Een procesdag vol spanning
St. Willibrord
Staat van beleg
te Jaffa
Het nieuws van heden
STELLIGE VERKLARING
VAN TORGLER
Boodschap van
den Duce
I
PORTUGEESCH LEGER
ONBETROUWBAAR?
DE BAROMETER
AARNE
W
BANK
VEREENIG DE KATHOLIEKE PERS
ZES EN VIJFTIGSTE JAARGANG No 18516
BUREAUX: NASSAULAAN 51 - TEL 13866
ZATERDAG 23 OCTOBER 1933
ABONNEMENTEN:
Voor Haarlem en Agentschappen p. week
25 cent; per kwartaal f 3.25; per post,
per kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling
DACBLAD UITCECEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
N.V. Ned. Verzek.-Maatschappij
Utrecht, Catharijnesingel 48
Hoofdinspectie Amsterdam
Adm. de Ruijterw. 242. Tel. 82797
Kapitaal- en Volksverzekering
„Nooit heb ik met v. d. Lubbe of
Popof door deze gang
geloopen"
Maar getuige Kroyer
houdt vol
KERKARCHITECTUUR
In Charlottenburg bouwde prof. Barding
in merkwaardig soberen modernen stijl
bovenstaande kerk
Ui-
Kenden Torgler en Popof elkander
niet?
Het Weer>|,||«|||,||||||||,||,|||||||||||i||||||||||i|»||i
Aan de zwarthemden van
heel Italië
Het nieuwe Fransche
kabinet
3 November voor de Kamer
DE TREINRAMP IN FRANKRIJK
Groot aantal militairen gearres
teerd bij een opstand te
Braganza
Luitenant vermoord
Panter beschuldigd van
hoogverraad
Nieuwe leden bij S.A. en
Stahlhelm
Politie genoodzaakt op de demon-
streerende Arabieren
te schieten
Dooden en gewonden
Een Duitsche kalender
Alle Latijnsche namen door Ger-
maansche vervangen
Dollfuss' strijd tegen de
Nazi's
Huiszoeking bij verzekerings
maatschappij
Mgr. Orsenigo bij den
H. Vader
BERICHT
Woensdagfeestdag van Aller
heiligen, zal de NIEUWE HAAR
LEMSCHE COURANT NIET ver-
schijnen.
DE DIRECTIE
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZESTIEN BLADZIJDEN
ONTVANGLAMPEN VANAF F 2.50
N.V. Gloeilampenfabriek „Radium
H. J. v. d. MEER, Schagchelstraat 7
Angriff" valt Geoffrey
Knox aan
Voorzitter der intern, commissie
voor het Saargebied
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
BERLIJN, 27 Oct. Als eerste getuige in het
proces inzake de brandstichting in den Rijksdag
wordt heden gehoord een zekere Kroyer uit Lmz
in Oostenrijk, die te zamen met het nat.-soc.
Rijksdaglid Karwahne op den dag van de brand
stichting in het Rijksdaggebouw is geweest. Ook
hij verklaart Torgler met van der Lubbe te heb
ben gezien en houdt dit vol als van der Lubbe
voor nem wordt geleid. Van der Lubbe weigert
het hoofd op te heffen, zoodat getuige zich diep
moet buigen om van der Lubbe in het gezicht
te zien. Getuige verklaart, dat een vergissing
uitgeslpten is.
Over den metgezel van Torgler bij de tweede
ontmoeting kan getuige niets definitiefs zeggen.
Hij verklaart echter, dat het noch dr. Neu-
bauer, noch de journalist Oehme was.
Dimitrof roept getuige Kroyer toe: Ik geloof
niet, dat u in den nacht van den brand verkla
ringen hebt afgelegd, doch eerst later op aan
sporen van anderen.
De voorzitter verzoekt Dimitrof zich te mati
gen.
