STADS NIEU W S
BEURS VAN AMSTERDAM
Haarlem, 4 Oct.
De vroegbeurs
Wisselkoersen
WOENSDAG 4 OCTOBER
WANDGEDIERTE EN VLOOIEN
AGENDA
Beurs-thermometer
WOENSDAG 4 OCTOBER 1933
r.l...yo
FASCISME EN NATIONAAL-
SOCIALISME
Helpt u zelf!
SCHEREN AAN HUIS!
EEN STEEN DOOR DE RUITEN
Bij den wethouder voor maat
schappelijk hulpbetoon
AUTO CONTRA MOTOR
RIJWIEL
Haarlemmer in het buitenland
gedood
Jubileum
aJé
HET WERK VAN Ir. DE BORDES
Tentoonstelling ten stadhuize
5 pCt. HAARLEMSCHE
LEENINGEN
Alle omgezet in 4 pet.
VERKEERSONGEVALLEN
Autobus-Auto
MUZIEK
TOONKUNST AFD. HAARLEM
Eerste Ledenconcert
LEDENCONCERT H.O.V.
Soliste: Else Rijkens, sopraan
5 October
BURGERLIJKE STAND
j>%
20
27%
6%
12
16
Lezing mr. F. Vorstman
Mr. P. Vorstman, leeraar in de staatsweten
schappen aan de M. T. S. en het R.K. Lyceum
te Haarlem, hield Dinsdagavond in het café-
restaurant Gebr. Brinkmann te Haarlem voor
den Haarlemschen R.K. Middenstand, die in
grooten getale aanwezig was een rede over
het Fascisme en Nationaal-socialisme.
De voorzitter, de heer Th. S. J. Hooy Jr.,
leidde den spreker in en verwelkomde speciaal
de K. J. M. V.'ers.
In zijn rede citeerde Mr. Vorstman allereerst
hetgeen onze landgenoot, prof. H. de Vries de
Heekelingen over de grondslagen van het fas
cisme gezegd heeft, nJ. dat het fascisme de
staatkundige en sociale beginselen hersteld
heeft, die de beschaafde wereld beheerschten
voordat het individualisme zegevierde.
Diens theorie is echter in strijd met de leer
der officieele Italiaansche fascisten, zooals
prof. Rocco. Deze beweert n.l. dat de staat
een eigen doel heeft dat les staat van dat der
burgers: de staat is doel en het individu is
middel. Burgerlijke vrijheden, op het natuur
recht gegrond, als het recht van vereenigen en
vergaderen, enz. kent het fascsime niet. De vrij
heden zijn. als ze bestaan, een concessie van
den staat.
Voorts ontleenen de burgers het recht om
een godsdienst te belijden aan den fascisti-
schen staat, zoodat de kerk hoogstens als een or
gaan van den fascistischen staat beschouwd
moet worden.
De practische toepassing van deze leer in
Italië had tengevolge:
1. De katholieke godsdienst werd staatsgods
dienst. Mussolini zag in hem een bindende en
stuwende kracht bij uitstek.
2. De jeugd mccht alleen in fascistische or
ganisaties vereenigd worden, wat het bekende
conflict met de kerk tengevolge had.
3. Het parlementaire stelsel werd afgeschaft.
Spr. gaf hierbij een uitvoerig overzicht van d«
verschillen tusschen het in naam bestaand ge
bleven parlement in Italië en het Nederland-
sche parlement: Mussolini b.v. is alleen ver
antwoordelijk aan den Kening en een motie
van wantrouwen in het parlement dwingt de
regeering niet tot aftreden.
4. Op sociaal terrein werd de klassenstrijd
afgeschaft. De vakvereenigingen moeten aan
bepaalde voorwaarden voldoen om erkend te
worden en alleen erkende organisaties hebben
het recht b.v. om collectieve contracten af
te sluiten, die bindend zijn voor alle arbeiders
of patroons in het betrokken bedrijf, lid of
niet Deze vakorganisaties zijn tevens cok
politiek, daar zij gezamenlijk de candidaten
stellen voor het parlement.
Spr. beantwoordde hierna de vraag: hoe is
de snelle opkomst van het fascisme te ver
klaren en wees daarop op den dwang naar een
versterking van het nationalisme en van het
staatsgezag, als gevolg van de ontaarding van
de democratie en de overtuiging dat de tegen
stellingen tusschen kapitaal en arbeid moeten
worden overbrugd niet door klassenstrijd, maar
door samenwerking. Het fascisme strijdt dan
cok tegen het defaitisme, de Europeesche ge
meenschapsidee, het internationalisme, het pa
cifisme, de ontwapeningsgedachte, en den Vol
kenbond, daar Mussolini al deze idealen in
strijd acht met de belangen van zijn fascisti
schen staat.
Grondslagen
Bij de beoordeeling van het fascisme moet
men rekefting houden met de volgende grond
slagen daarvan:
1. De natie Is souverein. Voor een Christen
Is deze opvatting onaanvaardbaar. Uit de ver
oordeeling door het fascisme van het inter
nationalisme volgt, dat het ook de kath. kerk
veroordeelt, de internationale by uitnemend
heid.
