Amerika en Rusland hervatten
normale betrekkingen
1
De veertigste dag van het
Rijksdagprcces
St. Willibrordus
Het nieuws van heden
PRACTISCHE ERKENNING
DER SOVJETS
DEK.P.D. WAS IN ALARM
TOESTAND
NOODWEER IN ALBANIË
DE BAROMETER
VEREENIG DE KATHOLIEKE PERS
ZATERDAG 18 NOVEMBER 1933
ZES EN VIJFTIGSTE JAARGANG No. 18533
BUREAUX: NASSAULAAN 51 - TEL. 13866
ABONNEMENTEN:
Voor Haarlem en Agentschappen p. week
25 cent; per kwartaal f 3.25; per post.
per kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling
DACBLAD UITCECEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
N.V. Ned. Verzek.-Maatschappij
I Utrecht, Catharijnesingel 48
Hoofdinspectie Amsterdam
I Adm. deRuijterw.242, Tel. 82797
Kapitaal- en Volksverzekering
Litwinof blijft nog een week in
Washington voor oplossing
der overige kwesties
Verzoek van Roosevelt
Eischen inzake Siberië-
expeditie prijsgegeven
Geestdrift te Moskou
Bullitt ambassadeur
Rusland en Japan
Een gedemilitariseerde zóne?
President Roosevelt
Het Weer111111111111111111111"!111"1111111111111111111'1!
Verraad van militaire
geheimen
Employe's der Skoda-fabrieken
veroordeeld
De ontwapenings
kwestie
Het Fransche standpunt inzake
de controle-kwestie
Simon naar Genève
ALS HET SCHEMERT
A
De Duitsch-Poolsche
vriendschap
DRIJVENDE VLIEGVELDEN
MANOEVVRES IN JAPAN
De leuze „Sla de fascisten waar je
ze treft" had meer dan een
symbolische beteekenis
Onthullingen van een
Rood-F r on t-str i jder
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZESTIEN BLADZIJDEN
ONTVANGLAMPEN VANAF F 2.50
N.V. Gloeilampenfabriek „Radium'
H. J. v. d. MEER, Schagchelstraat 7
Als de regenval aanhoudt, dreigt
heel Skoetari overstroomd
te worden
Reeds twaalf menschen
verdronken
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
iiiiiiiiiiiiiiimiiimiiimimmiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiimi,
Tiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiimimiiiimmimimiimiiiimiiiiiiiiiiiiiii
WASHINGTON, 17 Nov. (Reuter)
Amerika heeft Sovjet-Rusland thans
erkend. De onderhandelingen tus-
schen Roosevelt en Litwinof zijn dus
tot een voor beide partijen bevre
digenden afloop gebracht. Vanmid
dag is een gemeenschappelijk com
muniqué gepubliceerd; overeenkom
stig Roosevelt's wensch zal Litwinof
nog een Week in Washington blijven,
teneinde alle andere kwesties uit
voor- en na-oorlogstijd op te lossen.
Litwinof heeft Vrijdag van het Witte Huis
uit het eerste transatlantische telefoongesprek
gevoerd tusschen Washington en Moskou.
Litwinof heeft met zijn familie te Moskou ge
sproken.
WASHINGTON, 17 Nov. (Reuter). President
Roosevelt en Litwinof hebben heden de nor
male diplomatieke betrekkingen tusschen de
door hen vertegenwoordigde regeeringen hervat.
In een briefwisseling tusschen de beide staats
heden heeft Litwinof zich bereid verklaard,
alle aanspraken zoowel tegen Amerikaansche
firma's en particulieren als tegen de Ameri
kaansche regeering wegens de „Siberië-expe-
ditie" te laten vallen.
De Russiche regeering waarborgt den Ameri-
kaanschen staatsburgers in de Sovjet-Unie, over
eenkomstig de bepalingen van het verdrag van
Rapallo, de normale wettelijke bescherming,
alsmede de vrijheid van godsdienst.
WASHINGTON, 17 Nov. William Bullitt
wordt genoemd als eerste Amerikaansche am
bassadeur in Rusland na de hervatting der di
plomatieke betrekkingen.
