Boodschap voor ontwapening
Spanning om Hitler's rede
VEREEINIGDE KATHOLIEKE PERS
Niet-aanvalspact
voorgesteld
Nieuwe opdracht
aan Dr. Colijn
Het nieuws van heden
R00SEVEL T TOT LEIDERS
DER NATIES
DE ENGELSCHE BLADEN
PROFETEEREN
DUIDELIJKE WOORDEN
VAN MACDONALD
DE BAROMETER
WOENSDAG 17 MEI 1933
BUREAUX: NASSAULAAN 51 - TEL. 13866
ABONNEMENTEN: voor Haarlem en
Agentschappen per week 25 cent;
per kwartaal f 3.25; per post, per
kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling
DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
DE STAHLHELM TE WITTENBERG
lllllljl
Bij gelegenheid van het 10-jarig bestaan van den Stahlhelm
te Wittenberginspecteerden minister Seldte en de ex-kroon-
prins de S.A.-troependie een parade hielden
Onmiddellijk doel: welslagen van
ontwapenings- en econo
mische conferentie
Ook tot Sovjet-Rusland
gericht
Ook aan Moskou
NIEUWE UNIFORM
Roosevelt
Britsche regeering blijft
Ontwapening volgens het plan
van MacDonald
Norman Davis
Huil naar de crisis
conferentie
Von Papen als vredes
engel x
De ontstane misverstanden
betreurd
Tot vorming van een
Crisis-Kabinet
H. M. de Koningin heeft
Dinsdag dr. Colijn, minister
van Staat, ontvangen, die
mededeelde, dat hij niet ge
slaagd was in het vormen van
een parlementair kabinet.
Vervolgens heeft Hare Ma
jesteit de heeren jhr. mr. De
Geer en mr. Aalberse, voor
zitters van de Christelijk-His-
torische en Roomsch-Katho-
lieke Kamerfracties, ontvan
gen.
Daarna heeft H. M. aan dr.
Colijn een nieuwe opdracht
verstrekt, thans tot vorming
van een Crisis-Kabinet.
Dr. Colijn heeft, als gebrui
kelijk, verzocht, die opdracht
in beraad te mogen houden.
Nieuwe stadhouders in
Duitschland
Bisschopsconferentie te
Fulda
Dit jaar vervroegde bijeenkomst
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TIEN BLADZIJDEN
Het Weer iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiuii|
„Als iemand zegt dat wij tegen de
Duitschers zijn, dan verklaar
ik dat wij het niet zijn"
De V.S .werken mee aan
den wereldvrede
kalm
Sancties tegen Berlijn
Von Papen beroept zich
op Amerika
MIJNONGELUK IN ENGELAND
Frankrijk voornemens den Volken
bond een onderzoek te lateh in
stellen naar Duitschlands
geheime bewapening?
ZES EN VIJFTIGSTE JAARGANG No. 18380
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct.; ingez.
mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ii:iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iiiiiiiiijiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iiiiiiiiiniiiiii
WASHINGTON 16 Mei (Reuter). In een
heden gepubliceerde verklaring doet presi
dent Roosevelt een rechtstreeksch beroep op
de leiders der naties, om de bewapeningen
te verminderen, de aanvalswapenen af te
schaffen, zich te onthouden van het zenden
van legertroepen over elkanders grenzen,
kleingeestige nationale oogmerken te ver
geten en oprecht deel te nemen aan de be
weging tot verzekering van den vrede en
het economisch herstel.
Roosevelt vraagt om onmiddellijke bijzondere
maatregelen en verklaart dat, indien welk land
ook hinderpalen in den weg zou leggen, de be
schaafde wereld zou weten waar de verantwoor
delijkheid voor een échec gelegen is. Hij had
hierbij geen enkele natie op het oog.
Als direct doel verlangt Roosevelt het slagen
van de ontwapeningsconferentie en de econo
mische wereldconferentie.
