Brand in telefooncentrale-Noord te Amsterdam
Intercommunale verbindingen verbroken
10.000 nummers niet bereikbaar
SPLITSINGSKAMER DOOR
HET VUUR VERNIELD
RADIO-PROGRAMMA
HET WEER OP ZONDAG
ZATERDAG 23 DECEMBER
Met groot materiaal wist de brand
weer den brand te isoleeren
en in een uur tijds te
blusschen
Zaalchef van schrik
doodgebleven
Een
ramp
r»
Gevolgen niet te overzien
Onderzoek door de
justitie
Zondag 24 Dec. 1933
Maandag 25 Dec. 1933 Dinsdag 26 Dec. 1933
Woensdag 27 Dec. 1933
Hoe het publiek reageerde
i
liiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiniiininiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiininiiiiiiiiiiiniiiiuiiiini
min minium ii milium min milium
Vrijdagavond om tien voor half zes
is brand uitgebroken in de split
singskamer van de Telefoon-Cen
trale Noord op den hoek Singel,
Raadhuisstraat en Spuistraat, welke
een groot deel van het Centrum
van Amsterdam bedient. Het es-
sentieele knooppunt werd geheel
vernietigd, waardoor alle telefoon
verbindingen in dit stadsdeel op
slag zijn verbroken. De brandweer
rukte op het alarm „groote brand"
met talrijk materiaal uit en slaagde
er in den brand tot de splitsings
kamer te beperken, welke echter
geheel een prooi der vlammen
werd.
Het was by half zes, toen de monteur Hof
man In het gebouw van de Centrale Noord
zich met de lift naar boven begaf. Ter hoogte
van de tweede verdieping nam hij een sterke
brandlucht waar, blijkbaar afkomstig van
smeulend rubber. Hy liet de lift op de tweede
verdieping stoppen en ging op onderzoek uit.
De brandlucht bleek afkomstig uit de split
singskamer en toen de monteur hier de deur
opende, sloeg hem een dichte rook tegemoet,
waarachter hij den gloed van vuur waarnam.
De monteur trok haastig de deur achter zich
dicht en begaf zich naar een der huisbrand
melders, die zich op alle verdiepingen van het
gebouw bevinden en haalde dezen over. Onmid
dellijk weerklonk nu het brandalarm, een
krachtig sirenegeluid, door het gebouw, terwijl
overal de roode waarschuwingslampjes begon
nen te branden. Juist op dit oogenblik kwam
een telefoniste van de derde verdieping naar
beneden. Ook op de klachtenkamer, waar zij
met enkele collega's werkzaam was, had men
de bitter-scherpe lucht van brandend rubber
waargenomen.
Het alarmsignaal bracht het in het gebouw
aanwezige personeel onmiddellijk in actie. De
portier waarschuwde een agent, die zich voor
het gebouw bevond. Deze reed per fiets naar
het bureau Singel, waar men met de eigen te
lefoonlijn het hoofdbureau kan bereiken, dat
weer communicatie heeft met de brandweer. De
dienstdoende inspecteur begaf zich inderhaast
met enkele monteurs naar de bedreigde split
singskamer. Hier bleek echter geen redden meer
mogelijk. Wild grepen de vlammen er reeds
om zich heen, terwijl een dichte vette smoor
elke poging tot naderen van den brandhaard
onmogelijk maakte. Weinige minuten later
waren de drie vensters van de brandende kamer
aan de Spuistraatzijde reeds gesprongen en
schoot een felle steekvlam naar buiten. Ook
de ramen, waarmee de kamer aan de achter
zijde op de binnenplaats uitziet, bezweken en
de krachtige luchtstroom, welke nu door de
brandende kamer joeg, zoog den vuurgloed tot
steeds grooter heftigheid aan.
Toen het eerste brandweercommando ter
plaatse verscheen, wis de situatie ernstig
gonoeg. De zoogenaamde kruipruimten,
welke zich tusschen alle verdiepingen be
vinden en dienen tot het controleeren en
herstellen van de leidingen een reeds
verouderd systeem, dat in dit ruim 30 jaar
oude gebouw nog werd toegepast schoot
het vuur op den adem van een krachtlgen
tochtstroom naar alle zijden het gebouw
in. Zoo drong in de klachtenkamer overal
langs de leidingen rook uit de kruipruim
ten naar buiten. De telefonisten verlieten
daarop hun toestellen, die op dit oogenblik
toch reeds onbruikbaar waren. Alle ver
bindingen met de overige centrales en de
onder Noord ressorteerende abonné's, als
mede het interlokale verkeer waren ver-
broken en dood.
Van alle zijden waren inmiddels op het
alarm groote brand", dat naar de verschil
lende posten was doorgegeven, de roode brand
weerwagens uitgerukt en onheilspellend klonk
het sirenegeloei boven het stadsrumoer uit. Ook
de drijvende motorspuit, de „Jan van der Heij
den" spoedde zich door het drijfijs van Achter
gracht, Amstel en Singel naar de plaats van
den brand. Commandant Gordijn nam per
soonlijk de leiding van het blusschingswerk
op zich-
Het was voor de brandweer zaak het vuur te
isoleeren ot den haard, welke zich, zooals ge
zegd, in de splitsingskamer, 'n L-vormige ruim
te op de tweede verdieping, welke met drie ven
sters aan de Spuistraat grenst en doorloopt
langs den muur van de Kasvereeniging. Hoe
eerder het vuur hier was neer geslagen hoe ge
ringer de kans, dat via de kruipruimten ook
het
andere lokaliteiten werden aangetast en
geheele gebouw in vlammen op zou gaan.
