementslid, dat in 'n vlieg tuig niet minder dan i'A millioen Peseta's over de Pransch-Spaansche grens gebracht zou hebben. Een scherp artikel van dr. Benesj PRAAG, 2 Oct. (V. D.) De „Cesko Slovo" bevat een artikel van den Tsjechischen minis ter van Buitenlandsche Zaken, dr. Benesj, over de crisis van den Volkenbond. Hierin consta teert hij, dat de Volkenbond geen volkomen instrument tot handhaving van den vrede is. Het ernstigste conflict, dat tot dusver aan den Volkenbond is voorgelegd, is dat tusschen China en Japan. Dr. Benesj verklaart, dat de Volkenbond in dit geval niet den noodigen moed getoond heeft om zekere gebeurtenissen bij den juisten naam te noemen en de desbetreffende artikelen van het Volkenbondspact in toepas sing te brengen. Dr. Benesj ziet de zwakke punten van den Volkenbond: le. in het feit, dat Rusland en de Vereenigde Staten geen landen zijn van den bond. 2. doordat zekere groote Europeesche mo gendheden hun politiek te Genève dikwijls on dergeschikt maken aan de binnenlandsche po litiek. Als voorbeeld noemt dr. Benesj uitdruk kelijk Duitschland, Rusland en Italië. 3. dat in het bijzonder Duitschland en Italië hun deelnemen aan den Volkenbond in de eer ste plaats gebruiken tot het doorzetten van eigen eischen zonder rekening te houden met de wenschen en rechten van anderen en 4. dat de Volkenbond dikwijls op moeilijkhe den stuit, wanneer het gaat om de regeling van de betrekkingen tusschen de groote mogend heden en de kleine staten. Desondanks eindigt dr. Benesj zijn artikel met ten opzichte van de toekomst van den Volkenbond optimistisch gestemd te zijn. TELEGRAFISCH WEERBERICHT Naar waarnemingen, verricht in den mor- §f gen van 4 October. Medegedeeld door het jjj Kon. Ned. Met. Inst. te De Bilt. Verwachting: Zwakke tot matigen wind p uit Westelijke richtingen, gedeeltelijk be- wolkt, aanvankelijk weinig of geen regen, kans op nachtvorst, zelfde temperatuur overdag. jg Hoogste barometerstand 768.0 te Valencia. §j Laagste barometerstand 752.2 te Ingö. Zon op 6.07, onder 5.30. Eerste Kwar- 5 tier Donderdag n.m. 8.25. Licht op 6.00 g niii Wegens partij-conflict REVAL, 3 Oct. (VD). De Estlandschc regee ring is hedenavond in haar geheel afgetreden. Dit aftreden vindt zijn oorzaak in oneenig- heden, die ontstaan waren tusschen de beide partijen, die tot dusverre de regeeringscoalitie vormden, n.l. de boerenpartij en de nationale middenpartij. Het conflict tusschen de beide partijen betrof economische kwesties. Terwijl de agrarische partij streefde naar ingrijpende verlagingen der ambtenaarssalarissen en naar een waardevermindering van de Estlandsche munt door invoering van een valutabelasting, hield de nationale middenpartij vast aan de rechten der ambtenaren en het handhaven van den koers van de kroon. Intern. Commissievergaderingen te Luzern LUZERN, 2 Oct. De vijfde commissie van de internationale vereenigingen van Katholie ke Vrouwenbonden hield Zaterdag een zitting, waar behandeld werd het onderwerp: „De te rugslag van den betaalden arbeid der gehuwde vrouw op de opvoeding der kinderen." Aan het slot der discussie werd besloten het bu reau der vereeniging den volgenden wensch te doen toekomen: „Aangezien de betaalde arbeid van de gehuw de vrouw op de opvoeding der kinderen in na tuurlijk, zedelijk, maatschappelijk en gods dienstig opzicht van buitengewoon grooten in vloed is, worden de Vrouwenbonden dringend verzocht het vraagstuk van den bedoelden ar beid der gehuwde vrouwen nauwkeurig na te gaan en voor het in Rome te houden congres de volgende punten voor te bereiden: a. Nauwkeurige opgaven betreffende de mo gelijkheden van toereikende bronnen van in komsten voor het gezin, opdat de vrouw niet genoodzaakt is, buitenshuis te werken b. Practische voorstellen voor een betere op voeding der kinderen door de moeders." Op verzoek van het bureau der vereeniging heeft de commissie tot de nationale bonden den oproep gericht, bij hun regeeringen er op aan te dringeh, dat de internationale conventies, welke ten gunste der vrouwen en kinderen zijn opgesteld, geratificeerd worden. Meer landarbeid In de zesde commissie, waarvan gravin Za- moysha voorzitster is, wordt de arbeid op het land behandeld. Mevr. Jankowska (Polen) bracht rapport uit over de antwoorden op de vragenlijst betreffende de opvoeding der boe. renjeugd in den geest der encyclieken. Vastgesteld werd, dat de tijd er gunstig voor is, om de jeugd