De Sovjet legt z'n troeven open Van der Lubbe's arrestatie De Rijksdagbrand gereconstrueerd Het nieuws van heden NIET KOOPEN, MAAR NEMEN Sprak Thaler de waarheid? Zware ongelukken DE BAROMETER VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS VRIJDAG 13 OCTOBER 1933 BUREAUX: NASSAULAAN 51 - TEL 13866 ABONNEMENTEN: voor Haarlem en Agentschappen per week 25 cent; per kwartaal f 3.25; per post, per kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling Wie speelt er valsch Eenheid in Zuid-Afrika Ex-keizerin Zita Het Weer Nieuw gifgas ontdekt Door Fransche professoren Ex-keizerin Zita in Boedapest Een audiëntie naar voormalig ceremonieel HET ERNSTIG VLIEG-ONGEVAL BIJ LIENDEN De wachtmeester Poeschel, die hem in hechtenis nam, als getuige Een lidmaatschapskaart ontdekte hij niet Politie-beambte begeeft zich met een brandenden fakkel door het Rijksdaggebouw Enorme belangstelling DE ORDETEEKENEN VAN NAPOLEON De bij Waterloo buitgemaakte ordeteekenen van Napoleon, die bij de verbranding der Fransche vaandels door nationalistische studenten in 1919 verdwenen, zijn door een onbekende aan ministerpresident Goering toegezonden Treedt minister Hijmans af? Hij zou opgevolgd worden door Jaspar Naar een oorlog in het verre Oosten? Rusland en Mandsjoekwo zenden troepen DIT NUMMER BESTAAT UIT ZESTIEN BLADZIJDEN Staat van beleg te Bangkok Muiterij in het leger Tal van dooden bij ongelukken in 'verschillende deelen der wereld INDISCHE POSTVLUCHTEN HAARLEMSCHE COURANT ZES EN VIJFTIGSTE JAARGANG No. 18503 Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct.; ingez. mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 eert per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor DACBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866 de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek Het spannende spel tusschen Sovjet- Rusland en Japan, waarvan het bezit van den Oost-Chinee-schen Spoorweg de inzet is, heeft dezer dagen een verontrustende wending genomen. Praccisch is het bezit van dezen spoorweg, die voor Sovjet-Rusland zoo wel uit economisch als uit strategisch oogpunt belangrijker is dan voor Japan, omdat Sovjet- Rusland behalve deze directe verbindingslijn met Wladiwostok, alleen maar de veel langere en een omweg makende trans-Siberische spoor lijn heeft, terwijl Japan, alias Mandsjoe-kwo. over verschillende parallel-lijnen beschikt, reeds in handen der Japanners. Rechtens echter nog niet. Het is dus eigenlijk het bezitsrecht en niet zoozeer het bezit zelve, dat Sovjet-Rusland bij de vastgeloopen onderhandelingen te Tokio voor een zoo hoog mogelijken prijs heeft trach ten te verkoopen. Tydens deze onderhandelin gen hebben zich tal van wrijvingen voorgedaan tusschen de Russische en de Mandsjoekwo'sche autoriteiten, welke gezamenlijk het beheer over den spoorweg voeren. Wij herinneren slechts aan de wederzydsche inbeslagnemingen van rollend materieel en de daarop gevolgde nota wisselingen, aan de arrestatie van verschillende Sovjet-ambtenaren en het stopzetten van het vervoer aan de grens van Mandsjoekwo. Rus land beweerde, dat deze conflicten op aanstich ten van Japan werden geprovoceerd om daar door den vraagprijs voor den spoorweg te druk ken. Japan wees echter alle verantwoordelijkheid voor de maatregelen, door de autoriteiten van Mandjoekwo genomen, categorisch van de hand, zich beroepend op de fictie, dat deze als vol komen zelfstandige en onafhankeiyke instantie uitsluitend op eigen gelegenheid en eigen ver antwoording handelden. Deze voorstelling van zaken maakte niet den minsten indruk op de Sovjet en zy bleef haar protesten over