Weelde van bloemen en fruit
Het haringbedrijf in crisistijd
De Rijksdagbrand
Jaardienst Kardinaal van Rossum
Poover resultaat
DE TENTOONSTELLING
IN NAALDWIJK
IN WITTEMS KLOOSTER
WOENSDAG 30 AUGUSTUS
De maatregelen van het buitenland
drukten den uitvoer
De Noordzee-conventie
De Duitsche maatregelen
Kingsford Smith naar
ons land
Aan boord van de „Pelikaan"
De puf-visscherij
Uitvoer naar Rusland
DE INDISCHE SALARISSEN
Verdere korting in overweging
NATIONAAL HULDIGINGS-
DEFILE
Militairen kunnen deelnemen
DE JAARBEURSPLAAT
WINKEL EN WERKPLAATS
UITGEBRAND
De inventaris een prooi der
vlammen
TEGEN EEN PAAL GEREDEN
Motorrijder op slag gedood
WETHOUDER DREES
GAAT HEEN
HET BEEN VAN „DEN PIJN"
Niet gebroken
„DE GELDERLANDER"
PRINSES JULIANA
Mr. Franqois Pauwels, raadsman
van Van der Lubbe?
PROF. IR. J. GOUDRIAAN
Geen directeur van de K. P. M.
MINISTER CQLIJN VAN
VERLOF TERUG
VERHUIZING DEPARTEMENT
VAN ONDERWIJS
TOENEMEND LUCHTVERKEER
In het binnenland
Heilgymnastiek en massage
Ondanks crisis leven durf en
energie in den Westlander"
De groote beteekenis
van dit wonderland
WAT IS
B I A R LITA
EN
DECALUMEN
Ontroerende plechtigheden op de
plaats, waar het overschot van
Neerlands Kerkprins rust
Kolonisatie op Nieuw-Guinea
Opening van 't museum
Hooge belangstelling
De afwezigheid van Kardi
naal Sumasoni
Dinsdag heeft de Reedersvereeniging voorde
Nederlandsche Haringvisscherij in Den Haag
haar achttiende jaariyksche vergadering ge
houden.
De voorzitter, de heer W. Richter Uitdenboo-
gaardt, hield een openingsrede waaraan het
volgende is ontleend:
In 1932 hebben 238 haringschepen aan het
visscherijbedrijf deelgenomen en tezamen
556.568 kantjes haring binnengebracht tegen in
het vorige jaar 289 schepen met een vangst
van 762.695 kantjes.
Per vaartuig heeft de gemiddelde vangst in
1931 alzoo bedragen 2639 en 1932 2337 kantjes
haring. Bij een mindere vangst van 300 kantjes
per schip slechts een prijsverhooging van
ƒ0.75 per kantje.
Deze cijfers stellen duidelijk in het licht, dat
de exploitatie van ons visscherijbedrijf weer
een poover resultaat heeft opgeleverd.
In aanmerking genomen de ontzaglijke
moeilijkheden waarmede het haringbedrijf in
1932 te kampen heeft gehad, als daar zijn de
stagnatie in den handel door de Duitsche de-
viezenbeperkingen en de plotselinge verhoo
ging op 26 September 1932 van het Duitsche
invoerrecht van 3 op 9 R.M. per ton, moet het
nog tot tevredenheid stemmen, dat een alge-
meene stopzetting van het bedrijf is voor
komen.
In groote mate is zulks te danken aan de
eindelijk tot stand gekomen Rijks-steunver-
leening, waarbij een crediet van 2'/2 millioen
gulden ter beschikking van de Reedersvereeni
ging voor de Nederlandsche Haringvisscherij
werd gesteld met het doel, de reeders indivi
dueel in de gelegenheid te stellen hun aange
voerde haring tijdelijk uit de markt te houden
en een geleidelijke likwidatie van de voorraden
te bevorderen.
Wel was deze steunverleening allesbehalve
ideaal, getuige, dat van de na 26 September
gevangen 400 000 kantjes- haring slechts voor
65.000 kantjes van het crediet werd gebruik^
gemaakt, zoodat dan ook van de beschikbaar
gestelde 2% millioen, slechts 560.000 is op
genomen, maar vast staat, dat door dezen re-,
geeringsmaatregel eene oogenblikkelyke dé-
bócle in het bedrijf is voorkomen.
Hoewel de geheele haringvoorraad reeds in
Maart door de reederijen geruimd en in koop
manshanden was overgegaan, ondervindt de
finale afrekening der combinatie-1932 nog ver
traging door gevraagd betalingsuitstel van een
viertal handelaren.