Een groot aantal stralen werd uitgelegd. Eén
ging omhoog langs de uitgebrachte magyrus-
ladder en deze wist al spoedig de uitslaande
vlammen terug te drijven. Binnen woedde het
vuur echter met onverminderde hevigheid door.
Langs het trappenhuis zeulden nu de spuitgasten
de grijze slangen naar boven. Het personeel had
reeds een drietal brandslangen van de eigen
blusch-installatie ingeschakeld en deze deden
de eerste aanvallen op rook en gloed. Van twee
kanten opende de brandweer het offensief. Een
drietal stralen werd gericht door de deur van
de splitsingskamer, waar de vlammen eveneens
heftig hadden uitgeslagen, maar nu spoedig
terugweken achter een scherm van rook. In de
gang van de binnenplaats sloeg men vervolgens
de ruiten stuk en richtte twee stralen naar de
overzij, op den gloed, die achter de vensters van
de splitsingskamer zichtbaar was. Ondanks de
groote hoeveelheden water, die op deze wijze
in de brandende ruimte geworpen werden, bleef
het vuur er hardnekkig stand houden.
In de gangen en het trappenhuis, waar de
slangen kronkelden over de plavuizen, de echo's
der commando's weerklonken, groepten steeds
meer officieele personen bijeen. Ir. G. C. Snij
ders directeur van den Telefoondienst, die aan
de Singelzijde van hetzelfde gebouw woont, was
onmiddellijk gewaarschuwd. Bij hem voegde
zich spoedig ir. J. v. d. Kamp, hoofdingenieur
en chef van alg. dienst. „Wat hier gebeurt is
een ramp," zeide ons directeur Snijders, „de
gevolgen zijn nog niet te overzien!"
De splitsingskamer vervult namelijk een
zeer belangrijke functie in bet bedrijf. Hier
worden de grondkabels verbonden met de
abonné's, alsmede de verschillende Cen
trales onderling. Het kan geruimen tijd in
beslag nemen voordat de schade, die nog
onmogelijk te schatten is, hersteld zal zijn.
Wel zal men de gedupeerde abonné's van
Noord, dat zijn zij, wier nummers met een
3 en een deel van hen, wier nummers met
een 4 beginnen, kunnen doorverbinden met
andere Centrales. Ook daar was het ge
beurde merkbaar geweest door het stuk
slaan der zekeringen, een euvel, dat echter
spoedig kon worden hersteld, waardoor het
telefoonverkeer tusschen de abonné's van
deze Centrales onderling verder ongestoord
voortgang had.
Intusschen duurde de strijd van de brandweer
met het vuur ononderbroken voort. Het bran
dend lokaal lag tamelijk geïsoleerd en het
voortdurend naar binnen werpen van massa's
water had weinig succes, tefwijl bovendien de
waterschade voor de beneden liggende lokali
teiten, o.a. de radiokamer, bedenkelijk werd ge
acht. Men moest dus trachten op een andere
wijze den vuurhaard te benaderen. Naast de bin
nenplaats op het eind van de gang bevindt
zich een waschlokaal, door een muur gescheiden
van de splitsingskamer. Op dezen muur werd
de electrische steenboor geplaatst, om door een
gat een straal te kunnen uitbrengen en zoo
doende op radicale wijze ook den meest cnbe-
reikbaren hoek van de brandende ruimte te be
strijken. Toen men met de boor den muur ge
passeerd was, belandde men echter in een W.C.
en bleek er nog een muur in den weg te staan.
Terwijl men met krachtig watergeven en het
moedig voorwaarts dringen van met rookmaskers
gewapende brandwachts de situatie geleidelijk
meester werd, verscheen plotseling een monteur
van de IJ-Centrale aan den overkant van het
IJ met de jobstijding, dat bij het doorslaan van
de zekeringen aldaar de zaalchef J. van Eijle
blijkbaar geraakt was.
Men vond den man althans buiten be
wustzijn en blauw in het gelaat bij het
schakelbord liggen. Het duurde geruimen
tijd voor men, door de onbruikbaarheid
der telefoonlijnen, er in slaagde een dokter
en den G.G.D. te bereiken. Deze achtte
den toestand van het slachtoffer zeer
ernstig.
De gevolgen van een brand zijn haast
niet te overzien. Door het vernielen van
de kabels door het vuur is de Centrale-
Vier geheel gestoord en ook gedeeltelijk
Centrale-Drie en bovendien de Centrale-
Zes. Hierdoor zijn niet alleen 10.000 tele
foontoestellen uitgeschakeld, maar ook alle
intercommunale verbindingen verbroken,
omdat ze loopen over de Centrale-Vier.
Amsterdam is dus per intercommunale
telefoon niet te bereiken. Door de telefoon
directie is aan de Omroepvereenigingen
gevraagd deze mededeeling uit te zenden.