Hij stelt voor een ontwapeningsplan, dat in
groote lijnen door MasDonald is geschetst.
Roosevelt stelt ook een overeenkomst voor
aangaande datum en plaats van bijeenkomst
voor een conferentie na de economische we
reldconferentie, om de nier genomen maatrege
len nog verder te brengen.
Eveneens stelt hij voor om intusschen een
overeenkomst te sluiten, waarbij alle naties
zouden beloven geen gewapende troepen van
welken aard ook over haar grenzen te zenden,
en dit op voorwaarde dat de bepalingen voor de
wapenbeperkingen trouw worden nageleefd.
Wanneer wij vragen naar de redenen voor
bewapening, dan wordt het duidelijk, dat zij
op de eerste plaats gelegen zijn in het openlijk
of verborgen verlangen van de zijde der regee
ringen, om haar grondgebied ten koste van
andere naties te vergrooten. Ik geloof aldus
Roosevelt dat slechts een minderheid der re
geeringen en volken er een dergelijk doel op na
houden. Wanneer alle naties overeenkomen het
gebruik van wapenen, die het slagen van een
aanval mogelijk maken, uit te sluiten, dan zou
den de verdedigingen vanzelf onoverwinbaar
worden en zouden de grenzen en de onafhanke
lijkheid van iedere natie in veiligheid zijn.
Het einddoel der ontwapeningsconferentie
moet zijn volledige afschaffing der aanvalswa
penen. Het onmiddellijk doel is wezenlijke ver
mindering van enkelen dezer wapenen en af
schaffing van vele andere. Door gemeenschap
pelijke actie moeten wij tot practische resulta
ten komen. Kleinzielige hinderpalen moeten
uit den weg geruimd, kleinzielige oogmerken
vergeten worden. Een egoistisehe overwinning
loopt altijd uit op een nederlaag, terwijl de be
vordering van een duurzamen vrede voor onze
generatie in alle deelen der wereld het eenige
doel is, onze beste inspanning waardig.
De Amerikaansche regeering aanvaardt met
instemming de momenteel te Genève voorgestel
de maatregelen en zal invloed uitoefenen ten
gunste van nog andere ontwapeningsmaatre
gelen.
De economische wereldconferentie moet de
individueele en binnenlandsche programma's
voor het economisch herstel aanvullen door
wijze en overlegde internationale actie.
Tegen een oude diplomatieke gewoonte in, is
Roosevelt's boodschap onmiddellijk gericht aan
de koningen, machthebbers en presidenten der
44 naties, die vertegenwoordigd zullen worden
ter economische wereldconferentie, met inbe
grip van de Sovjet-Unie.
WW
Volgens officieele personen beteekent dit
geen erkenning van Rusland, ofschoon de bood
schap de eerste diplomatieke boodschap is tus-
schen Washington en net. huidige Sovjetregiem.
De boodschap besluit: „Het gezond verstand
zegt dat, wanneer welke sterke natie ook wei
gert met waarlijke oprechtheid mede te werken
aan deze gezamenlijke pogingen te Genève en
Londen voor den politieken en economischen
vrede, de vooruitgang dan kan worden belem
merd en tenslotte stopgezet. In een dergelijk
geval zal de wereld, die deze twee vormen van
vrede zocht, weten waar de verantwoordelijk
heid gelegen is voor een mislukking. Ik spoor
geen enkele natie aan een dergelijke verant
woordelijkheid- op zich te nemen en vraag met
nadruk, dat de op deze groote conferenties ver
tegenwoordigde naties de politiek, welke zij be
lijden, naar voren brengen. Dit is de weg van
politieken en economischen vrede. Ik geloof
gaarne dat de verschillende regeeringen zullen
medewerken aan de verwezenlijking dezer ver
wachtingen.