Bij de betalingsmoeilijkheden die Duitsch-
land onzen handel veroorzaakt en de reusachti
ge verhooging van het invoerrecht op gezou
ten haring, komt nu nog het steeds sterker
autarkisch optreden van ons nabuurland. Het
vorig jaar hebben de Duitsche reederijen, daar
toe in staat gesteld door 's Rijks schatkist, hun
vloot met 30 motorschepen kunnen uitbreiden
en thans is op de Duitsche ryksbegrooting op
nieuw 6 millioen R. M. uitgetrokken voor ver
deren aanbouw van 50 haringschepen. Zoo
wordt de Duitsche visschery gesteund. En bij
dit alles komt nu nog dat Duitsche trawlers
hun haring te IJmuiden komen markten. Deze
haring wordt in verschen toestand aangevoerd
en kan als zoodanig vrij van invoerrecht naar
Duitschland worden uitgevoerd.
Het negatieve resultaat inzake het Duitsche
invoerrecht op gezouten haring, door onze Re-
geeringsonderhandelaars bereikt, is van vol
doende bekendheid.
Afgezien van deze mislukte onderhandelin
gen achten wij de heele invoerrechtverhooging
van de Duitsche Regeering een ernstige mis
greep; want de Deutsche Heringshandlungsge-
sellschaft mag onze concurrentie wat minder
drukkend ondervinden, een niet te loochenen
feit is en blijft het, dat door het duurder wor
den van de pekelharing in Duitschland, de
toeneming van de Duitsche trawl-visscherij in
sterke mate zal worden bevorderd.
Staan onze Regeering nu geen middelen ten
dienste, b.v. door contingenteering van dezen
geweldigen Russischen invoer dit land te dwin
gen Nederlandsche producten te koopen en
opent de clearingwet niet den weg om een
transactie te financieren?
Willen wij den strijd om het bestaan voort
zetten met eenige kans op succes, dan moeten
wij alle krachten inspannen om nieuw afzet
gebied voor ons product te zoeken en te ver
krijgen, wij hebben dringend noodig een com
pensatie voor het voor een belangrijk deel ver
loren Duitsche gebied.
Daarna hield mr. J. H. Kiewiet de Jonge,
advocaat te 's-Gravenhage, een inleiding over
de Noordzee-conventie.
De strekking van deze inleiding was, opnieuw
de noodzakelijkheid van wijziging der Noord
zee-conventie in het licht te stellen.
Alvorens tot de bespreking der noodzakelijke
wijzigingen zelve over te gaan, heeft mr. Kie
wiet de Jonge een historische beschouwing van
het ontstaan der conventie gegeven en haren
inhoud en uitwerking in de praktijk in den
breede behandeld.
Aan de hand van de praktijk der conventie,
welke in verschillende opzichten bevredigend
werd genoemd, zijn tenslotte de leemten en ge
breken en de in verband daarmee noodzakelijke
wijzigingen naar voren gebracht.
Van deze noodzakelijk geachte wijzigingen
worden hier als voornaamste genoemd:
le. Uitbreiding der in de conventie vastge
stelde grenzen in Noordelijke, zoowel als in
Zuid-Westelijke richting. (Het Engelsche ka
naal valt er thans buiten, hetgeen niet In over
eenstemming met de eischen der praktijk is.)
2e. In stede van den thans zeer stringenten
tekst van Verschillende der materieele bepalin
gen (b.v. het verbod van bendelen van of op
lichten van eens andermans vischtuig), welke
in de praktijk niet zijn na te leven dan tot
schade van de visscherij zelve, ware een meer
soepele redactie aan te Wtengen, gegrond op
het begrip „goede zeemanschap" of „goed vis-
schermansgebruik".
3e. De omslachtige regeling van de berging
van vischtuig ware te vervangen door eene. die
zich beter bij de bestaande gebruiken aansluit,
zooals deze b.v. tot uiting komen in het tus-
schen de Nederlandsche en Duitsche belangheb
benden bestaande „vischloon-contract".
4e. De invoering van eene eenvoudige rechts
pleging tot beslechting van de schade-aanspra
ken, waardoor in tegenstelling met den be-
staanden toestand, „snel, goed en goedkoop"
recht in alle betrokken landen zal kunnen wor
den verkregen.
BANDOENG, 29 Aug. (Aneta). Wij vernemen
dat met het K.L.M.-vliegtuig „De Pelikaan"
dat op 6 September a.s. uit Bandoeng zal ver
trekken onder den eersten piloot Blaak als pas
sagier voor Amsterdam heeft geboekt de Deken-
de wereldvlieger uit Australië de heer Kings
ford Smith.