Ook het brandalarmstelsel, de politietele-
foonlijnen en de lichtseinen zijn gedeeltelijk
gestoord. Noch per telefoon, noch per
brandmelder, gelegen binnen het gebied
van de telefooncentrales drie, vier en zes,
kan brandweer of politie worden opge
scheld. Brandaanzeggingen kunnen dus
alleen geschieden door het gaan naar
politieposten of brandweerposten.
Een electrische klok, die op de splitsings
kamer liep, was bij het uitbreken van den
brand stil blijven staan. Zij wees tien vóór half
zes. Om vijf uur had het personeel het lokaal
verlaten. Er was toen niets verdachts bespeurd.
Op straat had de politie de handen vol om
het publiek op dit drukke punt van het ge
bouw te verwijderen en bovendien het inten
sieve verkeer ter plaatse op te houden en te
doen omleiden.
Lijn 13, 14 en 17 keerden naar de remise te
rug, terwijl de Sloterdijkdienst en de Haarlem-
sche tram over linkerspoor vanaf de Wester-
markt terug reden.
Op een conferentie, later op den
avond, is van officieele zijde mede
gedeeld, dat in de eerste dagen geen
kans is den normalen toestand te
bereiken. De gedupeerde nummers
blijven dus van het telefoonverkeer,
ook intercommunaal, verstoken.
Wel zal men trachten de niet-uitge-
schakelde nummers, beginnende dus
met de cijfers 2, 9, 8 en 5 en ge
deeltelijk 3 zoo spoedig mogelijk
aansluiting met de rijkstelefoon te
geven.
Ook is thans gebleken, dat de
zaalchef J. van Eyle aan hartver
lamming als gevolg van hevigen
schrik is overleden. Hij zag plotse
ling de isolatoren in de Y centrale
roodgloeiend staan en vermoedde
een ernstig ongeval. Hy viel neer en
bleef dood liggen.
Aan de conferentie namen deel burgemeester
De Vlugt, wethouder Rustige, directeur Snijders,
hoofdingenieur van der Kamp, hoofdcommissaris
Versteeg, dr. Lulofs, directeur Electriciteitswer-
ken, commandant Gordijn, ir. van Thiel en ver
schillende commissarissen.
De Burgemeester opende de bijeenkomst
Het betreft hier een ramp, zoo zeide dr. de
Vlugt, die zeker in de komende dagen diep
zal ingrijpen in het zakenleven onzer stad,
waarbij ook tal van officieele instellingen moei
lijkheden zullen ondervinden. Met kracht zal
men er echter naar streven, om in den kortst
mogelijken tijd, hoe lang is nog niet bij be
nadering te zeggen, het euvel te herstellen.
r
De directeur ir. Snijders was zeer onder den
indruk door den zwaren slag, welke zijn be
drijf heeft getroffen. Het betreft hier niet een
voudig een storing, maar ook de belangen der
stad worden ernstig geschaad. Kort na het
bekend worden van de ramp had hij echter
reeds uit der. Haag en Rotterdam blijken van
medeleven ondervonden, daar de directeuren
van de gemeentelijke telefoondiensten in die
steden hem materiaal hadden toegezegd. Het
zelfde gebeurde ook door den Rijkstelefoon
dienst te Den Haag, die bovendien zijn direc
teur en enkele ingenieurs naar Amsterdam
deed gaan om hulp te verleenen. De heer Snij
ders had zich dadelijk in verbinding gesteld
met de firma Siemens en Halske, die ook nog
materiaal in voorraad heeft. Het gemeente-
magazijn van de telefoon beschikte natuurlijk
wel over eenige duizenden meters draad, doch
het gaat hier om kabels ter lengte van een
40.000 meter, benevens alle onderdeelen. Ge
lukkig kon ir. Snijders mededeelen, dat de
automatische centrale en ook de machinekamer
geheel intact zijn gebleven en ook geen water
schade leden. De splitsingskamer zelf is ech
ter geheel uitgebrand. De brandweer stond oij
het blusschen voor een uiterst zware taak,
daar water geven hier ook beteekende groote
schade toebrengen aan de toestellen, die niet
door het water waren aangetast. Ir. Snijders
meende echter, dat om uitbreiding van het
vuur te voorkomen, zooveel mogelijk water
moest worden gegeven.
Voor zoover dit op het oogenblik kon
worden vastgesteld, is kortsluiting practisch
uitgesloten. De brandweer heeft geconsta
teerd, dat de gaspit, die zich ook in de
lokaliteit bevindt, was afgesloten. Tijdens
de brand brandde het electrische licht en
op het contrölebord in de controlekamer is
geen kortsluiting geconstateerd. De justitie
stelt een onderzoek in. Tot Vrijdagavond
laat waren in het Telefoongebouw aanwezig
de substituut-officieren de Blécourt en
Overbosch, de politie-scheikundige van
Ledden Hulsebosch en ambtenaren van de
centrale recherche.