De overeenkomst tusschen Roosevelt en Lit
winof omvat o.a., dat Amerika en Rusland zich
zullen onthouden van inmenging in elkanders
aangelegenheden.
Verder is door Litwinof een memorandum
overhandigd, waarin de kwestie van vervolging
van handelsspionnen is uiteengezet.
Te Moskou is het nieuws over de erkenning
van Sovjet-Rusland door de V. S. overat met
geestdrift ontvangen. Geen gebeurtenis in de
buitenlandsche aangelegenheden van Rusiand is
door den man-in-the-street zoo nauwkeurig ge
volgd, ook niet de versterking van de vriend
schap met Frankrijk en Polen. De volksmee-
ning is er van overtuigd dat de Russisch-Ame-
rikaansche vriendschap een kalmeerenden in
vloed zal hebben op de situatie in het Verre
Oosten.
(United Press).
WASHINGTON 17 Nov. (V. D.) Op de vraag,
of het besluit inzake hervatting van de diplo
matieke betrekkingen met Rusland gelijke be-
teekenis had met officieele erkenning, verklaar
de Roosevelt, dat dit technische probleem door
het staatsdepartement moest worden uitge
maakt. Roosevelt beschouwt echter de erken
ning van Sovjet Rusland practdsch als tot
stand gebracht.
WASHINGTON, 17 Nov. (V.D.) Roosevelt
heeft medegedeeld dat William Bullitt benoemd
zal worden tot ambassadeur van de V.S. te
Moskou-
Bullitt is zich met Russische zaken gaan bezig
houden in 1919 tijdens een missie, waarmede
hü door Wilson belast werd. Hü heeft een
groote rol gespeeld tijdens de onderhande
lingen van de laatste tien dagen,
Litwinof heeft den Amerikanen speciale be
scherming gewaarborgd met betrekking tot
aanklachten inzake industrieele spionnage.
TOKIO, 17 Nov. (V.D.). In een onderhoud
tusschen den Japanschen minister van Bu:ten-
landsche Zaken, Hirota en den ambassadeur der
Sovjet Unie, Joerenow, werd het plan voor de
vaststelling van een gedemilitariseerde zóne
tusschen Rusland en Mandsjoekwo besproken.
He onderhoud heeft plaats gevonden op in
stigatie van Hirota.
Politieke kringen te Washington leggen de
grootste aandacht aan den dag voor de zeer
vertrouwelijke besprekingen van Litwinof en
Roosevelt in het Witte Huis, waarbij men als
voornaamste opvatting hoort verkondigen, dat
het belangrijkste en meest geheime onderwerp
der besprekingen de toestand in het Verre
Oosten is geweest. Men meent zelfs, dat Roose
velt onder den indruk van den toestand in het
Verre Oosten, die een graad van gevaarlijke
spanning zou hebben bereikt, op het program
ma, dat hij voor zich zelf had opgesteld, vooruit
is geloopen en enkele weken geleden tot de
briefwisseling met Kalinin is overgegaan, die
het bezoek van Litwinof tot resultaat had.
|jj Verwachting: matige in 't Noorden wel-
licht krachtige wind nit Oostelijke rich- |jj
tingen, nevelig tot zwaar of halfbewoikt,
weinig of geen neerslag, iets kouder.
Verdere vooruitzichten: geleidelijk kon-
der, kans op lichte vorst.
1 STORMW AARSCHUWIN GSDIENST
Geseind van De Bilt op 17 November te
20.00 uur aan de posten Delfzijl tot Hoek
E van Holland: Weest op Uw Hoede!"
Zon op 7.27 onder 4.02 Licht op 4.32
24 November E. K. EE
illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllljllllllllllllllllllllllllllllllli
PRAAG, 17 Nov. (V.D.)De rechtbank te
Praag heeft heden uitspraak gedaan in de zaak,
die eenige weken geleden grootendeels met ge
sloten deuren werd behandeld, tegen veertien
communistische employé's van de Skoda Werke,
de groote Tsjechische wapenfabriek te Pilsen.