In Engeland schijnt het nu toch ernst te
worden inzake den aanvoer van ondermaatsche
visch. De plannen van de Britsche Regeering,
wat betreft het vaststellen van een minimum-
maat voor visch, gaan geheel parallel met de
destijds uitgebrachte adviezen van de Commis
sie voor de haringvisscherij; alleen in zake de
vergrooting der maaswijdte van het treilnet
neemt onze Commissie een ander standpunt in.
Hoe moeten wij ons de toekomst van ons be
drijf indenken? Toen mij in het vorige voor
jaar, maanden voor den aanvang van de nieu
we campagne, als voorzitter werd medegedeeld,
dat de Regeering plan had 50.000 kantjes
maatjesharing (welk kwantum ik adviseerde
tot de helft te reduceeren) in koelhuizen op te
slaan, met de bedoeling steun aan de markt
prijzen te geven en tegelijkertijd de venters te
gemoet te komen, die geklaagd hadden over
onvoldoenden voorraad van haring tegenover
de bestaande binnenlandsche vraag; toen be
stond bij het hoofdbestuur goede moed, dat wij
een daadwerkelijken steun van onze Regeering
mochten verwachten.
Daarna zijn ons meermalen van regeerings-
zijde overwegingen tot steunverleening, veelal
met daaraan gepaard bezwarende voorwaar
den, medegedeeld, doch telkens hebben wij,
wanneer het op daden, dus op het definitief
afsluiten eener overeenkomst aankwam, een
angstvallige terugtrekkende beweging moeten
constateeren.
Eenige reden voor deze afwijzende houding
moge gelegen zijn in de omstandigheid, dat
enkele deelnemers aan de Rijkscredietregeling
1932 aan hunne verplichtingen nog niet hebben
voldaan, immers is dientengevolge de Reeders'
vereeniglng niet in de gelegenheid het saldo,
groot 61.900.aan den Staat te voldoen, ten
zeerste betreuren wij zulks te moeten erkennen.
Toch meenen wij in alle bescheidenheid de
vraag te mogen stellen of dit nu een reden
mag zijn om het gansche haringvisscherybe-
drijf, dat met zijn uitgebreide vertakkingen
zooveel duizenden menschen brood verschaft,
in deze abnormaal moeilijke tijden geheel aan
zijn lot over te laten?
Onophoudelijk hebben wy onze Regeering
voorgehouden, dat ophouden, blokkeeren van
haring, verleden jaar doeltreffend middel toen
halverwege de campagne het Duitsche invoer
recht verdrievoudigd werd, thans geen doel
kan treffen, doch dat wy nu alleen gebaat kun
nen zyn door belangrijke uitbreiding te geven
aan ons afzetgebied.
Het moge waar zijn, dat de Sovjet Unie het
eerste halfjaar 1933 meer orders in ons land
heeft geplaatst dan in 1932, de invoeroverschot-
ten bedroegen in 1931 en 1932 tezamen het
respectabele cijfer van 98 millioen.
BATAVIA, 29 Aug. (Aneta) In verband met
de bestaande mogeiykheid, dat de salarisher
ziening niet gereed zal zy'n op 1 Januari 1934,
is verdere salariskorting in overweging.
In de dezer dagen verschonende legerorders
wordt bekend gemaakt, dat geen bezwaar be
staat tegen het deelnemen van militairen, al
dan niet in uniform gekleed, aan het nationaal
huldigingsdefilé, dat op 9 September a.s. in het
Stadion te Amsterdam zal worden gehouden.
Het jaarbeursaffiche is weer present. Thans
is het ontworpen en uitgevoerd door de sier-
kunstenares Agnes Canta. Zwart, blauw en geel
op wit zyn de kleuren. Het embleem van de
jaarbeurs, de U met den Mercuriushoed, zweeft
tegen een zeer bewogen, duistere wolkenhemel.
Een zwarte wolk (de crisis?) is overheerschend.
maar zij vertoont een rand van lichtOp
timisme quand même. De kleuren-combinatie
zal de prent doen opvallen.
Gistermorgen te ongeveer half negen ont
stond door tot dusver nog onbekende oorzaak
brand in ,den winkel annex werkplaats van
den heer F. Kleysen te Weerseloo. In den win
kel en de werkplaats was aanwezig een aantal
naaimachines, rijwielen, radio-apparaten en
maaimachines terwijl tevens nog een motor
fiets, een auto en een dorschmachine in de
werkplaats waren ondergebracht. Het vuur
greep zoo snel om zich heen. dat het onmoge
lijk bleek iets van beteekenis te redden. In een
half uur tijd was nagenoeg alles een prooi der
vlammen geworden. Het perceel was tegen
brandschade verzekerd. Het is niet bekend of
ook de aanwezige voorraden verzekerd waren.