het hoofd van Mandsjoekwo, dat zij als een willoo- zen vazalstaat van Japan beschouwt, recht streeks richten aan het adres van de Japansche regeering te Tokio. Om die protesten wat kracht by te zetten concentreerde zy een aan zienlijke legermacht aan de grenzen van Mandsjoekwo. Japan, dat by verdrag de ver plichting op zich genomen heeft de veiligheid van de republiek Mandsjoekwo zelfs militair te waarborgen, wond zich over deze „bedreiging" ernstig op. Het werd Juideiyk, dat het uit machteloosheid lankmoedige Rusland eindeiyk ervoor begon te bedanken alles over zijn kant te laten gaan, nu het zijn Westgrenzen in Europa beveiligd wist door een sluitend snoer van non agressiepacten. In hoeverre wij met „groot- doenery" dan wel met een wezenlijke bereidheid tot het aanvaarden van een geweldig conflict aan de zijde van Sovjet-Rusland te doen heb ben, zal de toekomst moeten leeren. Zeker is. dat al heert Sovjet-Rusland thans de handen in Europa vrij ge kregen, het zich wel tweemaal zal bedenken, alvorens een intrigeerenden Ja- panschen tegenstander in het gele nekvel te pakken. Een oorlog met Japan biedt Rusland weinig kansen, daar het zyn troepen langs den éénen Trans-Siuerischen spoorweg over een enorm étappe-gebied zou moeten ver voeren en fourageeren, terwyi Japan met man en macht maar over de Japansche Zee behoeft te springen om in het hart van het eventueele gevechtsterrein te belanden Naast deze mili tair-technische bezwaren staan echter ook overwegingen, welke Sovjet-Rusland moed ge ven. Een eventueele oorlog in het Verre Oosten zou niet beperkt kunnen biyven tot Sovjet- Rusland eenerzijds en Japan-Mandsjoekwo anderzijds- De Vereenigde Staten en Engeland, alsmede de andere mogendheden, die vitale be langen in het Pacific-gebied hebben, zouden zich er moeiiyk buiten kunnen houden, en waar hun belangen evenzeer als die van Sovjet-Rus- land door het expansie-behoevende en moord dadig concurreerende Japan bedreigd worden, is de veronderstelling, dat zy zich aan de zijde van Sovjet-Rusland zouden scharen, niet be paald vermetel. Het is waarschijnlijk ook Op grond van deze overwegingen, dat Rusland thans den durf heeft gehad een aantal zware troeven op tafel open te leggen in den vorm van geheime en vertrouwelijke Japansche documen ten, waaruit bhjken zou, dat Japan op slink- sche wüze den Oost-Chineeschen spoorweg, dien Mandsjoekwo niet koopen wil, te nemen Het heeft daardoor zijn Japanschen tegenspeler woedend gemaakt, en de gespannen verhouding angstwekkend opgevoerd- De regeering te Tokio beweert thans, dat deze troeven valsch zijn, en eischt, dat zy zullen worden teruggenomen en dat Sovjet-Rusland zyn excuses zal aanbieden. Het ziet er niet naar uit, dat Moskou daartoe veel lust zal gevoelen. Valsch of niet valsch, in ieder geval wordt er in het Verre Oosten zoowel van Japansche als van Russische zyde gevaariyk hoog gespeeld. De waarschuwing van den hoofdredacteur der Italiaansche „Tribune", Forges Davanzati, welke wij gisteren memoreer de, vindt in de feiten rechtvaardiging. In de Pacific hangt het stormsein uit: „Weest op Uw hoede". KAAPSTAD, 12 Oct. (V. D.) Generaal Smuts en Hertzog hebben beiden te Bloemfontein rede voeringen uitgesproken in verband met de fusie hunner party en. Aan het eind van beide Verwachting: Zwakke tot matigen, Wes- lelijke tot Zuid-Westelijken wind, half tot zwaar bewolkt, weinig of geen regen, iets zachter. Hoogste barometerstand: 770,3 te La Co- j= "una. |E H Laagste barometerstand: 737,2 te Vardö. Zon op 6.23, onder 5.10. Licht op 5.40. 