In totaal werden de beklaagden tot 36 jaar
zware kerkerstraf veroordeeld en wel met straf
fen van drie maanden tot zeven jaar. Twee be
klaagden werden vrijgesproken. De veroordeeling
geschiedde wegens het verraad van militaire
geheimen en landverraderlijke verbindingen met
het buitenland.
GENÈVE, 17 Nov. (Reuter)- De Fransche
delegatie heeft aan alle delegaties ter ontwape
ningsconferentie een uiteenzetting doen toe
komen over het Fransche standpunt betref
fende de controle-kwestie. Frankrijk beschouwt
de controle als een preventief middel tegen
schending eener ontwapeningsconventie, terwijl
als repressief middel tegen aanvallers de we-
derzijdsche hulpverleening zou dienen. Het plan
is gebaseerd op het plan-MacDonald, zooals dit
na de Fransch-Engelsche besprekingen in den
afgeloopen zomer is geamendeerd.
LONDEN, 17 Nov. (Reuter) In een rede te
Edinburgh verklaarde Baldwin: Het is onze
plicht om onze taak weer op te nemen en een
conventie tot beperking der bewapeningen uit
te werken; wij moeten alles in het werk stellen
voor de overwinning der politieke moeilijkheden
in deze kwestie (Duitschlands afwezigheid van
en Italië's houding tegenover de ontwapenings
conferentie.) Wij zullen den vrede verkrijgen,
noch door de wereld te doen weten, dat wij
onze verplichtingen als vodjes papier beschou
wen, noch door verder te ontwapenen dan we
reeds deden.
LONDEN, 17 Nov. (Reuter) De Britsche mi
nister van Buitenlandsche Zaken, sir John Si
mon en onderstaatssecretaris Eden zijn naar
Genève vertrokken.
Het na de kabinetsbijeenkomst van Woens
dag plotseling genomen besluit, dat sir John
Simon naar Genève zou gaan, beteeker.t, naar
Reuter verneemt, niet, dat Simon voorzien van
eenig plan of van definitieve voorstellen ter
ontwapeningsconferentie verschijnt. Hoewel
men aanneemt, dat sir John Simon met leege
handen naar Genève vertrekt, hoopt de regee
ring, dat na een onderhoud met Henderson en
met de vertegenwoordigers der andere mogend
heden een of anderen weg zal worden gevon
den om uit de huidige impasse te geraken.
Voor slecht verlichte lokalen is de nieuwste
vinding een lichtende bril!"
BERLIJN, 17 Nov. (W.B.) Gisteravond heeft
Alfred Rosenberg in Dahlen in een bijeenkomst
van de Berlijnsche afdeeling van den „Buna
Deutscher Osten" gesproken over de „Ostpoli-
tiek".
Onder de toehoorders bevonden' zich ook de
de Berlijn geaccrediteerde diplomatieke verte
genwoordigers der oostelijke staten.
Rosenberg zeide o.m., dat men in de ontwik
keling van Rusland de laatste revolutie als een
biologisch verschijnsel moest beschouwen. De
Oekrajiensche quaestie b.v. bewijst, dat er
spanningen aanwezig zijn. Deze spanningen zijn
nevenverschijnselen, waarin wij ops, dit werd
met nadruk gezegd daar het binnenlandsche
Russische aangelegenheden betreft, niet mogen
mengen.
In verband met het Poolsche vraagstuk zeide
hij: „Het is te hopen, dat onze buren aan deze
grens eindelijk zullen begrijpen, dat wij de
Polen niet willen germaniseeren. Maat dat ook
de Polen, de Duitschers niet mogen „entgerma-
niseeren".
Uit de besprekingen tusschen den leider en
den nieuwen Poolschen gezant te Berlijn blijkt,
dat het mogelijk is positie: werk te verrichten.
Amerika bouwt 500 KM. uit de kust het eerste eener serie van drijvende vlieg
velden welke, wanneer de proeven slagen, een vasten transatlantischen vlieg-
dienst zullen mogelijk maken. Kosten van het plan: 30 miljoen dollar
De Keizer van Japan aan het hoofd zijner troepen
BERLIJN, 17 Nov. Als eerste getuige in
het Rijdsdagproces, wordt vandaag de metse
laar Grothe uit Bernau, gehoord.
