Moordaanslag op Dr. Dollfuss
De kanselier licht
gewond
Gelukkig aan den
dood ontsnapt
Het nieuws van heden
Rijksdagbrand
proces hervat
33 menschen ver
brand
Een incident
DE BAROMETER
VEREENIG DE KATHOLIEKE PERS
WOENSDAG 4 OCTOBER 1933
BUREAUX: NASSAULAAN 51 - TEL. 13866
ABONNEMENTEN: voor Haarlem en
Agentschappen per week 25 cent;
per kwartaal f 3.25; per post, per
kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling
DAGBLAD UITCECEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
Volgens V. D. is de dader een
nationaal-socialist, ofschoon
deze dit ontkent
Deelneming uit Berlijn
en Londen
Fey voor de radio
Bondskanselier Dollfuss
De Nazi's in Tsjecho-
Slowakije
Partij ontbindt zich zelf
De dader nationaal-socialist
Onheilvol verjarings
geschenk
HET EERSTE LUCHTVAART-PARLEMENT
Gezicht in de conferentiezaal tijdens de Londensche bijeenkomst van de Internatio
nale Luchtvaartvereeniging, welke de belangen van de handelsluchtvaart besprak
ALLERLEI KLEEDERDRACHTEN
Tijdens het boerenfeest op den Bückeberg vielen kleederdrachten uit alle deelen van
Duitschland te bewonderen
Van der Lubbe beweert beklaagde
Dimitroff nooit gezien
te hebben
Slechte roep
Deelneming
.(United Press)
Torgler verhoord
Werkloozen konden bij een gewel
digen boschbrand te Los An
gelos niet snel genoeg
wegkomen
Honderd gewonden
Naar stabilisatie van
pond en dollar?
De toestand van Herriot
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN
Het Weeriiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinii^
Bond „Kreuz und Adler"
opgeheven
Nu een werkgemeenschap van
katholieke Duitschers is
opgericht
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ZES EN VIJFTIGSTE JAARCANC No. 18495
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct.; ingez.
mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers zie de rubriek
WEENEN, 3 Oct. (W. B.) In
het parlement werd hedenmiddag
tegen half drie een revolver-aan
slag gepleegd op Bondskanselier
Dollfuss, die door twee schoten,
naar het heet licht, gewond werd
aan den arm.
De dader is gearresteerd.
WEENEN, 3 Oct. Omtrent den
aanslag op Bondskanselier Dollfuss
wordt nader gemeld: Dr. Dollfuss
zou juist het parlementsgebouw,
waar hij een vergadering der chris
telijke sociale club had bijgewoond,
verlaten. Hij stond vóór de por
tiersloge in de vestibule nog even te
praten met den minister van Handel
en eenige Christelijk-socïale afge
vaardigden. Plotseling trad een man
op hem toe, die hem met de linker
hand een brief toestak en tegelijker
tijd de rechterhand, die hij op den
rug had gehouden, naar voren
bracht en twee schoten lóste.
De eene kogel uit de revolver, welke een kali
ber van 6.5 had, trof den kanselier aan den
rechterbovenarm, het andere schot, dat op de
borst was gericht, trof geen doel. De revolver
Werd later op den grond gevonden.
Dr. Dollfuss ging de portiersloge binnen,
maakte jas en vest open en zei: „Ik geloof, dat
ik getroffen ben". Onder den rechter-bovenarm
zag men een groote bloedvlek. Dollfuss zeide
hierop: „Wij hebben geen ambulance-auto noo-
dig. Breng mij direct maar naar het zieken
huis, dr. Denk, en stelt u dr. Tomanek (een
jeugdvriend van Dollfuss) op de hoogte. Ver
wek echter geen opzien." Dollfuss liet zich daar
op met zijn eigen auto naar het ziekenhuis
brengen.
Direct nadat de aanslag was gepleegd, wier
pen de aanwezige afgevaardigden zich op den
dader. De man werd afgerost en na aankomst
der politie overgebracht naar het dichtstbü ge
legen bureau.
Vice-kanselier Fey heeft zich direct naar het
parlementsgebouw begeven.
