Al
arm over Nederland!
I
De politiek uit den aether
Prikkeldraad
In de Wieringermeer als in Amerika
VERLOSSING UIT DE
WERKLOOSHEID
VRIJDAG 23 DECEMBER
Groot nationaal plan
Maar welke politiek?
JJ
DE STAAT ALS BOUW-
BUREAU
Een dorp met museum
'n Ontsporing
Welke werken daartoe dienstig
kunnen zijn
KERSTFEEST
Het Kerstgeschenk
VAN ALLES EN VAN OVERAL
MUZIEKFEEST 1933
het
n ons vorig artikel pleitten wij voor
verschaffing van productieven arbeid:
werkverschaffing in den besten zin van
woord; verschaffing van productieven
ai'beid, dat scheen ons het aangewezen
^'ddel tot bestrijding der werkloosheid en
wenschten het middel toegepast te zien
°P de grootst mogelijke schaal.
Men begrijpe ons intusschen goed:
Wij koesteren geen oogenblik de illusie,
at het kleine Nederland door toepassing
Van het aangeprezen middel de krisis zelf
&al kunnen bestrijden: de wereldkrisis zal
6r wellicht geen uur korter om duren en
2e»fs binnen de eigen landsgrenzen zal door
grootsch opgevatte en grootsch opgezette
jverkverschaffing slechts een betrekkelijk-
belangrijk deel der werkloosheidsellende ge
bigd kunnen worden; maar ook al zou
door krachtig te streven naar werkver
schaffing b.v. slechts 15 of 25 pCt. van
Cet aantal werkloozen aan behoorlijk be
elden arbeid geholpen kunnen worden,
an mag men de enorme ekonomische en
^oreele waarde daarvan niet onderschatten.
Gesteld, dat er eens 60.000 werkloozen te
^erk konden worden gesteld, dan zou zulks
San steungelden een bedrag van laten
zeggen 40 millioen uitsparen en de
Koopkracht van deze kategorie onzer mede
burgers allicht met ƒ20 mill, doen stijgen.
Maar wat nog belangrijker is:
een nieuw geschapen werkgelegenheid
jhept weer andere werkgelegenheid in het
even; de grondstoffen, welke verwerkt
ftl°eten worden, eischen voor haar te voor
bij nbrenging weer andere nijvere handen,
de hulpmaterialen en de werktuigen,
^elke bij de productie dienst moeten
h°en, zijn op zichzelf (mits zooveel moge-
jk van Nederlandschen oorsprong) weer
°bjecten voor werkverschaffing; het
^sterkt economisch leven doet het ver-
toenemen, en zoo ontstaat er een
btoces van wisselwerking, dat den totalen
6^onomischen toestand niet anders dan
Sbhstig beïnvloeden kan.
Vl'erk produceert werk (naar onze over
ging: intensiever en cumulatiever dan
met onze kortzichtige oogen kunnen
°verzien) en 't is daarom, dat werkver
schaffing, opgevat in haar beste en ruimste
beteekenis, ons wel eens verder door de
Nationale krigie zou kunnen héénhelpen dan
"e stoutmoedigste profeten ons thans
*°Uden durven voorspellen.
Het zal natuurlijk vóór alles noodig zijn
bat we een zeer nauwkeurige selectie ma-
bij het uitkiezen van de werken, waar
mede wij in den arbeidsnood willen voor
in.
Maar er is méér:
hien heeft wel eens gezegd: laat de werk
lozen maar arbeiden; het komt er ten-
'otte niet op aan, wat zij doen: werken is
m ieder geval beter dan leegloopen, en
C'i worden dan wel eens herinnerd aan het
oorbeeld van de Parijsche overheid, die
'•idens de groote depressie van 1848 de
Redelijke werkloozen enkel en alleen om
etl aan 't werk te stellen steenen liet
bouwen van de eene wijk naar de andere;
't is echter duidelijk, dat we met dit
s°°rt van arbeid geen stap verder komen
m de goede richting, behoudens dan mis
kien het voordeel, dat de werkloozen
ahhans hun lichamelijke krachten niet
°hgeoefend laten.
.Hetzelfde geldt natuurlijk voor het doen
ouwen bij wijze van spreken van
byramiden en obelisken, alsook het opwer-
van kunstmatige heuvels, ofschoon
lerln voor betere tijden misschien eenig
toi
eristiek rendement zitten kan.
He gemeenschap is hiermede niet gebaat
op de werkloozen kan nuttelooze en voor
eh ongeschikte arbeid zeer deprimeerend
*fken.
j-'t Is toch inderdaad juist, wat Minister
%s de Beerenbrouck nog onlangs zeide:
v bestaat een werkverschaffing, welke
°°r de werkloozen nog erger is dan werk-
°°sheid!
