wm
De moeder van Herman Gorter
Prikkeldraad
Het Zwarte Woud in vogelvlucht
Onder hoogen
druk
m
T eleurstellend
Het gezag wijkt
niet
MET EEN POSTAUTOBUS
DOOR BADEN
VRIJDAG 14 JULI
Duitsch stedenschoon
,5
HERINNERINGEN
Militaire plichten
De goedkoope trein
Engelsch oorlogsschip
op de Schelde
Zeer beduidende teruggang van
het vreemdelingenverkeer
in Duitschland
DE DAGELIJKSCHE GEBEDEN
Geen audiëntie
,„*T.
De jeugdige schaapherder
A- Y. D.
Waarschuwing van den comman
dant der Marine naar aanlei
ding van Het Anker"
Zonder toestemming van onze
regeering?
RETRAITE VOOR KERK-
ZANGERS
In het bisdom Haarlem
Achtste nationale Bedevaart
naar Dokkum
„Residentie-Tooneel"
A
Het vreemdelingenverkeer in Duitschland
is de laatste jaren sterk afgenomen.
Streken, die vroeger in het reisseizoen
door duizenden buitenlanders werden bezocht,
hebben het getal bezoekers geweldig zien ver
minderen. In de eerste plaats is dit natuurlijk
een gevolg van de moeilijke economische om
standigheden, waaronder de landen die Duitsch
land het vreemdelingencontingent moeten leve
ren, gebukt gaan. Velen zullen zich echter ook
hebben laten beïnvloeden door den politieken
toestand, om hun vacantia niet in Duitsch
land door te brengen. Vreemdelingen, die met
vacantie zijn, willen deze ongestoord genieten
en willen niet gemengd worden in de politieke
verwikkelingen van een vreemd land.
Men heeft er zich over het algemeen geen
rekenschap van gegeven, dat sinds de nieuwe
regeering aan het bewind is, overal rust en
orde is hersteld en geen toerist bevreesd be
hoeft te zijn, dat hem in Duitschland ook maar
een haar wordt gekrenkt!
De nieuwe machthebbers in Duitschland
hebben het belang begrepen van het vreemde
lingenverkeer, dat voor talrijke streken daar een
levensbelang is. Vandaar dan ook, dat men
een intensieve reclame-campagne is begonnen
om de buitenlanders weer als voorheen naar
het aan natuurschoon zoo rijke Duitschland te
trekken. Een reclame-campagne, die op uitste
kende wijze wordt geleid en waarvan wij, Ne
derlanders, nog heel wat kunnen leeren. De
regeering heeft de leiding van het vreemde
lingenverkeer zooveel mogelijk gecentraliseerd
om verspilling van arbeidskrachten te voor
komen en verschillende organen, wier werk
zaamheden naast elkaar heen loopen, zijn sa
mengesmolten. In verschillende landen zijn
commissarissen voor het vreemdelingenverkeer
benoemd, die de algeheele leiding in handen
hebben.
Zoo heeft dan, zooals wij reeds meldden, een
aantal Nederlandsche journalisten op uitnoo-
diging van den „Badischen" en van den „Rhei-
nischen Verkehrsverband" een tiendaagsche
reis gemaakt door Baden en het Rijnland.
De reis stond onder leiding van den generaal-
vertegenwoordiger der Duitsche spoorwegen te
Rotterdam, Reichsbahnoberrat A. Strieker, die
door zijn uitmuntende voorbereiding alle deel
nemers der reis aan zich heeft verplicht.
De gastheeren wilden den Nederlanders met
eigen oogen laten zien, dat inderdaad in Duitsch
land orde en rust heerscht en datmen zich
tot het uiterste inspant om het den buiten-
landschen toeristen zoo gemakkelijk mogelijk
te maken.
En in vogelvlucht zijn wij door dit met natuur
schoon zoo rijk gezegende land gevoerd en wer
den wij in staat gesteld vele indrukken op te
doen. Het kort bestek van een krantenartikel laat
niet toe alle plaatsen precies te vermelden waar
wij wel zijn geweest. Bovendien zou een der
gelijke opsomming den lezer weinig belang
inboezemen.
In Heidelberg, het beginpunt der reis, wer
den wij verwelkomd door den pasbenoemden
commissaris voor het vreemdelingenverkeer in
Baden, den heer G. Gabber, die ook al deze dagen
met ons meegetrokken is door het Badener land.
In de comfortabele autobussen der Duitsche
posterijen heeft men ons door het land gevoerd
om te trachten ons een vluchtig, maar toch
zoo volledig mogelijk inzicht te geven, in het
vele wat Baden den vreemdeling biedt.
En Baden biedt ontzettend veel!