Daar de Y-centrale over het Y intact is
gebleven, evenals de brandmelders over het Y,
heeft commandant Gordijn een motorspuit ge
plaatst bij de Y-centrale. Wanneer nu een
brandmelder aan de overzijde in werking wordt
gesteld, komt deze melding binnen bij de Y-
centrale, die dan het adres doorgeeft aan den
bevelvoerder van de motorspuit. Wat de bin
nenstad aangaat, kon de heer Gordijn ons nog
geen mededeelingen doen, daar in den afgeloo-
pen nacht nog maatregelen zouden worden
overwogen. Ook voor den G.G.D. gelden de
zelfde bezwaren en vermoedelijk zullen' op
eenige punten in de stad ziekenauto's worden
geplaatst. De politie ondervindt eveneens zeer
veel hinder van het gebeurde.
Onderling kunnen op het oogenblik spre
ken de nummers, beginnende met de
cijfers 2, 9, 8, 5 en gedeeltelijk 3, Het andere
gedeelte van 3, 4 eij. B zijn onbereikbaar.
De rijkstelefoonnummers vijf maal 0 en
vijf maal 7 kunnen niet aangevraagd wor-
•den, uit welk deel der stad dan ook, daar
deze nummers liepen over de splitsings
kamer, welke thans verbrand is. In samen
werking met den Rijkstelefoondienst zal
worden getracht zoo spoedig mogelijk ver
binding tot stand -e brengen van het
Rijkstelefoonkantoor met de wel bereik
bare nummers. Hoe lang dit nog zal duren
is nog niet te zeggen. Ook zal men trachten
het gedeelte der Centrum-verbindingen, dat
nog intact is gebleven, over te schakelen
naar de Y-centrale.
Al het personeel van den telefoondienst is
met taxi's van huis gehaald om bij het herstel
werk te assisteeren, terwijl alle Kerstverloven
zijn ingetrokken.
HUIZEN. 1875 M.: 8.30 NCRV: Morgen
wijding, 9.30 KRO: Morgenconcert, 10.30
Hoogmis O. L. Vrouwekerk der Paters Re
demptoristen te Amsterdam, 11.45 Gramo
foonmuzlek, 12.00 Kro-orkest onder leiding
van Marlnus van 't Woud, 12.45 Gramo.
foonmuzlek, 1.00 Jhr. Dr. J. c. Mollerus:
,.De Japansche concurrentie In Oost-Indië",
1.20 Orkest, 2.00 Gramofoonmuzlek, 2.10
Piet Visser: Het herstel van de Benedic-
tllner Abdij „Egmond", 2.30 Kro-program-
•ma op den Phohi-zender, 3.30 Liederen bil
oude instrumenten door Olga Schwind en
Corry de Rilk, 3.50 Gramofoonmuzlek, 4.00
Causerie namens de Federatie van R. K.
Vrouwenbonden in Nederland, 4.15 Ver
volg liederen bij oude Instrumenten, 4.30
Zickenhalfuurtle, 5.00 NCRV: Kerkdienst
uit de Gerei. Kerk te Deventer, 6.30 Duet
ten door Annie Geest, sopraan en Rie
Schaafsma, alt. Orgel: Ferd. Kloek, 7.30
Gewijde gramofoonmuzlek, 7.45 KRO: Voet
baluitslagen (R. K. F 7.50 Spreker, 8.15
Vaz Dias, 8.20 Uitzending uit de kerk van
de Geboorte te Bethlehem, 8.35 Kerstavond
programma m. m. v. h. Kro-orkest en het
Kro-koor onder leiding v. Gerard Vermeu
len. Solisten: Jo Immlnk, alt, Gerard van
den Berg, tenor en Albert Bode. bariton.
Vervolg KRO-programma, 8.35 De Ko
ninklijke Harmonie te Den Bosch onder
leiding van Joh. Wlerts. 10.30 Vaz Dias,
10.35 Gramofoonmuzlek. 10.40 Epiloog door
Klein koor onder leiding van H. Plek
kers, 11.30 Sluiting.
HILVERSUM, 296 M.: VARA: 8.30 Voet-
balmedsdeellngen, 8.32 Tulnbouwhalfuur-
tje, 9.00 Orgelspel, 9.20 Gramofoonmuzlek,
9.40 Orgelspel, 10.00 VPRO: Kerkdienst,
12.00 AVRO: Filmpraatje, 12.30 Kovacs La-
jos en zijn orkest, 2.00 VARA: Uitzending
Kerstvergadering van de SDAP te Amster
dam, 3.00 Gramofoonmuzlek, 3.15 Vervolg
uitzending Kerstvergadering, 4.30 Vara-or-
kest, 5.15 Uitzending voor de kinderen, 5.45
De Flierefluiters, 6.10 Uitzending voor den
Alg. Ned. Bond van Handels- en Kantoor
bedienden. 6.30 Vara-ork. operetteprogram
ma, 7.00 VPRO: Kinderfeest, 8.00 AVRO:
Vaz Dias, 8.05 Ds. A. C. Diederiks spreekt
een inleidend woord tot de uitzending uit
Bethlehem, 8.20 Kerstklokken uit Bethle
hem, 8.35 Radiotooneel. Studio-opvoering
van Kerstspel door G. J. Sirks, 9.50 Piano
recital door Harold Samuel, 10.10 Omroep
orkest. Solist: Jules Bledsoe, bariton. 11.00
Vaz Dias, 11.05 Hoe Europa Kerstfeest
viert. (Int. uitwisseling van Kerstliederen
en -muziek op gramofoonplaten)11.30
VPRO: Voorbereiding voor Kerstmis. Spre
ker Ds. W. Mackenzie. Jo Vincent, sopraan.