tot den arbeid op het land te brengen, daar in handel en industrie crisis heerscht. Op de scholen moet op ruimere ma te met deze oriënteering naar het land reke ning worden gehouden. Jeugd bescherming De achtste commissie, voor de bescherming der jeugd, kwam bijeen onder voorzitterschap van mej. Dalmarro, die rapporteerde over de werkzaamheid van den Volkenbond voor de jeugdbescherming. Zij sprak zich uit voor een legale regeling van de opvoeding van onwet tige kinderen. Voorts sprak zij over de rol van de vrouw bij de rechtspraak. Vervolgens brachten de vertegenwoordigsters van Duitschland, Oostenrijk, Nederland en Zwitserland rapport uit over de jeugdbescher ming in'hare resp. landen. Heeft 250 menschenlevens gekost ASUNCION, 4 Oct. (Reuter) Sedert het uitbreken van de vijandelijkheden met Bolivia zijn aan d'e zijde van Paraguay, volgens de of ficieele cijfers, 250 manschappen gedood en 830 gewond. BARCELONA, 4 Oct. (Reuter) Het lucht schip „Graf Zeppelin" heeft gistermiddag op de terugreis naar Friedrichshafen van den ze venden tocht dit jaar gemaakt naar Zuio- Amerika. een tusschenlanding gedaan op het vliegveld van Barcelona. Bij de landingsmanoeuvres waren 200 marine soldaten ter hutpverleening aanwezig en circa 50.000 menschen gaven van hun belangstelling blijk. De Duitsche consul en de burgemeester van Barcelona verwelkomden kapitein Lehmann en de president van Catalonië, kolonel Macia, zond de bemanning een welkomstgroet uit naam van de regeering en van de bevolking. FRIEDRICHSHAVEN, 4 Oct. (V.D.) Het luchtschip „Graf Zeppelin" is hedenmorgen vroeg te Friedrichshaven teruggekeerd. Tegen zeven uur landde het luchtschip vlot op het terrein van de luchtschepenwerf. Er waren op de terugreis acht passagiers aan boord. Technische noodhulp in werking HAMBURG, 4 Oct. (W. B.). Hedenochtend is de technische noodhulp in dienst getreden, teneinde het tramverkeer tusschen de veraf gelegen voorsteden weer mogelijk te maken. Ongeveer 70 man zijn in dienst getreden en zullen geregeld door de politie worden beschermd. Hevige gevechten in Zuid-Mandsjoerije MOEKDEN, 3 Oct. (V.D.) De Chineesche vrij- scharen in Noord-Mandsjoerije hebben onder leiding van generaal Li Hai Tsjang een aanval op Tsitsikar gedaan. De Chineezen zijn terug geslagen. Volgens mededeelingen uit Japansche bron zouden zij 300 dooden op het slagveld hebben achtergelaten. Een aanval van generaal Lis op Angantsji is eveneens mislukt. Ook in Zuid-Mandsjoerije, in de omgeving van de Chineesche grens, worden thans hevige ge vechten geleverd tusschen Chineezen en troepen van de Mandsjoereesche regeering. Japansche troepen hebben ingegrepen, ten einde de vijan delijkheden te doen staken. Het schijnt, dat de Japanners een neutrale zóne willen voorstellen. Wegens een zeer oog of het Lytton-rapport WASHINGTON, 4 Oct. (Reuter) De Ja pansche ambassade te Washington deelt mede, dat admiraal No mura geen bezoek zal brengen aan de Vereenigde Staten in verband met de wond, welke nij bij den aanslag te Sjanghai van 29 April aan zijn oog heeft bekomen. Nomura zou het hoofd zijn van een „goodwill" commis sie, welke de rechtmaugheid van de Japansche actie in Mandsjoerije zou bepleiten. NOMURA De erkenning van Mandsjoekivo een voldongen feit LONDEN, 4 Oct. (Reuter) Omtrent de verklaring van den leider der Volkenbondscom missie in Mandsjoerije, Lord Lytton, die gis teren in Londen is aangekomen, vernemen wij nog het volgende: Het komt er op aan, zoo zeide Lytton, of de wereld Japans bewering zal willen erkennen, dat de Mandsjoerjjsche republiek uit een van Japan onafhankelijke beweging is ontstaan en haar verdrag met Japan onafhankelijk heeft gesloten. Het doel van het onderzoek der commissie was een grondslag te vinden voor de vreedzame ontwikkeling der toestanden in het Verre Oos ten. Reuter meldt verder uit Tokio, dat de Ja pansche regeering voornemens is een uit verte genwoordigers der ministeries van buitenland sche zaken en oorlog bestaande commissie op dracht te geven een tegenrapport uit te bren gen. Naar de meening van gezaghebbende politieke kringen zijn de aanbevelingen van het rapport der Volkenbondscommissie, nu Japan Mandsjoe- kwo officieel heeft erkend, onuitvoerbaar. Japan wijkt niet voor Genève NEW YORK, 3 Oct. (Reuter) Uit Moekden wordt gemeld, dat generaal Moeta. de Japan sche gevolmachigde in Mandsjoekwo, verklaard heeft, dat Japan zijn huidige politiek in Mand