Maandagmiddag te ongeveer half zes is op
den Fruitweg nabij de Wouwermanstraat te
's-Gravenhage de 23-jarige schoolknecht van
de Contrölewoningen L. W. de J., wonende aan
den Fruitweg, toen hy op een motorrywiel
proeven van snel ryden wilde afleggen, zoo
danig tegen een paal van de verlichting ge
reden, dat hy op slag gedood werd. Het slacht
offer was gehuwd.
Naar het „Handelsblad" verneemt heeft de
wethouder van financiën en openbare werken
te 's-Gravenhage, de heer W. Drees, uitdruk-
keiyk verklaard als wethouder ontslag te zul
len nemen in verband met zyn Kamerlidmaat
schap. De begrooting voor 1934 zal hy niet
meer verdedigen.
Uit deze mededeeling zal men de gevolg
trekking moeten maken, dat de heer Drees.
welke verwikkelingen er ook bij de verkiezing
van een nieuwen wethouder mogen ontstaan,
in geen geval zal aanblijven.
mi
Het is ons een verheugenis allen die belang
stellen in het wel en wee van ons nationaal
rennerscorps en bijzonderlijk in dat van een
zijner eminentste leden, den Tilburgenaar
pynenburg. beter bekend onder zyn sportnaam
„den Pyn". te kunnen mededeelen dat het on
geval dezen renner overkomen niet zulke fu
neste gevolgen gehad heeft als sommigen had
den willen doen gelooven.
Zijn been namelijk, waarvan het heette, dat
het zou zijn gebroken, biykt nog alleszins in
orde, behoudens een kneuzing, welke zeer spoe
dig te verhelpen schijnt te zyn.
Hcezeer dit bericht opluchting gebracht heeft
moge afgeleid worden uit het feit, dat een Bra-
bantsch blad schreef, „de beteekenis van dit
ongeluk is maar al te duidelyk: negen van de
tien kansen dat Pijnenburg voor de wielersport
verloren zou zijn, wat een slag zou beteekenen
voor het Zuiden, doch tevens voor de geheele
wielersport-"
Het Zuiden en de wielersport mogen thans
herademen!
Met ingang van 1 September a.s. zyn be
noemd tot directeur der N. V. Mij. „De Gelder
lander" te Nijmegen de heer J. F. v. d. Broek,
thans waarnemend directeur en tot hoofdredac
teur de heer H. J. Vlooswijk, thans waarne
mend hoofdredacteur.
H. K. H. Prinses Juliana heeft gistermid
dag de vergadering van den Raad van State
bygewoond.
Naar wij vernemen is de heer Francois Pau-
wel door familie van Van der Lubbe aangezocht
om als zyn raadsman op te treden.
Mr. Pauwels heeft zich in verband hiermede
in verbinding gesteld met mr. Branting en mr.
de Moro Giafferi.
In zeaere kringen heeft men zich in Neder
land voor Van der Lubbe geïnteresseerd en het
betreurd, dat geen Nederlander voor v. d. Lubbe
kan pleiten. Dit bezwaar meent mr. Pauwels
echter te kunnen ondervangen, door zich ais
getuige a décharge te laten dagvaarden.
Ten spoedigste zal mr. Pauwels zich met den
aangewezen verdediger van Van der Lubbe in
verbinding stellen, om een en ander te bespre
ken. Een dezer dagen zal hy naar Parys ver
trekken om het materiaal, in het bezit van mr.
Moro, te bestudeeren. De heer Moro Giaf
feri is een persoonlijke vriend van mr. Pauwels.
indertijd schreef hij bij de Fransche vertaling
van „Ambtsgeheim" een voorwoord.
Nar aanleiding van het „Volk"-bericht, dat
prof. ir. J. Goudriaan zou worden benoemd tot
president-directeur van de Koninkiyke Paket-
vaart Maatschappij, wordt ons van bevoegde
zyde medegedeeld, dat dit bericht totaal uit de
lucht is gegrepen.
De minister-president, minister van Staat
dr. H. Coiyn, is van zijn kortstondig verlof
teruggekeerd en heeft gisterochtend den ge
wonen ministerraad gepresideerd.
Naar aanleiding van een bericht in de
„Nieuwsbron", welk b'ad vernam dat het Mi
nisterie van Onderwys, Kunsten en Weten
schappen, tot dusver gevestigd aan het Bezui-
denhout 30 te Den Haag, zal worden onderge
bracht in het gebouw van het Centraal Bureau
voor de Statistiek aan de Oostduinlaan wel in
de lokalen, waar tot dusver de Octrooiraad was
gevestigd, kan worden medegedeeld, dat deze
verhuizing nog wel enkele maanden zal vor
deren in verbond o. a. met de inrichting van
diverse iokalen in het gebouw aan de Oost
duinlaan voor de nieuwe bestemming.
