Amerika en de Phïlippïjnen
f
fff.
Felle rede van
Frick
r\N
Nationaal Front in
Oostenrijk
Het nieuws van heden
Amerika's Oost
kust geteisterd
DE ONAFHANKELIJK
HEIDSKWESTIE
DE BAROMETER
VEREENIG DE KATHOLIEKE PERS
MAANDAG 18 SEPTEMBER 1933
BUREAUX: NASSAULAAN 51 - TEL. 13866
ABONNEMENTEN: voor Haarlem en
Agentschappen per week 25 cent;
per kwartaal f 3.25; per post, per
kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling
DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
Een plebisciet op komst
,,Het Duitsche volk is het zat als
zondebok der geheele wereld
te worden behandeld"
Een dreigement
Kardinaal Scapinelli f
Ook Portugal breidt
zijn vloot uit
Het Weeri
Naar inflatie in de V.S.?
Mijneigenaars teekenen de code
voor de steenkool-industrie
Het concordaat met
Duitschland
Plechtige H. Mis in de St. Hedwig-
kathedraal in verband met de
ratificatie
DE RAMP TE OESCHELBRONN
DE SLAG BIJ SALISBURY
4
Vice-kanselier Winkler verwerpt
het Austro-fascisme van den
Heimatschutz
Relletjes te Graz
Lindbergh naar Rus
land?
Zondag van Stockholm naar
Karlskrona gevlogen
Minderheden-congres
te Bern bijeen
De hongersnood in Rusland
besproken
Kanya bij Paul-Boncour
„Zeer hartelijke besprekingen"
Het Gran Chaco-conf liet
Bemiddelingspogingen mislukt
Staking in Stiermarken
opgeheven
Algemeene staking te
Philadelphia
Levensmiddelenvoorziening
bedreigd
Bekend Duitsch commu
nist verdronken
Zij, die zich tegen 1 October
op ons blad abonneeren, ontvan
gen de tot dien datum verschij
nende nummers gratis.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZESTIEN BLADZIJDEN
Huizen vernield, dijken bezweken,
gedeelte der stad San Luis
Potosi weggespoeld
Vele dooden en ge
wonden
Vliegongeluk te Leipzig
HAARLEMSCHE COURANT
ZES EN VIJFTIGSTE JAARGANG No. 18481
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct.; ingez.
mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
Het is wel vreemd, dat de kwestie van de
onafhankelijkheid der Philippijnen door
de Vereenigde Staten juist is aange
sneden in een tijd, Waarin Japan met al de
kracht en gansch het doorzettingsvermogen van
zijn fanatiek nationalistisch imperialisme be
zig is aan het vestigen van zijn hegemonie in
de Pacific. Immers de Philippijnen met de
Amerikaansche vlootbases te Manilla en aan
de baai van Davao vormen voor Amerika een
bezit, dat van het grootste strategische belang
moet worden geacht bij een eventueel conflict
met Japan. En dat een dergelijk conflict op den
duur moeilijk te vermijden zal zijn, daarvan
raken steeds meer politici, die de ontwikkeling
van de Japansche politiek volgen, overtuigd
De door Japan gelanceerde leuze: „Azië voor de
Aziaten", waarmee niet alleen China, maar ook
Britsch-Indië bewerkt wordt, heeft in werkelijk
heid geen andere beteekenis dan: „Azië voor
Japan". De wijze, waarop Mandsjoerije door
Japan „onafhankelijk" werd gemaakt, de leer
stellingen over de gelijkheid van het gele en
het blanke ras, de enorme uitbreiding en ver
sterking van de Japansche vloot, zoo noodig over
de grenzen van de nog niet geëxpireerde vloot-
overeenkomst van Washington heen, Japans
eisch tot vlootpariteit met Amerika, het in be
zit houden van de Japansche mandaatseilanden
en de verbetering der havens aldaar, het ideaal
van een Aziatischen Volkenbond, dat den Japan
ners voor oogen zweeft, dit alles en nog veel
meer laat niet den minsten twijfel over aan
gaande de eigenlijke en zelfs niet eens meer
lijkte bedoelingen van het Keizerlijke Japan,
verheimelijkte bedoelingen van het Keizerlijke
Japan.