Met zijn schitterende natuur en zijn mild kli
maat is dit land een ideaal oord voor een ieder,
die werkelijke ontspanning noodig heeft na
zwanen lichamelijken of geestelijken arbeid. Wie
de stilte en de eenzaamheid mint, kan deze
vinden in-de bergdorpen; wie meer vertier
wenscht, kan dit naar eigen smaak kiezen in de
grootere plaatsen, die elk voor zich een ander
cachet dragen.
Wie komt niet onder de. bekoring van de
schoonheid en de romantiek der oude steden, die
een historie hebben die eeuwen teruggaat? Waar
oude gebouwen en ruïnes fluisterend verhalen
van den trots en de glorie van een voorbij ge
slacht.
Wie wordt niet geboeid door de pracht van
het berglandschap, dat zich elk oogenblik anders
voordoet. Dichtbegroeide berghellingen en diepe
dalen, waarin de dorpjes met hun karakteristie
ke vakwerkhuizen verscholen liggen. WildstroO'
mende bergbeken banen zich een weg door het
landschap, dat geaccentueerd wordt door kale
uitspringende rotsen. Een vriendelijke bevolking
leeft nog op arcadische wijze in dit land, waar
het eeuwig zingende lied van bosch en water
begeleid wordt door de schellen van het ossen
span, dat moeizaam de houtvrachten langs de
hellingen sleept.
Heidelberg. Hoeveel herinneringen roept deze
naam niet op bij de duizenden thans over de
geheele wereld verspreid, die eens studeerden
aan de „Ruperto Carola", de oudste universiteit
van Duitschland in 1386 gesticht. Zij vergeten
deze romantische stad aan den Neckar niet,
getuige het nieuwe, modern ingerichte univer
siteitsgebouw, dat kon worden gesticht door gif
ten van oud-studenten en vrienden uit Amerika.
Meer misschien nog dan door zijn alma mater
geniet Heidelberg bekendheid door zijn ver
maarde slotruïne. Zes eeuwen lang was dit slot
de residentie der keurvorsten van den Pfalz, tot
de Franschen in 1689 dit lustoord verwoestten
Heidelberg ligt in de nabijheid van de groot
ste stad van Baden, Mannheim, ook eens de
residentie der keurvorsten. In het prachtige slot
heeft men thans een rijke verzameling van
kunstschatten ondergebracht, die den trots van
de inwoners uitmaakt, evenals het nationaal-
theater, waar Schiller's „Raüber" voor het eerst
werd opgevoerd.
Dicht bij Mannheim en Heidelberg ligt Schwet-
zingen, de vroegere zomerresidentie met zijn
wereldbekenden slotpark, een imitatie van Ver-
sailles.
Karlsruhe kan eveneens bogen op het bezit
van een indrukwekkend slot thans als lands-
museum ingericht dat door den geometrischen
bouw der stad het geheele stadsbeeld be-
heerscht.
Een scherpe tegenstelling met deze steden
vormt Baden-Baden dat als het ware een
groote tuinstad is. De buitenwijken zijn terras
vormig aangelegd en steken schilderachtig af
bij de donkere bosschen van de bergen rondom.
Deze badplaats, die jaarlijksch door 100.000
vreemdelingen bezocht wordt, was reeds in den
tijd der Romeinen bekend om haar geneeskrach
tige bronnen.
In het zuiden van het Zwarte Woud verheft
zich „de stad van de gothiek, van het bosch
en van den wijn" Freiburg, met zijn prachtige
gotische kerken en gebouwen, maar bovenal
met zijn majestueuzen dom, rijk met beeldhouw
werk versierd, een meesterwerk van architec
tuur. Trouwens, de geheele stad bevat juwee-
len van middeleeuwsche bouwkunst. Zoo vindt
men op het kerkplein het prachtige „Kauf-
haus", dat evenals de beide poorten, de Zwaben-
tor en de Martinstor, die bewondering opwekt
van landgenoot en vreemdeling.
Behalve door zijn beroemde universiteit ge
niet Freiburg groote bekendheid als het cen
trum van den wijnbouw in Baden, die wat de
kwaliteit van het product betreft, niet behoeft
onder te doen voor de gerenommeerde soorten
uit andere Duitsche wijnstreken. Rondom de
stad strekken zich kilometers lange wandel
wegen uit, die heerlijke vergezichten bieden.
Naar het hoogste punt der gemeente, Schaains-
land, heeft men eenige jaren geleden een mo
derne zweefbaan aangelegd, een knap staaltje
ingenieurswerk, dat zeer veel belangstelling
trekt.