De bureaux van enkele afdeelingen van het
departement van Sociale Zaken, waarvoor tot
nu toe nog geen ruimte was in het gebouw aan
het bezuidenhout 30, zal dan worden gevestigd
in laatstgenoemd gebouw, waarin zich een be-
langrük deel van dit departement sedert de in
stelling er van bevindt.
Gedurende de 2e helft van den zomerdienst
heeft het vervoer op de binnenlandsche lucht-
ïynen AmsterdamTwente en Amsterdam—
Groningen, hetwelk bij dat op Zeeland ach
terbleef, een belangrijke stijging vertoond.
Zaterdag j.l. boekte de K. L. M. met het
vervoer van totaal 171 passagiers een record
cp haar binnenlandsch luchtnet.
DEN HAAG, 28 en 29 Aug. Geslaagd: Mej. H.
-1, i msterdam; Mej. O. du Jour, Amster
dam; Hr. Buchli, Amsterdam; Mevr. A. J.
Bruins, Amsterdam; Mej. Th. J. Jansen, Am
sterdam; Hr. G. J. v. d. Maal, Baam; Hr. J. A.
van den Belg, Bussum; Mej. W. Allard, Den
Haag; Mej. H. Zwanenburg, Haarlem; Hr. H.
Roerdink, Heemstede; Mej. H. M. G. Reich,
Hilversum; Mej. J. P. van den Berg, Rijswijk
Z.-H.; Mej. J. W. Visser, Rijswijk, Z.-H.; Hr.
H. J. K. Leeuwerik, Zaandam; Mej. A. Loon,
Zaandam.
Dinsdagmiddag is te Naaldwyk de groote
Westlandsche Bloemen- en Fruittentoonstelling
geopend, waarover reeds eenige weken geleden
ter gelegenheid van een persbezoek aan het
Westland een en ander is meegedeeld. Niet
slechts het puikje van het Westlandsche fruit
ligt er te pronk, ook de rükdom van bloemen,
die in dit nijver gebied geteeld wordt, is met
bekwame hand, deels in combinatie met de
decoratieve druiventrossen, gearrangeerd.
Het is nog maar aan betrekkeiyk weinig Ne
derlanders bekend welk een voorname plaatu
het Westland ook op het gebied van de bloe
mencultuur inneemt. Als centrum van chrysan
then-, anjers- en trektulpenteelt wordt het
zelfs door geen ander overtroffen. En welk een
uitgelezen offerte in andere bloemsoorten het
kan doen, blijkt wel zeer duideiyk op de thans
te Naaldwyk ingerichte tentoonstelling. Behal
ve schitterende collecties dahlia's waar
onder diverse belangwekkende nieuwe varië
teiten anjers en chrysanthen noteerden wy
een zeldzame inzending amaryllis, eenige zeer
fraaie en gave vuurpyigroepen, verschillende
smaakvol over het gras van het middenperk
gevlyde passiebloemen en breede bossen vlam
mende zinnia's. Wy doen slechts een beschei
den greep. Want de tyd, die ons vóór de ope
ning voor eene bezichtiging ter beschikking
stond, was krap. Maar niet vergeten mogen
wy nog een zeer uitgebreide stand cacteeën
ééne inzending telt niet minder dan vyfhon-
derd soorten! en een buitengewoon interes
sante collectie sierpompoentjes en kalebasjes.
Met zeer veel smaak heeft de heer H. Zeil
maker de bloemen gearrangeerd, terwyl de
heer H. M. Velders de fruitinzendingen rang
schikte. Met verbazing staat men tegenover de
kolossale perziken en de enorme druiventros
sen, blauw en goud, die er in een hier en daar
met een varentje verlevendigd bed van mos
liggen. Nu de kwantiteit door de handelspoli
tieke misère van het oogenblik steeds sterker
inkrimpt, gaat de Westlandsche kweeker het
nüg meer dan vroeger in de kwaliteit zoeken.
En het is bewonderenswaard, hoe ver hy het
reeds thans in de vervolmaking van zyn pro
ducten heeft gebracht.