19 October Nieuwe Maan. i vergaderingen werd een opmerkeiyke, byna eensluidende motie aangenomen, waarin tot uiting gebracht werd, dat de aanhankelükheid jegens het land voorging by die aan de party. Smuts veroordeelde in zyn redevoering de vor ming van een „rassenblok". Hertzog liet for meel het leiderschap van de nationalistische party varen, zeggende dat hy zich beschouwd als vrij van betrekkingen of plichten jegens de party. Beiae sprekers werden uitbundig toe gejuicht. PARIJS, 13 Oct. (Reuter) De „Petit Jour nal" verneemt uit Clermont-Ferrand, dat twee professoren aldaar, de heeren Bert en Dorier, toevallig bü onderzoekingen naar parfums een nieuw gifgas hebben ontdekt, dat veel schade- lyker is als de tot nu toe bekende. De samenstelling is en biyft evenwel geheim en zal slechts in geval van oorlog worden ge openbaard. BOEDAPEST, 12 Oct. (V. D.) Ex-keizerln Zita is gisteren alhier uit Rome aangekomen. In haar hotel heeft zy een deputatie van mo narchisten onder leiding van hertog Hohenberg ontvangen. De ex-keizerin verleende audiëntie aan 75 monarchistische aristocraten, die haar in de volgorde van him rang werden voorgesteld vol gens het strenge ceremonieel van het voorma lige Weensche Habsburgsche hof. Als reden voor het bezoek van ex-keizerin Zita aan Rome wordt het Heilig Jaar genoemd. De langdurige gedachtenwisseling met Mussolini en het bezoek aan het Italiaansche koningspaar wyst echter ook op een politieke beteekenis van het bezoek. De zootr agisch om het leven gekomen vliegers. Van links naar rechts: Jhr. A. J. M. van Coehoorn van Sminia, sergeantW. C. van Hardeveld, luitenant Jhr. H. J. M. van Asch van Wijk en sergeantmajoor A. G. Vermeulen. BERLIJN, 13 Oct. Hedenochtend is het pro ces inzake den brand in den Rijksdag hervat. Dimitrof mag ook heden de zitting niet be wonen. De voorzitter deelt mede, dat het onderzoek ter plaatse gisteravond veel heeft bügedragen tot verduidelijking van de getuigen-verklarin- gen. In het bizonder hebben de getuigen, deels in afwüking met hun vroegere verklarin gen, niet kunnen volhouden, dat meer dan een persoon door het venster naar binnen geklommen is en ook, dat meer dan een per soon met een fakkel door de benedenver dieping heeft geloopen. Ook werd vastge steld, dat deze persoon niet noodzakelyk een fakkel gehad moet hebben. Het onderzoek van gisteravond had overigens slechts ten doel, hen die moeten oordeelen, eenigszins op de hoogte te stellen van de plaatseiyke verhoudingen en belichting. BERLIJN, 12 Oct. Hedenavond te 20 uur heeft de eerste gerechtelüke plaatsopneming inzake het proces betreffende den brand in het Ryks- daggebouw plaats gehad, die door meer plaats opnemingen in de eerstvolgende dagen zal wor den gevolgd. Vandaag ging het er om, de waarde vast te stellen van de verklaring van den getuige Thaler, letterzetter, die met groote zekerheid on der eede heeft verklaard, dat hy heeft gezien, hoe twee personen door het vernielde venster van het restauratievertrek in het Ryksdagge- bouw zyn binnengeklommen. In de nabüheid van het Ryksdaggebouw had den zich reeds vóór 19 uur vele duizenden ver zameld, om iets van de gebeurtenissen te kunnen zien. De afzetting is echter buitengewoon streng. De rondom het gebouw opgestelde politiecor- dons maken het onmogeiyk, het gebouw te na deren. Talryke politie-agenten fouilleeren de genen, die, voorzien van een bewijs, de afslui ting mogen passeeren. De Hermann Goering- straat is voor het verkeer afgesloten. Hier kun nen alleen de leden van den Senaat en degenen, die onmiddeliyk by het proces betrokken zyn, passeeren. Hier worden ook de verdachten m het gebouw gebracht. De Königsplatz voor den Rijksdag wordt slechts door