In het ziekenhuis, waar Dollfuss was heen
gereden, werd direct een Röntgen-opname ge
maakt, waarbij het volgende kon worden ge
constateerd: Het eene schot ging langs de lin
kerzijde van de borst door de jas, bereikte ech
ter niet het hemd en heeft ook geen verwon
ding veroorzaakt. Het andere schot was een
schampschot, dat den rechterbovenarm heeft
getroffen. De kogel liep onder de huid en heeft
geen zenuwen of bloedvaten geraakt.
Nadat de Röntgen-foto was gemaakt, heeft
Dollfuss den vice-kanselier Fey en den minis
ter van Sociale Zaken Schmidt ontvangen. Zijn
toestand is betrekkelijk gunstig en hij heeft
zich na verbonden te zijn naar zijn woning be
geven. Van daar uit zal hij ook verder voor-
loopig de regeeringszaken leiden.
Dollfuss heeft medegedeeld, dat hij vanavond
eenige woorden door de microfoon tot het volk
zal richten, teneinde het gerust te stellen.
WEENEN, 3 Oct. (W.B.) Vicekanselier dr.
Fey deed vanavond om 5.30 uur persoonlijk door
de radio aan het Oostenrijksche volk mede-
PRAAG, 3 Oct. (V.D.). De Duitsche natior.aal-
socialistische partij in Tsjecho-Slowakije ont
bindt zich zelf. Vele plaatselijke afdeelingen
hebben zich reeds ontbonden.
Dit houdt verband met het gisteren uitge
sproken vonnis van het Opperste gerechtshof te
Brunn, volgens hetwelk de partij staatsvijandig
is. Men wil op deze wijze voorkomen, dat de
partij van staatswege zal worden verboden.
deeling van den aanslag op bondskanselier
Dollfuss. Hij verklaarde, dat de jeugdige dader,
Rudolph Dertil, drie jaar lang tot Mei 1933 tot
het bondsleger had behoord. Omtrent zijn mo
tieven moesten de nadere politieverhooren eerst
dingen van dr. Dollfuss, die een kamferinjectie
had gekregen, waren van lichten aard, zoodat
de kanselier binnen enkele dagen weer op de
kanselarij zal kunnen verschijnen.
Een ministerraad, welke om 4.30 uur door
vicekanselier Fey was bijeengeroepen, had zijn
vreugde geuit over het mislukken van den aan
slag. Door Goddelijke Beschikking was de
kanselier aan het gevaar ontkomen. De minis
terraad had den kanselier gesloten en onwrik-
baren trouw betuigd.
WEENEN, 3 Oct. Omtrent den dader meldt
V. D., dat de man uit Weenen afkomstig is.
Hij heet Dertil, is op 26 Maart 1911 geboren
en dus 22 jaren oud.
Dertil zelf verklaarde voor de politie: Ik ben
geen nationaal-socialist, integendeel ik ben po
litiek indifferent. Hij zou den aanslag slechts
hebben gepleegd om de algemeene aandacht op
zich te vestigen. Hij ontkent de bedoeling te
hebben gehad den moord te willen plegen, doch
hij geeft toe, dat de aanslag een doodelijken
afloop had kunnen hebben.
De man is naar het politiepresidium over-
georacht, waar hij door den chef der staats
politie, Hederich, wordt verhoord.
Intusschen is komen vast te staan, dat de
dader Rudolph Dertil nationaal-socialist is en
een functie bekleed heeft in de nationaal-
socialistische partij en ook nog, nadat deze
partij in Oostenrijk was verboden, actief is
opgetreden. Hij woonde ten huize van zijn
stiefvader dr. Gunther, die in de NSDAP een
hooge functie bekleedde. Drie jaren geleden is
Dertil in het bondsleger gegaan, doch vier
maanden geleden werd hij wegens zijn natio
naal-socialistische gezindheid uit het leger ont
slagen. Naar verluidt zou hij in opdracht der
NSDAP in het derde infanterie-regiment een
nationaal-socialistische cel hebben willen
vormen.