WASHINGTON, 16 Mei (Reuter). President
Roosevelt heeft de aan de buitenlandsche re-
geeving toegezonden boodschap aan het con
gres doen toekomen met een bijzondere bood
schap, waarin htj er op wijst, dat Amerika be
reid is, alle aanvalswapenen af te schaffen
wanneer alle naties der wereld hetzelfde doen
Roosevelt verklaart verder, zich tot de bood
schap aan de regeeringen gedwongen te hebben
gezien, omdat het steeds duidelijker werd, dat
het vertrouwen op een politieken en economi
schen wereldvrede door een egoïstische en kort
zichtige politiek bedreigd wordt en nooit in
vervulling dreigt te gaan, wegens de hardnek
kige obstructies van een kleine minderheid. De
sociale toestanden moeten verbeterd, de indi
vidueele menschenrechten gewaarborgd en de
sociale gerechtigheid bevorderd worden.
Minister Huil verklaarde dat in Amerikaan
sche regeeringskringen over sancties tegen
Duitschland niet eens gesproken is.
LONDEN, 16 Mei (Reuter) In een tafelrede
verklaarde MacDonald heden: Het is vandaag
een bijna historische dag: Amerika heeft stout
moedig en openlijk zijn kabels doorgehakt en
zich met volle zeilen, met moed en schoone
vastberadenheid, op nieuwe wateren begeven.
WASHINGTON, 16 Mei (Eigen bericht). Wat
de ontwapeningskwestie betreft heeft president
Roosevelt in zijn boodschap drie punten op
gesteld
1. algemeene ontwapening overeenkomstig
het voorstel van MacDonald;
2. een overeenkomst betreffende het tijdstip
en de methode voor het doorvoeren van dit
ontwapeningsprogram
3. een overeenkomst, dat niemand zijn be
wapening zal uitbreiden boven de grenzen, die
in de bestaande verdragen zijn neergelegd, zoo
lang punt 2 niet geregeld is.
Roosevelt vervolgt dan: Maar de vrede der
wereld moet tijdens de geheele tijdruimte, wel
ke de ontwapening in beslag zal nemen, ver
zekerd zijn. Ik stel daarom een vierden maat
regel voor, die gelijktijdig en volkomen afhan
kelijk van de naleving der drie genoemde pun
ten en der overeenkomstige verdragsbepalingen
moet worden doorgevoerd:
Allé Staten sluiten een niet-aanvals
pact en herhalen de reeds door hen aan
vaarde verplichtingen, om hun bewape
ning te verminderen, resp. af te schaffen;
zij verplichten zich verder, geen bewa
pende strijdmacht van welken aard ook
over de grenzen van hun landen te zul
len zenden.
Als reden voor bewapening zag Roosevelt
•behalve het verlangen van staten naar gebieds
uitbreiding, de vrees van sommige naties voor
een inval.
In diplomatieke kringen acht men een tot-
De „News Chronicle" verklaart: de vrede
hangt van de Duitschers zelf af. Het blad stelt
voor, dat president Roosevelt zich telefonisch
met den Duitschen Rijkskanselier in verbinding
zal stellen.
LONDEN, 16 Mei (V. D.) De ontwapenings
commissie van het Engelsche kabinet is giste
ren bijeengekomen teneinde te beraadslagen
over de Europeesche crisis.
standkomen van een niet-aanvalspact van bij
zonder groot belang. Zou dit pact aanvaard
worden, dan zou het leiden tot geruststelling
zoowel van Duitschland als Frankrijk.
Uit het niet-vermelden van strafmaatregelen
tegen aanvallende Staten maakt men op dat
de regeling dezer kwestie aan toekomstige be
sprekingen zal worden overgelaten.
(United Press)
WASHINGTON, 16 Mei. (Reuter) President
Roosevelt heeft minister HulJ benoemd tot lei
der der Amerikaansche delegatie voor de eco
nomische wereldconferentie. Gedelegeerden zijn
Cox, oud-gouverneur van Ohio, en senator Pit
man.