enkele lampen ver licht. Kort nadat op het bordes de eerste getui gen zijn aangekomen, arriveerden precies te 8 uur ook degenen, die onmiddeliyk bij het pro ces betrokken zyn: de rechters onder leiding van den president dr. Bünger, de beide ver tegenwoordigers van het openbaar ministerie, de deskundigen, de verdedigers en de tolken, verder de gedagvaarde ooggetuigen Floeter en Thaler, de echtparen Kuhl en Freudenberg, opperwachtmeester Buwert, wachtmeester Poeschel en getuige Boguhn. Tegelijkertijd wor den uit het Rijksdaggebouw ook onder politie bewaking de verdachten naar buiten gebracht: Van der Lubbe, Torgler, Popof en Tanef. Di mitrof, die zooals bekend tot nader order van de behandeling is uitgesloten, blijft in de ge vangenis. De eigenlijke plaatsopneming begint er mede, dat men zich begeeft naar het einde van den rechtschen oprit aan de Simsonstrasse, waar- by de verdachten worden meegevoerd. Intusschen is voor het Rijksdaggebouw zoo wel als in het gebouw dezelfde verlichting als op den avond van den brand aangebracht. De verdachten staan thans aan het beneden einde van den oprit in een ry naast elkaar, bewaakt door twee politie-agenten. Torgler, Popof en Tanof volgen met belangstelling de gebeurtenissen, terwyl het hoofd van Van der Lubbe zooals gewoonlyk diep op zyn borst is gezonken. De getuige Floeter neemt dan de plaats in, waar hy het inklimmen van den brandstichter heeft gezien en toont, hoe hy opperwachtmeester Buwert zyn mededeeling deed. Dan slaat Buwert denzelfden weg in, die hy op den avond van den brand heeft ge nomen. Ook getuige Thaler wyst den weg, die hy in de Simsonstrasse, de hoek omslaande, heeft genomen. De groote booglamp, die den Koenigsplatz verlicht, wordt dan gedoofd om de verlichting gelyk te maken aan die van den bewusten avond. Slechts een gaskandelaber geeft nog een zwak licht. Een politie-beambte klimt door het onder stuk van het linker venster in het restauratie- vertrek naar. binnen, eerst zonder fakkel. De man is voor alle betrokkenen zeer duidelyk zichtbaar. Dan wordt een fakkel aangestoken. De beambte kiimt dan met den fakkel door het raam. Getuige Floeter slaat dit gade van zyn plaats beneden aan den oprit, evenals op den avond van den brand, terwyl getuige Tha ler op den oprit staat. Naast Thaler staat opperwachtmeester Buwert. De beide laatste getuigen geven nauwkeurig aan, hoe zy het lichtschynsel hebben gevolgd. De fakkeldrager heeft zich intusschen naar de gelijkstraatsche verdieping begeven. Door de melkglasruiüen ziet men duidelyk het schynsel van den fakkel, die zich door de benedenvertrekken beweegt. Opperwachtmeester Buwert geeft vervolgens aan, hoe hy op het voorlaatste venster heeft geschoten, waar de fakkeldrager was blyven stilstaan. Dan wordt de oprit weder ontruimd en met een stopwatch worden de tyden vast gesteld, die de van verschillende zyden komen de voertuigen noodig hadden. De fotografen zyn daarbij voortdurend in actie en leggen met bliksemlichtopnamen de verschillende momen ten vast. Daarna begeven de aanwezigen zich naar portaal 2 in de Simsonstrasse. Ook de verdach ten worden daarheen geleid- Getuige inge nieur Boguhn loopt als op den bewusten avond langs het huis en beschryft de gestalte van den forschgebouwden man en in welke richting hij is weggeyld in de richting van de Sieges- saule. Daarna is de plaatsopneming van heden ge ëindigd. De verdachten worden in drie geslo ten gevangeniswagens, die in de Simsonstrasse gereed staan, naar de gevangenis teruggebracht. De president van den senaat, Dr. Bünger, zal zoo mogelijk reeds in de zitting van Vrij- dag een uiteenzetting geven