2. De staat heeft zijn eigen doel. De kerk
verwerpt deze opvatting als een gevaarlijke
dwaling. De staat is geen doel maar het middel
ter behartiging van de tijdelijke belangen der
individuen.
3. Het individu heeft geen natuurlijke rechten,
de rechten die het heeft ontleent hetzij aan den
staat, die ze het ook ontnemen kan. De staat
zelf is niet aan eenig recht onderworpen, dus
zelf het hoogste recht. De kath. kerk verwerpt
dit eveneens als een grove dwaling: de staat
is wel onderworpen aan Gcds wetten. Het fas
cisme kent dus alleen den maclitsstaat, de
kath. kerk alleen den rechtsstaat.
4. De kerk wordt door het fascisme alleen als
een burgerlijk genootschap beschouwd en is dus
aan den staat ondergeschikt. Ook dit berust
op een grove dwaling.
Bij de bespreking van de verhouding tusschen
kerk en staat, wees spr. er op, dat kerk en
s rat beide zelfstandig zijn, daar de een een
bovennatuurlijk en de ander een natuurlijk deel
hoeft. Beide hebben een afzonderlijke taak en
ook afzonderlijke middelen. Toch moet tusschen
kerk en staat een samenwerking bestaan, n.l.
van gemengde aangelegenheden, zooals onder-
v js en huwelijk. Hierbij heeft de kerk voor
rang boven den staat en bepaalt ook de kerk
wat gemengde aangelegenheden zijn.
Dat deze leer consequent voert naar het be
staansrecht van een katholieke politieke partij
en zelfs naar den bestaansplicht daarvan,
spreekt vanzelf.
Spr. concludeerde dan ook dat het fascisme
voor het christendom onaanvaardbaar is voor
de christenen in het algemeen en voor de ka
tholieken in het bijzonder.
Nationaal-socialisme
Het nationaal-socialisme heeft de belangrijk
ste grondbeginselen met het fascisme gemeen
maar verschilt daarin dat het fascisme de na
tie den grondslag noemt voor den staat en het
nationaal-socialisme het ras. Het arische
staat volgens het Duitsche nationaal-socialisme
het hoogste en de andere zijn minderwaardig.
Spr. noemde vervolgens eenige geestelijke
vaders van het nationaal-socialisme op en wees
als basis van het nationaal-socialisme aan: het
door Hitier ontworpen en door hem onveran
derbaar genoemde pregram van 1920.
Het nationaal-socialisme is vanzelfsprekend
ook onaanvaardbaar voor katholieken evenals
het fascisme, omdat zij bovendien nog de ras
sentheorie bevat, die ook in strijd is met de
wetenschap en niet alleen met de leer der
kath. kerk. Bovendien moet men rekening hou
den met het feit dat vele vooraanstaande lei
ders van het Nationaal-socialisme geen vrien
den zijn van het christendom, maar zelfs ver
woede vijanden, zooals Rosenberg, hetgeen spr.
nader met citaten bewees.
Spr. concludeerde tenslotte nogmaals dat fas
cisme en nationaal-socialisme niet door een
katholiek aanvaard kunnen worden.
Na de pauze was er gelegenheid tot het stel
len van vragen, waarvan door velen, zij het
druppelsgewijze, gebruik werd gemaakt.
Bij de beantwoording van de vragen wees de
heer Vorstman er op dat de Kerkelijke Over
heid nadrukkelijk iederen katholiek heeft be
volen zich katholiek te organiseeren. Z. H. de
Paus heeft het zoo duidelijk gezegd: ten keste
van alles, boven en vóór alles en ondanks alles
moet men de éénheid bewaren, want eenheid is
de grootste macht om iets te bereiken.
Spr. raadde ieder aan eens te bedenken wat
de gevolgen zijn als er geen katholieke partij
meer bestaat. Vecht uw moeilijkheden uit in de
partij, loop niet weg en laat niet een ander
de kastanjes uit het vuur halen! zeide spr.
Voorts wees spr. er op dat het onmogelijk
is om alle vereenigingen in één partij samen
te voegen. In Duitschland en Italië is dit won
der gebeurd, maar spr. geloofde niet in dit
wonder. Gelooft u, vroeg spr. zijn toehoorders,
dat in Duitschland geen katholiek of socialist
meer bestaat? Het systeem loopt uit in het
groote gevaar, dat het zichzelf ontbinden zal.
Nadrukkelijk wees spr. er nogmaals op dat
een katholiek geen fascist mag zijn, want men
kan niet alleen het goede uit het fascisme me-
denemen, men neemt het geheele stelsel met
al zijn valsche lerstellingen in zich op. Ook van
de N. S. B. die in haar program leert dat het
staatsgezag onafhankelijk van de kerkelijke
overheid moet zijn, mag men geen lid zijn. Men
maakt zijn katholiciteit te schande, zeide spr,
door daarvan lid te zijn.
Tegenover de velen, die critiek uitoefenen op
de R.K. Staatspartij, omdat deze partij zoo wei
nig voor den middenstand doet, antwoordde
Mr. Vorstman met de opwekking om eens ken
nis te nemen van hetgeen de Staatspartij wer
kelijk heeft gedaan. Lees haar geschriften eens,
zeide spr. Hoor de verdachte de R.K. Staats
partij óók eens aan, misschien zal het dan
wel meevallen! (Applaus).