ROME, 16 Mei (Reuter). Het blad „Mattino"
publiceert een interview met den Duitschen vi-
ce-kanselier von Papen, waarin deze de verze
kering geeft van Duitschlands vreedzame be
doelingen en van de bedoeling de bestaande ver
dragen te eerbiedigen. Von Papen acht de
kwestie Elzas-Lotharingen definitief geregeld en
verklaart dat Duitschland geen enkel offensief
beoogt tegen Polen, noch de bedoeling heeft
Oostenrijk te annexeeren. Hij betreurt de in
Engeland ontstane misverstanden en de rede
voeringen van bepaalde Britsche persoonlijkhe
den. Hij betoogt ten slotte dat Duitschland ko
loniën wenscht te bezitten.
gendheden Frankrijk, Amerika en Engeland als
antwoord op de Duitsche eischen, gelooft Per-
tinax blijkens de „Echo de Paris" te weten, dat
Davis tegenover den Franschen Minister van
Buitenlandsche Zaken het Engelsche ontwape
ningsplan heeft verdedigd en er op heeft gewe
zen, dat Frankrijk goed zou doen, de nationale
revolutie in Duitschland niet te gebruiken als
een voorwendsel om de verklaring der vijf mo
gendheden van 11 December 1932 over de prin-
cipieele erkenning der Duitsche gelijkgerech
tigdheid ongedaan te maken.
Onder het opschrift „De goede Norman Da-
vis" geeft Pertinax uiting aan zijn verwondering
over deze houding. Hij schrijft, dat Paul-Bon-
cour zeker kan verklaren, dat de concessies van
11 December zijn gedaan onder bepaalde voor
behouden. Wanneer Hitier zijn toegevende hou
ding laat varen en zich een goed diplomaat
toont, door zich bij de in de verklaring van 11
December voorziene ontwapeningsvoorstellen
aan te sluiten, dan blijft Frankrijk slechts de
keus óf standvastig te blijven en daardoor mis
schien de vriendschap van Norman Davis en
MacDonald te verliezen óf zijn hegemonistische
positie op het gebied der bewapening op te ge
ven en zijn huidig leger te vervangen door een
leger van „zes-maandssoldaten".
Naar wij vernemen is de vorming van een
parlementair Kabinet door den heer Colijn
afgestuit op de weigering van de anti-revolu-
tionnairen om mede te werken aan een regee
ring welke den steun zou hebben van drie par
tijen met gezamenlijk in de Tweede Kamer
slechts 52 leden.
BERLIJN, 16 Mei (W.B.) De Rijkspresident
heeft benoemd tot stadhouder in Hamburg, het
Rijksdaglid K. Kaufmann en in dezelfde functie
in Lippe en Schaumburg-Lippe Dr. A. Meyer,
lid van den Pruisischen Landdag.
NIEUWE OPDRACHT AAN DR. COLIJN.
ROOSEVELT'S BOODSCHAP VOOR ONT
WAPENING.
Straattafereeltje a la Fransche revolutie te
Karlsruhe.
Twee nieuwe stadhouders in Duitschland.
Roosevelt stelt een niet-aanvalspact voor.
Groote spanning om Hitiers rede.
Bevredigend verloop der onderhandelingen bij
de Kristalunie.
Minder fraaie antecedenten van een der ver
dachten in de zaak-Nijenrode.
Nederlandsche handelanen zelf schuldig aan
de vroege uitputting van het Fransche visch-
contingent.
Drie kinderen verdronken te Workum.
Liefdesdrama te Bergen op Zoom.
Uitvoer van spek van 22 Mei af uitsluitend door
de Varkenscentrale.
De Rijksmiddelen brachten in April 6.8 mil-
"ioen minder op dan verleden jaar.
Urker visschersvaartuig vergaan?
De afgekondigde staking in het steendrukkers*
bedryf uitgesteld
De Kon. Stoomweverij te Nijverdal moet thans
op groote schaal arbeiders ontslaan.
