De Koningin-moeder 75 jaar
Herinneringen van een vorstin
De grootmoeder
Groot voorbeeld
1858-2 AUGUSTUS-1933
Liefde voor misdeelden
Catharina van Rennes
DE JARIGE BRUID
Grootsche feesten
Koninklijke geschenken
HERHAALDE WENSCH
Bij de zangles van een prinsesje
Het eerste „officieele" bezoek
Wat een moeder aan haar
dochter leerde
Toen de Kleindochter van Koningin Emma geboren werd
De hoogste titel van Koningin
Emma was en bleef „Koningin-
Moeder"
Koningin Emma op Dekkerswald
in 1928
Verloving, huwelijk en eerste
officieel optreden
De verloving
Het huwelijk
De Koningin-Moeder in Amsterdam in 1928
rëüïSiSifi
^iiiwaaM»
Moeder de tentoonstelling in de Lakenhal nog
niet naar wensch had bezichtigd.
Deze vrouwe leeft waarlijk in het hart van
haar volk. Een bezoek aan de Amsterdamsche
toenmalige achterbuurten als Willemstraat.
Zandhoek enz. was immer karakteristiek door
dat overspringen der sympathie van hart tot
hart. Een meisje dat haar bloemen kwam aan
bieden in stijf gestreken jurkje met oranjelint
wist ze dadelijk op haar gemak te zetten door
een vriendelijk Woord, en vertrouwelijk gebaar,
vóóral door haar goedig-lachende oogen ach
ter de brilleglazen. De vrouw uit het volk durf
de haar te naderen. By haar bezoek aan scho
len en weeshuizen, aan ziekeninrichtingen en
gestichten konden de autoriteiten nimmer pre
cies rekenen op gemaakte indeelingen van het
bezoek. Want als de Koninklijke Vrouwe haar
belangstelling op iets gevestigd had, stoorde zij
zich niet immer aan de klok en vroeg meer
malen verder te mogen zien, óók wat niet voor
haar komst was gereed gemaakt.
Zij weet Nederland onder de regeering harer
dochter gelukkig bestuurd. Zij weet ons volle
ontkomen aan den wereldkrijg en temidden van
de huidige wereldcrisis nog wils- en daadkrach
tig om alle moeilijkheden het hoofd te bieden.
Het verleden, waarop zy terugziet, was een tijd
perk van zegen, de toekomst die zij mede heeft
voorbereid, blijft hoopvol.
Op 2 Augustus 1858 als vierde dochter van den
regeerenden vorst van Waldeck-Pyrmont, Georg
Victor en diens gemalin Helene, prinses van
Nassau, geboren, voltooit Koningin Emma thans
haar vijfenzeventigste levensjaar.
Meermalen, o.a. bij haar gouden jubileum in
1929, is duidelijk uitgekomen hoe groot de aan
hankelijkheid van ons volk jegens de Koningin
Moeder is. Sedert 26 Oct. 1878 de Koninklijke
Boodschap verscheen welke het huwelijk van
Koning Willem III met Koningin Emma aan
kondigde is het woord bewaarheid geworden
door den Koning tot haar gesproken bij haar
komst: „dat geen Koningin ter aarde.... rijker
was dan zij, rijk aan liefde, vereering en ove
rige hartelijkheid van een roemrijk, eerlijk,
trouw volk."
God heeft haar vele jaren voor ons land en
voor de Koninklijke Familie gespaard.
Lief en leed heeft zij met velen meegemaakt.
Zij heeft mogen zien welke rijke vruchten haai
levenstaak heeft afgeworpen. Moge haar levens
avond bestraald blijven door den voorspoed van
haar volk.
Zooals wij reeds opmerkten, het hart der Ko
ningin-Moeder trok naar misdeelden. weezen,
zieken. Haar hart zette haar aan tot goeddoen.