0{Ms men b.v. een werkloos sigarenmaker
«et,
diamantbewerker aan afgravingsarbeid
v dan kan men dezen man in vele ge-
a"en, zoowel lichamelijk als geestelijk en
°roel, nog erger benadeelen, dan dat men
6tlï. met eenige ondersteuning, werkloos
^at.
^Het is dus niet alleen zaak, dat men de
verkverschaffingsobjecten in het belang
de rentabiliteit en van de cumulatieve
j Overrunning met bijzondere zorg uit-
lahefc is tevens van het hoogste be-
dat men er zoo veel mogelijk naar
eeft, ook hier den juisten man op de
«th
lUi:
nister Reymer in de Kamer verklaard,
dat de Zuiderzeewerken (voor zoover al
thans de huidige regeering daarover te
beslissen heeft) met de grootst mogelijke
voortvarendheid zullen worden voortge
zet; de intensieve voortzetting der Zui
derzeewerken is voor de werkverruiming
in ons land van niet gering belang: zich
baseerend op de ervaring van vroegere ja
ren mag men verwachten, dat voor de
werkzaamheden aan de N.O.-polder 2000
a 2500 arbeiders in dienst gesteld zullen
kunnen worden (het topcijfer werd bereikt
in Mei 1929. toen niet minder dan 5800 ar
beiders aan de Zuiderzeewerken emplooi
vonden)
Men moge nu redetwisten over de min of
meer spoedige rentabiliteit der drooggeleg
de landen, nu toch de prijzen zoo enorm
laag zijn, landaanwinning is in onze
tijden van dreigende overbevolking in ieder
geval een productief werk.
Voorts wil de regeering de landaanwin
ning op de Wadden bevorderen, alsook de
ontwatering in Westelijk Noord-Brabant;
de commissie voor de afwatering der
Geldersche vallei vordert met haar arbeid;
er zijn eenige flinke plannen tot bebos-
sching in overweging; ook beplanting van
duinen zal de regeering gaarne bevorde
ren
Allemaal prachtig!
Als er met dit alles nu ook maar zóó be
kwame spoed betracht wordt, dat de hui
dige werkloozen er nog van kunnen profi-
teeren!
Daarnaast worde echter ook de gemeente
lijke (of provinciale) werkverschaffing be
vorderd:
hier zijn honderden werkverschaffings
objecten te vinden, zooals trouwens wel
blijkt uit de feiten; vele gemeenten „doen"
reeds aan werkverschaffing, en als het
Rijk maar wat toeschietelijker was met bij
dragen in de kosten, zou er nog veel méér
werk verschaft kunnen worden.
Méér heil verwachten wij echter van een
groot werkverschaffingsplan, door welks
uitvoering in het bijzonder de verkeersbe-
langen in ons land gediend zullen worden.
Het verkeer, ziedaar een der voornaam
ste factoren, welke in de toekomst krisis
of geen krisis in ons ekonomisch leven
een rol zullen spelen; het verkeer heeft
ook in ons land nog een toekomst van vrij
wel onbeperkte mogelijkheden; in de laat
ste 12 maanden steeg het aantal motor
rijtuigen met ongeveer 15.000, ondanks
alle krisis!
En dan te bedenken, dat wij in ons wa
terlandje met wegenaanleg en bruggen
bouw tientallen jaren ten achter zijn!
Het is de Rotterdamsche Handelshooge-
schoolieeraar, prof. dr. N. J. Polak, die in
„Economisch-Statistische Berichten" daar
op in het bijzonder de aandacht gevestigd
heeft:
Ons wegen- en bruggen-apparaat, zoo
zegt hij, is onvoldoende. Daardoor heeft ons
verkeerswezen niet de moderne ontwikkeling
ten volle kunnen doormaken. Daardoor
werkt het verdere bedrijfsleven niet onder
de gunstige voorwaarden. Daardoor ont
vangt het Rijk minder bijdragen van ver
keerswezen en verder bedrijfsleven dan het
geval zoude zijn, als wij een modern wegen-
en bruggen-stelsel bezaten. Daardoor ont
breken het Rijk de middelen om dat stelsel
te moderniseeren.
„Hadde het Rijk die middelen wel, dan
zou na eenige jaren, na voltooiing van een
aantal vitale bruggen en wegen, het ver
keer in sterke mate toenemen en het overige
bedrijfsleven daardoor zijn gebaat. De
groenten uit het Westland, de melk uit
Friesland en Brabant, de snijbloemen uit de
duinstreek en het Hollandsche plassenge-
bied, de vruchten van de Betuwe en de
Hoeksche Waard zouden rechtstreeks in
aangepaste hoeveelheden naar de distribu
tieplaatsen in de consumptiegebieden kun
nen worden vervoerd, de Brabantsche en
Limburgsche industrieën zouden met de Ne-
derlandsche havensteden nauwer worden
verbonden, ook met die verkeerslijnen, die
thans vaak met het andere einde te Ant
werpen worden vastgemaakt, het toeristen
verkeer zou, na wegneming van de belem
meringen aan den Moerdijk, te Dordrecht,
te Gorinchem, te Vianen, te Zalt-Bommel,
te Deventer, ten minste verdrievoudigen.