Togler: Na het verhoor van de getui
gen Karwahne. Frey en Kroyer zou ik
willen verklaren en ik leg er den na
druk op, dat dit de zuivere waarheid
is dat ik nooit, ook niet den 27sten
Februari 1933, met een man, van der
Lubbe genaamd, of met beklaagde van
der Lubbe zelf hier door deze gang ben
gegaan. Ik heb ook nooit met van der
Lubbe gesproken vóór den 28sten Fe
bruari 's ochtends elf uur.
Evenmin heb ik met een man, Popof
genaamd, in de voorhal gezeten. Ik
heb Popof eerst bij de instructie leeren
kennen.
Deze, mijne verklaring is de zuivere
en volledige waarheid.
Voorzitter: U hebt de positieve verklaring van
Geklaagde gehoord?
Kroyer: Ik blijf bij mijn getuigenis.
Get. Kroyer: „Meneer de President, ik hand
haaf mijn verklaring."
President: „Beslist?"
Get.: „Ja".
De procureur-generaal Dr. Wenner vraagt
getuige, waarom hij geloofde dat Torgler en
Van der Lubbe bij elkaar hoorden, toen hij
hen in de antichambre ontmoette.
Get. Kroyer: „Ik moest dat wel gelooven om
dat menschen, die niets met elkaar te maken
hebben, wel op grooteren afstand van elkaar
loopen. dan hier het geval was. Zij liepen bijna
zij aan zij."
Dr. Sack verzoekt dan, twee voormalige
fractiebedienden in den Rijksdag als getuige te
willen dagen, omdat zij zoowel door de wijze,
waarop zij hun haar droegen, als door hun
gang, eenige gelijkenis met Van der Lubbe
zouden toonen.
De procureur-generaal spreekt den wensch
uit, dat dit verzoek niet zal worden toegestaan.
De Senaat zal er in de middagpauze over be
slissen.
Inmiddels heeft Dimitrof weer het woord ge
vraagd, om den getuige verschillende vragen te
stellen, waarbij het weer tot conflicten met den
President komt, die niet wil toestaan dat
Dimitrof vragen stelt over de illegale actie der
Oostenrijksche Nationaal-Socialisten, die met
het proces niets te maken heeft. Als Dimitrof
beweert dat ook de Oostenrijksche Nationaal-
Socialisten kranten en manifesten in het bui
tenland laten drukken en naar Oostenrijk
smokkelen, roept getuige Kroyer opgewonden:
..Dat heeft toch met dit proces niets uit
staande."
De president verzoekt Kroyer zich niet op te
winden en waarschuwt Dimitrof nogmaals
slechts vragen te stellen, waarvan hij zelf over
tuigd is, dat zij bij het proces hooren, omdat
hem anders het vragenrecht zal worden ont
nomen. Verdere vragen van Dimitrof over de
illegale actie der Oostenrijksche Nationaal-
Socialisten worden dan ook door den voorzitter
afgewezen.
De Rijksdagemployé Mevr. Baumgart, die
als volgende getuige gehoord wordt, kwam
tegen 4 uur 's middags de garderobe bin
nen, en heeft daar in een telefooncel een
gesprek gevoerd. Door het raampje in de
deur van de cel heeft zij gezien dat Torgler
van een dame afscheid nam en plaats nam
op de leeren sofa, waar hij een gesprek met
den afgevaardigde Dr. Neubauer had.
President: „U kunt, zooals U vroeger gezegd
hebt, Dr. Neubauer niet met Popof hebben
verwisseld?"
Getuige Baumgart: „Neen. Voor mij is ver
wisseling uitgesloten. Pr. Neubauer heeft bijv.
zeer dichte wenkbrauwen en zijn heele gelaats
uitdrukking is anders. Hij heeft ook dieper lig
gende oogen dan Popof. Voor zoover ik mij her
inner had Dr. Neubauer een donkeren hoed op
en een donkere jas aan."
Hierna werd gepauzeerd voor de middagpauze.
BERLIJN, 27 Oct. Na de pauze deelt de
voorzitter mede, dat de door dr. Sack voorge
stelde getuigen zullen worden gehoord.