Getuige was „Kameradschafts-Fuehrer" in het
district Gesundbrunnen. dat na de opheffing
van de partij 6 Kameradschaften telde.
Voor de opheffing telde een dergelijke afdee
ling 140 man, daarna nog slechts 18 tot 30. Elke
afdeeling had een actieve afdeeling en een re-
cruten-afdeeling, waarin degenen, die nog niet
met wapens wisten om te gaan, werden opgeleid.
De wapens en munitie werden voor een groot
deel verkregen door diefstallen uit de wapen
fabrieken en door ruiling van de afdeelingen
onderling.
Indien er getuigen optreden, die zeggen, dat
de leus „Sla de Fascisten, waar je ze treft" een
symbolische beteekenis had, dan kan getuige uit
de practijk verklaren, dat wel degelijk bedoeld
werd handtastelijk op te treden.
Op 1 Januari 1931 werd een zekere Frau
Kuenstler in de Ackerstrasse zoogenaamd door
Nationaal-Socialisten neergeschoten. Van toen
af werden de overvallen veelvuldiger: dit werd
tenminste verteld.
Op grond hiervan werd in Januari de alarm
toestand georoclameerd.
Vervolgens verklaart getuige, dat hij een
zekeren Kempner in een asyl voor dakloozen
heeft leeren kennen en hem in de communisti
sche party heeft gebracht.
Later is Kempner gekomen in de communis
tische centrale voor buitenlandsche aangelegen
heden.
Na den brand heeft deze Kempner getuige
gezegd, „als ik geweten had, dat die zaak met
den brand een fiasco zou worden, dan zou ik
er nooit aan begonnen zijn".
Getuige vroeg toen Kempner of deze er zelf
bij was geweest, waarop deze antwoordde: „Ja,
ik ben degene, die het brandbare materiaal naar
den Rijksdag heeft gebracht".
Getuige verklaart dan verder, dat Kempner
hem vertelde, dat dit materiadl was vervaardigd
in de Veteranenstrasse en dat hij het in een
koffer in het Rijksdag-portaal aan Torgler heeft
gegeven.
De voorzitter verklaart, dat getuige eerst een
anderen naam heeft genoemd en vraagt, of
Kempner werkeiyk Torgler heeft gezegd.
Getuige zegt dan, dat hy zich vergiste. Kemp
ner zeide, dat hij de tasch aan den grooten
zwarte had afgegeven, dien hy eens by de
Roode Hulp had aangetroffen.
Hij bedoelde hiermede Popof.
De naam Torgler werd in een ander gesprek
genoemd, toen Kempner n.l, verklaarde, dat
Torgler en Koenen de brandstichters hadden
binnengelaten.
Voorzitter: Hoe komt u er bij, dat Popof de
groote zwarte was.
Getuige: Omdat ik met Kempner Popof eens
bn de Roode Hulp heb ontmoet, en wel in De
cember en in Januari.
Kempner sprak met Popof; ik kon hen even
wel niet verstaan, omdat zy Esperanto spra
ken.
Kempner zeide mij toen, dat hij met den
grooten zwarten dikwijls samen was in de
Roode Hulp en dat deze daar „Jimmy'> ge
noemd werd.
Verder verklaarde getuige, dat Kempner hem
heeft verteld, dat in een vergadering van 23
Februari met de brandstichters gesproken was
hoe zij de zaak moesten aanleggen.
Voorzitter: Heeft Kempner hierbij gezegd,
dat de brandstichting in handen van Torgler
gelegen heeft?
Getuige: Ja.
Voorzitter: Hoe laat moest de brand gesticht
worden?
Getuige: Des avonds te half acht.
President tot getuige: Tydens uw eerste
verhoor heeft u gezegd, dat er reeds eerder
wapenen waren uitgereikt om er den 27sten
Februari op een afgesproken tijd op los te
kunnen slaan. Verder verklaarde u, dat men
was overeengekomen den 27sten Februari om
twaalf uur alle kazernes en alle politie-posten
te bezetten. By latere verhooren heeft u daar
over niet meer gesproken. Is het waar wat u
tüdens het eerste verhoor gezegd heeft?