Bij de opening, waarby de verschillende bur
gemeesters uit het Westland tegenwoordig wa
ren ook de Haagsche burgemeester jhr. mr.
dr. L. H. N Bosch, ridder van Rosenthal, was
aanwezig, want zyne gemeente omvat ook het
oude kweekerscentrum Loosduinen heeft
allereerst de heer P. J- J. Vis, voorzitter van
de Coöperatieve Centrale Westlandsche Sny-
b'oemenveiling, het woord gevoerd. Als presi
dent van het tentoonsteTingsbestuur heette hy
allereerst de aanwezigen en met name dr. J
J. Wintermans, algemeen inspecteur van den
landbouw, die Minister Verschuur vertegen
woordigde, welkom en schetste vervolgens de
tentoonstelling als een demonstratie van wat
er ondanks de crisis nog steeds aan durf en
energie leeft in den Westlander. Men voelt in
dit gewest niet voor demonstratieve optochten
naar het Binnenhof, maar men laat zien, wat
men kan en wat men aandurft, en verwacht
dan, dat daaruit de conclusie zal worden ge
trokken, dat de teelt van fruit en bloemen,
zooals die in dit Zuid-Hollandsche glasdistrict
beoefend wordt, in geen geval verloren mag
gaan. Van teveel beteekenis is deze cultuur
voor het bestaan van duizenden nyvere tuin
ders.
Dr. J. J. Wintermans, vertegenwoordiger van
den Minister van Economische Zaken, heeft
daarop in de rede, waarmede hy de tentoon
stelling opende, de verklaring afgelegd, dat
men ten departemente de groote beteekenis
van dit wonderland, dat vooral des avonds met
zyn vele schoorsteenen wel een industriegebied
geiykt, volledig beseft. Het Westlandsche tuin-
dersbedrijf is van fundamenteele beteekenis
voor het materieele bestaan van duizenden.
Het zal op het departement steeds gaarne ge
hoor vinden voor zijn wenschen. En voorzoover
de middelen der Overheid het toelaten, zal het
in zijn nood worden bygestaan. Na denwensch
te hebben uitgesproken, dat onder Gods zegen
de teelt der Westlandsche producten niet alleen
behouden moge blyven, maar ook nog uitbrei
ding moge ondergaan, opende dr. Wintermans
namens Minister Verschuur de tentoonstelling.
Daarna deed een koor van jongens en meis
jes onder leiding van den heer G. Gijsberts
eenige lieren hooren en spraken nog de eere
voorzitter van het tentoonstellingsbestuur, de
heer Th. P. J. Eisen, burgemeester van Naald
wyk, en de heer J. Barendse, voorzitter van
den Bond Westland.
Wy kunnen een bezoek aan de tentoonstel
ling, die tot en met 2 September wordt ge
houden, ten zeerste aanbevelen, zy is gemak-
kelyk met de autobussen van de W. T. M. te
bereiken en er is binnen in het restaurant en
buiten onder kleurige parasols volop gelegen
heid, om zich te verpoozen en eene verfns-
sching te gebruiken
De Regeeringsgemachtigde voor B. B. heeft
in den Indischen Volksraad verklaard, dat de
Regeering vernomen heeft, dat buitenlanders
op Nieuw-Guinea grond in huur hebben ge
vraagd, waarvoor ook van de zyde van de ko-
lonisatievereeniging belangstelling bestaat.
De Regeering heeft aan den Gouverneur der
Molukken medegedeeld, dat in dergeiyke ge
vallen gronden voor kolonisatiedoeleinden be
schikbaar moeten blijven.
Daar de uitgestrektheid der voor landbouw
doeleinden geschikte gronden op Nieuw-Guinea
volgens de thans bekende gegevens zeer beperkt
is, wordt het vanzelfsprekend geacht, dat daar
mede zuinig moet worden omgegaan.
De plechtige Jaardienst voor wylen Z. Em.
Kardianal van Rossum is een waardige her
denking geworden van den hoogstverdienste-
ïyken Kerkprelaat.
De vry koude zomernacht werd gevolgd door
een glansryken morgen en in het prille ochtend
uur zagen wy de Limburgsche bevolking uit
Wittems wyden omtrek reeds opgaan naar St.
Gerardus' Heiligdom, waar onder de helaere
gewelven van het klooster der Redemptoristen
Kardinaal van Rossum zyn laatste rustplaats
vond.
Aan den vooravond van den rouwdienst wa
ren nog te Wittem vele geestelyken samengeko
men, onder wie wij opmerkten Mgr. Delatena,
Directeur van het Zwitsersche „St. Petrus"-
Liefdewerk. Mgr. Delatena, die in den winter te
Rome verblyf houdt, vertoeft gedurende de zo
mermaanden in Zwitserland.
Onder hen, die in de naby gelegen hotels
hun intrek hadden genomen, bemerkten we
Mevr. Itielie Buddeke, draagster der eerste
Kloosterorde van het M. Graf. Mevrouw Itielie
Buddeke woonde verleden jaar, gekleed in het
witte groot-uniform dier orde, de uitvaart van
Kardinaal va Rossum bij.