Oranje-Nassauoord, het sanatorium voor long
lijders, is daar een van de vele voorbeelden
van; in Amsterdam kennen we 't Emma-Kin-
derenziekenhuis. In die huizen dragen haar ar
men naar de zieken bloemen. Haar handen dee-
len aan de ouderen versnaperingen, aan de
jongeren speelgoed uit. Maar bovenal verkwik
ken haar glimlach, haar meevoelende sympa
thie, haar vriendelijk opwekkend, belangstel
lend woord. En als zij dan zoo opgaat als 't wa
re in haar taak om wat zon te verspreiden in
een omgeving van treurnis, of om te deeien in
de opgewektheid en het leven van anderen, dan
vergeet zij den tijd die voortsnelt, dan let zij
niet op regelen van protocol, dan vergeet zij
zelfs de indeeling van het programma....
En ziehier wat wij schreven op haar zeven
tigsten verjaardag:
„God heeft haar vele jaren voor ons land
en voor de Koninklijke Familie gespaard. Zij
heeft mogen beleven hoe rijke vruchten haar
levenstaak heeft afgeworpen gedurende de nu
meer dan 25-jarige regeering harer Dochter. Op
2 Augustus 1858 als vierde dochter van den
regeerenden vorst van Waldeck-Pyrmont Georg
Victor en diens gemalin Helene. prinses van
Nassau, geboren, voltooide Koningin Emma dus
heur zeventigste levensjaar. Nog een harer vijl
zusters is thans in het leven en woont op het
slot Schönberg in het Oderwald. Haar eenigste
broeder Friedrich zu Waldeck und Pyrmont leeft
ook nog met zijn echtgenoote op het residentie
slot Arolsen.
Moge aan de Koninklijke Vrouwe, aan wie ons
Nederlandsche volk zóóveel verplicht is, nog een
lange, gelukkige levensavond worden geschon
ken: moge Zij vele jaren nog gespaard blijven
voor de haren en voor ons volk!"
Wij herhalen heden dezen wensch!
tot 1 Febr. in de residentie zou verblijven. Maar
een onverwachte gebeurtenis bracht verande
ring.
De eenige broeder van den Koning, Prins
Hendrik, die stadhouder in Luxemburg was
Koning Willem was immers groothertog van
Luxemburg - zou bij het huwelijk tegenwoor
dig zijn, maar had telegrafisch doen weten, dat
hij door een lichte ongesteldheid verhinderd
was. Die ongesteldheid bleek van emstigen aard
te zijn en kort voor den oorspronkelijken datum
van het koninklijk bezoek aan Amsterdam stierf
Prins Hendrik op 13 Januari op het kasteel
Wolferdanye. 28 Januari had te Delft in de
koninklijke grafkelders de begrafenis plaats.
Hierdoor moest de ontvangst te Amsterdam tot
21 April worden ;tgesteld.
Het eerste „officieele" bezoek gold natuurlijk
de hoofdstad des Rijks.
Gedurende den hofrouw had het Koninklijk
Echtpaar op 't Loo verblijf gehouden. Tegen
den middag kwam de Koninklijke trein aan.
De toebereidselen voor de luisterrijke ont
vangst waren vele. Aan het hoofd van de uit
gebreide feestcommissiL met den burgemeester
als eere-voorzitter, stonden als bestuurders de
heeren mr. Herman J. van Lennep, voorzitter;
jhr. G. A. Tindal, onder-voorzitter, jhr. C. J. den
Tex en A. J. de Buil, secretarissen, Th. A. van
den Broeke, penningmeester; A. Caramelli, P.
J. H. Cuypers, N. Wafelbakker en A. C. Wert-
heim
Koningin Emma moet toenmaals een wit sa
tijnen kleed n et oranjestrikken gedragen heb
ben, waarover een witte mantel. Acht jonge
meisjes stonden voor een tijdelijk ontvangst
paviljoen en strooiden bloemen toen de Konin
gin met den Koning naderde. In de ontvangst
zaal, waar talrijke autoriteiten aanwezig waren,
hield de Commissaris des Komngs, toenmaals
mr. H. H. baron Röell, een welkomstrede, waar
na de burgemeester, jhr. mr. C. J. A. den Tex,
namens Amsterdam de jonge Koninginne be
groette.
had zich ook uit de burgerij zelf een com
missie gevormd, wier woordvoerder mr. Herman
J. van Lennep was. Deze zinspeelde er op dat
hij gelukkig was tot deze koninklijke vrouwe
zijn moedertaa' te mogen en te kunnen gebrui
ken, wetend vtrstaan te worden.