Grote: Ja, ik heb het van twee kanten ge
hoord, namelijk krachtens mijn functie en
ook van Kempner zelf.
President: Voorts heeft u toen verklaard:
„Om dezen tyd, d.i. den 27sten Februari elf
uur 's avonds, was er alarm-toestand. Ik schat,
dat er ongeveer 4000 schietwapenen in het be
zit waren der communisten." Dat heeft u van
daag ook niet herhaald.
Getuige: Ik heb niet aan alle onderdeelen
gedacht.
President: Heeft Singer u dat allemaal ver
teld?
Getuige: Wat ik over de namen zeide, dat
heeft Singer my allemaal verteld. Het overige
wist ik uit my-zeiven en van Kempner.
Dr. Sack: U wist dus allemaal uit u-zelven,
dat de brandstichting in den Ryksdag zou
plaats hebben, waar de brandstoffen lagen en
hoe de rollen verdeeld waren?
Getuige: Het was afgesproken, dat om 18
uur 45 Torgler, Popoff, Van der Lubbe, een
zekere Georgeff en nog twee personen in den
Rijksdag zouden binnendringen. Popoff had
de leiding en moest den aftocht dekken. Door
dat Popoff in de veronderstelling verkeerde,
dat Van der Lubbe reeds gevlucht was, viel
deze de politie in handen.
President: Weet u dat allemaal van Singer?
Getuige: Neen.
President: Dus uit u-zelven!
Getuige: Ja, dat heb ik zoo opgemaakt uit
de uitlatingen van Kempner en van Singer.
President: Als ik het goed begrijp, dan heeft
getuige indertijd den naam Kempner niet wil
len noemen en zijn verklaringen gedaan zonder
de bron aan te geven. Dat brengt echter geen
licht in de kwestie daar zyn verklaringen thans
heel anders luiden.
Dr. Sack: Hy heeft vandaag ook niet ge
zegd, dat in den koffer een lont zat van 400 M.
lengte, die in zwavel en aether gedrenkt was
Het proces-verbaal van het eerste verhoor ein
digt als volgt:
Opgemerkt wordt nog, dat de brandstichters
het brandmateriaal op het Rijksdaggebouw wil
den beproeven. Was de revolutie gelukt, dan zou
Popof in Warschau en Praag ook zoo'n brand
op touw zetten.
Kunt u ook zeggen, wie u die byzonderheden
over het geprepareerde brandmateriaal enz.
verteld heeft?
Getuige: Verteld heeft my dat niemand,
maar het bleek uit de instructies, die we
kregen.
Dr. Sack: Wie heeft u verteld, dat het ge
prepareerde brandmateriaal op het Ryksdag-
gebouw geprobeerd zou worden?
Getuige: Wanneer ik my niet vergis, dan
geloof ik, dat ik daarover eens met Kaempfer
gesproken heb.
Dr. Sack: Is dat die getuige, die hier tegelük
met zijn vrouw werd verhoord?
Getuige: Ja.
Beklaagde Popof verklaart, dat hij het niet
noodig vindt, dezen getuige iets te vragen. Hy
heeft Grothe nooit gezien. Hy is ook nooit in
de „Roode Hulp" geweest en heeft niets met
die vereeniging te maken.
Alles wat de getuige Grothe over hem heeft
verteld is gelogen.
BERLIJN, 17 Nov. In het verdere verloop der
Ryksdagzitting vertelt getuige Grothe, dat aan
de bespreking in het Karl Liebknechthaus be
halve Kempner ook Ernst Thaelmann en eenige
andere personen hebben deelgenomen.
President: „Is bij een der gesprekken tusschen
U en Kempner ook erover gesproken, dat vooral
buitenlanders naar voren moesten worden ge
schoven?"
Getuige Grothe: „Kempner heeft woordeiyk
gezegd: „Voor dergelyke acties zyn speciaal
slechts buitenlanders aangenomen, om de Duit-
sche party niet onder verdenking te brengen."