Eenige sprekers uit de vergadering sloten zich
aan bij hetgeen de heer Vorstman gezegd had
en vroegen of het niet de schuld van den mid
denstand zelf was, dat de R.K. Staatspartij zoo
weinig gedaan heeft. Wij moeten ook wat meer
schreeuwen maar netjes, aldus een spreker.
Wij moeten ons krachtig organiseeren vooral,
dan zal het in de toekomst veel beter gaan.
(Applaus).
Tenslotte voerde de geestelijke adviseur, de
weleerw. rector J. B. Timp het wcord, die nog
eens krachtig beklemtoonde dat het fascisme
in principe absoluut voor den katholiek is ver
boden. Als het fascisme alléén maar betere
maatregelen nam voor den middenstand, dan
werden wij allemaal fascist, aldus spr. Maar de
grondslagen zijn in strijd met den kath. gods
dienst en dus is het voor den katholiek ver
boden.
Spr. wekte nog eens krachtig op zich katho
liek te organiseeren, dan alleen zal men maat
regelen zooals die in het sociaal-economisch
urgentie-program geëischt worden, en die zoo
heel, héél hard voor den middenstand noodig
zijn, ook uitvoeren.
Het fascisme heeft inderdaad uitstekende
dingen, maar die hebben wij ook! Men leest
wel wat het fascisme voor den middenstand
wil doen, maar men weet niet wat de katho
lieken willen tot stand brengen cm de maat
schappij te verbeteren in den geest van de
encycliek „Quadragesimo Anno".
Wij eischen óók een snel tempo voor de uit
voering van de maatregelen voor den midden
stand, evenals het fascisme, maar warom doet
dan de RK. Middenstand niet mee?
Laat de middenstand zelf eens aanpakken,
zelf medewerken, actie voeren. De middenstand
heeft, nooit begrepen dat ze in solidariteit veel
kan bereiken. De middenstand redt zich zelf
niet omdat ze geen begrip van organisatie
heeft. En daarom roept ze nu om hulp en
loopt over naar het fascisme. Laat men zich
eens bezinnen. Steunt de eigen katholieke zaak!
Het fascisme is in zich zelf veroordeelenswaar-
dig en een katholiek kan volgens zijn geweten
geen lid zijn van de N. S. B.
De katholiek heeft te zorgen dat zijn orga
nisatie krachtig wordt en ook dat zijn stand
blijft bestaan! (applaus).
Na een woord van dank van den voorzitter
werd de vergadering gesloten.
Op den Donderdagmiddag
In „Spoorzicht" vergaderde de Haarlemsche
Kappers Patrcons Bond, onder leiding van den
heer A. Jansen.
Nu de verplichte Donderdagmiddagsluiting,
ondanks het verzet van den H. K. P. B„ daarin
gesteund door de Middenstands Centrale, toch
een feit is geworden, werd de oprichting van
een Kappers Centrale, met het doel, noch het
publiek noch de kappers dupe van de verplich
te sluiting op Donderdagmiddag te doen word-
den, ampel besproken.
Er werd besloten, dat de leden van den
H. K. P. B. zich op den Donderdagmiddag be
schikbaar zullen stellen om hun clienteele des-
gewenscht aan huis zonder prijsverhooging te
komen bedienen.
Gisterenavond is een klinker door de ruiten
van de woning van den heer Van Liemt, wet
houder voor Maatschappelijk Hulpbetoon, ge
gooid. De heer van Liemt was afwezig, toen
zich iemand die blijkbaar wat te klagen had,
aan de deur vervoegde, om hem te spreken. De
man bleef geruimen tijd op het Lorentzplein
wandelen, maar merkte niet, dat de heer van
Liemt thuis kwam. Op een gegeven oogenblik,
terwijl de familie zich in de serre bevond,
vloog een groote steen door de ruiten van de
kamer, die aan de zijde van het Lorentzplein
is gelegen en kwam juist terecht achter een
stoel, waarop de heer van Liemt kort tevoren
had gezeten.
Het politierapport vermeldde hiervan:
Dinsdagavond ongeveer zeven uur is de 48-
jarige varensgezel H. aan het bureau gebracht,
die een ruit van het huis van wethouder van
Liemt had ingegooid.
De man is in bewaring gesteld en nadat te
gen hem procesverbaal was opgemaakt, weer
heengezonden.
Te Altenbergen bij Munster in Duitschland
is een ongeluk gebeurd, dat aan den 30-jari-
gen heer G. T., wonende te Haarlem, het leven
heeft gekost.
De heer T., van oorsprong een Groninger,
had dee'-genomen aan een motorrit, welke door
een Gronmgsche Motor-club was georganiseerd.
Op den terugweg naar Nederland, nabij Al
tenbergen, is de heer T. in botsing gekomen
met een Duitschen auto, waarbij hij zoo ernstig
werd gewond, dat hij aan de gevolgen over
leed.