Het voormalige communistische Rijksdaglid
Neubauer, die door twee Schupo-beambten
wordt voorgeleid, verklaart vervolgens, zich niet
met beslistheid te kunnen herinneren, in den
middag van 27 Februari samen met Torgler op
de sofa in de anti-chambre van de begrootings-
zaal te hebben gezeten. Het was wel hoogstwaar
schijnlijk. Op' de vraag of hij Karwahne, Frey en
Kroyer had zien langsloopen en Torgler toen had
hooren zeggen: „Waarom staren die ons zoo
aan?" verklaarde getuige zich dit niet te her
inneren.
Dr. Parisius wijst er op dat het feit, dat Neu
bauer eerst in September voor het eerst een ver
hoor was afgenomen, te verklaren is doordat ge
tuige zich, met gebruikmaking van valsche pa
pieren, maandenlang verborgen had gehouden.
Dr. Sack vraagt, of getuige het mogelijk acht,
dat men den communistischen student Perl met
v. d. Lubbe kan verwisselen.
Getuige: Ik heb v. d. Lubbe's gezicht niet
kunnen bestudeeren wegens zijn gebukte hou
ding.
v. d. Lubbe wordt weer voor de rechtersta-
fel 'geleid en heft, na verscheidene verzoeken,
het hoofd een ietsje op.
Neubauer: Veel overeenkomst tusschen v. d.
Lubbe en den student zie ik in den stand der
oogen en de jukbeenderen. Het benedengedeelte
der gezichten lijkt mij echter sterk af te wijken.
De procureur-generaal verklaart te zullen
trachten om Perl op te sporen, opdat hij als
getuige kan optreden.
Op een vraag van dr. Sack, verklaart Neu
bauer op 27 Februari met Torgler vooral te
hebben gesproken over de onderhandelingen met
de socialistische partij tot vorming van een
eenheidsfront.
De voorzitter leest fragmenten voor uit een
artikel van Torgler in de „Rote Waehler",
waarin het heet, dat het stembiljet het fas
cisme niet zou kunnen verslaan. Het artikel
eindigt: „Sluit u aaneen in de bedrijven en stem
pellokalen en vormt het eene strijdfront."
Neubauer verklaart hierop, dat dit artikel
denzelfden inhoud heeft als de oproepen der
K. P. D. voor een massa-actie der arbeiders
tegen de regeering in den vorm van een stil
legging van alle bedrijven, waarbij echter in-
dividueele terreur ten sterkste zou worden be
streden.
Verder verklaart Neubauer, de Bulgaarsche
beklaagde nooit tevoren te hebben gezien.
Dimitrof vraagt, of de R.P.D. zich begin 1933
voor den Rijksdagbrand, tot taak had gesteld
een gewapenden strijd om de macht te voeren
Neubauer ontkent dit en verklaart verder, dat
de heele politieke ontwikkeling afhankelijk was
geweest van net al dan niet geluken, het breede
front der massa's tegen het nationaal-sociali3-
me te organiseeren.
Op een vraag van dr. Sack verklaart Neu
bauer, dat hem op den bewusten dag niets was
opgevallen aan Torgler, die zoo mogelijk nog
levendiger was dan anders, omdat alles vol ge
ruchten was.
Hierop wordt Neubauer, zonder de godsdien
stige formule, beëedigd.
Vervolgens worden verklaringen afgelegd door
drie leden van het Rijksdagpersoneel, die
Torgler tusschen 12 en 1 uur op de sofa had
den zien spreken met een heer met blond haar
Zij hadden den indruk dat het een belangrijk
gesprek was, dat niemand mocht hooren.
Torgler verklaart op dezen tijd met Boehme
te hebben gesproken. Een der getuige, Henschei
verklaart dit echter onmogelijk. Volgens hem
zoo verklaart hij na eenig aarzelen, kon Popoi
de vreemdeling zijn geweest. Neubauer was het
niet.