O
Verwachting: Zwakke to* j=
matigen wind, aanvankelijk uit O os te-
Hike richtingen, half tot zwaar bewolkt,
ËE weinig of geen regen, iets zachter.
H Hoogste stand: 772.1 te Vardö.
H Laagste stand: 759.1 te Dantzig.
j= Zon op 5.05, onder 8.49. lacht
H op 9.19. Nieuwe Maan 24 Met |l
Hiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiii
LONDEN, 17 Mei (Reuter). Aan een te zijner
eere gegeven diner, hield minister-president
MacDonald gisterenavond een rede, waarin hij
de jongste politieke gebeurtenissen aanroerde.
Ten aanzien van de Economische wereld
conferentie, zeide MacDonald, dat Engeland
hoopt in samenwerking met Frankrijk, Italië en
Duitschland, de conferentie tot een bevredigend
resultaat te brengen.
Wat de verhouding tot Duitschland betreft,
zeide MacDonald:
Als iemand zegt, dat wij tegen de Duitschers
zijn, dan verklaar ik, dat wij het niet zijn. Als
iemand zegt, dat wij tegen Duitschland als natie
zijn, dan verklaar ik het tegendeel.
Sedert 1924 heeft geen staat in Europa meer
moeite gedaan om Duitschland bij de Europee
sche besprekingen te betrekken, dan Engeland.
Engeland, aldus MacDonald, wenscht Duitsch
land als een staat te zien, die aan de Euro
peesche eenheid en vrede medewerkt. Engeland
wil zich voor zoover het Duitschland betreft,
niet in aangelegenheden mengen, die slechts
internationaal te regelen zijn.
Engeland kan zijn oogen echter niet sluiten
voor de gebeurtenissen en kan bij den tegen-
woordigen toestand in Duitschland niet onver
schillig blijven.
De Europeesche vrede, aldus besloot Mac
Donald, beteekent wereldvrede en Amerika heeft
heden verklaart hiertoe te willen medewerken.
VOOR 60 CENT PER WEEK huurt U Uw
stofzuiger, met 2 jaar uw eigendom.
W. BRAKEL Jr. - BOTERMARKT 17
HAARLEM - TEL. 12897.
Hoogste stand op Woensdag 9 uur vja: 760
Vorige stand; 761
Bij de aankomst der leiders van de
N.S.D.A.P. op het vliegveld Aspern, ver
schenen de leiders der Oostenrijksche
N.S.B.O. in bovenaf geheelde kleedij, zulks
vanwege het uniforjnverhod
LONDEN, 16 Mei (Reuter). De uiteenzettin
gen in de Engelsche ochtendbladen getuigen van
de spanning, waarmede de morgen in den
Rijksdag uit te spreken rede van Rijkskanselier
Hitier tegemoet wordt gezien.
Na een vermaning aan Duitschland, om niet
door matelooze eischen het werk der ontwape
ningsconferentie te belemmeren, schrijft de
„Daily Express", dat Europa thans wacht op
hetgeen Adolf Hitler gaat zeggen.
De „Daily Herald", „Daily Mail" en „Daily
Telegraph" gewagen van de mogelijkheid, dat
Hitler's rede, wel krachtig doch verzoenend zal
zijn en het begin zal beteekenen van een nieu
we politiek in Genève.
De „Daily Mail" schrijft in een hoofdartikel:
de Duitsche Kanselier heeft thans een unieke
gelegenheid om te toonen, dat hij de bekwaam
heden van een staatsman bezit.
De „Morning Post" spreekt de hoop uit, dat
de Rijkskanselier naar binnen de hartstochten
en naar buiten de ontstane vrees zal weten weg
te nemen.
De „Daily Telegraph" vertrouwt, dat Hitier
een politiek in den zin van het vier-mogend-
heden-pact zal mogelijk maken.