Ten zuiden van Freiburg vindt men het his
torische wijnstadje Staufen, waar de legendari
sche doctor Faust zou zijn gestorven en nog
zuidelijker ligt in een als het ware subtropischen
klimaat, de badplaats Badenweiler. Deze bad
plaats was voor de Romeinen reeds een ge
zocht kurort. Men is er in geslaagd hier de
ruïnes bloot te leggen van een oud Romeinsch
badhuis.
Van Freiburg uit bezocht ons gezelschap ver
schillende interessante stadjes in de omgeving
als Triberg, bekend om zijn watervallen, de
grootste van Duitschland. Een merkwaardig
heid is hier ook de raadhuiszaal, met vaardige
hand gebeeldhouwd (door «ïosef Fortwangler,
den „Schnitzersepp". Hier is men in het cen
trum van de overoude Schwarzwalder huisin
dustrie, de uurwerkfabricage. In het in het
Simons Waldertal gelegen Furtwangler vindt
men het beroemde historische uurwerkmuseum.
Des winters viert in deze plaatsen de beoele
ning der wintersport hoogtij. Het middelpunt
hiervan is wel de Feldberg (1480 M.), de hoog
ste berg van het Zwarte Woud met zijn bekende
hotels als Feldbergerhof en Hebelhof. Zuidelij
ker liggen hier de aardige bergstadjes Todtnau
en Schönau, waar Albert Leo Schlageter be
graven is. In de bergen boven zijn geboorte
plaats is een gedenksteen voor hem opgericht.
De meeste van deze plaatsen zijn voor vele
Nederlanders geen onbekende. Ook de leden
van ons Koninklijk Huis brachten hier meer
malen korten of langeren tijd door. Op den
Feldberghcf b.v. toonde men ons vol trots de
handteekeringen van Koningin Emma en Prins
Hendrik in het boek der eeregasten. Al deze
plaatsen echter maken thans een moeilijken
tijd door, nu de vreemdelingenstroom, zoowel
door de crisis als door oorzaken van politieken
aard, zoozeer is verminderd.
En zoolang ons land door de crisis wordt
geteisterd en steeds meer welvaartsbronnen uit
drogen, kan het niet anders of er zal nog lan
gen tijd overheen gaan, voor het Nederlandsche
bezoek aan Duitschland weer de vroegere cij
fers bereikt.
De Staten-Generaal doen volkomen afstand
van de rechtstreeksche bemoeiing met tal van
te treffen maatregelen, want de uitvoering van
de wet zal geheel buiten hun medewerking om
gaan. Als de wet eenmaal in werking komt,
is aan de Regeering een zoo uitgebreide mach
tiging verleend, dat zij zonder dat de Kamer
daarin behoeft te worden gekend een zeer
veel omvattend deel van het economisch leven
nagenoeg geheel naar eigen inzicht zal kunnen
regelen. De vrees is maar al te gegrond, dat
dit geen tijdelijke maar een blijvende toestand
zal worden voor steeds méér producten. Men
verklaart eenvoudig iets tot crisis-product en
de belangen van het bedrijfsleven worden voor
een groot deel zoo niet geheel gelegd in
handen van ambtelijke instanties.
Het is werkelijk geen wonder, dat velen
huiverig zijn van deze wet, zelfs al zou
den de begrootingen omtrent de voort
brenging dus de teelt het in voorraad
hebben, vervoeren, verwerken, verhandelen van
eenig crisis-product, wanneer deze zouden gaan
in de richting van beperking, aan de goed
keuring der Kamers moeten worden onderwor
pen. De regeering voelt daarvoor echter niets.
Zij wil de absolute zeggenschap over het ge
heele bedrijfsleven, teneinde in dezen tijd van
economische ontwrichting overal te kunnen in
grijpen, waar dit noodig wordt geacht. Heel ons
economisch leven wordt daardoor kunstmatig
op een zeker peil gehouden, maar maakt tevens
een steeds verdergaande overheidsbemoeiing
noodzakelijk, zonder dat de direct belangheb
benden hun invloed kunnen laten gelden; in de
centrale commissie van advies toch kunnen
niet allen vertegenwoordigd zijn. Over veler
bestaan zal beslist worden, zonder dat de be
langhebbenden er invloed op hebben.
Regelend optreden is het motief, dat ten
deele gegrond is; uit zichzelf toch zijn helaas
weinigen bereid tot beperking, maar daarbij
moest het blijven, het moge niet komen tot
een staatsmonopolie voor handel en vervoer.
Zonder uitvoerige beschouwingen zal deze
wet, die een keerpunt beteekent in heel ons
economisch leven, er niet komen, maar komen
zal zij er, want er is helaas niets beters voor
in de plaats te stellen. De druk der tijden zal
dwingen tot aanvaarding en als zij er eenmaal
is, dan zal men naast de klachten over varkens-
en zuivelcentrale er nog honderden krijgen over
tal van andere artikelen, zonder dat de vrijheid
van bedrijf zal terugkeeren.