Wat heeft het Amerikaansche Congres
in December van het vorig jaar bezield
om onder zoo dreigende omstandighe
den een wetsontwerp aan te nemen, dat de
Philippijnen binnen de tien jaar onafhankelijk
zouden moeten worden gemaakt? Het is niet
onwaarschijnlijk, dat het tengevolge van de
economische crisis onder de suggestie is geraakt
van de Amerikaansche zakenlieden, die met
leede oogen den vrijen invoer van de Philippijn-
sche producten op de Amerikaansche markten
moesten aanzien. Zoolang de Philippijnen Ame-
rikaansch bezit zijn kan deze ongewenschte con
currentie niet worden geweerd.
Door ze echter onafhankelijk te maken, zou
den de Philippijnsche producten automatisch on
derworpen worden aan de voor alle vreemde
mogendheden geldende protectionnlstische maat
regelen, waarmee het berooide Amerika zijn
landbouw en industrie tracht te beschermen.
Dat de Philippijnsche zakenlieden tegen de
huidige voor hen economisch zoo gunstige posi
tie ten opzichte van de Amerikaansche
markten geen bezwaar hebben, spreekt wel van
zelf. De onafhankelijkheidskwestie is dan ook
niet door hen, maar door de Vereenigde Sta
ten opgeworpen. Wel is er onder de Philippino's
een groeiende nationalistische beweging gaande,
maar erg sterk was deze nog niet. President Hoo
ver, die de groote politieke gevaren van het eco
nomisch wel te verklaren wetsontwerp inzag,
sprak er zijn „veto" over uit, doch een meerder
heid van tweederden in het congres deed dit
„veto" weer te niet. Het parlement te Manilla
gaf echter te kennen, dat het op het aanbod
van de Vereenigde Staten niet wenschte in te
gaan, daar het de daaraan verkonden voorwaar
den ter bevestiging en waarborging van den Ame-
rikaanschen invloed op de Philippijnen óók na
het verleenen der onafhankelijkheid, te bezwa
rend achtte. Toen nam het Amerikaansche con
gres een compromisvoorstel aan, dat evenwel
na een heftigen strijd door het parlement te
Manilla eveneens werd verworpen.
Deze verwerping, die een zegepraal der Phi
lippijnsche nationalisten beteekende, bewees, dat
vele slapende nationalisten door Amerika zelve
waren wakker gemaakt en niet meer met den
eenen toegestoken vinger tevreden waren te
stellen. Zij eischen thans de heele hand. De
eenige mogelijkheid, welke sindsdien ter oplos
sing van de onafhankelijkheidsquaestie over
bleef, was het uitschrijven van een volksstem
ming.
Het huis van Afgevaardigden der Philippij
nen heeft thans tot het houden van een ple
bisciet op 30 Oct. a.s. besloten, zoodat op dien
datum de Philippino's zich zullen moeten uit
spreken, of zij het Amerikaansche aanbod van
onafhankelijkheid binnen tien jaar al dan niet
wenschen te accepteeren, want het is hoogst-
onwaarschijnlijk dat de Philippijnsche Senaat
het voorstel tot het houden van dit piebisciet
niet zal aanvaarden.
Zoo belooft de 30ste October een hoogst-
belangrijke dag te worden, niet alleen
voor de Vereenigde Staten en de Philip
pijnen, maar ook voor Nederlandsch-Indië en
ons land. Want indien de Philippijnen zouden
besluiten tot het aanvaarden van de onafhan
kelijkheid, en de Vereenigde Staten geen zeer
krachtige maatregelen zouden nemen om die
onafhankelijkheid ook in de toekomst te waar
borgen, zou Japan wel eens de lust kunnen
bekruipen zijn grijpvingers uit te strekken naar
de eilandengroep, waarnaar het thans reeds met
van begeerlijkheid scheeve oogen kijkt. Het
is voor de veiligheid van onze Oost-Indische
bezittingen beter een sterken Amerikaanschen,
dan een zwakken Philippijnschen buurman te
hebben. Indien de wil tot het verleenen van
onafhankelijkheid aan de Philippijnen een ui
ting zou zijn van Amerikaansche moedeloos
heid, welke liever vrijwillig dan gedwongen een
gebied prijs zou willen geven, dat door de uit
breiding van de Japansche invloedsfeer reeds
in een min of meer geïsoleerde positie ten op
zichte van de Vereenigde Staten is geraakt, zou
er alle reden zijn voor ernstige bezorgdheid.