Anthon v. d. Horst, piano.
LUXEMBURG, 1191 M.: 7.50 Engelsche
avond, symphonie-concert, 8.40 orkestcon
cert, 10.20 Operettemuziek.
BRUSSEL. &09 M.: 10.20 Concert. 11.20
Gramofoonmuzlek, 12.20 Populair concert,
1.30 Concert, 2.00 Concert. 5.20 Omroep-
svmphonleorkest. 6.20 viool en plano. 7.00
Gramofoonmuzlek. 8.20 „Grafin Marltza" v.
Kalman (eerste en tweede bedrijf), 11.20
Cabaretprogramma.
KALUNDBORG, 1153 M.: 7.20 Kerstcon
cert, 8.35 Kerstconcert.
BERLIJN. 419 M.: 11.20 Kleine Omroep
orkest, 2.05 Gramofoonmuzlek, 4.45 Om
roepkoor. 5.20 Kinderkoor, 7.20 Omroepor
kest, 8.35 Omroeporkest en koor.
LANGENBERG, 472 M.: 10.05 Gramofoon
muzlek. 10 50 Bachcantate. 11.20 Kerstlie
deren 12.35 Kamerkwintet, 2.50 Solisten-
concert, 3.50 Kinderopera, 7.20 Kamer
kwintet, 11.20 Kerst-godsdienstoefening.
DAVENTRY. 15°4 M 1.50 Cellorecital.
2.20 Gramofoonmuzlek 3 05 Gershom Par-
kington Kwintet. 5.25 Orgelrecltal. 6.05
Londensch Strijkkwartet 7 50 Vloolrecttal.
8 35 Kerstdienst. 9.40 K—stllederen. 10.05
"♦edelijk orkest, 11.05 Epiloog.
HUIZEN, 1875 M. 7.30 NCRV Kerstwij-
dlngs-zangdienst 8.30 KRO Morgenwij
ding doo'r Pater Lector J. Dito O.P. „Vrede
op aarde" 9.30 NCRV Gramofoonmuzlek
9.50 Kerkdienst te Rotterdam 11.30
Kerstliederen 12.30 Halfuur koorzang
1 uur Orgelconcert 2 uur Cariiloncon-
cet Koninklijk Palels te Amsterdam 3
uur „Instrumentaal ensemble 4.45 Apel-
doornsch Christelijk Mannenkoor 5.30
Orgelbespeling 6 uur Kerkdienst uit
Apeldoorn 7.50 Muslkallsche Feier-
stunde door het Löffer-kwartet 8.15 Ver
sterkt NCRV-kleln-orkest 10.45 Vaz Dias
11 uur Gramofoonmuzlek 12 uur
Sluiting.
HILVERSUM, 296 1VL VARA 9 uur
Gramofoonmuzlek 10 uur VPRO Kerk
dienst 11.15 Gramofoonmuzlek 12 u.
VARA Rotterdamsch Philharmonlsch or
kest 2 uur AVRO Ketkconcert 2.45
dr. J. Gunning JHzn. leest een fragment
voor uit „Midwinter Sproken" van Jeanne
Oterdahl 3.15 Vioolrecital Adries Roo-
denburg 3.45 Concertgebouw Amster
dam. Uitzending Radio-Kinderkoorzang
4 15 Gramofoonmuzlek 4.45 „De Kerst
boom aansteken en meezingen" (gramo
foonmuzlek) 5 uur VARA Vara-orkest
5.45 „De Stroobloem". Kerstvertelling
6 uur Vara-cfrkest 6.30 Kerstmis ln de
Nederlandsche folklore. Causerie D. J.' van
der Ven 6.50 Gramofoonmuzlek 7 uur.
Gemengd vocaal-solistenensemble 7.20
Sollstenconcert 7.30 Gemengd vocaal
solistenensemble 7.45 Vaz Dias 8 uur
Vara-orkest 8.45 Zonnewendefeest. Op
te voeren door het Varatooneel en gramo
foonmuzlek 9.15 Vara-orkest 10 uur
Verplichting tot reizen (Arnold Ulitz).
Voordracht Carel Rljken 10.15 Muzikaal
allerlei 11 uur Gramofoonplaten 12
uur Sluiting.
LUXEMBURG, 1191 M. 7.50 Italiaan -
sche avond; symphonie-concert 8.40 Ita-
liaansch orkestconcert 9.20 Italiaansch
vocaal concert met orkest 10.20 Orkest-
concert.
BRUSSEL, 509 M. 10.20 Klein orkest
12.20 Gramofoonmuzlek 12.40 Piano
recital 12.45 Gramofoonmuzlek 1.45
Gramofoonmuzlek 5.20 Omr.-symphonie-
ork. 6.35 Gram.muz. 6.50 Orgelconc.-
Gramofoonmuzlek 6.50 Orgelconcert
8.20 Radio-oTkest 9.20 Omroepsym-
phonle-orkest 10.30 Paul Moreau en zijn
orkest.