Donderdag 5 October zal het 25 jaar geleden
zijn dat de heer Jac. H. Remer in dienst trad
bij Openbare Werken, afdeeling bestratingen.
Het zal dien dag den jubilaris zeker niet aan
belangstelling ontbreken. O. a. zal hij des mid
dags om 5 uur in de „Doelen" gehuldigd
worden.
"-Ï-SX3 MiSPPf
In de wachtkamer der raadszaal vSordteen tentoonstelling gehouden van werken,
uitgevoerd onder leiding van ir. de Bordes,in leven hoofdingenieur van openbare
werken. Een voor-ontwerp van de brug over het Zuider-Buitenspaarne, zooals die
in betere dagen gedacht was
Zooals bericht, wordt van hedenmiddag 2 uur
af tot Dinsdag 10 October in de wachtkamer
der Raadzaal (ingang Pandpoort) een ten
toonstelling gehouden van werken, welke zijn
uitgevoerd onder leiding van ir. P. F. de Bordes,
b.i. in leven Hoofd-Ingenieur van Openbare
Werken.
Wij waren gisterenmiddag in de gelegenheid
de interessante expositie te bezichtigen. Ze is
verdeeld in twee af deelingen: uitgevoerde en
niet-uitgevoerde werken. Dat de voltooide ge
bouwen verreweg de grootste plaats innemen be
hoeft niemand te verwonderen, omdat vooral de
talrijke fraaie openbare scholen in onze stad
een blijvende herinering zullen zijn aan den
te vroeg ontslapen hoogen ambtenaar van den
dienst Openbare Werken.
Fraaie foto's zagen we o.a. van de H.B.S.B.
op het Santpoorterplein, van de Zweminrichting
aan de Houtvaart, van de hernieuwde Gem.
Concertzaal, het Gymnasium aan het Prinsen
hof, de openluchtschool, talrijke nieuwe scholen
vooral in de buitenwijken, de tentoonstellings
zaal van het Frans Halsmuseum, het complex
van den Gem. Reinigingsdienst etc.
Wij zagen detail-kieken van hekken aan nieu
we bruggen, een fraaie teekening van een om
financieele redenen niet uitgevoerd hek om de
Algemeene Begraafplaats aan de Kleverlaan.
De laatse teekening door ir. de Bordes ge
maakt was ook geëxposeerd: die van de Meisjes-
H. B. S., bestemd om op het terrein aan de
Eurg. Sandbergstraat gebouwd te worden. Ook
bier zal de crisis de plannen voorlcopig nog
wel uitstellen.
Bijzonder artistieke glas-in-lood ramen heeft
ir. de Bordes steeds in zijn bouwwerken laten
uitkomen.
Onze geleider, ir. Maas, directeur van Open
bare Werken vertelde ons, dat mevrouw de
Bordes daarvan de ontwerpster was. Eenige
kleur-teekeningen waren dan ook opgehangen.
De niet-uitgevoerde werken boden op teeke
ning talrijke verrassingen voor nieuwsgierige
persmenschen.
Zoo ontdekten wij een groote teekening van
de voor het nageslacht bestemde brug over het
Zuider-Buiten-Spaarne. Een vorstelijk bouw
werk, dat we graag gezien zouden hebben en
dat ongetwijfeld veel zou hebben bijgedragen
tot verhooging van de stads-verfraaiing.
Het scholen-complex aan de Gouwwetering,
dat zal aansluiten aan onze Katholieke school,
is ook in kannen en kruiken op papier. Het
crisisspook draagt de schuld van de niet-uit-
voering.
Interessant waren ook de teekeningen van de
uitbreiding van 't raadhuis. Ja Izer, als alles
was doorgegaan zouden we nu waarschijnlijk
een prachtig complex hebben gekregen naast
het oude stadhuis. Dan waren de gebouwen
grenzende aan de Jacobijnestraat en Gierstraat
verdwenen en dan zou er 'n schitterende nieuw
bouw verrezen zijn. Helaas, het mocht niet zoo
zijn.
„Maar goed ook" merkte ir. Maas als com
pensatie op, nu zouden we al weer een andren
bouwstijl volgen, omdat de evolutie in de archi
tectuur zoo ontzettend snel plaats vindt.
Wij kunnen echter ieder stadgenoot aanraden
deze teekeningen eens te gaan bekijken, ze ge
tuigen van een grootschen kijk op architectuur.
Buiten de teekeningen is er nog veel, dat
aandacht trekt. De gipsen gevel van het gebouw
der Postchèque- en Girodienst te Den Haag,
(door ir. de Bordes voor zijn komst te Haarlem
ontworpen en mede uitgevoerd) die steeds op
de kamer van den overledene stond, is nu in de
tentoonstellingszaal geplaatst.
Vrienden en bekenden stonden verder nog
persoonlijke schilder- en teekenstukjes van ir.
de Bordes af. Fijn-gestyleerde kinderkopjes, een
pittoreske aquarel van 'n hofje, een heerlijke
caricatuur van 'n professor uit vroeger jaren. Het
talent van den ontslapene was wel bijzonder
ontwikkeld.
Een groot portret van dezen bouwmeester is
te midden van zijn werken geplaatst. Een
rouwpalm en een simpele orchidée.... een
herinneringsbord.