Moge de toekomst uitwijzen, dat de regee
ring met deze wetgeving niet den verkeerden
weg is uitgegaan.
Het is onder hoogen druk, dat in deze
dagen de Kamer werkt om*" de crisis-
ontwerpen en noodwetten te onderzoe
ken en voor openbare behandeling op 20 dezer
gereed te maken. Verreweg het belangrijkste
van de ontwerpen is zonder eenigen twijfel de
wijziging van de Landbouwcrisiswet, waarbij
de Minister van Economische Zaken voor zich
verstrekkende bevoegdheden vraagt, bevoegd
heden, die de ontbonden Kamer den bewinds
man in April niet wilde geven op het uitge
strekte gebied, dat het oorspronkelijke ontwerp
besloeg.
Nu zegt de minister wel, dat sedert de tot
standkoming van de beperkte wet de nood
zakelijkheid van hare toepassing op ruime
schaal niet twijfelachtig is geworden, maar dit
inzicht wordt toch niet algemeen gedeeld. Een
van de takken van tuinbouw, de bollenteelt,
die thans reeds geheel onder de wet valt, zou
het liefst in 1934 maar weer vrij zijn. De regee-
ringsmaatregelen en de leiding van uit de
ambtelijke bureaux dreigen dit bedrijf eer te
verlammen dan te helpen. In het „Weekblad
voor Bloembollencultuur" van 11 Juli lezen we,
dat men het jaar 1933 met zijn noodelooze on
zekerheid, verlamming van den handel, admi
nistratieven rompslomp, ambtenarij en extra
kosten, nooit terug zal wenschen, terwijl men
eerst zelf om deze regeeringsbemoeienis ge
vraagd heeft.
Dit jaar zal onder de werking van de land
bouwcrisiswet vermoedelijk voor het bollenvak
het slechtste jaar blijken, waarbij het zwaarste
oorlogsjaar nog gunstig afsteekt.
Hier smaakt deze wet niet naar meer en hoe
zal het gaan bij andere takken van land- en
tuinbouw, die er nu alle onder worden ge
bracht voor onbepaalden tijd?
In een nieuw artikel wordt immers bepaald
dat eerst als de heerschende buitengewone
tijdsomstandigheden hebben opgehouden te be
staan, aan de Staten-Generaal een voorstel van
wet zal worden voorgelegd tot intrekking van
de landbouwcrisiswet, zoomede de overgang tot
den normalen toestand zal worden geregeld.
Wannéér dat zal gebeuren, weet natuurlijk
niemand te zeggen.
Het doel van deze wet zou naar veler mee
ning moeten zijn om onder invloed van de re
geering land- en tuinbouw te dwingen zich aan
te passen aan de gewijzigde economische om
standigheden en als dat geschied is, heeft men
den nieuwen normalen toestand, waarbij han
del en productie weer vrij zouden moeten wor
den van overheidsbemoeiing.
Ons land gaat met deze wet echter in de
richting van de autarkie, want er wordt een
eerste definitieve stap gezet in de richting van
Planwirtschaft, waarbij productie, prijsregeling
en zelfs export geheel komen in handen van
de regeering. Een groot bezwaar is, dat hierbij
onze geheele economische politiek slechts wordt
bekeken uit den gezichtshoek van land- en
tuinbouw en dat handel en industrie daarbij
in het gedrang komen. De noodzakelijkheid van
centralisatie en betere organisatie van de
steunverleening aan verschillende takken van
land- en tuinbouw zal niemand ontkennen,
maar deze moet gericht zijn op het langza
merhand laten afloopen van de steunverlee
ning; eerst dan heeft men een normalen toe
stand. Hiervan nu blijkt niets in het wets
ontwerp.
Bij de drukkerij van het Sint Gregoriushuis
(wed. J. R. van Rossum) te Utrecht is de
nieuwe tekst verschenen van de dagelijksche
gebeeden zooals die onlangs door het Episco
paat zijn vastgesteld.
De uitgave is drieledig:
le op klein formaat, practisch om in kerk
boek en dergelijke geleged te worden, geheel
volledige uitgave 20 pagina's, prijs per stuk
5 cent, bij getallen reductie.
2e verkorte uitgave, waarin alleen die ge
beden, welke iedere maand van den preekstoel
worden voorgebeden, 8 pagina's; prijs per stuk
2 cent, bij getallen reductie.