KALUNDBORG, 1153 M. 2.20 Radio
kamerorkest o.l.v. Fritz Mahler 5.40
Klokgelui 6.50 Kerstliederen 7.20
„Aladdin", spel ln vijf bedrijven.
BERLIJN, 410 M. 10.50 Bachcantate
1.20 Gramofoonmuzlek 2.25 Gramo
foonmuzlek.
HAMBURG, 372 M. 11.20 Kleine No-
ragorkest 7.25 Philharmonieorkest
9.50 Dansmuziek.
LANGENBERG, 472 M. 8.50 Omroep
orkest en omroepkoor 11.20 Omroep
orkest.
DAVENTRY, 1554 M. 1.20 Schotsche
Studio-orkest 3.20 CallendCT's Band
3.20 Idem 4.35 Gramofoonmuzlek 8.05
..Sindbad" 10.55 B B C. dansorkest.
PARIJS, EIFFEL, 1446 M. 8.20 „Le
miracle de Theophile" mysteriespel.
PARIJS, RADIO, 1725 M. 1220 Gra
mofoonmuzlek 2.20 Concert 5.50 Jaz-
muziek 8.20 Operette van Lecocq
VOOR NADERE BIJZONDERHEDEN
KATHOLIEKEN
HUIZEN, 1875 M. 8.30 NCRV Morgen
wijding KRO 9.30 Gramofoonmuzlek
9 45 Morgenconcert 11.15 Gramofoon
muzlek 12 uur Politieberichten 12.15
Kerstklokken. Bespeling Carillon Kathe
drale Basiliek van St. Jan te Den Bosch
door Toon van Balkom 12.45 KRO-or-
lcest 1.30 Gramofoonmuzlek 2 uur
KRO-orkest 2.30 Kerstprogrmama Scho-
la Cantorum ol.v. Hubert Cuypers 4.30
Gramofoonmuzlek 5 uur KRO-Boys
5.45 Gramofoonmuzlek 6.15 KRO-Boys
7 uur Politieberichten 7.15 Dr. R. N
M. Eykel „De Voorzorg bij besmettelijke
ziekten." 735 Gramofoonmuzlek 0
uur KRO-orkest. Medewerking van Jo Vin
cent 8.30 Vaz Dias 8.35 Zang door
Jo Vincent, a. d. vleugel Fred. Boshart
9 uur Vervolg Sollstenconcert 9.45 Kerst
spel door Karl Röttger Vertlalng Felix
Bekkers. Regie Pierre Baïledux 10.30 Vaz
Dias 1035 KRO-orkest 11—12 uur
Gramofoonmuzlek.
HILVERSUM. 296 M. 8 uur AVRO -
8.01 Gramofoonmuzlek 8.30 Gramofoon
muzlek 9.01 Morgenwijding 9.15 Gra
mofoonmuzlek 10 uur VPRO Recital
door A B. Cornells 10.30 Kerkdienst uit
Amsterdam 12 uur AVRO 12.01 Lunch
concert 2 uur Kerstverteling 2 30
Concertgebouw-kamerorkest 3.15 Gra
mofoonmuzlek 3.45 Concertgebouw-ka
merorkest 4 uur Gramofoonmuzlek
4.30 Radio-klnderkoorzang 5 uur Ver
halen voor kleinere kinderen 5.30 AVRO
Halfuur voor de juegd 6 uur AVRO.
Omroeporkest 6.30 RVU dr. J. Fransen
„Moderne Fransche Letterkunde" 7 uur
AVRO Omroeporkest. Strauss-programma
7.30 Planorecital, Imre Ungar 8.01 Vaz
Dias 8.15 Concert door Alma Moodie,
viool, begeleid door Omroeporkest 9 uur
Prijsvraag „Wie spreekt daar". AVRO-mede-
werkers spreken door elkanders mond
9.30 Comedian Hamonists 10 uur Gra
mofoonmuzlek 1015 Kovacs Lajos en
zijn orkest 11 uur Vaz Dias 11.15
Kovacs Lajos en zijn orkest 12 uur Slui
ting
LUXEMBURG, 1191 M. 7.50 Belgische
avond. Concert voor plano «n orkest
8.4.0 Orkestconcert 9.20 Kamermuziek
0 40 Orkestconcert 10.50 Dansmuziek.
BRUSSEL. 509 M. 12.20 The Mickey's
Cub Jazz Attraction 1.30 Vervolg con
cert 5.20 Gramofoonmuzlek 6.35
kleine orkest van het N.I.R. 9.05 Gra
mofoonmuzlek 9.20 Dansmuziek.
KALUNDBORG, 1153 M. 11.20 Carl
Rvdahl's instrumentaal ensemble 12.50
Gramofoonmuzlek 3.20 Orkest 6.50
Kamermuziek 8 30 Moderne dansmuz.
9.35 Valencia-orkest, 11.20 Orkest
restaurant Litz.
BERLIJN, 419 M. 12.25 Kleine om
roeporkest 3.20 Omroeporkest 8.40
Populaire muziek door het kleine omroep
orkest.
HAMBURG, 372 M. 12.25 Concert
2 20 Pianorecital 8.40 Symphonieorkest
van werklooze musicle.