Doch het is niet aan te nemen, dat Amerika
niet zulke voorwaarden zal bedingen, dat oor
in de toekomst Japan er voor zal terugschrik
ken een poging tot het overmeesteren van
deze eilanden te wagen.
Dergelijke voorwaarden zullen tenslotte ook
door de Philippino's worden geaccepteerd, want
wat zouden zij hebben aan een onafhankelijk
heid, welke op den duur zou moeten uitdraaien
op een afhankelijkheid van Japan?
WUOLFSTADT, 18 Sept. (V. D.) Zon
dagochtend heeft de Rijksminister van Bin-
nenlandsche zaken, dr. Frick, voor de Hitier-
jeugd van Thuringen de volgende toespraak
gehouden:
Thans gaat het er vooral om ons volk In
de hand van den sterken leider ook naar bui
ten te handhaven en ons de beteekenis te
verschaffen, waarop het Duitsche volk krach
tens zijn roemrijk verleden en zijn onverge
lijkelijke prestaties met recht aanspraak kan
maken.
Het Duitsche volk is het zat als zondebok
der geheele wereld te worden behandeld. Wij
weigeren verder de rol van paria te spelen,
zooals in de laatste 15 jaren en wanneer men
thans weer zou willen probeeren ons tot deze
rol van paria te dwingen en ons de rechtsge
lijkheid te ontzeggen, dan zal geen mensch
kunnen verhinderen, dat wij dit spel niet ver
der medemaken en ons terugtrekken uit de
zalen der Internationale Conferenties. Nog be
langrijker dan deze taak der handhaving van
het Duitsche volk in vreedzame mededinging
met andere volken is de andere taak, die ons
decennia lang wordt gesteld, n.l. het Duitsche
volk op te voeden in den geest van Hitier.
De geest van het nationaal-socialisme moet
tot gemeengoed der geheele natie worden. Dan
pas zal de zekerheid worden geschapen, dat
geen macht ter wereld over het Duitsche voik
tot de dagorde kan overgaan.
ROME, 18 Sept. (Reuter) Z. Em. Kardinaal
Scapinelli di Leguigno is gisteren in het San
Camillo-ziekenhuis overleden.
Hij was de gevolmachtigde van Z. H. den
Paus in de Vaticaanstad.
LISSABON, 18 Sept. (Reuter.) De Portu-
geesche regeering heeft besloten het vloot-
bouw-program van 1931 verder uit te voeren.
Hierin is ook vervat de bouw van een vlieg
tuig-moederschip. De totale kosten van dit deel
van het program worden op ongeveer 20 mil-
lioen gulden geschat.
Verwachting: EE
zwakke tot matigen Zuidelijke tot Wes- EE
telijken wind, zwaar bewolkt tot betrok- EE
ken, met eenigen regen, later opklarend
EE en iets koeler.
Hoogste staflid: 771.6 te Haparanda.
Laagste stand: 740.8 te Seidisfjord.
EE Zon op 6.40 - onder 7.08 - Licht op 7.38
19 September N. M.
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllillllllllllllli
WASHINGTON, 18 Sept. (Reuter.) De de
mocratische senator Thomas uit Oklahoma
heeft aan alle leden van het Congres verzocht
telegrafisch hun meening te zeggen ten aanzien
van een inflatie.
Reeds hebben 81 leden van het Congres zich
ten gunste van inflatie uitgesproken.
De antwoorden zullen aan president Roose
velt worden doorgezonden.
WASHINGTON, 17 Sept. (Reuter.) De mijn
eigenaars hebben de code voor de steenkool
industrie geteekend.
Deze code schrijft o. a. een werkweek van
44 uur en een loonschaal van 5.63 dollar per
dag in de Rocky Mountains en van 3 dollar
per dag in Alabama voor.