Met treffende piëteit droeg Mgr. Kierkels,
Apostolisch Delegaat van Indië, die uit de han
den van wyien Kardinaal van Rossum de bls-
schopswyding ontving, het H. Misoffer op tot
zielerust van den Kerkprelaat. De vroege pel
grimage der Limburgsche bevolking vulde Wit
tems kloosterkerk gedurende de H.H. Leesmis-
sen, opgedragen door Mgr. van Gylswyk O.P.,
Apostolisch Delegaat van Afrika, Mgr. Brans
O.M., Apostolisch Delegaat van Padang-Suma-
tra en Mgr. Delatena, met talryke devote ge-
loovigen. Omstreeks negen uur kon men met
recht spreken van een stroom van belangstel
lenden, die zich op de wegen naar het klooster
bewoog, om den Jaardienst by e wonen en int
deze drukte was het roerend te ervaren, dat ve
len hardop bidend hun schreden richtten naar
Wittems kerk. Het koor der kerk was met rouw
behangen en op het hoofdaltaar vermaande, wit
op zwart, de spreuk „Beati mortui qui in Domino
moriuntur". De baar was met een paars kruis
omspannen, terwyl op het hoofdeinde een myter
was geplaast.
Een indrukwekkende stoet van kerkvorsten
begaf zich vanaf de hoofdingang van het kloos
ter naar de kerk, die overvol was met geloo-
vigen.
Z. H. Exc. Mgr. Dr. G. Lemmens, Bisschop
van Roermond, droeg den plechtigen jaar-
Alf presbiter assistens assisteerde Pater Dr.
Lydsman, Rector van het klooster te Wittem,
als Troon-diakens fungeerden Pater Gnjpink en
Pater Richter, als Diaken Pater Strybos, als
Subdiaken Pater Lampe en als Ceremonianus
Pater Dr. Drehmans.
De door Mgr. dr. J. G. Lemmens, bisschop
van Roermond, gecelebreerde jaardienst werd
bygewoond door H.H. H.H. Excellenties Mgr.
Jansene Aartsbisschop van Utrecht, Mgr. Smit,
Mgr. van Gylswyk, Mgr. Kierkels, Mgr. Roos
malen, Mgr. Meulenberg, Mgr. Brants, Mon-
seignori Deletena, Mgr. v. d. Ven, Mgr. Beckers,
Mgr. van Gils, Deken Erens, de Provinciaals der
Nederlandsche, Belgische en Duitsche Redemp
toristen, Paters Passionisten, Missionarissen van
het H. Graf, Montfortanen, de heer Dreesman
e Amsterdam, Kamerheer van Z. H. den Paus,
Mevr. Itielie—Buddeke, draagster der eerste
klase orde van het H. Graf, Mr. O. E. J- M-
Baron van Hövell tot Westerflier, commissaris
der Koning in Limburg, zoomede tal van ge-
westeiyke geestelyke en wereldlyke autoriteiten.
Tydens den jaardienst voerde de Schola Can
torem van het Klooster te Wittem een speciaal
voor deze gelegenheid door maestro Progliam,
koordirecteur van het college der Propaganda
te Rome, gecomponeerde missa uit.
Na den jaardienst werd het Kardinaal van
Rossum-museum geopend, by welke gelegenheid
pater dr. Drehmans een toespraak hield.
Na den rouwdienst hield Pater Dr. Lijdsman,
tydens het diner, waar de aanwezige kerkeiyke
gn wereldlyke autoriteiten aanzaten, de navol
gende rede:
Hoogwaardige Excellenties, Hooggeachte
gasten
Het klooster van Wittem, dat het voorrecht
heeft binnen zyne muren het graf te bezitten
van den grooten Nederlandschen Kardinaal
Wilhelmus Marinus van Rossum, van wiens
zalig afsterven wy heden den eersten jaardag
herdenken, heet u allen van harte welkom en
betuigt u zijn oprechten dank voor uwe zoo ver-
eerende deelname aan den eersten plechtigen
jaardienst van den overleden Kardinaal.
Wy, de medebroeders van den grooten doode,
erkennen in uw hooge en door ons zoo hoog
gewaardeerde tegenwoordigheid een daad van
piëteit, vereerend voor de nagedachtenis van
den grooten Kardinaal, vereerend ook voor ons
zijne medebroeders.
Vereerend zeg ik voor de nagedachtenis van
den Kardinaal. Immers uwe aanwezigheid bij
dezen eersten jaardienst toont ons de hoogach
ting en de genegenheid, die u bezielt voor den
grooten Kardinaal, een hoogachting en gene
genheid, die de dood niet vermocht uit te wis-
schen en die nog schijnt te groeien hoe verder
zyn aardsche leven terugtreedt in het verledene
en hoe meer hy tot de geschiedenis gaat oe-
hooren.