LANGENBERG, 472 M. 10.20 Gramo
foonmuzlek 12.20 Omroeporkest 3.20
Vesperconcert 10.05 Gramofoonmuzlek
10.20 Dansmuziek.
DAVENTRY, 1554 M. 12.20 Orgelcon
cert - 12.50 Concert Commodore Grand
orkest 1.50 Gramofoonmuzlek 2.20
Midland Studio Orkest 3.20 Gershom
Parklngton kwintet 4.20 Dansmuziek
7.40 Radio Militair orkest 8.20 Concert
VERWIJZEN WIJ NAAR DEN
RADIOGIDS
..HUIZEN, 1875 M. 8.00 NCRV Schrift
lezing. 8.15 Gramofoonmuzlek. 10.30 Mor-
fendienst. 11.00 Trio van der Horst. 12.00
olitieberichten. 12.15 Gramofoonmuzlek.
12.30 Vervolg concert. 1.30 „Van alles wat",
gramofoonmuzlek. 2.00 Cello-recital Marga-
retha J. Straatman. 3.50 Lezen van Chr.
Lectuur 3.50 gramofoonmuzlek. 3.45 ver
zorging zender. 4.00 Bespeling studio-orgel.
5.00 Kinderuurtje. 6.00 Landbouwhalfuur-
tje. 6.30 Onderwijsfonds Binnenvaart. 7.00
Politieberichten. 7.15 Ned. Chr. Persbureau.
7.30 Envoy, A. van Vlaardlngen over het Le
ger des Heilswerk in Holland en Indië. 8.00
Het NCRV-orkest. 9.00 A. Brombacher: „Een
populaire uiteenzetting van eenige eenvou
dige begrippen op het gebied der electrici-
teit. 9.30 vervolg concert. 10.45 Gramofoon
muzlek.
HILVERSUM, 296 M. 8.00 VARA gramo
foonmuzlek. 10.00 VPRO Morgenwijding.
10.15 VARA. 10.15 Voordracht door Frans
Nlenhuys. 10.30 de Notekrakers. 11.01 Voor
dracht Frans Nlenhuys. 11.15 De Notekra
kers. 12.00 Vara-Kleln-Orkest. 2.00 Verzor
ging zender. 2.15 populaire gramofoonpla
ten. 3.00 Voor de kinderen. Gramofoonmu
zlek. 5.30 Orgelspel. 6.00 De Flierefluiters.
6.45 orgelspel. 7 00 Joodsche zang en mu
ziek. 8.01 SOS-berichten en Vaz Dias. 8.15
Vara-orkest. Volksliederen van verschillen
de landen. 9.20 Vara-orkest. 10.00 Beroemde
opera-aria's (gramofoonmuzlek) 10.0 Vara-
orkest. 11.20 Gramofoonmuzlek.
LUXEMBURG, 1191 M. 7.50 Luxem-
burgsche avond; kinderconcert; 8.40 con
cert; 9.20 vocaal concert; 1.50 orkestcon
cert.
BRUSSEL, 509 M. 12.20 Paul Moreau
en zijn orkest; 1.30 radio-orkest; 3.20 gra
mofoonmuzlek; 5.30 cello en apino; 6.35
gramofoonmuzlek; 7.20 gramofoonmuzlek;
8.20 radio-orkest; 9.20 voncert.
KALUNDBORG, 1153 51. 7.20 vocaal
kwartet; 7.40 hobo; 8.35 pianosonates; 8.50
gramofoonmuzlek; 9.20 omroep-orkest;
10.20 dansmuziek.
BERLIJN, 419 M. 3.20 Populair con
cert; 7.25 gramofoonmuzlek; 7.25 omroep
orkest; 9.50 dansmuziek.
HAMBURG, 372 M. 10.20 gramofoon
muzlek; 10.00 kleine omroepkapel; 12.40
populaire muziek; 1.55 gramofoonmuzlek;
5.20 Norag mannenkwartet; 9.50 program
ma Berlijn.
LANGENBERG, 472 M. 11.20 gramo
foonmuzlek; 12.55 omroeporkest; 3.20 ves
perconcert; 3.20 sollstenconcert; 4.35 dans
muziek.
DAVENTRY, 1554 M. 12.20 orgelcon
cert; 1.05 Westerm. Studio orkest; 2.20 cine
maorgel; 3.20 pianospel; 3.35 stedelijk or
kest van Bournemouth; 5.05 gramofoonmu
zlek: 6.50 de grondslagen der muziek; 7.50
studentenliederen; 11.15 Roy Fox en zijn
band.
PARIJS, Eiffel 1446 M.
symphonieorkest.
8.35 omroep-
PARIJS R„ 1725 M. 8.05 gramofoonmu
zlek: 12.50 orgelconcert; 1.25 gramofoon
muzlek; 7.40 gramofoonmuzlek; 9.05 sym-
phonieconcert.
9.40 BBC dansorkset 10.50 Lew Stone
en zijn Band.
PARIJS, EIFFEL, 1446 M. 8.50 Hon-
gaarsche muziek.
PARIJS, RADIO, 1725 M 12.20 Gramo
foonmuzlek 7 uur Gramofoonmuzlek
7 40 Gramofoonmuzlek 8.20 Luisterspel.