Ook zijn broer is nationaal-socialist en deze
verrichtte tot in den laatsten tijd toe koeriers
diensten tusschen de nationaal-socialistische
partijen in Oostenrijk en Duitschland. Het
Heden wordt de kleine, dappere Oostenrijk
sche bondskanselier, dr. Engelbert Dollfuss,
een en veertig jaar. Een zekere Rudolph Dertil
heeft he en heel de wereld een verjarings
cadeau gebracht in den vorm van een paar
revolverschoten, die doodelijk hadden kunnen
zijn en dan de beteekenis zouden kunnen heb
ben gekregen van die andere heillooze schoten,
die in Juli 1914 vielen op oud-Oostenrjjksch
gebied, de schoten van Serajewo, welke den
Oostenrijkschen Troonopvolger, Aartshertog
Ferdinand en zijn gemalin neervelden en
zooveel waren als de doodsklokken, die den
wereldoorlog, de grootste volkenslachting, ooit
gezien, doodsch en troosteloos inluidden. Aan
Dollfuss en aan de wereld is door Godswilsbe
schikking, zooals vice-kanselier Fey na den
aanslag plechtig verklaarde, een moord met
schier onafzienbare gevolgen bespaard geble
ven.
Over den aanslagpleger is op het moment,
dat wij deze regels schrijven, nog weinig bekend.
Hij maakt een verwarden indruk. Van de eene
zijde wordt gesuggereerd, dat hij dient inge
deeld te worden in de nationaal-socialistische
rijen, terwijl van andere zijde de onderstelling
overheerscht, dat de man niet vrij is van
marxistisch gif.
Wij kunnen nog geen oordeel vormen.
Maar dit doet niets ter zake.
Het feit, dat de schoten vielen, is meer dan
waarschuwing genoeg, om met gespannen aan
dacht onze oogen gericht te houden op dit on
weerscentrum van Europa.
Heel de wereld betreurt den moordaanslag
op Dollfuss. Het mislukken maakt den ernst
van het feit niet minder. Het is aan weinig
twijfel onderhevig, dat er nog meerdere aan
slagen op leidende persoonlijkheden in de
landen der Duitsche tongen nog zijn te ver
wachten.
Het is onze innige hoop, dat men wederzijdsch
inziet, dat de wereld alléén gebaat kan zijn
met achting, welwillendheid en liefde over en
weer. De groote beweging, die door alle volken
gaat, moet en mag niet gaan door een stroom
van bloed.
Dollfuss en zijn Oostenrijk hebben hier te
lande slechts vrienden. Wij zijn gelukkig smet
teloos vrij van alles wat naar politiek zweemt,
wanneer wij den kleinen grooten man, die
zoo heldhaftig en tevens met zoo groote mild
heid strijdt voor de onafhankelijkheid van zijn
aloude, wereldtraditioneele bakermat, van
harte gelukwenschen met den mislukten aan
slag op zijn voor Oostenrijk, Europa, ja heel
de wereld zoo kostbaar leven en wij voor
hem spoedig geheel herstel afsmeeken. In alle
opzichten, onder alle omstandigheden cordialiter.
WWW
w»
a.
-
schijnt dat de geheele familie Dertil, waaronder
ook een zuster, werkzaam is geweest voor de
nationaal-socialistische partij.
Volgens het Duitsche Wolff-bureau ver
klaarde de dader lid te zijn geweest van den
ontbonden soc.-dem. Schutzbund.
WEENEN, 3 Oct. (V.D.) De politie heeft ge
constateerd, dat Dertil den laatsten tijd bij
Joodsche bewoners van zijn huis in de derde
wijk (Paulanergasse) hakenkruisen op de deuren
heeft geschilderd en dat hij in groote diefstal
affaires was gewikkeld. Hij geniet in zijn om
geving een zeer slechten roep en gaat doe voor
dagdief en provocateur, die probeert bij de
kleinste aanleiding schandaal te wekken. De
vader van Dertil was indertijd tandarts aan het
keizerlijk hof. Zijn moeder, eveneens een en
thousiast nationaal-socialiste, zou tegenover
medebewoners hebben verklaard: Wacht maar
op het Derde Rijk, dan wordt mijn zoon mi
nister!
Uit het verdere verhoor is gebleken. dat
Dertil den aanslag sedert lang voorbereid heeft
en den laatsten tijd reeds herhaaldelijk had
geprobeerd den bondskanselier te spreken te
krijgen.