De Koning beantwoordde de woordvoerders.
Grootsch wr- de ontvangst; de feestelijk
heden duurden een kleine week.
„Het groote voorbeeld" is ter gelegenheid van
haar gouden jubileum koningin Emma genoemd
en wij willen dezen eere-titel thans herhalen.
Koningin Emma was een „groot voorbeeld" voor
velen in den lande!
Heden wordt H. M. Koningin Emma vijf
en zeventig jaar.
Koningin Emma.
Ons volk noemt haaf bij voorkeur de Konin
gin-Moeder.
De Koningin-Moeder....
Dat bleef haar hoogste titel.
Zij heeft met moederlijke zorgen haar kind
opgevoed. Zij heeft haar omringd met die toe
wijding, welke de ware moeder kenmerkt en
met dat gevoel van diepe verantwoordelijkheid
en hoogen ernst, welke de taak meebracht, die
reeds bij heet bereiken van den achttien jarigen
leeftijd in de handen van Koningin Wilhelmina
werd gelegd.
Haar spontane hartelijkheid en meeleven met
hetgeen anderen betrof namen onmiddellijk bij
haar talrijke bezoeken overal in den lande het
volk voor haar in. Zij werd bemind om haar
lief karakter, zij werd geëerd om haar wijs be
leid.
Haar hart trok naar misdeelden, weezen, zie
ken. Haar hart zette haar aan tot goeddoen
Oranje-Nassau-oord, het sanatorium voor long
lijders, is er een der bewijzen van. In de hoofd
stad kennen we bovendien het Emma-Kinderen
Ziekenhuis. Hoe dikwijls hebben hare handen
aan de kinderen speelgoed uitgedeeld, aan de
zieken bloemen gebracht, hoe bemoedigend klons
haar woord tot hen die leden.
Toen onze Koningin nog „prinsesje" was, ver-
scheen de Koningin-Moeder als de Regentesse
met haar dochter onder het volk. Later ver
gezelde zij zeer dikwijls Koningin Wilhelmina en
Prins Hendrik. Weer later kon de Koninklijke
Grootmoeder zich over Prinses Juliana verheu
gen. Immer was het de hartelijke vrouwe, die
aller sympathie won, die nu eens eigenhandig
een volkskind tot zich ophief, dan weer een
bloemen aanbiedende kleine spontaan een kus
gaf. Haar glimlach bemoedigde en verblijdde
ieder. Ze wist zoo wonderlijk allen, die met ze
kere vreeze tot de „Koningin" in haar opzagen,
tot zichzelf te brengen. En als ze dan zoo op
ging als 't ware in haar taak om wat zon te
verspreiden in een omgeving van treurnis of om
te deelen in de opgewektheid en het leven van
anderen, dan vergat zij den tijd die voortsnelde,
dan lette zij niet op regelen van protocol, dan
Vergat zij zelfs de indeeling van het program
ma. We hebben het eens bij de Rembrandtfees-
ten te Leiden meegemaakt dat het vertrek van
haar trein werd afgezegd, omdat de Koningin-
Ik voelde zoo, dat de Koningin-Moeder ge-
wend was, meestal alles „geprepareerd te vin
den op haar komst", terwijl het toch ook Haar
wensch moest wezen, de dingen te zien zooais
ze werkelijk zijn! r
En zelden heb ik iemand zóó intens de
les zien „meeleven" als bij dat éérste Konink
lijk Bezoek, dat tusschen twee haakjes nog
menigmaal herhaald is!!
Alles interesseerde Hare Majesteit. Zij vroeg
telkens uitlegging van de leermiddelen, en Zij
leefde heelemaal méé.
De gehooroefeningen en de trefoefeningen
op de zangladder, de oefeningen in tongvaar
digheid, de verschillende maatsoorten, 't maat-
raden en maat slaan wat bij den
5-slagsmaat nog al eens moeilijkheden gaf in
dat eerste jaar!) en de marschoefeningen met
accenten interesseerden Haar bijzonder.