„Hij was een vriend van ons allen," zei
ir.' Maas, „hij was eenvoudig, goedhartig, gees
tig, hij had groote liefde voor zijn werk."
Vooral de laatste eigenschap komt op deze
expositie bijzonder naar voren.
Hedenmorgen te 11 uur werd de tentoonstel
ling door mr. J. Gerritsz, wethouder van Open
bare Werken, geopend.
Zijn inleidende toespraak getuigde van zeer
groote waardeering voor het werk van den over
leden ambtenaar. Hij zei, dat de bedoeling van
deze tentoonstelling was ir. de Bordes te hul
digen in zijn werk. In het kort schetste hij de
groote liefde van den heer de Bordes voor de
bouwkunst, waarvoor architect Cuypers nieuwe
belangstelling had gewekt. De heer de Bordes
heeft zeer veel werk geleverd. Spr. putte uit
het feit, dat ook de verschillende onderdeelen
van de plannen, zooals op de teekeningen is
te zien, zoo goed behandeld zijn en bracht den
heer de Bordes lof voor zijn nauwgezetheid en
de liefde voor zijn werk. Spr. wees er op, dat
de heer de Bordes uit den aard der zaak ook
zijn medewerkers heeft gehad bij het uitvoeren.
Spr. deelde mede, dat het de bedoeling is ook
het werk van deze medewerkers ten toon te
stellen.
Verder wees spr. er op, hoe veel werk soms
door de ambtenaren wordt voorbereid, zonder
dat het ooit wordt uitgevoerd. Zoo zal het groote
werk van den heer de Bordes, n.l. de uitbrei
ding van het stadhuis, wel nooit ten uitvoer
komen. Er waren voor dit plan twee gedachten,
een om den bijbouw in modernen trant op te
trekken en een om dezen aan te passen bij den
bestaanden toestand.
De heer de Bordes heeft het moderne plan
uitgewerkt, doch zijn liefde voor het oude bleek
wel uit de'wijze, waarop hij het interieur heeft
willen verzorgen. Het werk van den heer de
Bordes is eenvoudig, echt en smaakvol. Spr.
eindigde met de woorden die door iemand ge
bruikt zijn bij de teraardebestelling van het
stoffelijk overschot van den heer de Bordes:
„Het werk van de Bordes is dat van een door
en doo innerlijken kunstenaar en in en in fat
soenlijk man".
Bij de opening waren o.m. tegenwoordig de
burgemeester van Haarlem, de heer C. Maar
schalk, de heeren W. J. B. van Liemt en W.
Roodenburg, wethouders, verschillende raads
leden, waaronder de heeren Klein Schiphorst,
Visser, Wolff, Westerveld e.a., de directeur van
Openbare Werken, de heer Maas en zoo goed
als alle ambtenaren van Openbare Werken.
Voorts de architecten Zwiers en Blaauw.
B. en W. van Haarlem zagen kans de drie
leeningen, rentende 5 pet., welke ten laste van
de gemeente nog liepen, om te zetten in een
4 pet. leening. Dies was de vroedschap vanmor
gen om half 12 in "spoedeischende vergadering
bijeengeroepen om het voorstel van B. en W.
in een besluit om te zetten. B. en W. stelden
voor de drie 5 pet., n.l. van 25 November 1931,
20 Januari 1932 en 24 Augustus 1932, oorspron
kelijk groot resp. 2 millioen, 2 millioen en 1.5
millioen om te zetten in een 4 pet. leening,
groot f 5.086.000 in stukken van f 1000.De
koers van uitgifte zou door B. en W. bepaald
worden.
Het voordeel van deze conversie zou zijn,
dat f 50.000.— minder rente per jaar betaald
moest worden, van welk bedrag het disagio af
getrokken moest worden.
De heer Peper wilde wel wat meer weten
over deze zaak, maar verklaarde zich wel ge
negen daarmede te wachten tot de volgende
raadsvergadering, omdat die mededeelingen
moesten geschieden in geheime zitting.
De heer Wolzak was niet zoo welwillend en
zoodoende moesten allen, die niet behoorden
tot het bestuur der gemeente, de raadszaal uit
en werd achter gesloten deuren een korte dis
cussie gevoerd.
Na heropening der vergadering werd t voor
stel van B. en W. zonder hoofdelijke stemming
aangenomen.
Daarna kwam nog een tweede verrassing,
doordat wethouder Slingenberg namens B. en
W. voorstelde een nieuwe geldleening aan te
gaan; groot f 500.000, rentende 4 pet.,
tegen een koers van uitgifte van 99^. Deze
geldleening zal aangegaan worden bij de Eer
ste Ned. Verzekeringsmij. op het Leven en te
gen invaliditeit. De leening loopt over 'n tijd
vak van veertig jaren. Ook dit voorstel ging er
met vlag en wimpel door en daarna ging de
raad rustig naar huis toe.
Dinsdagavond kwart voor elf heeft een aan
rijding plaats gehad tusschen een luxeauto,
bestuurd door F. en een autobus, op den hoek
Uit den Boschstraat—Schouwtjeslaan.