LONDEN, 3 Oct. (Reuter). Ministerpresident
MacDonald en minister Simon hebben dr. Doll
fuss telegrafisch hun deelneming betuigd naar
aanleiding van den op hem gepleegden aanslag.
BERLIJN, 3 Oct. (W.B.). Minister von Neu-
rath heeft dr. Dollfuss zijn oprechtste wenschen
uitgesproken „voor de gelukkige redding uit
levensgevaar."
De Duitsche zaakgelastigde te Weenen heeft
op de bondskanselarij zijn gelukwensch met den
gunstigen afloop van den aanslag tot uiting ge
bracht.
3 Oct. (V.D.)Ministerpresi-
heeft dr. Dollfuss gelukwenschen
voor het ontkomen aan den
heeft gelukwenschtelegrammen
den president der Volkenbonds
den secretaris-generaal van den
heeft zijn deelneming betuigd.
WASHINGTON, 3 Oct. Staatssecretaris Huil
heeft aan dr. Dollfuss een gelukwenschtelegram
gestuurd naar aanleiding van den gelukkigen
afloop van den aanslag.
BOEDAPEST,
dent Goemboes
doen toekomen
aanslag.
Dr. Dollfuss
ontvangen van
vergadering en
Volkenbond.
Ook Litwinof
LEIPZIG, 4 Oct. Na eenige dagen onderbre
king in verband met het Juristen-Congres, is
heden het proces van den Rijksdagbrand weer
begonnen.
Na opening van de zitting leest Senaats-pre-
sident Bünger een telegram voor, dat hem na
sluiting van de laatste zitting heeft bereikt.
Volgens dit telegram, dat onderteekend is
door 'n aantal buitenlanders, zou Dimitroff mis
handeld zijn, op bevel van een kapitein van de
Schupo, toen hij zich naar zijn verdediger Teif-
fert wilde begeven, die met den Bulgaarschen
rechtsgeleerde Grigoroff stond te praten.
Op de vraag van den voorzitter verklaarde
Dimitroff, dat hij met zijn verdediger wilde
spreken, doch dat de kapitein hem uit de zaal
trok, hetgeen hij als een onrechtmatige mis
handeling beschouwt.
Voorzitter: Bent u mishandeld?
Dimitroff: Gestompt.
Voorzitter: Meer dan noodig was om u te ver
wijderen?
Dimitroff: Met de hand gestompt.
Dr. Sack verklaart, dat van mishandeling
geen sprake kan zijn. Hij heeft er bij gezeten,
dat een collega uit Chicago zijn naam onder
het telegram gezet heeft.
De kapitein der Schupo verklaart eveneens
onder eede, dat men hier niet van mishan
deling kan spreken.
De voorzitter verklaart dan het incident
voor gesloten en constateert, dat Dimitroff
niet mishandeld is.
Alvorens beklaagde Torgler wordt verhoord,
stelt dr. Teiffer eenige vragen aan Van der
Lubbe, die toegeeft, dat hij den 26sten Fe
bruari tusschen den brand in het slot en den
brand in den Rijksdag, te Hilligsdorf is ge
weest en zich daar bij de politie heeft aan
gemeld. In het asyl te Hilligsdorf heeft hij
een aantal personen leeren kennen, wier na
men hij zich echter niet meer kan herinne
ren.
Op verzoek van Dimitroff richt de president
dan tot Van der Lubbe de vraag of hij Di
mitroff voor het onderzoek al eens gezien
heeft. Van der Lubbe antwoordt met: „Neen"
en op een verdere vraag van den voorzitter
of hij Dimitroff dan in het geheel niet kent,
antwoordt Van der Lubbe: Ja.
Ook de beide andere Bulgaarsche beklaagden
Taneff en Popof, heeft Van der Lubbe, naar
hij beweert, voor dit proces nooit gezien.
Thans wordt overge
gaan tot het verhoor
van Torgler.
Op de vraag van den
voorzitter verklaart deze,
dat hij op den avond van
den brand tot ongeveer
kwart over acht in net
Rijksdaggebouw is ge
weest.