Opleving alom, ruimer vloeien van de Rijks
middelen, de wegenbelasting in de eerste
plaats.
Hadde 't Rijk de middelen om deze voor
ziening, die over 4 of 5 jaar zeker rendeert,
ter hand te nemen en in versneld tempo, in
versterkte mate uit te voeren, dan zou bo
vendien de metaalnijverheid, die zwaar on
der de crisis en de handelsbelemmeringen
te lijden heeft, weer eenige bedrijvigheid
ondervinden, evenzoo het bouwbedrijf, dat
al geruimen tijd onder stilstand gebukt
gaat en dat het juk der kostenverlaging
thans op zijn schouders heeft willen nemen,
evenzoo talrijke andere bedrijven. Dan zou
de werkloosheid verminderen, de moreele
kracht der arbeidersbevolking helleven, de
steunverleening vanzelf inkrimpen, de
vraag naar verbruiksgoederen toenemen,
kortom, alles wat nu vast zit zoude los ge
raken. En het Rijk zoude de vervroegd aan
gelegde wegen en bruggen wellicht goed-
kooper tot stand brengen, dan na eenige
jaren, in hopenlijk betere conjunctuur, het
geval zoude zijn."
Wij gelooven, dat men ons volk en des-
zelfs nageslacht een grooten dienst zal be
wijzen door in deze tijden van krisis, nu
betrekkelijk goedkoop het verkeerswezen
verbeterd kan worden, in den ruimsten zin
de verkeersmogelijkheden en -faciliteiten
te vergrooten, door vooral Noord en Zuid
tot 'n sterk aaneengesloten, nóg compacter
nationaal geheel te maken.
Hoe dit ook in financieel opzicht te
verwezenlijken zou zijn, mede tot verlossing
van duizenden werkloozen uit hun ekono-
mischen en moreelen nood daarover in
ons volgend artikel.
H. M. de Koningin en H. K. H. Prinses Julia
na hadden dezen dag den employées en perso
neel van de Koninklijke Houtvesterij Hoog-
Soeren een Kerstfeest bereid, dat in alle op
zichten geslaagd is.
In de ruime serre van hotel Eik en Dal was
een prachtige Kerstboom geplaatst.
Om aan het feest meer luister bij te zetten
had zich een dameskoor gevormd, dat onder
leiding van den heer Joh. Buchele een drietal
liederen ten gehoore bracht, terwijl ter afwisse
ling eenige zeer bekende Kerstliederen werden
gezongen.
Persoonlijk deed de Koningin een boeiend
Kerstverhaal dat onder doodsche stilte en met
groote aandacht werd aangehoord. Hierna wer
den versnaperingen aangeboden en vond de
uitreiking der keurig gerangschikte Kerstge
schenken plaats, die dankbaar werden aan
vaard. Verscheidene dames en heeren der hof
houding woonden den stemmingsvollen avond bij
plaats te brengen,
jj^oudt men dus rekening met deze beide
jj ltlcipieele eischen: dat de werkverschaf-
^Ssobjecten zoo rendabel en (in cumula-
j^en 2in)
zoo werk verruimend mogelijk
K°eten zijn, èn dat de huidige werkloozen
huttig en zoo menschwaardig mogelijk
een productieproces ingeschakeld dienen
borden, dan komt men vanzelf tot de
qeecUe, waarvan wij hierboven spraken
heette, waardoor de keuze van werkver-
Mfingsobjecten zeer sterk beperkt wordt.
at niet wegneemt, dat er ook dan nog
%eCten genoeg overblijven, waarin jaar-
hV s voor vele millioenen „verwerkt" en
rloond" zou kunnen worden.
e overheid zal ernaar moeten streven
Productief werk, dat mogelijk is en
t; 'S rendement in weiken vorm
d belooft, te doen uitvoeren:
onze groote voldoening heeft Mi-
Het schfjnt wel, dat de VA.R.A. van poli
tiek een heel ander idee heeft dan gang
baar is; zij stelt het tenminste voor.
alsof met de politiek uit den aether heel het
program van haar omroep vervalt, muziek
waarschijnlijk als zoodanig uitgesloten.
Nu schijnt ons één van drieën waar.
O f geheel het programma van de VARA 1 s
politiek.