3e Met grootere letter op groot formaat (24
X 16 c.M.) opgepakt op stevig carton met
linnen randen ten gebruike in school, kerk,'
kapel etc., prijs 4 cent.
Z. H. Exc. de Aartsbischop van Utrecht zal
de volgende week alleen Maandag en Woensdag
audiëntie verleenen.
De Londensche ekonomische conferentie
is officieel niet opgeheven, officieel zelfs
nog niet verdaagd.
Men heeft er iets op gevonden om voor den
van alle kritiek gespeenden toeschouwer althans
den schijn te redden.
Vóórdat de conferentie aanving is uit den treure
verzekerd, dat indien deze conferentie zou
mislukken de chaos volgen zou en heel de
beschaafde wereld als verloren was te beschou
wen.
Nu de conferentie op den egoïstischen onwil
van Amerika vastliep, durft men blijkbaar de
verwezenlijking der sombere voorspellingen niet
aan en speelt men zichzelf bedriegend lie
ver nog maar 'n tijdje struisvogelspel, waar
door de feitelijke toestand natuurlijk geen zier
beter wordt.
H o e hopeloos de Londensche conferentie vast
liep kan men concludeeren uit een artikeltje in
„De Standaard", het orgaan van Dr. Colijn, lang
niet den eerste den beste ter conferentie te Lon
den.
De „feitelijke" mislukking der Londensche
conferentie wordt erkend, doch zoo heet het
in bedoeld artikel ook uit ander dan zuiver
ekonomisch standpunt is het verloop der con
ferentie teleurstellend:
„Immers de diepste oorzaak dier mislukking
is de zoo goed als algeheele afwezigheid van
internationaal gemeenschapsbesef.
Daarbij nemen wij dan dat besef niet in
meer ideëelen, maar in den meest concreten
zin van het woord.
Het geld- en goederenverkeer heeft door de
technische ontwikkeling der vorige eeuw een
geheel internationaal karakter gekregen en
wel een zeer gecompliceerd en gevoelig ka
rakter.
Dat maakt, dat bij inzinking en crisistoe
stand in dit verkeer alleen door onderlinge
samenwerking der Staten verbetering kan
intreden.
Dat beseft men zeer wel, getuige het bijeen
komen der conferentie.
Maar men beseft niet, dat zulk samenkomen
dan alleen goede vrucht kan afwerpen als
men bereid is zijn politiek in te richten naar
de eischen, die een dergelijke samenwerking
nu eenmaal onvermijdelijk stelt. Men kan
daarbij uiteraard niet uitsluitend rekening
houden met wat men zelf wil of in zijn be
lang acht, maar moet eveneens bereid zijn
ruimte te laten voor het belang van anderen,
om zóó te komen tot beslissingen, die het ge
meenschappelijk belang bevorderen.
Maar dat juist wil men niet.
Op haar negentigsten verjaardag, ver
leden maand gevierd, bezorgde me
vrouw A. G. de Leeuw, beter bekend
onder haar schrijversnaam „Geertruida
Carelsen" een bundel „Herinneringen",
waarin gesproken wordt over Herman
Gorter. De gegevens van de bejaarde letter
kundige zijn interessant en zij hebben een
bijzonder karakter, omdat zij dateeren „uit
den tijd, dat wij huisgenooten waren",
zooals de .ondertitel luidt. Geertruida Ca
relsen heeft n.l. „ingewoond" bij de moe
der van den dichter en verhaalt:
„Mevrouw J. Gorter, geb. Lugt, was de we
duwe van Simon Gorter, aanvankelijk
Doopsgezind predikant, en, gedurende zijn
laatste levensjaar, eerste redacteur aan
„Het Nieuws van den Dag". Zij hield, om
streeks 1880, een te goeder naam en faam
staand pension te Amsterdam, Amsteldijk
9. Gedurende verscheidene jaren heb ik
daar telkens eenige maanden doorge
bracht."
Herman Gorter had een broer, Douwe ge-
heeten, die een jaar ouder was dan hij.
Deze studeerde medicijnen, terwijl Herman
Gorter studeerde in do oude letteren. „Bei
den waren hartelijk voor hunne moeder"
getuigt Geertruida Carelsen, maar tusschen
de twee zoons was een groot karakterver
schil: „Herman, ofschoon niemand hem di
rect van onbeleefdheid kon beschuldigen,
gedroeg zich (in tegenstelling tot zijn
ouderen broer) nog meer als een jongen,
sprak niet meer dan hij zelf lust had, soms
kortaf en ironisch, zonder aanzien van
personen, en stak zijn antipathie tegen
sommige onaangename elementen (in het
pension) niet altijd onder stoelen of ban
ken".