De luxe-auto kwam met een flinke vaart
achteruit de Uit den Boschstraat uitrijden op
hetzelfde moment, dat een autobus van lijn 3
den hoek van die straat vanuit de Schouwtjes
laan indraaide.
De luxe-auto greep de bus, die aan de lin
kerzijde werd ingedrukt, terwijl de voorruit
brak.
De luxe-auto werd aan de rechter-achter-
zijde ingedrukt.
Tegen den bestuurder van dezen laatsten is
proces-verbaal opgemaakt.
De serie muziekavonden der Haarlemsche
Toonkunstafdeeling werd geopend door de
Concertgebouw-Kamermuziekvereeniging. Deze
vereeniging staat onder leiding van den De
kenden dirigent Eduard van Beinum, die in dit
ensmble tevens het clavecimbel bespeelt, zoo
als vroeger gebruikelijk was. Voorts werkten
dezen avond mede mevrouw Helmann-Metz en
de heeren Helmann, Meijer, Elert, viool; De-
nayer, altviool; v. Wezel, cello; Stips, contra
bas; Blanchard, hobo; Sell en Toorenspits,
hoorn.
Bovendien traden als solisten op: mevrouw
Vincent en de heer v. Leeuwen Boomkamp.
Ten gehoore werd gebracht uitsluitend mu
ziek uit de 17e en 18e eeuw, van Torelli tot
Mozart, in verschillende bezettingen.
Schrijft men aan Corelli het ontstaan van
het „Concerto grosso" (gebaseerd op het dub-
belkorig systeem, dus concerten van twee
groepen instrumentalisten) toe, Torelli behoort
tot de eerste componisten van solo-vioolconcert.
Torelli schreef ook Concerti grossi, doch niet
voor één, doch twee solo-violen met strijk
kwartet en cembalo.
Met een dezer concerten, door van Beinum
in manuscript gevonden en bewerkt, werd deze
avond geopend. Het is een tamelijk kort en
eenvoudig werk, echt-fijne, speélsche muziek
met fraai wisselspel tuschen de solo-violen en
het orkestje; het is niet diepzinnig, doch on
derhoudend en aangenaam voor het gehoor.
Men speelde het zeer stijlvol en voornaam.
Alleen had dynamisch meer verschil kunnen
worden geboden. Ons leek het pianissimo-spel
te sterk. Bovendien was de heer Helmann te
zeer op de avant-scène gezeten, waardoor zijn
toon iets boven die van den anderen solist do
mineerde.
Hierna zong mevrouw Vincent het Weih-
nachtsconzert van Böddeker. Een indrukwek
kende Kerstzang, met afwisselend Duitschen en
Latijnschen tekst. De Duitsche tekst is een
naïeve, teedere vertelling, de Latijnsche een
verrukkelijke jubelzang, aldus door de zangeres
sterk aangevoeld en wonderschoon verklankt.
Het eerste deel werd besloten met 'n hoogst
interessant werk van Carl. Ph. Em. Bach: een
concert voor cello met strijkkwintet. Na een
magistraal Aliegro, een treffend Largo mesto,
diepzinnig van inhoud, een frappant contrast
vormend met het eerste deel en de finale, een
Allegro assai, opgewekt van karakter.
Van Leeuwen Boomkamp speelde het uiterst
verfijnd en met veel smaak. Vooral in de
hoogere liggingen dwong zijn toon-kwaliteit be
wondering af. De klankverdeeling van het
Wij verdelgen Radicaal; verjagen niet.
Alles onder strikte geheimhouding en
schrift, garantie. Huiseig. spec, condities
Haarl. Zuiveronderneming „RADICAAL"
Gen. Cronjéstraat 135 - Telefoon 11657
kwintet tot den solist was zeer evenredig, het
spel uiterst homogeen.
Na de pauze droeg de zangeres een Bach-
cantate voor: „Weichet nur, betrübte Schat
ten", waarin vooral te bewonderen was: de
tekstuitbeelding door en de gave techniek van
de zangeres, het fraai, artistiek solospel van
violist en hoboïst.
Tot slot ging een Divertimento van Mozart
voor strijkkwintet en horns. Muziek, waarvan
een groote bekoring uitgaat, al is ze niet diep
van gedachte. Rijk gevarieerd zijn de onder
deelen alleen reeds door de groote verschei
denheid van instrumentatie in deze kleine
groep. Al hebben de hoorns geen groote rol te
vervullen (in een thema-variatie traden ze al
leen bijzonder op den voorgrond) toch schen
ken ze een mooi timbre aan het geheel.
Tezamen genomen vormden deze nummers 'n
avond van hoog kunstgenot, dank zij mede het
voprtreffelijke spel van de instrumentalisten
en den subllemen zang der soliste.
De belangstelling voor deze avonden ver
flauwt niet, is integendeel stijgende. De
Schouwburg-zaal was uitermate goed bezet.
O. K.
Het was jammer, dat dit eerste ledenconcert
van ons Haarlemsch orkest samen vallen moest
met het eerste Kamerconcert van Toonkunst.
Ongetwijfeld heeft dit afbreuk gedaan aan de
opkomst, welke niet was zooals naar gewoonte
op de eerste uitvoering in het nieuw begonnen
winterseizoen.