Of de V.AR.A. noemt alles politiek, waar
in een levensbeschouwing tot uiting komt.
Of zij mist het zuivere onderscheidingsver
mogen om te bepalen wat politiek is of niet.
Men zou nog een vierde kunnen noemen: de
V.A.R.A weet heel goed, wat politiek is, maar
noemt zoo goed als alles wat zij uitzendt poli
tiek, om zóó te kunnen volhouden, dat een aan
val op haar bestaan wordt voorbereid,
waarmede zij dan een prachtig middel heeft
om de massa in beweging te brengen en er
nieuwe leden mede te winnen.
Zuivere demagogie!
Van den anderen kant komt de vraag: Wat
verstaat mr. Boon onder de politiek, die uit den
omroep moet verdwijnen? Politiek in de eigen
lijke beteekenis van het woord?
Wij betwijfelen het. En die twijfel heeft zijn
redelijken grond in wat de heer Vogt, die het
weten kan, in „de Radiogids" schrijft. Hij be
schouwt het verbieden van politiek in den aether
als een groote stap naar de neutraliteit van
den omroep en als conclusie daarvan een ver
meerdering van den zendtijd, natuurlijk voor
de neutrale A.VR.O.
Vervolgens: Wat bedoelt mr. Oud, als ook hij
de politiek uit den aether wil verbannen? Uit
het feit, dat de vrijzinnig-democraten nog on
langs een paar uren politiek hebben uitgezon
den, mogen wij veronderstellen, dat hij niet
bedoelt de politiek als zoodanig, maar wel die.
zooals ze door de V. A R. A wordt
uitgezonden en die, naar hij meent, kren
kend is voor allen, die geen S.D.A.P.-ers zijn.
Wat de christelijk-historische heer Slotemaker
er ten slotte mede vóór heeft om de politiek
uit den aether te willen verbannen, is evenmin
te achterhalen als wat hij bedoelt met zijn
.algemeenen" omroep. Wij weten alleen van
hem, dat hij de Nederlandsche natie als een
protestantsche natie beschouwt. Het zal dus wel
een ,,algemeene"(?) zijn op protestantschen
grondslag met dito politiek.
De anti-revolutionnaire oud-minister v. Dijk
is, zooals altijd, duidelijk. Hy heeft het voor
namelijk tegen de wijze, waarop de VA.R.A.
haar z.g.n. politiek uitzendt en als die methode
niet verandert, voelt hij er veel voor om alle
politiek maar tot contrabande te verklaren.
Hiermede stemde mr. Teulings in. Hij noemde
den vorm waarin de V.A.R.A. uitzond „vulgair",
maar vestigde tevens de aandacht van Minister
en Kamer op 't feit, dat men wegens verschil
van begrippen over wat eigenlijk politiek is en
wegens de daaruit voortvloeiende moeilijkheid
van definieeren in een wet, niet zoo gemakke
lijk de goede formule voor een wetswijziging
zou kunnen vinden.
Het was misschien ook voorzichtiger van den
Minister geweest, als hij zich tot wetswijziging
bereid verklaard had, onder voorwaarde,
dat men hem eerst een goede definitie van po
litiek aan de hand moest doen.
Als wij nu mr. Boon uitschakelen en mis
schien dr. Slotemaker de Bruine, dan mogen wij
gerust aannemen, dat de overige sprekers niet
perse tegen politiek in den aether zijn, maar
dat de grief alléén bestaat tegen de wijze, waar
op dat geschiedt door de V. A. R. A
Heel het kabaal, dat deze thans maakt als
of haar bestaan er mede gemoeid is, de mee
tings die ze belegt, de protesten, die zij uitlokt,
zijn dan ook eigenlijk niets anders dan overdre
ven volksopruiïng. De reactionnaire draak op
het titelblad om haar gids is zacht uitgedrukt
een groote vergissing. Want het gaat niet op
de eerste plaats om de politiek zelf in de radio,
maar wel om de wijze waarop.
Als de V. A. R. A. op waardige wijze, zonder
krenking van anderer overtuiging, zonder spot
en sarcasme zonder laag-by-de-grondsche hu
mor haar politieke gedachten uitzond en
met onthouding van verdachtmaking der be
doelingen van tegenstanders en met vermijding
van persoonlijke aanvallen objectief, zakelijk de
politieke onderwerpen behandelde, zou er van
een wetswijziging geen sprake zijn.
De K. R. O. geeft iedere week een kort poli
tiek overzicht van het buitenland. Nooit heeft
iemand daarover zich kunnen ergeren, welke
richting hij ook was toegedaan. Waarom zou de
V. A. R. A hare politieke uitzendingen ook niét
kunnen inrichten zóó dat niemand zich over den
inhoud of den vorm te beklagen zou hebben?