In de dagen van „De Nieuwe Gids" werd
Herman Gorter door iedereen lastig geval
len over de „onbegrijpelijke" schrijverij van
hem en zijn vrienden. „Niemand begrijpt
wat je meent" was het algemeen verwijt.
„Dat kan mij ook niemendal schelen" luidde
het antwoord, kort en goed, volgens Geer
truida Carelsen. „Ik doe volstrekt mijn best
niet om door iedereen begrepen te worden,
maar om mijn gevoel onder woorden te
brengen", En: „Onze leeftijdgenooten be
grijpen ons wel; alleen oude menschen niet;
die moeten ons dus maar niet lezen."
Gorter was als jong dichter bescheiden.
Mevrouw Carelsen verhaalt daarvan een
aardige anecdote:
„Toen iemand eens Herman Gorter's ver
sificatie roemde, hoorde ik hem zeggen:
Albert Verwey doet het beter."
Zoodra het gedicht „Mei" in boekvorm
verschenen was, zond mevrouw Gorter, de
moeder van den dichter, het als verjaars
geschenk naar Geertruida Carelsen, die in
Engeland vertoefde. Zij voegde er een brief
bij, dien de schrijfster in extenso afdrukt,
en die een gevoelig document is uit de „re
volutie" van Tachtig. Na te hebben gezegd,
dat de criticus van „De Gids", de heer Van
Hall, er „onbetwistbaar dichterlijk talent"
in bespeurde en dat het in „De Nieuwe
Gids" jubelend was besproken door Frede-
rik van Eeden en Willem Kloos, vervolgt de
moeder van Gorter:
„En nu wat i k vind? Ik ben er zeer,
zeer mee ingenomen, ik heb mij moeten
gewennen aan veel vreemds, maar dat is
zeer gemakkelijk gegaan, en nu heb ik èn
den dichter èn mijn zoon zeer lief in dat
gedicht, evenals ik mijn man heb liefgehad
in zijn werken". (Men herinnert zich, dat
Simon Gorter de verdienstelijke schrijver
was van journalistieke schetsen, waaruit
na zijn dood een „keurbundel" verzameld
werd door H. de Veer, en vervolgens van
een gevoelig reis-dagboek „Arcachon" en
van twee bundels „Letterkundige Studiën".
Simon Gorter, geboren in 1838, stierf in
1871, toen zijn zoon Herman nog een school
kind was).
Geertruida Carelsen eindigt haar schets
met de woorden: „Na dien tijd (van het
verschijnen van „Mei") heb ik Herman wei
nig meer ontmoet; ik weet alleen, dat hij,
na Douwe's dood, blijkbaar dubbel de ver
antwoording gevoeld heeft, hartelijk te we
zen voor hun moeder".
Er staan nog meer gevoelige schetsen in 't
flinke boek der bejaarde schrijfster, dat bij
H. D. Tjeenk Willink te Haarlem
het licht zag, maar vooral aan de hier ge
resumeerde bladzijden dankt het bekoorlij
ke werk een bijzondere historische betee-
kenis. De stijl van Geertruida Carelsen is
zeer eenvoudig en zuiver.
Men komt ter conferentie met de begeerte,
om er voor het eigen nationaal belang, of wat
men daarvoor aanziet, munt uit te slaan.
Men richt het oog alleen op de oogenblikke-
ïijke mogelijkheid, om voor eigen binnenland-
sche toestanden voordeel te trekken uit de
heerschende crisis. Om het gemeenschappe
lijk belang maalt men niet.
Dat dit kortzichtige politiek is, spreekt van
zelf, Want op den duur is juist de behartiging
der gemeenschappelijke belangen de onafwijs
bare voorwaarde voor het eigen nationaal be
lang. Het moge voor het oogenblik voordeelig
zijn, om eigen zin onbeperkt door te drijven,
op den duur straft zulk een politiek zichzelf.
Het economisch en financieel leven der ver
schillende volken is nu eenmaal veel te veel
ineengegroeid en in wederzijdsche afhanke
lijkheid geraakt, om een uitsluitend nationale
politiek te gedoogen.
Maar men ziet dit niet of wil althans daar
naar niet handelen, noch zich eenig oogen-
blikkelijk offer getroosten.
Daartoe is het besef der internationale
saamhoorigheid nog veel te zwak.
Elk volk jaagt uitsluitend zijn eigen doel
einden na, zoowel te Genève als te Londen.
Zóó kan er echter van werkelijke samen
werking voor de behartiging der gemeen
schappelijke belangen geen sprake zijn.
En evenmin van duurzame verbetering in
den bestaanden toestand."
Het spijt ons, dat zélfs het blad van den
heer Colijn tot deze mismoedig stemmende con
clusie moest komen.