BERLIJN, 27 Oct. In de namiddagzitting
legde verdachte Popof nog de volgende ver
klaring af:
Ik verklaar, dat ik nooit in den Rijksdag ben
geweest, dat ik nimmer met een Duitschen
Rijksdagafgevaardigde heb gesproken, ook niet
met Torgler. Ik heb ook nooit een hoed of een
jas bezeten, zooals getuige die beschrijft.
Dimitrof wijst er op, dat getuige eerst na
acht maanden over zijn verdenking heeft ge-
Verwachting: Matige tot krachtigen
Westelijke tot Noordwestelijken wind,
betrokken tot zwaar bewolkt, regenbuien,
zelfde temperatuur, verdere vooruitzich- e=
ten buiig weer.
Nachtvorstverwachting: Geen nacht-
vorst.
sproken. Op de foto's, die hem werden voorge
legd, heeft hij Popof niet herkend.
De president: Verdachte Dimitrof doelt er
blijkbaar op, dat U wellicht door beïnvloeding
tot uw verklaring van heden is gekomen.
Getuige Denschei: Ik sta niet onder iemands
invloed en niemand heeft mij gezegd, dat ik
zoo moet getuigen.
Als Dimitrof weer een opmerking maakt, die
de president brutaal vindt, ontneemt hij hem
het woord.
Er ontstaat dan een meeningsverschil tus
schen dr. Sack en den Oberreichsanwalt; de
president grijpt ten slotte in en zegt: getuige
heeft verklaard zich zijn oordeel voor te be
houden, tot hij gelegenheid heeft gehad in de
betrokken zaal de gebeurtenissen nog eens te
zien, zooals zij zich destijds hebben afgespeeld.
Daarvoor moet hem thans gelegenheid worden
gegeven.
Buiten aanwezigheid van pers en publiek
wordt een onderzoek in loco ingesteld, waarbij
Popof zijn zwarte jas aantrekt.
Naar vernomen wordt heeft getuige Denschei
bij dit onderzoek verklaard, dat hij niet kan
zeggen, dat Popof de man was, die destijds bij
Torgler zat. De persoon is volgens zijn herinne
ring kleiner geweest. Verder bleek, dat Den-
schel's waarneming van een afstand van on
geveer 9 meter is geschied.
De zitting wordt daarna verdaagd tot Za
terdag.
ROME, 27 Oct. (V. D.) Op den Twaalfden
Verjaardag van den marsch naar Rome, zal
Mussolini de volgende boodschap richten
tot de Zwarthemden van geheel Italië:
„Het jaar XI sluit met een imposant actief
aan daden en gebeurtenissen.
U hebt het dag na dag beleefd, een er van,
de eskadervlucht van de Tiende verjaring
"oeteekende de verheerlijking der revolutie aan
den hemel en over den tweemaal overgestoken
Ocaan.
De wereld der doctrines tegen welke in Maart
1919 het fascisme zich verhief, wijkt terug en
capituleert overal. In Italië ligt zij thans in het
verre verleden en is zelfs de eenvoudige her
innering er aan verdwenen.
Zwarthemden Wij gaan het twaalfde jaar te
gemoet met brandenden ijver van geestdrift en
met beslister plannen dan ooit. Direct aan het
begin van jaar XII zal de revolutie een stap
voorwaarts doen, waarin zij nieuwe instellingen
zal scheppen om de krachten van het bedrijfs
leven te disciplineeren en aan te passen aan de
nationale behoeften. Wij schrijden voorwaarts,
stap voor stap, naar Romeinsche zede en geven
de wereld het in de geschiedenis eenige voor
beeld van een opbouwende revolutie, welke
voortduurt, zich ontwikkelt en als dagelijksche
schepping van den geest en den wil van de
wreld eindigt.
PARIJS, 27 Oct. De nieuwe Fransche regee
ring zal zich op 3 November aan de Kamer
voorstellen om de regeeringsverklaring af te
leggen.