Bij een wil is ook een weg en op een tijd als
de onze is iedere onnoodige opwinding van het
volk verderfelijk.
Waar een wil is, daar is ook een weg; en wie
in den tegenwoordigen tijd van ontevredenheid
en verzet onnoodig het volk opwindt, verricht
een voor de maatschappij verderfelijk werk.
348
Het was een bizonder mooie dag, toen ik de
vorige week weer eens een bezoek bracht
aan den Wieringermeer-polder; de zon
scheen heerlijk en alles zag er zoo blij en zoo
vroolijk uit, de vriendelijke huisjes der dor
pen, met hun roode daken lachten je zoo pret
tig tegen, dat het wel heel moeilijk was je
voor te stellen, dat daar op diezelfde plek,
waar je liep op goede wegen en langs keurig
verkavelde landerijen, twee jaar geleden nog de
zee golfde, dat, waar nu boeren arbeidden, twee
jaar geleden nog visschers, vaak in moeiza-
uien strijd tegen de golven, hun brood verdien
den.
Zeker, de polder is nog kaal, boomen kun
nen er, door het nog te groote zoutgehalte van
den' voormaligen zeebodem, nog niet gedijen
en op een mieserigen, regenachtigen dag krygt
men er nog een gevoel van verlatenheid, maar
met mooi weer, zooals ik ditmaal trof, is ailes
er, zelfs midden in den winter, blij en zonnig
jong leven.
In die omgeving wordt nu gewerkt, hard
gewerkt, door een staf van werkers, om dezen
vVieringermeerpolder te maken tot een der
vruchtbaarste plekjes van ons land, tot een
plekje, waar het goed wonen is en welvaart
en tevredenheid zuilen heerschen.
Er wordt gewerkt op z'n Amerikaansch:
eerst de wegen, dan de menschen die er over
moeten gaan en niet omgekeerd. Zooals ze in
Amerika een spoorlijn aanleggen door een
woeste streek, om er dan later, als de treinen
rijden, de steden langs te bouwen.
Bij ons gaat het helaas wel eens anders;
hier in den Wieringermeerpolder echter is een
directie aan den arbeid, die in voortvarend
heid, in ver vooruit-zien niet onderdoet voor
Amerikaansch voorbeeld.
Die directie is onderverdeeld in drie afdee-
lingen:
a. De Landbouw-wetenschappelijke afdeeling,
onder leiding van ir. S. Smeding, die zich be
last met de karteering van den polder, met het
samenstellen van een bodemkaart, met den
aanleg van proefvelden en proefboerderijen.
met het organiseeren van excursies en met de
voorlichting van de kolonisten, waarvoor le
zingen en voordrachten worden gehouden.
b. De Cultuur technische afdeeling, die staat
onder leiding van ir. F. P. Mesu, waaronder
ressorteert de landbouwcultuur maatschappij
,De Wieringermeer", die als zelfstandige stich
ting de gronden in cultuur brengt, in overleg
met de landbouw-organisaties bedrijfsleiders
aanstelt en de landarbeiders onder dak brengt,
eerst de mannen afzonderlijk in tien kampen,
nu, sedert Juni 1932, de definitieve bevolking
als gezinsbewoners in de dorpen.
c. De Sociaal-economische afdeeling, onder
ir. A. L. H. Roebroek.
Het was om eens wat meer te hooren van
deze laatste afdeeling, dat ik mi) de vorige
week naar Alkmaar, den zetel der directie,
begaf, vanwaar ik mr. A. F. Kamp, leider van
den persdienst, op zijn wekelijkschen tocht
naar den polder vergezelde. Van zijn inlich
tingen heb ik, naast van wat ik uit eigen aan
schouwing zag, een dankbaar gebruik gemaakt
voor dit artikel.
Allereerst dan treedt de sociaal-economische
afdeeling op als bouwbureau. Toen de gronden
drooggelegd waren, wat in Augustus 1930 het
geval was, en vaarten en slooten gegraven en
wegen aangelegd waren, moesten er al dade
lijk gebouwen zijn, schuren en boerderijen en
natuurlijk voor de aanstaande bewoners ook
winkels. Intusschen, waar de Staat hier als
bouwbureau optrad om den aanstaanden kolo
nisten tegemoet te komen, werd besloten dit
optreden te beperken tot de voor het eigenlijke
boerenbedrijf noodige gebouwen; de bouw van
winkels en andere bedrijven werd overgelaten
aan het particulier initiatief. Dit laat zich dan
ook niet onbetuigd; steeds komen meer aan
vragen binnen om gronden in erfpacht te mo
gen ontvangen ten behoeve van den bouw van
winkelhuizen en gebouwen voor klein-industrie
in de dorpen.