Vereerend ook voor ons zyn medebroeders.
Immers de Kardinaal, die een zoon was van
Nederland en door zijn verheffing tot het Kar
dinalaat de roem werd van ons land, vooral van
Katholiek Nederland, was ook een zoon van
den H. Alfonsus en werd als zoodanig door zyn
uitverkiezing tot de Kardinaalswaardigheid een
byzondere glorie van dit huis, dat hy eens ais
Rector bestuurde, dat door hem opnieuw ge
bouwd is en dat hem steeds zoo bijzonder dier
baar was.
En ongetwyfeld was het een liefdevolle be
schikking der Goddeiyke Voorzienigheid dat de
Nederlandsche Kardinaal hier op Nederland
schen bodem kwam sterven en zyn laatste rust
plaats mocht vinden te midden zijner medebroe
ders hier in zijn geliefkoosd Wittem.
Thans, nu de eerste jaarkring gesloten werd
sedert zijn kostbaar afsterven, gaan vanzelf op
nieuw onze gedachten en verwachtingen naar
een laatste bekroning.
Nu rest nog voor Katholiek Nederland een
daad van piëteit te stellen, wellicht een eleden
plicht te vervullen, waaraan wij thans, nu de
eerste jaarkring gesloten w'erd sedert zyn zalig
afsterven, opnieuw herinnerd worden, n.l. om
in dezelfde kerk, onder wier gewelven zijn stof-
felyk omhulsel rust, een passend monument op
te richten. Maar de groote vereering en sym
pathie die den Kardinaal bij zijn leven heeft
omgeven en die hem zooals ons heden op
nieuw en op zoo verschillende en niet het minst
van zoo hoogstaande zijde is gebleken ook
blijft volgen na zijn dood, zijn ons hierin de
beste waarborg, dat wy ook die bekroning van
de nagedachtenis van den Kardinaal binnen
eenigen tyd mogen begroeten.
Ik sluit dan met den wensch en de bede
na opnieuw onzen oprechten dank aan uwe Hgw.
Excell. en alle aanwezige gasten betuigd te heb
ben dat de Nederl. Kard., die, naar wy hopen,
daarboven reeds het loon voor zijn werken heeft
mogen ontvangen geiyk hij tydens zijn leven
de glorie was van Nederland, vooral van Katho
liek Nederland, ook de voorspreker van Kerk en
Vaderland, daarboven mogen wezen.
He graf van den Kardinaal was druk be
zocht. De clausure was opgeheven, zoodoende
mochten nu voor het eerst ook vrouwen een be
zoek aan het graf brengen.
De marmeren grafsteen draagt het volgende
opschrift: „Hy, die Christus predikt aan de
heidenen, een goed man, boven alles getrouw,
rust hier. Willem Martinus Kardinaal van Ros
sum C.s.s.R., 3 September 1854 geboren, ont
slagen 30 Augustus 1932. Bidt voor hem".
De jaardienst werd, naar wy nader verne
men, nog bygewoond door de zuster van den
Kardinaal, vergezeld van de Algemeen Overste
der Zusters van Tilburg.
By het persooniyk onderhoud met Mgr.
Deladena, werkzaam aan de Propaganda Fide
en indertijd intiem vriend van Kardinaal van
Rossum, vernamen wy, dat deze prelaat een
week geleden by zyn Em. Kardiaal Sumasoni
Beondi in Zwitserland was en uit eigen aan
schouwing kon verklaren, dat de toestand van
Zyn Eminentie werkelyk geen reis naar Wittem
toeliet.
Bij zyn vertrek verklaarde Z.' Em. aan Mgr.
Deladena, dat zyn reis naar Wittem alleen uit
gesteld, maar volstrekt niet afgesteld was en
dat hy er prys op stelde binnen niet al te
langen tyd het graf te Wittem te bezoeken. De
physieke toestand van den Kardinaal was
echter volgens Mgr. Deladena in de dagen van
zyn Zwitsersch verbiyf beslist zorgwekkend.
Er werd ons voorts nog medegedeeld, dat
Kardinaal Sumasoni Beondi zeer waarschijniyk
in 1934 te Wittem verwacht wordt. Dat bezoek
zal dan een offiiceel karakter dragen. Als pre
fect der Propaganda Fide waardeert de kardi
naal den Nederlandschen Missiearbeid zeer. Na
het bezoek aan Wittem zal de Kardinaal het
Nederlandsch Episcopaat bezoeken.
De kerk en het klooster te Wittem bUjken
verder dringend uitbreiding te behoeven. Met
den uitbouw zal zeer spoedig worden aange
vangen.
(Gedeelteiyk gecorrigeerd)