Op een vraag, uit welke overwegingen hy aan
gifte had gedaan, antwoordt Grothe, dat Kemp
ner hem alles zoc vertrouwelijk en zoo vertrou
wenwekkend had verteld, dat hy er niet aan
kon twyfelen of alles stemde werkeiyk met de
waarheid overeen. Grothe wilde zich niet straf
baar maken door van de zaak te weten en zyn
mond te houden. Popof heeft getuige tweemaal
op het bureau van de I. R. H gezien. Popof
moet opstaan en Grothe verklaart, dat hy hem
beslist herkent.
Opgewonden roept Popof Grothe het woord
„Schoft" toe, en krijgt van den President daar
voor een berisping.
Vervolgens wordt Singer met Grothe gecon
fronteerd, waarby beide getuigen elkaar ruim
schoots verwyten naar het hoofd gooien. Ten
slotte verklaart Singer, dat Grothe in de partij
heelemaal geen leiderspositie heeft ingenomen
doch de laagste functie die er was: penning
meester van een groep van enkele personen.
Als de procureur-generaal er op wqst, dat
Grothe kameraadschapsleider in den Rood-
frontstrijdersbond is geweest, geeft Singer toe,
deze organisatie hee'emaal niet te kennen. Op
vragen van Dimitrof antwoordt Singer o. a..
dat er in Februari geen alarmtoestand by de
K. P. D. heeft bestaan. Ook de Roodfrontstry-
dersbond had geen actie kunnen voeren. di°
tegen de politieke lyn der K. P. D. zou hebben
ingedruischt.
AMERIKA ERKENT SOVJET-RUSLAND.
Voortzetting van het Rijksdagbrandproces. Ge
tuige Grothe een „opsnijder" genoemd-
Voortzetting Rijksdagproces.
Frankrijk verhengd over de Poolsch-Duitsche
ontspanning.
Overstroomingsramp in Albanië. Vele dooden.
Vijftig millioen dollar schade.
De Zesdaagsche te Amsterdam aangevangen.
De Tweede Kamer heeft de begrooting van De
fensie en Buitenlandsche Zaken goedgekeurd.
Verhooging der monopoliewinsten voor granen.
Crisis-Zuivel-Centrale stelt onbelaste margarine
en vetten beschikbaar voor uit te reiken Kerst
gaven.
Voorloopig Verslag der Tweede Kamer over de
begrooting van Finaijpiën
Engelsche order voor den bouw van schepen.
De Tweede Kamer heeft met 5017 stemmen
de Defensiebegrooting aangenomen.
Mededeeling van den Indischen vlootaalmoeze-
nier over de ondermijning der krijgstucht.
„FAMEZO"-RIJWIEL
met electr. lamp 37.50. 3 jaar garantie
en SCHOTERWEG. hoek pEN. CRONJéSTRAAl
BELGRADO, 17 Nov. (V.D.) Uit Skoeta
wordt gemeld, dat tengevolge van den hevigen
regenval het riviertje de Kir zoodanig gezwol
len is, dat de geheele omgeving ernstig door
het overstroomende water werd geteisterd. Som
mige laag gelegen plaatsen werden in enkele
minuten door het water overstroomd. De bewo
ners sprongen uit de ramen en trachtten zich
zwemmend te redden. Twaalf personen, w.o. drie
kinderen, wier wieg met het water afdreef,
verdronken. Voorts kwamen duizend schapen,
zestig varkens en dertig runderen in het water
om.
Tengevolge van den bliksem brandde een
sigarettenfabriek af. Indien de regenval aan
houdt dreigt geheel Skoetari overstroomd te
worden,Reeds thans wordt de materieele schade
geschat op vijftig millioen dinar (1.8 millioen
gulden).
Ook uit Montenegro worden ernstige gevol
gen van het noodweer gemeld. Het autobus-
verkeer is bijna overal gestaakt, aangezien de
wegen onbegaanbaar zyn, In tal van dorpen
moesten bewoners op de daken van de huizen
vluchten. In de getroffen streek heerscht gebrek
aan levensmiddelen.
Stand op Zaterdag 1 uur n.m.: 756
.Vorige stand 753