Voor het oogenblik zijn echter nog geen per-
ceelen bouwgrond uitgegeven aan de kolonis
ten, wat natuurlijk in de toekomst wel zal
geschieden; voorloopig worden de gronden nog
geëxploiteerd door de Landbouwcultuurmaat-
schappij, bij welke de kolonisten nu nog als
arbeiders in dienst zijn.
Deze maatregel is getroffen met het oog op
het feit, dat men hier te staan kwam voor ge
heel nieuwe toestanden. Om te beginnen was
de bodem nog niet ontzilt en dit is hij nog niet
geheel en de aanvankelijke bebouwing was dus
eigenlijk meer een proefneming, die niet kon
worden overgelaten aan de uit alle streken
van het land naar den nieuwen polder geko
men boerenbevolking. Trouwens, in den aan
vang zouden zij van den landarbeid niet kun
nen leven, daar in den eersten tijd de opbrengst
door de nog onvolwaardigheid van den grond
niet voldoende zou zijn. In de toekomst zullen
zy echter kunnen profiteeren van de uitkom
sten der proefbeplantingen van de Landbouw-
cultuurmaatschappij, terwijl ze door zelf als
arbeiders daaraan mee te werken, ook reeds
ondervinding opdoen.
Voorloopig zijn twee dorpen gebouwd, Sloot-
dorp en Middendorp, die bedoeld zijn als ver
blijf voor de arbeiders en hun gezinnen, die
men er ook later wil laten blijven wonen, óók
als ieder zijn eigen grond bebouwt; de bewo
ners van ieder dorp krijgen dan zooveel mo
gelijk den grond in de nabijheid daarvan ge
legen, om daardoor de verspreide bebouwing
tegen te gaan. Het groote voordeel daarvan
is, dat openbare diensten meer geconcentreerd
kunnen worden en dat ook het aantal scholen
en kerken, enz. minder groot behoeft te wezen.
Di. landbouwer zal dan misschien wel een mi
nuut of tien van zijn land vandaan wonen,
maar door de goede wegen die overal zijn aan
gelegd, zal dit geen bezwaar opleveren, ter
wijl de voordeelen ruimschoots tegen het na
deel opwegen.
Het dorp Middenmeer staat op het oogenblik
nog leeg, dit wordt definitief bevolkt op den
lsten Mei a.s., daar men het niet wenschelijk
achtte de menschen nu, in het koude jaarge
tijde voor het eerst in de nieuwe woningen te
laten trekken. In het voorjaar gaat dat alles
beter en kan men zich geleidelijk aan de
nieuwe toestanden aanpassen.
Siootdorp, dat sedert den 15den Augustus
van het loopende jaar bewoond is, is evenwel
reeds een compleet dorp.
En wat voor een dorp! Zelden zal men er
zoo een aantreffen in ons land en ook niet
daarbuiten. Een dorp, bewoond door 94 arbei
dersgezinnen en 7 ambtenaien enz. (1 opzich
ter van de Domeinen, 1 technisch ambtenaar,
1 pastoor, 3 dominees (Herv. Ger. en Evang)
I dokter en 1 wijkverpleegster); een dorp
met drie kerken; een dorp met een
mooie ruime school met afzonderlijk ge
legen gymnastieklokaal en een groot sport
veld; een dorp met een gebouw voor maat
schappelijk werk, en niet te vergeten: 'n dorp met
electriciteitsnet en met een waterleiding! Ja
zelfs krijgt het een museum, waarin allerlei
zal worden bewaard wat betrekking heeft op
de droogmaking van den polder en al wat tij
dens het werk in den bodem werd gevonden.
Is het wonder, dat particulieren er iets in
zien voor de toekomst en dat er reeds een keu
rig hotel staat, zooals men in geen enkel dorp
zal vinden en dat er reeds verschillende win
kels, timmermanswerkplaatsen, een aanne
mersbedrijf enz. zich hebben gevestigd?
Een onder de sociaal-economische afdeeling
werkend bouwbureau „De Wieringermeer", een
stichting van de ministeries van Waterstaat,
van Financiën en van Economische zaken,
heeft de beide reeds bestaande dorpen gebouwd
en waar alles van meet aan moest wórden op
gezet heeft men ook voor een praktische in
deeling van straten en wegen en ook van de
woningen zelf kunnen zorgen, waardoor wer
kelijk model-dorpen verkregen zijn, die, nu
nog wat kaal, omdat de geprojecteerde boom
beplanting nog niet kan worden uitgevoerd,
wijl de ontzilting van den bodem daartoe nog
niet ver genoeg is gevorderd, a!s de aardige
huisjes met hun gezellige roode daken wat in
het groen gezet zijn, ideale woonplaatsen zul
len worden. Ik hoorde al van ambtenaren,
die blij zijn, dat de directie van den Wierin
germeerpolder van Alkmaar naar Middenmeer
verplaatst zal worden, omdat ze dan een prach
tige woning met grooten tuin tot hun beschik
king zullen krijgen.