Toen de kinderen weer rustig zaten, vroeg
H. M. mij zachtjes „of 't mij dérangeeren zou,
als Zij de kinderen eens tracteerde?"
„Dat vond ik juist héél aardig voor ze!"
Een wenk van de hofdame naar 'n zijzaaltje
en binnen traden: twee groote, statige la
keien met bladen vol glazen limonade en ge
bakjes, die statig gepresenteerd werden en
nét als bij. Alle kinderen in 'n minimum van
tijd verdwenen waren!
Toen werd het: vriendelijk H. M. bedanken
en liedjes zingen! Samen en alléén!
En alles interesseerde H. M. levendig, dat
was duidelijk te merken.
Het was een alleraardigst en sterkend bezoek.
Toen de klas eindelijk wéér op 'n vroohjk
marschje Aftrok, wéér met buiginkjes, nu
voor de Koningin-Moeder, en wat dieper als
gewoonlijk, bleef Hare Majesteit nog even na
praten en vertelde zij mij, dat het „Kindje
zoo dol was op de zangklas „met él die kinde
ren"! en dat zij vooral zooveel hield van de
marschoefeningen, snel en langzaam. Ten be
wijze waarvan H. M. mij vertelde, dat het Prin
sesje, wanneer zij met Grootmoeder in het Park
was, somtijds op een bank ging zitten en dan
allerlei wijsjes zong van „de les". „En me
vrouw! dan moet i k voor haar op en neer
stappen in de laan, in de maat; en dan
krijg ik straf als ik het niet goed doe. Maar
het „Kindjen" zingt soms zóó gauwl en dan in
ééns weer zoo langzaam!...."
Maar de waardeering „van de Andere zijde"
bleef óók niet uit! Hoor maar!
Na een poos, toen de verjaardag van één
der jongens op de klas door de Koningin ge
vierd werd, en er óók gebakjes en limonade
waren, zeide Juliaantje vertrouwelijk tegen
mij: „Vind u óók niet mevrouw? de limonade
van grootmoeder smaakt toch altijd lekkerder
dan die van thuis! Die is soms zoo zuur, vindt
u óók niet?"
Gelukkig kind, gelijk onze Prinses, die nog
zoo'n lieve, meelevende, meevoelende Groot
moeder heeft. Wat die Grootmoeder voor haar
in haar jeugd heeft beteekend, heb ik meer
malen kunnen peilen. Moge die innemende,
waardige Vrouwe nog lang gespaard blijven
voor ons, én voor haar lieve kleindochter!
De bekende muziekpaedagoge en componiste
wijlen Catharina van Rennes heeft bij het gou
den jubileum der Koningin-Moeder volgend
alleraardigst tafereeltje geschetst van een zang
les in het Koninklijk Paleis uit de jaren toen
zij de „Juliana-klasse" zangles gaf. Eiken Maan
dag, vijf jaar lang, werd eertijds die zangles
gegeven.
Eens op 'n keer kwam vóór de les, in de hoek-
zaal die tot garderobe der 15 kinderen diende,
een deftige lakei geruischloos op mij af, wenkte
mij omzichtig op zijde en, mij strak aanziende,
onthulde hij mij fluisterend: „Mevrouw! ik ge
loof dat H. M. de Koningin-Moeder het voor
nemen heeft de zangklasse van de Prinses te
komen bijwonen!" „O!" riep ik in eens uit, met
overtuiging, „wat gezellig dat die wil komen
luisteren! want dAt vind ik toch zoo'n lieve
vrouw!"
De lakei keek mij aan in stomme verbazing!
„Ik dacht dat D 't prettig zou vinden om dat
vooruit te wete n," zei hij toen,
beteekenend.
„O! Hare Majesteit zou net zoo dikwijls kun
nen komen als 't H. M. belieft! Ik zou het Al
tijd heerlijk vinden!"
De bode keek mij bevreemd aan, zweeg veel-
beteekenend en verdween.
Toen voelde ik, dat het mijn plicht zou zijn
geweest, hem verrukt te hebben aangestaard;
gevolgd door een dankbare-reddings-blik.
Maar dat bedacht ik te laat
Daar kwamen de kinderen de breede trap al
op springen: 7 jongens en 8 meisjes.