De minister van Financiën, Bonnet, en de
minister voor de begrooting Gardey, hebben
vanochtend den financieelen toestand bespro
ken. Gardey, die tot dusver rapporteur was
van de financieele Senaatscommissie, heeft als
steeds den wil geuit evenwicht te brengen in
de begrooting. Bonnet volhardt in zijn houding
van trouw bewaker van den franc en eischt
een spoedig herstel der financiën. Een daartoe
strekkend voorstel zal de Kamer worden voor
gelegd-
In parlementaire kringen gelooft men, dat
Sarraut het evenwicht in de begrooting stap
voor stap zal herstellen.
Deze methode zou hem in staat stellen art
37 altham voorloopig te laten varen.
De nieuwe Fransche regeering verschilt
Nog een interessante foto van de ontzettende treinramp bij Evreux, waar de
sneltrein CherbourgParijs ontspoorde. Gisterer heeft te Evreux voor de slacht
offers, die bij dit ongeluk zijn omgekomen, de plechtige uitvaart plaats gehad
eigenlijk maar weinig van die van Daladier. 16
radicaal socialisten vormen er de kern van.
Links van hen staan De Monzie en onder
staatssecretaris Bodié, zoomede twee onafhan-
kelijken (Paul Boncour en Frot), rechts van
hen staan 2 leden van de gauche (Delcale en
Laurent Eynac), 1 links onafhankelijke (Guy
le Chambre).
Het nieuwe kabinet bestaat uit 3 journalis
ten, 10 advocaten, vier hoogleeraren, vier amb
tenaren, drie artsen, een ingenieur en een eco
noom.
Vrijdag zijn reeds eenige ministers geïnstal
leerd. Maandag of Dinsdag zal een kabinets
raad worden gehouden.
LISSABON, 27 Oct. (Eigen bericht). De
minister van Buitenlandsche Zaken deelde
hedenavond mede, dat eenige soldaten van
het regiment infanterie te Braganza een
oproer hebben verwekt, en een luitenant,
zekeren Evangelista Rodriguez, hebben ver
moord.
De politie van Braganza heeft het op
roer reeds onderdrukt en de opstandelin
gen gearresteerd.
Naar de minister verder mededeelde,
was het de regeering bekend, dat ook in
andere plaatsen de militairen een opstand
trachtten voor te bereiden.
Overigens is het thans in het land
overal rustig.
Ongeveer 40 militairen, zijn gearresteerd.
(United Press)
LONDEN, 27 Oct. (Reuter). Officieel wordt
bevestigd, dat de gearresteerde Engelsehe cor
respondent van de „Daily Telegraph" te Miin-
chen, Panter, zal worden beschuldigd van
hoogverraad en spionnage en evenals een Duit-
scher, die met hem zou hebben samengewerkt,
zal moeten terecht staan voor het Rijksge
rechtshof te Leipzig.
In de Britsche pers wordt scherpe critiek ge
leverd op de arrestatie van Panter.
De Britsche consul-generaal te München is
nog niet bij Panter toegelaten en het protest
van den Britschen ambassadeur te Berlijn
heeft ook nog geen merkbare gevolgen gehad.
Gisteravond was Panter 48 uur opgesloten,
zonder dat hem was toegestaan om zijn scheer-
apparaat of nachttoilet te laten komen.
De Engelsehe journalistenkring heeft een
motie aangenomen, waarin uiting wordt gege
ven aan de verbazing en verontwaardiging over
Panter's arrestatie en waarin wordt geprotes
teerd tegen diens gevangenhouding. De motie
verzoekt de Britsche regeering onverwijld stap
pen te doen om zijn invrijheidsstelling te be
werkstelligen.
Hedenmiddag had Sir John Simon op het
ministerie van Buitenlandsche Zaken een on
derhoud met den Duitschen ambassadeur Von
Hoesch, waarin de arrestatie van den Engel-
tchen journalist Panter werd besproken.
BERLIJN, 27 Oct. Van 1 tot 5 November
zullen zoowel bij de Stahlhelm als bij de
S.A. nieuwe leden worden aangenomen, ter
herdenking van den tienden verjaardag der
gebeurtenissen op 9 November 1923.