Totnogtoe zijn de dorpen nog geen afzonder
lijke gemeenten; voorloopig is de nieuwe grond
gebracht onder de jurisdictie van verschillende
randgemeenten, die zich echter, daar deze re
geling toch maar van tijdelijken aard is, van
inmenging onthouden, zoodat botsingen met
gemeentebesturen uitgesloten zijn. Wel heeft
de burgemeester van Medemblik, onder welke
gemeente Siootdorp ressorteert, die elke week
een zitdag in het dorp houdt, eenige der inge
zetenen uitgenoodigd met hem de belangen
van het dorp nu en dan te bespreken een
soort niet-officieele gemeenteraad dus, die
nuttig werk verricht.
Eigenlijke politie is er nog niet in de dor
pen, daar deze immers tijdelijk ressorteeren
onder andere gemeenten, die te ver weg ge
legen zijn. dan dat de politie (bijvoorbeeld die
van Medemblik in Siootdorp) daar toezicht
kan houden. Daarom zijn er twee „bewakers
aangesteld, twee flinke jonge mannen, die te
vens onbezoldigd rijksveldwachter zijn; deze
hebben voor handhaving der orde te zorgen.
Druk hebben ze het echter met z'n beiden ge
lukkig nog niet! Van de sociale maatregelen
die in Siootdorp worden genomen, noemde ik
ook reeds het gebouw voor maatschappelijk
werk. Van de lokaliteit voor bijeenkomsten in
dit gebouw wordt veel gebruik gemaakt, zoo
dat het in een behoefte voorziet.
Liefde is vindingrijk, maar dreigende tekor
ten scherpen den menschelijken geeat nog
veel feller.
Ook bij de Spoorwegèn hangt de lamp scheef
en daarom is de directie op zoek gegaan naar
middelen, welke de uitgaven drukken of de
ontvangsten doen stijgen.
Voorbarig oordeelen is uit den booze en bo
vendien riskant; toch durven wij wel voorspel
len, dat, wanneer al die saneerings-pogingen
van hetzelfde gehalte zijn, als die, waar de
Nederlandsche pers dezer dagen door de Spoor
wegen op werd getracteerd, de saneering com
pleet zal derailleeren.
Het was tot nu toe traditie, dat vele gewes
telijke bladen, deels uit gewoonte, deels uit
sympathie voor dit semi-staats be drijf, telkens
wanneer er een nieuwe dienstregeling ver
scheen, een deel daarvan gratis in haar ko
lommen plaatsten.
Geheel in den haak was dit eigenlijk niet,
want diezelfde bladen dachten er niet aan om
dienstregelingen van booten, bussen of trams
voor niets te publiceeren; wanneer de eige
naars of bedrijfsleiders van laatstgenoemde
ondernemingen er prijs op stelden, dat het
krantenlezend publiek op de hoogte werd ge
bracht van het reilen en zeilen dier verkeers
middelen, dan werden hiervoor de gewone ad
vertentie-kosten in rekening gebracht. Dat is
natuurlijk redelijk; onredelijk was alleen het
feit, dat men uit sleur de Spoorwegen van de
uitzonderingspositie liet genieten.
Het vreemdst is echter, dat de Spoorwegen
die goedertierenheid heelemaal niet begrepen
hebben en zij toen onlangs de malaise tot
vindingrijkheid dwong probeerden de ont
vangen gunst als bron van inkomsten aan te
boren!
De gewestelijke bladen ontvingen nJ. op een
goeden dag plotseling de mededeeling, dat de
Spoorwegen er over dacht, hen als overtreders
van de Auteurswet te vervolgen!
Een schaterlach ging natuurlijk in de redac-
tiebureaux op over het komische misverstand.
De vroolijkheid nam nog toe, toen op dit barre
dreigement eenige weken later de zoetsappige
kennisgeving volgde, dat wanneer de bladen
voortaan weer een gedeelte uit de dienstrege
lingen afdrukten de Spoorwegen aanspraak
meenden te mogen maken op een billijke ver
goeding, welke ze desnoods met gratis-adver-
tentiën wilden verrekenen.
Is dat even koopmanschap?
Maar.... of t helpen zal?!
Dan is er een commissie voor de volksge
zondheid en een voor de malariabestrijding,
terwijl zoowel het witte als het wit-gele kruis
in het gebouw voor maatschappe'ijk werk ver-
band- en geneesmiddelen, draagbaren, ja zelfs
complete bedden heeft gereed staan voor geval
die plotseling noodig mochten zijn.