Als de voorzitter hem
voorhoudt, dat eenige
getuigen een lateren tijd
hebben genoemd, zegt
beklaagde, dat hij dit niet
begrijpt, aangezien hij
Torgler zich nauwkeurig herin
nert om 8.25 het restau
rant Aschinger in de Bahnhof-Friedrichstrasse
te zijn binnen gegaan.
Op verdere vragen deelt Torgler mede teza
men met den vroegeren communistischen af
gevaardigde Koenen en de secretaresse van de
communistische fractie het gebouw te hebben
verlaten.
Torgler weet niet waar de voortvluchtige
Koenen zich ophoudt.
De voorzitter zegt dan, dat hij op 27 Februari
met twee aktetasschen het Rijksdaggebouw is
binnengegaan en dat de indruk was gewekt, dat
deze een bizonderen inhoud hadden.
Torgler antwoordt, dat hij herhaaldelijk met
twee aktetasschen het gebouw betrad, hierin
waren kranten, die hij nog niet gelezen had.
Beklaagde wijst er op, dat hij de eigenaardig
heid heeft ongelezen dagbladen niet te kunnen
wegdoen.
Op een tegenwerping van den president ver
klaart beklaagde, dat hij zich meent te herin
neren, dat de eene tasch zich nog steeds in
I
kamer 9 B van den Rijksdag in zijn bureau
bevindt. De voorzitter wijst op de verklaringen
van twee getuigen, die zeggen, dat het niet de
twee tasschen zijn, die Torgler heeft aange
duid. Bij het vooronderzoek, aldus gaat de
voorzitter verder, heeft u gezegd, dat het hier
misschien de taschbetreft, waarin de documen
ten der fractie waren geborgen. Volgens de
secretaresse echter is deze tasch dien dag
ergens anders geweest. De beklaagde zegt, dat
hier wel vergissing in het spel zal zijn. Natuur
lijk waren de tasschen nog al zwaar, daar hij
een bijzonder systeem had om zoo veel mogelijk
kranten in de tasschen te persen.
De voorzitter wijst er dan op, dat al deze
dingen nog eens onderzocht zullen worden. De
president merkt dan verder op, dat de beide ge
tuigen hun verklaringen nog hebben aange
vuld. Zij beweren namelijk, dat beklagde Torg
ler schuw heeft rondgezien.
Torgler verklaart, dat hij daartoe in het ge
heel geen aanleiding heeft gehad. Het is hoog
stens mogelijk, dat hij 's morgens niet erg frisch
is geweest.
President: Wij moeten ons er mede bezig
houden, waar u zich op den dag der brand
stichting heeft opgehouden.
REVOLVER-AANSLAG OP DOLLFUSS
RADIO-AVOND NATIONAAL CRISIS-COMITÉ.
PRINSES JULIANA SPREEKT VOOR DE MI
CROFOON.
Prijs van 100-000 gevallen op nummer 18156.
De toestand van Herriot minder goed, hij heeft
veel pijn.
Hervatting van het Rijksdagbrandproces.
Naar het einde van het roode Weenen?
Ruim 100 dooden te Havana.
Het kabinet-Lerroux is afgetreden.
Ongeluk op onbewaakten overweg te Kwaden-
damme; twee gewonden.
In beginsel besloten tot het vestigen van een
vliegveld in Zuid-Limburg.
Vijf personen te Rotterdam aangehouden in
verband met gefingeerden diefstal van f 37.000.
Bezwaren tegen de plannen van de Crisis-Rund
vee-Centrale inzake de opruiming van melk
koeien.
Veertien fascisten voor de Utrechtsche recht
bank in verband met een „vlagincident".
Voorloopig Verslag over het wetsontwerp tot
wijziging der Lager Onderwijswet.
De wethouders der vier groote steden in Den
Haag bijeen.
LOS ANGELOS, 4 Oct. (Reuter) In het
Griffith Park nabij Los Angelos, waar tal
rijke werkloozen te werk zijn gesteld, is
gisterenavond een geweldige brand in een
kreupelbosch uitgebroken, die zoo snel om
zich heen greep, dat aan blusschen niet te
denken was.
Drie en dertig werkloozen, die zich niet
tijdig uit de voeten konden maken, kwamen
jammerlijk in de vlammen om.