Het was nochtans een mooi programma, dat
voor dezen avond was samengesteld, waarop
niet minder dan twee noviteiten prijkten.
We zaten goed in de Russen, zooals u blij
ken zal wanneer we u de namen noemen van
drie uitstekende leden der nieuw-Russische
school: Borodin, Tschaikowsky en Rimsky
Korssakow.
Dirigent Adam stond opnieuw, wegens on
gesteldheid van den heer Schuurman, voor den
lessenaar. En hoewel de voorbereiding slechts
kort kon zijn, heeft hij zich uitnemend door
z'n moeilijke taak heengeslagen en de H. O. V.-
musici laten spelen voor wat ze waard zijn.
Allereerst kregen we een vertolking van von
Weber's Freischütz-ouverture, die bij oogen-
blikken, en vooral aan het slot, werkelijk ma
gistraal mocht heeten, vol spanning en sterke
geladenheid. Een verklanking, waarin het
duistere karakter van het werk fraai naar vo
ren werd gehaald.
De Steppenskizze van Borodin werd evenzeer
suggestief en beeldend in haar fijne klankbe-
lichting en rhythme. We kennen dit stemmings
beeld van vroegere uitvoeringen.
Verder bestond het programmagedeelte vóór
de pauze uit een fragment uit de opera „Jeanne
d'Arc' 'van Tschaikowsky, en het lied van de
Woudduif uit de Gurrelieder van den apostel
der moderne muziek, Arnold Schönberg. De
sopraan Else Rijkens, die vooral in hooge lig
ging over een sterk geluid beschikt, maar in
het medium en in lage ligging moeilijk tegen
het orkest optornt, zong Jeanne d'Arc's Adieu
in de Fransche zetting. Waar het program
ma daarenboven nog de Duitsche en Neder-
landsche zetting gaf, kon men dus uit drie
teksten kiezen. De dramatiek van de aria, door
Tschaikowsky reeds vrij stevig aangedikt, werd
ook door de zangeres nog eens extra onder
streept. Waar van de dictie nog al een en ander
verloren ging om wille van den klank, bevredig
de dit nummer ons minder dan het Lied van
de Woudduif van Schönberg, dat in eerste uit
voering ging. De zangeres scheen deze muziek
der irrealiteit sterker aan te voelen dan de
poëtische klacht der Heilige van Domremy,
Ze behaalde hiermee dan ook een groot suc
ces, en deelde de hulde met dirigent Adam
en het orkest, dat de niet gemakkelijke parti
tuur vol overgave verklankte.
Na de pauze ging de Symphonische Suite van
Rimsky Korssakow „Shéhérazade", eveneens in
Gebouw ,,St Bavo" Bestuur Woningbouw-
vereeniging „De Spaarnestad" 8 uur
Spoor en Tram, half 8 R- K. Politie, 4
en half 10 uur Overheidspersoneel, 8 uur.
Stadsschouwburg Abonnementsvoorstelling
N. V. Amsterdamsch Tooneel Schuld en
Boete, 8 uur.
Gebouw „St. Bavo". Bouwverbond, 8 uur.
Retraiteclub Spoor- en Tramwegpersoneel,
8 uur. Proza, 8 uur. Studieclub Grafische
Bond, 8 uur. Rechtskundig Bureau, 6 uur.
Groote of St. Bavokerk. Orgelbespeling,
34 uur.
Wachtkamer-raadzaal. Tentoonstelling wer
ken Ir. de Bordes, 25 uur.
Rembrandt-theater. „Ein Lied für dlch"
en Kaye, d'Artois en Philips, 7 en 9.15 uur.
Palace „Au nom de la loi" en 3 Willards,
accordeonisten, 7 en 9.15 urn*.
Luxor. „De Mummie" en bijprogramma,
8.15 uur.
eerste uitvoering. Hoewel het stuk aan de or
kestmusici hooge eischen stelt, wisten deze de
partituur vol relief weer te geven. Op zichzelf
evenwel lijdt het werk aan langdradigheid en
te veelvuldige herhaling van dezelfde rhythmen
en motieven, vooral in de drie laatste deelen.
Het is overladen en wordt daardoor zwaar en
verliest van zijn boeiende kracht. Het eerste
deel achtten we het gelukkigst geslaagd. Doch
nog eens: de vertolking door het orkest getuig
de zoowel van zuiver aanvoelen der overigens
prachtig georkestreerde muziek, als van groote
volgzaamheid en beheersching van het instru
ment in de verschillende groepen.
Dirigent Adam en zijn medewerkers daarvoor
van harte onze hulde.
J. S.
Geboren: 29 Sept.: A. R. Benekerv. Gro
ningen, d.; 30 Sept.: J. KerstenKaspers, z.;
J. H. H. Sijbrands—Kuijpers, z.; J. Menks
Beers, z.; 2 Oct.: M. H. de BoerNlemöller,
d.; W. Tol—Jonk, z.; 28 Sept.: H. E. Hekelaar—
Michel, z.; 29 Sept.: M. de JagerMikmak, d.;
30 Sept.: M. C. H. Beumer—Zoon, d.; 2 Oct.:
A. v. d. Brinkten Wolde, z.
Overleden: 29 Sept.: L. Rijneveld, 43 j., Hie-
ronymus van Alphenstraat; 29 Sept.: C. J., 7
mnd., d. v. P. Duivenvoorden, Kamperlaan.