De minimum-leeftijd voor mijnwerkers is
vastgesteld op 17 jaar. De mijneigenaars krij
gen het recht in onderling overleg den prijs
der steenkool vast te stellen.
De Amerikaansche vlieger James R. Wedell,
die bij de intern, wedstrijden te Glenview
(Illinois) het voorgeschreven traject met
een uursnelheid van 491,3 K.M. aflegde en
daarmee een nieuw wereldrecord voor
landvliegtuigen vestigde
BERLIJN, 18 Sept. (W.B.) In verband met
de ratificatie van het Concordaat met den Hei
ligen Stoel is gistermorgen in de luisterrijk
versierde St. Hedwig-kathedraal een plechtige
H. Mis opgedragen. In de eereloge zaten o.a.
Mgr. Orsenigo, Herr von Savigny als vertegen
woordiger van den rijkskanselier, de Pruisische
staatssecretaris Grauert, alsmede talrijke leiders
van de N.S.-beweging. Na afloop van de plech
tigheid hield de domprediker pater Marianus
Vetter een feestpredikatie, waarin hij er o.a. op
wees, dat het concordaat voor de Duitsche ka
tholieken een onderpand is voor een nieuwe
samenwerking tusschen Kerk en Staat. Het is
geen compromis, doch een werk van eendrach
tige samenwerking voor het welzijn van het
Duitsche volk.
99
Hitier heeft een bezoek gebracht aan het door brand geheel vernielde dorp
Oeschelbronn in Baden om de verwoestingen in oogenschouw te nemen en zich
persoonlijk te overtuigen van de genomen maatregelen tot hulpverleening
GRAZ, 18 Sept. (W.B.) Onder leiding van
vice-kanselier Winkler heeft gisteren de oprich
ting plaats gehad van het Nationale Front,
waartoe ook de Landbond, de Bond voor Arbeid
en Industrie, alsmede de nationale arbeiders- en
beambten-bond zijn toegetreden.
Vice-kanselier Winkler inspecteerde eerst de
12 bataljons weerbaarheidsmannen, waarna hij
een rede hield, waarin hij o.a. verklaarde, dat
het Nationale Front niet in het Vaderlandsche
Front van Dollfuss zal opgaan en dat het het
„Austro-Fascisme" van den Heimatschutz ver
werpt.
Het Nationale Front, aldus spreker, wil een
einde maken aan een toestand waar een groot
deel van het Duitsche volk vijandig tegenover
staat in een tijd, waarin groote gebeurtenissen
voor volk en staat aan de orde zijn.
Het doel van het Nationale Front is een mid
denweg te vinden tusschen het afschaffen van
de democratie en het instellen van een dicta
toriaal bewind.
Het Front heeft dr. Dollfuss aangeboden hem
te steunen om Oostenrijk als een onafhankelij-
ken Duitschen staat te behouden.
Voor de fascistische eischen van Starhemberg
zal het Nationale Front echter niet buigen.
Aan het slot van zijn betoog deed Winkler een
beroep op de bevolking om mede te werken aan
het oprichten van een Duitsch-Christelijken
Volksstaat en tot bestrijding van het Marxisme.
In verband met de betooging van het Natio
nale Front hielden de Nationaal-socialisten
tegen-demonstraties. Zij drongen met rookbom
men en onder het zingen van het Duitschland-
lied in de gelederen van het Nationale Front,
waarbij het tot vechtpartijen kwam.
Na eenigen tijd gelukte het aan de bereden
politie om de Nazi's met den gummistok terug
te drijven, waarbij 20 personen gewond werden.
Voorts werden 100 personen, waaronder een
vertegenwoordiger van een Amerikaansch
nieuwsbureau, gearresteerd. Later werden enke
len, waaronder de Amerikaan, vrijgelaten.
Het Engelsche leger heeft manoeuvres gehouden. Het einde vormde een schijnveld-
slag bij Salisbury, waaraan 15 000 man deelnamen. Hier zijn Schotsche soldaten
bezig prikkeldraad versperringen aan te leggen.
STOCKHOLM, 18 Sept. Kolonel en mevr.