Honderd andere werkloozen hebben ern
stige brandwonden opgeloopen.
Reeds zijn 2000 acres land verwoest.
De brand is vermoedelijk ontstaan door
het onvoorzichtig omgaan met vuur bij het
rooken.
Nader wordt gemeld dat 33 verkoolde lij
ken van werkloozen, die hier door de fede
rale autoriteiten te werk gesteld waren, zijn
geborgen
Ongeveer 150 personen zijn gewond, waar
van verscheidene doodelijk.
Nog 20 personen worden vermist.
Aan het lijkenhuis speelden zich aangrij
pende tooneelen af.
WASHINGTON, 4 Oct. In politieke kringen
in Washington verluidt, dat met de Engelsch-
Amerikaansche schuldenonderhandelingen ook
de mogelijkheid verwacht kan worden van een
stabiliseering van dollar en pond sterling. Het
goud zou als theoretische dekking van het pa
pieren geld in de federale reservebanken en de
bank van Engeland blijven. Eenige goudver
schuivingen voor stabiliseeringsdoeleinden zou
den wel tusschen de beide landen moeten ge
schieden.
In officieele kringen wordt verklaard, dat op
deze wijze tegelijkertijd een nieuwe waarde
maatstaf kan worden vastgesteld, die het vast
leggen van de valuta's der overige landen mede
zou kunnen brengen.
PARIJS, 4 Oct. (Reuter) Uit Lyon wordt
hedenochtend gemeld, dat een groote niersteen
Herriot hevige pijnen veroorzaakt.
Een geneeskundige behandeling heeft hem wel
eenige verlichting bezorgd, doch hij moet nog
geruimen tüd in het. ziekenhuis blijven.
Verwachting: Meest matige,
EE Westelijke tot Noordelijken wind met
tijdelijke opklaringen, kans op enkele
EE regenbuitjes, weinig verandering in
temperatuur.
Laagste stand: 739.1 te Rost.
Hoogste stand: 770.5 te Blacksod cn
Valentia.
Zon op 7.07 - onder 6.30 Licht op 7.00
II October L. K.
BERLIJN, 4 Oct. (VD.) In verband met de
oprichting van de werkgemeenschap van Ka
tholieke Duitschers hebben de bond „Kreuz
und Adler" en de Katholieke vereeniging voor
nationale politiek besloten tot ontbinding over
te gaan.
Over doel en taak van de werkgemeenschap
van Katholieke Duitschers heeft Von Papen
gisteren een redevoering uitgesproken, waarin
hij o.m. zeide, dat de vereeniging in overeen
stemming is met den krachtigen wil van Hitier
om er zorg voor te dragen, dat ook in den ver
volge de thans duidelijk vastgelegde verhouding
tusschen de Katholieke kerk en den nieuwen
staat niet meer veranderd of verstoord wordt,
In deze werkgemeenschap is een instantie ge
schapen, die over desbetreffende problemen een
wakend oog moet houden en inlichtingen en
raadgevingen moet verstrekken aan alle instan
ties van de kerk en de partij.
Vooral ook voor leden van de nationaal-so
cialistische partij die op de basis der Katholieke
kerk staan, is deze werkgemeenschap een nood
zakelijk en toegejuicht instituut. Ook niet-par-
tij genoot en echter kunnen hier actief him aard-
sche en ongereserveerde geloof aan den natio-
naal-socialisti^;hen staat bewijzen.
Het katholieke volksgedeelte, politiek een
eenheid moet steeds meer tot een onwrikbaar
hechte basis en totaalfundament worden van
het Derde Rijk, hiervoor zorgen en strijden is
een verantwoordelijke en groote taak.
Hitier heeft er op gewezen, dat in cultureel
opzicht in de beide Christelijke geloofsbelijde
nissen de belangrijkste factoren liggen tot be
houd van het Volkstum. Tot medewerking tot
behoud hiervan zijn slechts zij welkom die ac
tief aan deze taken willen medewerken, aange
zien het Duitsche Katholicisme moet worden
opgevoed tot activiteit ten gunste van een nieu
we vorming van volk en rijk.
ir-J vwwtMTiiminiM» '~n r s
Stand op Woensdag 1 uur
yorige stand: 763
761