In een hoofdartikel wijst de „Times" op
Duitschlands oorlogszuchtige stemming en zege,
dat niemand er naar streeft Duitschland te iso-
leeren,
In kabinetskringen is besloten, naar verluidt,
een kalmeerenden invloed uit te oefenen
en den mogendheden te doen weten,
dat het nemen van militaire maatre
gelen, van welken aard ook, inclusief het be
zetten van vreemd gebied, op het oogenblik
niet op het terrein van de Britsche politiek ligt
In dezen zin zou een communiqué worden ge
publiceerd, waarin wordt uiteengezet, dat de ver
klaringen van den minister van oorlog, Lord
Hailsham, inzake sanctie-mogelijkheden alleen
daartoe dienden om den nadruk te leggen op
het voorhanden zijn van verdragen, die zonder
toepassing \an geweld een uitweg aangeven uit
de huidige moeilijkheden. De uiteenzettingen
van vice-kanselier von Papen hebben kalmee
rend gewerkt in regeeringskringen, aangezien
hierdoor de kansen op een overwinnen der cri
sis in Genève belangrijk verbeterd zijn.
PARIJS, 16 Mei (V. D.) In politieke kringen
heeft men verschillende opvattingen over het
verloop van het onderhoud tusschen Norman
Davis en Paul-Boncour, waaromtrent behalve de
korte verklaring van den Amerikaanschen ge
volmachtigde geen officieele mededeeling is ge
publiceerd.
Terwijl een aantal groote bladen beweert, dat
Norman Davis heeft aangestuurd op een ge
meenschappelijke verklaring der drie groote mo-
BERLIJN, 16 Mei (W.B.) Vice-kanselier von
Papen verklaarde tegenover een correspondent
der Hearstpers aangaande zijn rede te Mun
ster, dat hij zich natuurlijk had teweergesteld
tegen het plan, om tegen 'Duitschland sanctie-
maatregelen te nemen. Wij wenschen ons eigen
geestelijk leven zoo te ordenen, dat wij als natie
tegenover de ons omgevende gevaren kunnen
standhouden. Een objectiever oordeel hierover
door de buitenlandsche correspondenten was
wenschelijk
Er was verder geen sprake geweest van rin
kelen met de sabel, die heeft Duitschland
niet eens!
Amerika als garant van het Kelloggpact, heeft
de moreele verplichting te zorgen, dat zich
geen gewapend conflict meer kan voordoen.
Duitschland is er van overtuigd, dat Amerika
in geen geval zal toelaten, dat een der tot aan
de tanden bewapende mogendheden de wereld
in een catastrofe zal storten,
FULDA 16 Mei (W. B Uit vertrouwde bron
wordt gemeld, dat de jaarlijksche conferentie
der Bisschoppen te Fulda dit jaar reeds vóór
Pinksteren zal plaats hebben, waarschijnlijk
reeds op 30 Mei. De opperherders van bijna alle
Duitsche bisdommen zullen aanwezig zijn. Naar
gewoonte zonden de Beiersche bisschoppen steeds
maar één vertegenwoordiger. Dit jaar komen
meerdere Beiersche bisschoppen. De conferen
tie is als immer strikt vertrouwelijk. De con
ferentie wordt als naar gewoonte geopend in de
crypte van den Dom aan het graf van den H.
Bonifacius. Na drie dagen wordt de bijeen
komst gesloten met een plechtig Lof. Groote
kerkelijke feesten vinden niet plaats.
LONDEN, 16 Mei (V.D.) Drie mijnwerkers
zijn om het leven gekomen tengevolge van een
ontploffing, welke heeft plaats gehad bij Hed-
nesford (Staffordshire). Velen werden gered,
die verschijnselen vertoonden van gasbedwel-
ming.
De diplomatieke correspondent van de „Daily
Herald" meent een nieuwe crisis te kunnen
voorspellen. Volgens het blad zou ode Fransche
regeering voornemens zijn voor te stellen, dat
de Volkenbond een onderzoek instelt naar
Duitschlands „geheime bewapening" en dit voor
stel zou op den steun kunnen rekenen van En
geland.