Lindbergh zijn gistermorgen 11.27 van het
vliegveld te Stockholm vertrokken. Zooals
steeds zeide de Oceaanvlieger niet wat zijn
bestemming was. Dit bleek echter te Karlskrona
te zijn, waar de Lindberghs om 1 uur nun.
zijn gedaald.
Het is niet bekend wat Lindbergh's plannen
zijn, wat de voortzetting van zijn tocht aan
gaat. Volgens „Stockholm's Tidningen" zou
Lindbergh het plan koesteren naar Sovjet-
Rusland te vliegen, ten einde besprekingen te
voeren met de Russische Poolvliegers, die in
den afgeloopen zomer het traject Moermansk
Beringzee hebben gevlogen en waardevol mate
riaal hebben verzameld.
BERN, 16 September. (V. D) In de ope
ningszitting van 't Minderhedencongres hebben
alle leiders der minderhedengroepen aange
drongen op onverwijlde internationale maat
regelen ter bestrijding van den hongersnood in
Sovjet-Rusland. De vertegenwoordigers der
Russische minderheden, prof. Koetsjinsky gaf
een uiteenzetting van de hongercatastrophe,
waaraan volgens zijn verklaring reeds millioe-
nen menschen ten offer zijn gevallen.
De Oekrainsche afgevaardigde mevrouw prof-
Roednicka legde in naam van het Oekrainsche
volk een verklaring af waarin zij de Sovjet-
regeering uitsluitend voor de ellende aanspra
kelijk stelt.
De secretaris-generaal van het congres, dr.
Amende, verklaarde, dat door den nood in
Rusland alle volkeren worden getroffen. Kar
dinaal Innitzer. de Evangelische en de Ortho
doxe Kerk hebben de wereld reeds opmerk
zaam gemaakt op het ontzettende gevaar van
deze catastrophe.
Naar de bevoegde commissie werd een door
den secretaris-generaal voorgestelde motie ver
wezen, waarin een oproep aan de wereld wordt
gericht en het onverwijlde op touw zetten van
een internationale actie wordt geëischt.
De voorzitter Wilfarn richtte een ernstige
vermaning aan den Volkenbond om grootere
aandacht te schenken aan de minderheids-
kwesties- De vergadering werd daarna verdaagd
tot Maandagmorgen.
PARIJS, 16 Sept. Over het onderhoud tus
schen Boncour en den Hongaarschen minister
van buitenlandsche zaken, Kanya, wordt het
volgende officieele communiqué uitgegeven:
Boncour heeft den Hongaarschen minister
Kanya ontvangen, die persoonlijk met Boncour
wilde spreken, voor hij zich naar Genève be
geeft. In den loop der zeer hartelijke bespre
kingen waarbij de ministers uiting gaven aan
de wederzijdsche vriendschappelijke gevoelens
der beide landen had Boncour gelegenheid
Kanya de verzekering te geven van de groote
interesse, die Frankrijk steeds voor- de econo
mische organisatie van Midden-Europa heeft
gevoeld. De Hongaarsche minister heeft ge
sproken over de voorwaarden, die, naar zijn
meening moeten worden vervuld om overeen
stemming der betrokken landen mogelijk te ma
ken, opdat op economisch gebied practiscne
resultaten kunnen worden bereikt. De beide
ministers wenschten elkaar geluk met de
nieuwe mogelijkheden, welke dit onderhoud
opent voor de verdere ontwikkeling der
Fransch-Hongaarsche betrekkingen
Het onderhoud duurde 50 minuten. Minister
Kanya weigerde de pers nadere inlichtingen
over de besprekingen te verschaffen.
BUENOS-AIRES, 18 Sept. (Reuter.) Volgens
de bladen zijn de bemiddelingspogingen van
Argentinië, Brazilië, Chili en Peru om het
GranChaco geschil te beslechten, mislukt.
GRAZ, 18 Sept. (W.B.) Nadat hun eischen
deels zijn ingewilligd zijn de stakers in de
steenkoolindustrie in Stiermarken weer uit de
mijnen gekomen, waarin zij zich hadden op
gesloten. Het werk zal Dinsdag worden hervat.