sjoerije onafhankelijk van het Lytton-rapport voortzetten. Geen persona gratavoor de lersche regeering LONDEN, 3 Oct. (Reuter). In verband met het aftreden van Mac Neill wordt gemeld, dat hij niet om zijn ontslag heeft verzocht. Over eenkomstig het Engelsch-Iersche verdrag had de lersche regeering besloten, den koning te advi- seeren, Mac Neill te verzoeken af te treden, daar hij door de lersche regeering niet meer als „per sona grata" werd beschouwd. Overeenkomstig de grondwettelijke gebruiken heeft de koning dit advies opgevolgd. De Valera naar Londen LONDEN, 4 Oct. Reuter verneemt, dat De Valera op 5 October te Londen een onderhoud met minister Thomas zal hebben. LONDEN, 4 Oct. (Reuter) Eenige hon derden werkloozen die gisterenavond in de om. streken van Croydon manifesteerden, raakten in botsing met de politie. Drie agenten werden licht gewond. Zeven betoogers werden gearres teerd. Honderd menschen om het leven gekomen NEW-YORK, 4 Oct. Tengevolge van een zware wolkbreuk in het Westen der Ver. Staten zijn meer dan 100 menschen om het leven gekomen. Bij Tehachapi Canon in Californië zijn 80 lijken gevonden van menschen, die den dood in de golven gevonden hadden. Dertien personen wor den nog vermist. Ook materieele schade is aangericht. Zoo zijn verscheidene bruggen ingestort en twee goede rentreinen door den zwaren stroom weggesleurd. Kinderen gaan niet naar school uit sympathie met hun sta kende ouders NEW YORK, 4 Oct. (V.D.) Te Kincaid in den staat Illinois is gisteren op de mid delbare school een ongewoon soort staking begonnen. Kincaid ligt in het centrum van het stakingsgebied in het kolendistrict van Illinois en zoo goed als alle vaders der leer lingen van genoemde school zijn stakende mijnwerkers. De staking duurt reeds gerul- men tijd en gaat om een loon van 6.10 dol lar per dag. De kinderen van de stakers hebben thans besloten geen school te be zoeken, waarvan de lokalen verwarmd wor den met door werkwilligen gedolven kolen. De schoolstaking vond zoo grooten aanhang, dat van de 172 leerlingen slechts 17 leer lingen zich aan de school meldden. De voor zitter van den schoolraad heeft verklaard geen pogingen te zullen doen om de kinde ren te dwingen naar school terug te keeren. Regeering van Estland afgetreden. Vreeselijke wolkbreuk in Vereenigde Staten. De Kamer in Mexico heeft een resolutie aange nomen, waarin verzocht wordt Aartsbisschop Ruy Flores uit het land te zetten. Nomura niet naar Washington. In Noord-Chili wordt nog hevig gevochten. Japan acht Lytton-rapport onuitvoerbaar; het zal een tegenrapport uitbrengen. Het Lytton-rapport. De gouverneur-generaal in Ierland MacNeill afgetreden. De economische wereldconferentie komt begin 1933 te Londen bijeen. Irak in den Volkenbond opgenomen. Het einde van den Braziliaanschen burgeroorlog. Een internationale gelijkgerechtigdheidsconfe. rentie te Berlijn? Auto bij Wierden versplinterd. Een doode, twee gewonden- Besprekingen van de gebeurtenis op Rooden Dinsdag in den Haagschen Raad. Een abonnements- en een algemeene tariefs. verlaging bij de Spoorwegen. Geleidelijke ai- schaffing der ecrste-klasse-compartimenten. Wetsontwerp tot wijziging der Lager Onder, wijswet. Toeslag voor industriemelk door de crisis-zui- velcentrale vastgesteld. Comité voor Economisch Verweer ingesteld. Voor veilig verkeer. Benoemingen in het Aartsbisdom. Brand in het meteorologisch instituut te De Bilt. Brutale inbraak in het station te Aalsmeer. Wordt Mgr. Ruiz y Flores uit Mexico verdreven? MEXICO, 4 Oct. (Reuter). De Kamer nam een resolutie aan, waarin zij den president Rodriguez verzoekt, Aartsbisschop Ruizy Flores, den Pauselijken gezant, uit het land te zetten, aangezien de Aartsbisschop de jongste Pause lijke Encycliek inzake den toestand der H. Kerk in Mexico, heeft verdedigd. In het noorden wordt nog hevig gevochten NEW YORK, 4 Oct. (Reuter) Volgens den correspondent van de New York Times te Santiago de Chili acht men het in officieele kringen nog niet zeker, dat de voorloopige vice- president van Chili, Oyanedel, zich zal hand haven. In het Noorden van Chili wordt nog hevig gevochten, zoo meldt de correspondent verder, en de toestand is er minder gunstig dan uit de berichten wel blijkt, terwijl ook in het Zuiden weer onlusten dreigen. concerteeren vanaf 1 October Hoogste stand op Dinsdag 1 uur Stilstand 765

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1932 | | pagina 1