De wisselvalligheden, waaraan de toestand in
Amerika voortdurend bloot staat, .-ouden de
aandacht gespannen en in verband hiermede
achtte men het hedenochtend niet raadzaam
eenige actie, in welken vorm ook, op touw te
zetten. De beroepshandel heeft het al dikwijls
beproefd, wanneer hij hiertoe reden vond, een
zekere stemming te wekken. Men heeft dit
dezer dagen nog waargenomen, toen de rubber
restrictie zich weder op den voorgrond plaatste
en hierdoor een hausse op de aandeelenmarkt
in het leven werd geroepen, maar aangezien
het publiek op losse gegevens niet licht ingaat,
keert weer heel spoedig de kcele werkelijkheid
terug en blijft alles bij het oude. Dit was ook
hedenochtend het geval, toen in het telefonisch
verkeer door beroepshandelaren wel voeling
onder elkander werd gehouden, maar, wegens
de starre houding van het publiek, het tot
slechts weinig of geen nandel kwam. Voor
toon-aangevende fondsen was evenwel de
stemming vaster, hetgeen geenszins verband
hield met eenigen kooplust, maar zijn oorzaak
vond in het feit. dat onze markt gelijk
Wallstreet gisteren, „oversold" werd be
schouwd en ontvankelijk bleek te zijn voor een
technisch herstel. Koninklijke Olie kon 2
pCt. tot 171% verbeteren. Philipslampen pl.m.
3 pCt. tot 181%, H.V.A. 3% pCt. tot 171%,
Unilever tot 76" en A'dam Rubber 1% pCt.
tot 96. Van Amerikaansche waarden monteer
den Steels 1 pCt. tot 28%. Bethl. Steel pCt.
tot 20 en Anaconda's tot 9%. Alles met zeer
weinig handel.
Nederl. Staatsleenprijshoudend
Gemeenteleenvast
Youngleening vast
Philips vast
Unilever goed prijshoudend
4ku onveranderd
Koninklijke vast
H V A vast
Rubber prijshoudend
Tabakgoed prijshoudend
-rik. waarden beter
WOENSDAG, 4 Oct.
Vorige
slotkoersen. Heden
Londen 7.61% 9.70 Va
Berlijn 59.02% 59.05
Parijs 9.70% 9.70%
Brussel 34.58% 34.60
Zwitserland 48.06 48.05
Weenen
Kopenhagen 34.05 34.25
Stockholm 39.30 39.50
Oslo 38.25 38.50
New Vork (cable) 1.58% 1,60
Rome 13.05 13.021/3
Praag 7.35 7.35
Madrid 20.75 20.75
Staatsleeningen
5 /o Nederland 1919
*V3 Nederland 1916
4V4 Nederland 1917
4 Nederland 1931
5 Nederland 1932
4'/s N. Ind 1926 AB
5'A Youngleen
Banken
iionm - Bank
ische Bank
Cert. HandeJ-Mi).
inuustrieen
Unilever
Oalvé Delft
Alg. Kunstzijde
.1 Berkel' Pat.
Nieuwe Philips
Kiich. Accoustlek
Ned Pord
'nciustr Buitenland
Anaconda
Kenneest
tuenem Steel
U. S. Steel
U S. Leather
Intern. Nickel
Stand. Brands
Vlijnbouw
ioeton Mijnbouw
Vorige
slotkoersen.
100%
102%
102%
100%
101%
877/8
4lVs
Heden
49
o0%
49%
75%
o3%
22Vs
15%
178%
1
129
10%
Mg, Exploratie
ledjang Lebong
ileum
Jaboes
on Olie
Perlak
eudawa
11%
CUUQV.O J*/2
Continent Oil 1 78
Shell Union Oil5%
1021/2
102
100%
101%
877/8
421/8
49
52
50
75%
54
22%
15%
181%
1
128
10
20%
28%
0%
12%
16%
10%
132
112
11
171
90
4%
10%
SVa
Vorige
slotkoersen. Heden
Rubber
vdam Rubber
Bandar
Serbadjadi
Silav
V I. G. O.
intercontin. Rubber
Scheepvaart
HoU. Amerika Lijn
Dito Gem. Eigend.
Kon. Ned. Stoomb.
Scheepvaart-Unie
Suiker
H. V. A
N. L O.
poerworedjo
Vorstenlanden
Actions idem
Tabak
Oostkust
Spoorwegen
Wabash
Ene
Kansas City South
outh Railw
Chic. Milw.
Maxwell L. Gr.
94%
94%
74
75
42%
43
31
31%
27%
28
47%
48
41
38
2
1%
23%
23
2
2
1
1
8%
8%
47%
47
167%
172
89%
90
57%
58
27%
27%
16.10
16.50
116
117%
110%
110%
197/s
20
128%
129
68%
68%
2%
2%
10%
10%
9
9
15%
15%
3%
3%
12%
12%