Wie worden er nu in dit Dorado toegelaten?
Niet iedereen die zich maar aanmeldt. In
den Wieringermeerpolder is nu eenmaal alles
nieuw; alles moet er van meet aan worden
opgebouwd en het spreekt dus wel vanzelf, dat
men daarvoor stoere werkers, krachtige men
schen noodig heeft. Een oude man bijvoor
beeld, wien het op zijn boerderijtje niet meer
zoo naar den vleeze gaat en daarom denkt
aan verhuizing naar den nieuwen polder, zou
daar zeker komen te staan tegenover toestan
den, waartegen hij niet opgewassen zou blijken
te zijn. Er-moet dus een keuze gedaan worden
uit de velen die zich aanmelden en die keuze
geschiedt zeer gewetensvol. Voor het maat
schappelijk werk is aangesteld een leerares in
landhuishoudkunde, die tevens optreedt als wo-
ninginspectrice. De gewone gang van zaken is
nu de volgende:
Het hoofd van een gezin dat zich in den pol
der zou willen vestigen, geeft zich op bij den
agent der arbeidsbemiddeling in zijn woon
plaats en wordt dan bezocht door den districts-
landbouwbemiddelaar, die over elk gezin (en
er zijn er omstreeks 2000 die zich hebben aan
gemeld) een rapport uitbrengt. Aan de hand
van die rapporten wordt door den Rijksdienst
der arbeidsbemiddeling een selectie gemaakt,
met het gevolg, dat ongeveer 10 pet. der aan
vragen worden doorgezonden aan de directie
van den Wieringermeerpolder.
Al die 200 gezinnen werden door de boven
genoemde woninginspectrice, die daarvoor het
heele land bereisde, bezocht en op haar beurt
bracht die weer een rapport uit aan de direc
tie, aan de hand waarvan deze de slot-selectie
maakte. Op die manier is de bevolking der
beide dorpen Siootdorp en Middenmeer bijeen
gebracht, met een goede kans, dat werkelijk
de geschikste elementen voor het hier te ver
richten pionierswerk zijn verkregen.
Zij die zich in de dorpen vestigen, krijgen
daar de woningen in huur tegen een matigen
huurprijs, die wordt berekend uit een zeker
percentage van den kostprijs van den bouw
en een percentage vooj afschrijving, benevens
30 voor onderhoud en 10 A 12 gulden voor
erfnacht van den grond.
Zooa's gezegd, de Staat bouwt alleen wonin
gen voor de arbeiders: winkeliers enz. bouwen
voor eigen rekening, op grond, die ze voor 60
jaar in erfpacht kunnen krijgen. De bebou
wingsplannen van particulieren zijn echter aan
de beoordeeling en goedkeuring van de bouw
kundige afdeeling van den dienst onderwor
pen.
Het gevolg is dan ook, dat Rijksbouw en
particuliere bouw prachtig met elkaar harmo
nieeren, en dat een bebouwing is verkregen,
die volgens het vooraf opgemaakte grondplan,
het dorp maakt tot een harmonisch geheel,
waarin het goed wonen is.
Maar denkt u nu niet, dat de menschen daar
in Siootdorp als op een afgelegen eüand wo
nen, geïsoleerd van de rest van de wereld; se
dert 25 October bestaat er een geregelde auto
bus-verbinding met Alkmaar en het is dus ge
makkelijk genoeg eens een kijkje te gaan ne
men in dezen eersten Zuiderzee-polöer en eens
te gaan wandelen op de plek, waar men vroeger
wellicht meermalen gevaren heeft.
Een uitstapje, dat ik iedereen zou willen
aanraden.
ARTHUR TERVOOREN
De internationale jury voor het elfde inter
nationale muziekfeest der International Society
for Contemporary Music, dat in Juni as. te
Amsterdam plaats vindt, heeft uit ongeveer
160 inzendingen van 18 secties werken geko
zen van de componisten:
Edmund von Borck (Duitschland), Frantisek
Bartos (Ts.-Slow.), Jean Cartan t (Frankrijk),
Eric Chisholm (Engeland), Aaron Copland
(Ver. St.), Ruth Crawford (Ver. St.), Robert
Gerhard (Spanje), Paul Kadosa (Hong.), Leo
Kaufmann (Duitschland), Jozef Koffler (Po
len), Ernst Krenek (Oostenrijk), Isa Krejci
(Ts.-Slow.), Guillaume Landré (Nederland),
Bertus van Lier (Nederland), Marcelle de Man-
ziarly (Frankrijk), Ljubica Marie (Joego-Sla-
vië). Juan C. Paz (Argentinië), Goffredo Pe-
trassi (Italië) en William Walton (Engeland).