van de resultaten dezer gerechtelyke plaatsopneming. BRUSSEL, 12 Oct. (V.D.) Naar in politieke kringen verluidt, heeft de Belgische minister van Buitenlandsche Zaken Hijmans het plan, binnenkort af te treden. Als zijn opvolger wordt Jaspar genoemd. De verdediger van de Bulgaren stelt vervol gens namens Taneff een aantal vragen, welke de voorzitter aan een nauwkeurig ondersoek zal onderwerpen. Hierna wordt nogmaals po- litie-luitenant Lateit gehoord. Een van de des kundigen stelt hem een aantal vragen over zijn opmerkingen inzake rook, aard van de gordij nen enz. Dan wordt politie-wachtmeester Losigkeit gehoord, die tezamen met luitenant Lateit het gebouw betrad. Deze weet zich te herinneren, dat Lateit onmiddeliyk het bevel tot groot- alarm heeft gegeven. Getuige heeft ook een oogenblik in de groote zaal gekeken. Achter den stoel van den voorzitter laaide een hooge vlam op, evenals links van de stenografen-tafel. Ver der brandde er niets. Toen hij uit de zaal ging, kwam hy de brandweerlieden tegen, die de gor- dynen naar beneden rukten. Op dit oogenblik riep hoofd-inspecteur Scranowitz hun toe: Kom mee, ik geloof, dat er beneden nog meer loopen. Getuige vatte dit zoo op, dat Scranowitz be doelde, dat beneden nog meer brandstichters waren. Hy ging mee, doch niemand werd ge vonden. De voorzitter vraagt dan of getuige ergens brandbaar materiaal heeft gezien of lappen in brandbare vloeistoffen gedrenkt. Getuige antwoordt ontkennend. Procureur-generaal: Heeft getuige in het ge bouw of by de afzetting voor het gebouw nog S.S.- of S_A-lieden gezien? Getuige: Neen, ik heb geen S.S.- of S.A.-lie den gezien. Ik ben tot elf uur daar gebleven. Als volgende getuige wordt politie-wacht meester Poechel gehoord, die tezamen met wachtmeester Buwert patrouilledienst bij den Ryksdag had. Deze deelt mede, dat Buwert hem naar portaal V zond. De portier zeide, dat men alarm moest maken. Voorzitter: Heeft hy dan de brandschel af getrokken? Getuige: Dat weet ik niet. De portier liep achter mij om, zag dan de brandende vensters en liep terstond weer terug. Toen hoorde men reeds het naderen der brandweer. Getuige heeft geen brandmateriaal gezien. Van der Lubbe is intusschen op zyn plaats zoo ineengedoken, dat zyn hoofd tusschen zyn knieën rust. De arestatie van v. d. Lubbe beschryft de getuige Poechel als volgt: Ik had mijn pistool reeds te voren klaar gemaakt, om te kunnen schieten. By de deur naar de wandelgang stiet ik op v. d. Lubbe. Toen hy me zag, bleef hy verschrikt staan en zette een stap terug. Ik riep: „Handen hoog", waaraan v. d. Lubbe ter stond voldeed. Ik onderzocht zijn broekzakken, doch vond slechts een gewoon zakmes, een portemonnaie en een pas. Voorzitter: Heeft u toen iets gezegd? Getuige: Neen. Ik heb hem ook niet onder vraagd, doch hem slechts onderzocht. Hij had slechts een broek aan, verder niets, ook geen hemd. Hij was nat van zweet. Zijn haren hin gen hem in het gezicht. Toen ik hem weg leidde en naar de politiepost Brandenburger Tor bracht, vertoonde zyn gezicht een onver schillige uitdrukking. Torgler: Hebt u gezien, dat Lateit de deur naar de plenaire zaal open heeft gemaakt? Getuige: Ik weet niet, wie de deur open maakte. Zelf heb ik het niet gedaan. De deur stond wijd open. Torgler: Toen u uit de zijgang in de ple naire zaal kwam, bespreurde u daar toen een merkbare tocht? Getuige: Neen. Torgler: Heeft u behalve de pas iets op v. d. Lubbe gevonden, wat men als een bewys van lidmaatschap zou kunnen beschouwen? GetuigeNeen, ik heb alleen de pas gevon den. Ik heb echter niet in de broekzakken ge grepen, doch ze slechts afgetast. Dr. Parisius: Het