Uitkleeden; en in een lange rij gaan staan;
om straks bij 't sein, als naar gewoonte, op te
marcheeren naar de muziekzaal; precies vol
gens de grootte: 't Prinsesje was nummer 9.
Ik ging vooruit naar de Balconkamer, die
geheel voor de les ingericht was; de deuren
gingen open, ik nam plaats aan den vleugel, en
daar weerklonken de eerste accoorden van hun
„Entréemarsch" dien ik altijd bij him intocht
speelde.
Precies in de maat stapte de klas over de
breede galerij de zaal binnen; waarbij ik 15
buiginkjes in ontvangst had te nemen, als ze
mij passeerden.
Allen namen plaats achter de kleine Oud-
Hollandsche stoeltjes en tafeltjes (expres voor
hen gemaakt!) ik gaf een klapje in de han
den en floep! daar zaten ze allen paraat aan
hun kleine tafeltjes, waar de „notendoosjes"
van professor de Sonnaville hen al wachtten;
en vlijtig gingen wij aan het werk! En nu gin
gen de vleugeldeuren nogmaals open en daar
was H. M. de Koningin-Moeder met een Harer
hofdames!
De eerste spontane neiging van Juliaantje was
om op te springen en naar haar lieve groot
moeder toe te loopen. Maar zij bedwong zich;
kranig!
Ze was nü op lés! Aardig om waar te
nemen.
Hare Majesteit begon direct met mi) aller
vriendelijkst te vragen „of het mij niet genee-
ren zou dat Zij de les héélemaal kwam bij
wonen?" wat ik met volle overtuiging ontken
de. „Het tegendeel was waar!"
Toen verzocht Zij mij „de les toch vooral
precies zóó te geven, als ik gewend was; en
géén extra dingen met de klas te doen omdat
Zij er bü was!"
„Majesteit, ik geef mijn les zooals altijd, ik
zou 't niet anders kunnen, geloof ik."
30 September 1878 had een buitengewone uit
gave der „Staatscourant" de bekendmaking be
vat der verloving van Koning Willem III en
Prinses Adelheid Emma Wilhelmina Theresia
van Waldeck en Pyrmont, derde dochter van
den regeerenden vorst George Victor en van
hare doorluchtigheid Helena, Prinses van
Nassau.
Bij wet van 19 October 1878 was de toestem
ming verleend voor het huwelijk dat 7 Januari
1879 te Arolsen gesloten werd. Aldus waren
na vier eeuwen de beide hoofdstukken uit het
Huis van Nassau opnieuw vereenigd.
In het slot der residentie Arolsen was Prinses
Emma den 2den Augustus 1858 geboren, als de
vierde dochter van den regeerenden vorst Victor
en diens gemalin Helene. geboren prinses van
Nassau. De Koningin-Moeder had vijf zusters
en een broer. Haar oudste zuster, prinses Sophie,
stierf reeds in 1869 als meisje van vijftien
jaar. Haar tweede zrster prinses Pauline,
geboren 19 October 1855, huwde 7 Mei 1881
met den vorst Bentheim-Steinfurt. Zij over
leed in 1925. H. M.'s derde zuster, prinses
Marie, was de eerste echtgenoote van koning
Wilhelm van Wiirttemberg en overleed reeds in
1882. Haar vierde zuster, prinses Helene, ge
boren 17 Februari 1861, huwde in 1882 met den
hertog van Albany en overleed in 1922. Haar
vijfde zuster, prinses Elisabeth, geboren 6 Sept.
1873. trad in 't huwelijk met den vorst van
Erbach-Schönberg en bleef op het slot Schön
berg in Oderwald wonen.
H. M.'s eenigste broeder, vorst Friedrich zu
Waldeck und Pyrmont, bleef achter in het slot
der residentie Arolsen met zijn echtgenoote,
vorstin Bathilda, prinses zu Schaumburg-Lippe,
geb. 22 Januari 1865.
Vorstin Helene moet een hoogstaande begaaf
de vrouwe geweest zijn die met haar man aan
haar kinderen een uitnemende opvoeding gaf.