JERUZALEM, 27 Oct. Niettegenstaande
het door den Hoogen Commissaris uitge
vaardigde verbod heeft Vrijdag de aange
kondigde massabetooging der Arabieren te
Jaffa, welke gericht is tegen de immi
gratie van Joden in Palestina, plaats
gehad.
Duizenden Arabieren waren reeds gisteren te
Jaffa aangekomen," om aan de betooging deel
te nemen.
Ondanks de door de regeering getroffen voor
zorgsmaatregelen is het tot bloedige botsingen
met de politie gekomen.
Na den bidstond, die gewoonlijk op het mid
den van den dag plaats heeft, verliet een groote
menigte Arabieren in agressieve stemming de
moskee en trachtte voorzien van vuurwapens,
stokken en steenen het politiecordon te ver
breken. Na verscheidene charges met den stok
zag de politie zich gedwongen tot schieten over
te gaan. Ofschoon hier en daar gevechten
voortduren schijnt de politie thans den toe
stand meester te zijn.
In het district Jaffa is de staat van beleg
afgekondigd.
Nader wordt gemeld, dat volgens officieele
opgave er 11 dooden gevallen zijn, waaronder
1 politie-agent; 20 betoogers en 2 politie-agen-
ten zijn ernstig gewond. Men gelooft, dat het
totaal aantal dooden 20 zal bedragen.
Op het oogenblik is het rustig.
BERLIJN, 27 Oct. (Reuter). De Westfaalsche
boerenbond heeft een kalender uitgegeven,
waarin alle Latijnsche namen zijn verdwenen
en welke alleen woorden bevat, van zuiver
Germaansche afleiding.
De namen der maanden luiden op dezen
kalender als volgt:
HartungJanuari
Hornung—Februari
Lenzing—Maart
OstermondApril
Wonnemond—Mei
BrachetJuni
HeuertJuli
ErntingAugustus
ScheidingSeptember
GilbhardOctober
NebelungNovember
FelmondDecember
WEENEN, 27 Oct. (V.D.). De politie heeft
bij de directie der verzekeringsmaatschappij
Jahus onverwachts een huiszoeking verricht,
welke den geheelen ochtend heeft geduurd.
Veertien employé's, o.w. twee vrouwen, zijn ge
arresteerd wegens nationaal-socialistische ac
tiviteit.
ROME, 27 Oct. Z. H. de Paus zal Zondag
a.s. den te Berlijn geaccrediteerden Nuntius
i Mgr. Orsenigo in audiëntie ontvangen.
Torgler betuigt nadrukkelijk v. d. Lubbe en
Popof niet op of vóór den dag van den Rijks
dagbrand te hebben ontmoet
De politieke voorman in Midden-Java Soerjopra-
noto aangehouden.
Staat van beleg te Jaffa.
Engelsch journalist door de Duitsche regeering
beschuldigd van hoogverraad en spionnage.
Besprekingen te 's Gravenhage over het Ne_
derlandsch-Duitsche Douaneverdrag.
De uitvoering der bedrijfsradenwetcommissie
van advies ingesteld.
Besprekingen met Minister De Wilde over het
zendervraagstuk; naar een gezamenlijke exploi
tatie.
Bezwaren der Tweede Kamer tegen het wets
ontwerp tot vermindering van de uitkeering uit
het Gemeentefonds.
Auto bij de Hembrug te water gereden. Twee
inzittenden verdronken.
„FAMEZO"-RIJWIEL
met electr. lamp ƒ37.50. 3 jaar garantie
en SCHOTERWEG. hoek GEN. CRONJéSTRAAT
99
BERLIJN, 27 Oct. (Reuter). De „Angriff"
doet een scherpen aanval op Geoffrey Knox,
den Engelschen voorzitter der Internationale
commissie voor het Saargebied.
Knox wordt door het blad beschuldigd van
partijdigheid en hem wordt verweten, dat hij
anti-Duitsche marxisten en Separatisten zou
aanmoedigen om van het Saargebied hun bol
werk te maken.
i v v v nu i n m n n i nu tvZ
Stand op Zaterdag 9 uur v.m.: 736
Vorige Stand 735