Echter: alleen zin voor de werkelijkheid kan
ons redden; vriendelijke en prettige camoufla
ges brengen ons nog maar steeds verder van
huis.
De te Londen en Genève vergaderende heeren
mogen eindelijk eens inzien, dat zij een voor héél
de geordende samenleving levensgevaarlijk spel
spelen.
Zij schijnen zich van dit groote gevaar nog
steeds niet voldoende bewust.
Getuige het verloop der Londensche confe
rentie.
De vice-admiraal, commandant der marine
te Willemsoord, C. J. E. Brutel de la Rivière,
heeft d.d. 12 Juli de volgende bekendmaking
uitgevaardigd aan het militaire personeel be
neden den rang van officier bij de marine, in
het bijzonder aan hen, die georganiseerd waren
in den Bond van Korporaals en den Bond voor
Minder Marinepersoneel:
„Door het verschijnen van het blaadje „Het
Anker" op Vrijdag 7 Juli j.l. heeft een groep
personen, die tot de marine behoord hebben,
gemeend het personeel in de twee met name
genoemde bonden georganiseerd een grooten
dienst te bewijzen. Zij werpen zich op als red
ders in den nood van het Marine-Bondsgebouw,
zij roepen de militairen op om dat gebouw,
thans in handen van socialisten, geldelijk te
steunen, gebruik te maken van een „informa
tie-bureau" door een hunner ingesteld.
„Zooals u uit enkele bekendmakingen reeds
is gebleken, heb ik u aanstonds gewaarschuwd
om daar niet op in te gaan. Uw zoogenaamde
redders ontzien zich niet u op te zetten tegen
de voorschriften van hoogerhand gegeven,
maar zeggen er niet bij, hoe zij u zullen helpen
voor geval gij als gevolg van zulke handelin
gen op korten termijn uit den dienst zyt ver
wijderd.
„Het gebeurde in de verloopen maanden
heeft u wel zeer duidelijk getoond, dat het ge
zag niet voornemens is een voetbreedte te wij
ken, voor wie ook en de ernstige gevolgen daar
van hebben verschillende personen in de ma
rine ondervonden.
„Het werkelijk militair-zijn en derhalve
steunen van het gezag, blijkt uit daden als
het zich afwenden van hen die aansporen om
de overheid te nestrijden.
„In het bijzonder is het de taak van alle
gegradueerden om oplettend en waakzaam te
zijn, opdat een beweging als die, welke thans
van buitenaf zich openbaart, bü het personeel
geen weerklank vindt. Op hen rust wel in de
eerste plaats de plicht door tusschenkomst
van hun divisiechef hun commandant op de
hoogte te brengen van wat wordt opgemerkt.
„Door de actie van die mannen heb ik mij
genoodzaakt gezien het Marine-Bondsgebouw,
dat juist sinds korten tijd het karakter van een
militair vereenigingsgebouw begon te verkrij
gen, thans voor u te verbieden.
„Tot diegenen onder het personeel die ge
neigd mochten zijn te vertrouwen op de wijze
van behartiging van hunne belangen als in
„Het Anker" aangegeven, richt ik dit waar
schuwend woord. De voorschriften door den
minister van Defensie voor de belangenver-
eenigingen gegeven verzekeren ten volle een
loyale behartiging uwer belangen in die ver-
eenigingen.
„Ten aanzien hiervan en van het lidmaat
schap van die vereenigingen, het zitting nemen
in de besturen, behoeft geen oogenblik vrees
te bestaan, mits men als getrouw dienaar van
het wettig gezag zich overeenkomstig de letter
en den geest van die voorschriften gedraagt.
„Mocht daaromtrent bij de besturen eenige
onduidelijkheid bestaan of onzekerheid wat ge
oorloofd is, dan kunnen deze moeilijkheden bij
mij worden voorgebracht en zal ik daaromtrent
voorlichting doen geven, zooals ik ook reeds
voor de Vereeniging van Onderofficieren een
maatregel heb getroffen."
Het pad van den prikkeldraad-spanner
gaat over.... prikkeldraad!
Wij ondervinden dat dagelijks:
geen voortdurend heftiger geprikkeld en ge
prikt wezen dan de prikkeldraad-redacteur!
Nu hebben wij t bij enkelen onzer lezers
weer verkorven met ons prikkeldraadje over de
voetbal-feestvierders, die tot de ontdekking
kwamen, dat de autobus „toch voordeeliger"
was dan de trein, aangezien ze dank zü de
goedkoopte van de bus voor t zeifde geld,
dat ze anders aan spoorkaartjes kwijt zouden
zijn, te Haarlem nog een Lucullusmaal konden
verorberen.