Elk der kleine prinsesjes kreeg op haar tijd
een opdracht, om met eigen handen geschenken
aan zieken, gaven ter ondersteuning aan armen
te brengen. Voor behoeftige kinderen hadden
zij kleedingstukken te naaien en dikwijls brach
ten zij een offer, om met den zelfbeheerden
spaarpot anderen, die zooveel minder hadden, te
helpen. Haar sterken zin voor 't leven der een-
voudigen, haar enorme belangstelling voor zie
ken en noodlijdenden heeft H.M. de Koningin-
Moeder stellig voor een goed deel aan deze
voortreffelijke opvoeding te danken.
Een deel van den zomer bracht men in Bad-
Pyrmont door, en hier was 't 1878, dat Koning
Willem III der Nederlanden voor 't eerst de
jonge prinses Emma leerde kennen. Door haar
charmante verschijning en haar intelligent op
treden scheen de jonge prinses indruk te maken,
want een paai weken later reeds kwam de
koning naar ^Waldeck terug, vertoefde met zijn
gevolg geruimen tijd in Arolsen en liet niets
ongedaan, om de gunst van zijn bruid te win
nen.
Om prinses Emma in staat te stellen de
Nederlandsche taal vlug te leeren, kwam pro
fessor Beynen uit Den Haag naar Arolsen over
en gaf onderricht. zy leerde, begaafd als zy
speciaal op taalkundig gebied was, onze lastige
taal. die juist door punten van overeenstem
ming. maar niet minder van sterk uiteenloo
pend verschil, ongek 'de moeiiykheden biedt,
verrassend snel. De belangstelling was daarby
van de gansche familie niet gering. Onze laat
ste koning stond op een goeden morgen niet
weinig verbaasd, toen prinses Emma Schiller's
„Lied von der Glocke" hem in 't.... Neder-
landsch declameerde! Hij haalde er kennissen
by, om ook hun te laten hooren, welk een snel
len vooruitgang zün bruid op taalkundig gebied
maakte.
Herhaaldeiyk keerde de koning in Arolsen
terug, totdat 7 Januari 1879 in de slotkapel te
Arolsen het huweiyk tusschen Koning Willem
III der Nederlanden en Prinses Emma van
Waldeck-Pyrmont werd voltrokken.
De staatscourant van 18 Dec. 1878 had aan-
gekondigd, dat het Koninklijke Echtpaar van
20 tot 25 Januari te Amsterdam en van 27 Jan.
Een gezaghebbende pen schreef van haar, dat
ons volk aan de belangeloosheid, aan het zelf-
vergeten van de Koningin-Moeder alles ver
schuldigd is. Zij heeft den Koning niet alleen
een gelukkigen levensavond bezorgd, maar wat
meer is, zy heeft gezorgd dat een goede herin
nering is overgebleven aan de laatste jaren van
zyn regeering. zy heeft hem een troonopvolger
geschonken en aan het volk een nieuw Vorsten
huis, waarin de Oranjes zouden voortleven, zy
heeft in hoogste wijsheid daarop voor de Ko
ningin geregeerd, den steun, dien zij, jong nog,
daarby noodig had, vindend bij God, in het
bewustzijn, dat zij het deea voor haar dochter,
in haar naam en voor haar volk, en dat het dus
van haar regentschap zou afhangen, hoe de
Koningin straks haar land en haar volk zou
vinden en hoe deze het in het belang van beide,
zou regeeren. Het regeeren zou deze toch leeren
van haar, de moeder die zoo by uitstek ver
stond zich als moeder te doen liefhebben en uit
liefde te doen gehoorzamen door haar dochter
maar die daarbij niet alleen predikte door
haar woord, maar predikte door haar daad; t
regeeren dat zy zelf deed. Eens haar uur geko
men, heeft de dochter geregeerd, naar moeders
voorbeeld, in hoogste wijsheid thans aan haar
zelve overgelaten door die moeder, wel wetend
als deze deed, dat haar kind voor haar taak rijp
was, dat deze aan haar met vol vertrouwen kon
worden overgelaten niet op grond van de doode
wet en den leeftyd, maar van de levende wet
van het weten en kennen.