PHILADELPHIA, 18 Sept. (Reuter.) Men
vreest, dat de levensmiddelenvoorziening der
stad Philadelphia door een algemeene staking
wordt bedreigd. Vijfduizend bestuurders van
voertuigen zijn in staking gegaan, met het ge
volg, dat goederen ter waarde van honderd
millioen dollar niet vervoerd kunnen worden.
De helft dezer goederen is onderhevig aan be
derf.
MOSKOU, 18 Sept. Het telegraafbureau
der Sovjit-Unie deelt mede, dat de bekende
Duitsche communist Hoelz Vrijdag tijdens een
boottocht op de Oka, nabij Gorki (Nizjni-
Nowgorod) is verdronken.
Nationaal Front in Oostenrijk opgericht; Nazi
relletjes te Graz.
Orkaan teistert Amerika's Oostkust.
Conflict tusschen den Pauselijken Nuntius en
de Tsjechische regeering te Praag.
De verdediging van v. d. Lubbe.
Openluchtmeeting van de C. P. H. op „rooden"
Dinsdag door den burgemeester van Amster
dam verboden.
Voorstanders van het Uniformverbod onder de
Sociaal-democratische Eerste Kamer-fractie?
De Sociale Studieweek te Amersfoort.
Burgemeester De Baadt heeft het Burgerzie
kenhuis te Amsterdam per auto verlaten.
De Indische M.U.L.O.-onderwijzer Reens tot
veertien dagen gevangenisstraf veroordeeld.
Het Uniformverbod treedt Dinsdag a-s. in wer
king.
Schrijven van minister Verschuur aan de burge
meesters inzake steunverleening.
Vernieuwing beginsel- en werkprogram van den
Ned. B. K. Middenstandsbond.
Benoemingen in het Bisdom Haarlem.
O
TAMPICO (Mexico), 18 Sept. Een hevige
orkaan, waarbij een windsnelheid van 105 K.M.
per uur werd geregistreerd, heeft Zaterdag de
Oostkust van Mexico geteisterd. Groote schade
werd aan gebouwen en huizen aangericht,
waardoor duizenden menschen dakloos zijn ge
worden. Hoe hevig de regenval is geweest,
blijkt wel uit het feit, dat in twee uur tijds ca.
23 c.M.3 water is gevallen, 't Aantal dooden be
draagt elf, een honderdtal personen werd ge
wond.
Bij San Jose is de dijk van de Santiago ri
vier bezweken. De bewoners der stad San Luis
Potosi werden tijdens hun slaap verrast. Groo
te deelen der benedenstad werden wegge
spoeld.
Nader wordt gemeld, dat de orkaan nog
steeds voortschrijdt en thans juist die gebieden
van den Atlantische Oceaan bestrijkt, die door
de groote scheepvaartlijnen worden bevaren.
Vooral het Nantucket-eiland, ongeveer 300
K.M. van New-York gelegen, vormt het cen
trum van den orkaan. Enorme zeeën, die door
den wind, welke een snelheid van 120 K.M.
per uur heeft, worden opgestuwd, beuken de
kust. Tot dusver heeft de volle kracht van den
orkaan zich nog niet tot de hoofdstad uitge
strekt. In den nacht van Zaterdag op Zondag
bereikt de wind een snelheid van 160 K.M.
per uur bij de kust en verplaatste de storm zich
langzaam in Noordelijke richting. De scheep
vaart ondervindt grooten hinder.
Uit Norfolk in Virginia wordt gemeld, dat
vier personen zijn omgekomen. De materieele
schade is zeer groot.
Nabij Tampico is het mailschip Elgolfe ge
zonken; alle opvarenden zijn evenwel, zij het
dan na een paniek, gered.
Te Miramar en Valparaiso zijn vele kleine
booten vergaan; ook de wandelpier werd ver
nield.
LEIPZIG, 16 Sept. Vanmorgen zijn op het
vliegveld Leipzig—Mookau, twee vliegtuigen cp
geringe hoogte met elkaar in botsing gekomen.
Beide toestellen stortten neer, waarbij eenige
personen werden gewond.
Stand op Maandag 1 uur n.r
.Vorige stand; 767