kan dus mogelijk zijn, dat hij in de broekzak een of ander samengevou wen strooibiljet had? Voorzitter: U hebt de pas niet opengemaakt. Is het buitengesloten, dat in de pas nog een biljet heeft gezeten? Getuige knikt toestemmend. Hierop wordt de zitting door een pauze on derbroken. CHARBIN, 13 Oct. (Reuter) Passagiers van den trans-Siberischen spoorweg berichten, dat zy om de 45 minuten Russische troepen naar het Oosten passeerden en dat de troepen van Mandsjoekwo zich in de nabyheid van Chailar concentreeren. Het zakenleven te Charbin ligt volkomen stil Bankiers en zakenlieden wachten op een be slissing, hoe een einde zal komen aan de hui dige onzekerheid. De hier gevestigde Sovjet-Russische Consul- Generaal heeft voor de vyfde maal zonder succes by het ministerie van buitenlandsche zaken de vryiating geëischt van de Sovjet-Rus sische spoorwegbeambten. Pditieke eenheid in Zuid-Afrika. Hertzog lei der af. Ex-keizerin Zita in Boedapest. Treedt de Belgische minister van Buitenl. Za ken Hymans af? Professor Jules Persijn overleden. Rijksdagbrand gereconstrueerd. Staat van beleg te Bangkok. De bezuiniging op de keuringsdiensten voor waren; mededeelingen van minister Slotemaker in de Tweede Kamer. De Radio-prijsvraag van het N. C. C., wel kome versterking der kas. De toepassing der Zuiderzeesteunwet wekt verbittering. Belangrijke vermindering der werkloosheid bü de K. S. W. te Nijverdal. Geen nachtarbeid voor bakkers; de Tweede Kamer aanvaardde de Wijziging der Arbeids wet. Geen rentedragend voorschot aan de N.V. Thermo-Ohemische Fabrieken te Bergum. Het autodrama te Roosendaal voor het Arn hemse he Gerechtshof. BANGKOK, 12 Oct. (Reuter). Twee regimen ten zyn aan het muiten geslagen en hebben zich meester gemaakt van het vliegveld Don Muang. De staat van beleg is afgekondigd. De troepen van de provincie hebben schoten ge wisseld met de troepen, die in de hoofdstad gelegerd liggen. De koninklijke familie is op het oogenblik te Huahin. In Bangkok is alles rustig. BANGKOK, 13 Oct. (Reuter). Uiterlijk heerschte vanmorgen kalmte in Siams hoofd stad, waar gisteren de staat van beleg was af gekondigd wegens een nieuwe revolutionnire actie. Alle noodig geachte maatregelen zyn getrof fen, vooral tot bescherming van het leven en de bezittingen der buitenlanders. Prins Bcvara- dej, lid van de koninklyke familie, zou zijn op- marsch naar Bangkok met een troep muitende soldaten voortzetten. Het is moeilijk, bijzonder heden over de actie te vekrijgen, daar de ver bindingen gestagneerd zyn en een oensuur is ingesteld. By een explosie in een vuurwerkfabriek by Madras (Britsch-Indië) werden zes personen op slag gedood en acht anderen ernstig ge wond. Het fabrieksgebouw stortte in. Tien per sonen worden nog vermist. By Unquera (Noord-Spanje) is een auto op een onbewaakten overweg door een trein ge grepen. De zes inzittenden werdengedood. By werkzaamheden aan den dyk van een bergrivier nabij Bergamo (Noord-Italië) stort ten zes arbeiders van groote hoogte omlaag; vier hunner verdronken. Te Gelsenkirchen (Westfalen) is een 45-ja- rige vrouw en een 14-jarige jongen, die weder rechtelijk op een mijn steenkolen zochten, door omlaagrollende steenmassa's bedolven en ge dood. Heet dorp Nieborow (Polen) is door brand geheel verwoest. 72 gebouwen zyn volkomen verbrand. De „Kwartel" is heden op uitreis van Ran goon vertrokken en te Alorstar geland. Het retourvliegtuig „Oehoe" is vanmiddag om 12.37 uur vlot op Schiphol geland. IN* i v v. m vv\\\\>tjjiinnn' 'z Stand op Vrijdag 1 uur n.m.: 761 Vorige stand 757.5

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1933 | | pagina 1