Een behoorlijk christenmensch huivert bij
het lezen van de beschuldigingen en insinua
ties, welke zoo'n enkel stukje prikkeldraad een
zich dood-onschuldig wanenden redacteur be
zorgen kan:
het stoute stukje zouden wij b.v. „tegen be
ter weten in" geplaatst of overgenomen heb
ben; wij waren wel degelijk op de hoogte van
de „betere koopmanschap" bij de directie der
Nederlandsche spoorwegen;
hebben wij, zoo wordt er erger dan on
deugend gevraagd, de directie der Spoor
wegen willen treffen? was het prikkeldraadje
misschien niet bedoeld als reclame voor auto
busondernemers?
De geachte inzender had nog één stapje ver
der kunnen gaan en doodgemoedereerd kunnen
vragen, hoeveel cent per regel wij van autobus
ondernemers voor ons prikkeldraadje hebben
ontvangen.
Een andere inzender behandelt ons mensch-
lievender:
hij stelt ons kort en zakelijk de vraag, of wij
niet eens onderzoeken willen, waarom de Ne
derlandsche Spoorwegen niet en de autobus
exploitanten wel concurreeren kunnen.
Kijk! Da&rover valt te praten. En daarom
in gemoede:
het is vreeselijk jammer, dat de Nederland
sche Spoorwegen gedwongen zijn, een groot
aantal hoogst onproductieve lijntjes te blijven
exploiteeren, terwijl autobusondernemers be
grijpelijkerwijze op de drukste trajecten para
siteeren en juist daér den Spoorwegen de hevig
ste concurrentie aandoen; wij erkennen ten
volle en met voldoening! dat de directie
der Nederlandsche Spoorwegen haar personeel
een menschwaardig bestaan geeft en verzekert
en bovendien haar materiaal in uitstekende
conditie houdt, dingen, die niet van lederen
autobus-exploitant gezegd kunnen worden.
Maar (en nu spreken wij uit ondervinding)
de zin voor koopmanschap laat bij de directie
der Nederlandsche Spoorwegen vaak veel te
wenschen over; men is niet soepel, men is niet
coulant genoeg, en op sommige beslissende mo
menten geeft men den besten bevorderaars
van het spoorwegverkeer een knauw, waar de
zen voor geruimen tijd genoeg aan hebben.
Lagere instanties corrigeeren vaak de hou
ding der directie!
Er is in de laatste jaren ontegenzeglijk
al veel verbeterd, maar we zijn nog lang niet
waar we zijn moeten; er dient tusschen
spoorweg-directie en menschelijk vervoer-ma-
teriaal meer als van mensch tot mensch ge
sproken te worden; men moet, in den goeden
zin van het woord, meer koopmanschap be
trachten.
Indien de directie der Nederlandsche Spoor
wegen meer menschelijk en minder
ambtelijk werd, zou er nog heel veel auto-
bussen-concurrentie te weerstaan zijn.
Het Engelsche oorlogsschip „Exeter" is Don
derdag voor een bezoek aan Antwerpen de
Schelde opgevaren.
Naar verluidt zou de commandant van het
schip voor het opvaren van de Schelde geen
toestemming hebben gevraagd van de Neder
landsche regeering.
Indien dit inderdaad zoo is, waaromtrent
nog geen volkomen zekerheid bestaat, moet
deze nalatigheid volgens de „Msb." ongetwij
feld als een vergissing worden beschouwd van
den betrokken commandant, die blijkbaar dan
niet voldoende met de aardrijkskunde van
Europa op de hoogte was.
Intusschen is het dan toch een zeer laakbare
vergissing en de Nederlandsche regeering zal
dan ook naar onze meening zeker niet na
laten de Engelsche regeering daarop te atten-
deeeren.
De Commissie van den Retraite-Bond voor
Kerkzangers deelt mede, dat dit jaar de Re
traites zullen worden gehouden te Bergen van
19—22 Augustus en te Noord wij kerhout van 10
13 November.
Zij die zich voor deelname wenschen op te
geven, gelieven dit even te berichten aan den
secretaris, den heer J. A. J. Erftemeijer, Kei
zersgracht 21 te Amsterdam C.
Verdere mededeelingen enz. worden dan toe
gezonden.
Wij rekenen dit jaar weer op een groote deel
name.
Naar we vernemen zal aan de achtste
Nationale Bedevaart naar Dokkum, op Zondag
en Maandag 6 en 7 Augustus, ook worden deel
genomen door Z. H. Exc. Mgr. Th. van Roos
malen C.S.S.R., Apostolisch Vicaris van Suri
name.
De heeren Vincent Berghegge en Willem
Huysmans als directeuren hebben opgericht het
„Residentie-TooneeL"