Witte Kerst
De romantische verbeelding vraagt
om een witte Kerstmis. Of het na
tuurgetrouw zou zijn het in Palestina
te laten sneeuwen vragen we ons niet
of. We leggen witheid op de Kerst
boomtakken en we omgeven den
Kerststal met kunstmatige sneeuw.
Het groen en de bloemen van Ooster-
sche pracht laten we opbloeien uit
een sneeuwbelegden grond en onze
liederen gewagen van de wintersche
witheid.
Is het groen van den Kerstboom
het symbool der hope, de witte blank
heid rond den Kerststal zij het sym
bool der reinheid die Kerstmis ons
brengt.
Ons verlangen naar een witte
Kerstmis" zij méér dan een zucht
naar besneeuwde landschappen of
straten. Ons verlangen naar een „wit
te Kers" zij de innerlijke drang om
in en door Kerstmis ons te hernieu
wen in de blankheid der onschuld en
de smetteloosheid van een zuivere
ziel-
Toen de brand in het splitsingslokaal een
h.nvang nam, liepen de kantoren uit en was
cTe drukte op Dam, Nieuwe Zijds Voorburgwal,
Singel en grachten op zijn hoogst Het gerucht,
dat dra tot een mare aangroeide, verspreidde
zich over het centrum, over de grachten en
belendende straten. „De telefooncentrale staat
in brand", ging het van mond tot mond en
terwijl de vlammen op de tweede verdieping
van het gebouw in de Spuistraat hun sinistere
taak volbrachten, drong een groote menigte in
de Spuistraat en Raadhuisstraat samen en stel
de zich op voor het gebouw. Slechts één politie
agent was aanwezig om de orde te handha
ven. die natuurlijk onmachtig stond tegenover
de opstuwende massa's, onmachtig in den meest
letterlijken zin, onmachtig vooral om het hoofd
bureau telefonisch om assistentie te vragen.
Toen kwam uit het publiek zelf de zucht om de
orde te herstellen. Het publiek nam de leiding.
Uit de massa's traden toen zij, die instinctief
voelden, dat voor alles de orde moest worden
gehandhaafd, zij waren de eersten, die den
vollen omvang van de ramp beseften; zij deden
hun plicht totdat de politiemacht deze taak
kon overnemen.
Om dezen tijd belden uiteraard tallooze men-
schen vanuit de binnenstad hun huis op en
andersom werden de kantoren opgebeld.
In de café's in de omgeving van het Leid-
scheplein, in Americain enz. verdrongen zich
booze en niet booze dames en heeren, die maar
niet konden en wilden begrijpen, dat de „tele
foon kapot" was. Men wist daar nog niet van
den brand. Maar reeds om half zes en om kwart
voor zes vloog ook door de buitenwijken, eerst
aarzelend en bijna niet geloofd, het ontstellen
de nieuws. Menschen verdrongen zich voor de
kiosken om te vragen: of het waar was. Po-
litie-agenten wisten nog geen inlichtingen te
verstrekken. Enkelen haastten zich naar de
bekende Centrale op de Heerengracht en meen
den toen zeker te weten, dat het maar uit de
lucht gegrepen was. Inmiddels brandde het ge
bouw aan de Spuistraat; hoewel de brandweer
den brand, die tenslotte, hoe funest ook, klein in
omvang was, bedwong. Vele autoriteiten en
vooraanstaande burgers hadden zich naar de
plaats des onheils begeven. De brandwachten
werden, toen zij hun taak bijna beëindigd had
den, van alle kanten ondervraagd. De dirêó-
teuren van het telefoonbedrijf werden aange
houden, door ieder aangeklampt. Niemand wist
nog, hoe groot de omvang van de ramp was.
Niemand besefte nog tenvolle de zware betee-
kenis van dezen brand. Ook niet toen om zeven
uur de brandwagens met sirenegeloei wegtrok
ken. Pas later in den avond werd men gewaar
hoe diep de brand in het leven van Amster
dam had ingegrepen. Pas later besefte men
tenvolle, dat met deze centrale vier, met deze
„splitsingskamer" een van de edelste deelen van
Amsterdams verkeer geraakt en vernietigd was-
Het centrum van de stad, tienduizend abonné's,
zonder telefonische aansluiting! Amsterdam in-
terlocaal onbereikbaar!
Alleen op het hoofdpostkantoor was het mo
gelijk verbinding met buiten de stad tot stand
te brengen. Daar hoopte het publiek zich op
by de enkele telefooncellen, waar men zich
verdrong om gesprekken te voeren met Antwer
pen, Parijs, Brussel, Berlijn, Weenen, Boedapest,
Marseille en Londen.
Onze weerkundige medewerker schrijft:
Sedert eenige dagen hebben zeer belangrijke
veranderingen plaats gehad in de algemeene
luchtdruk-verdeeling.
Zoolang over de Noordelijke helft van Eu
ropa een krachtig gebied van hoogen druk lag
en over de Zuidelijke staten een diepe de
pressie trok kon een sterke Oostelijke lucht
stroom zeer koude lucht uit het Oost-Euro-
peesche gebied van strenge vorst aanvoeren.
Deze luchtdruk-verdeeling is langzamerhand
geheel gewijzigd. In het hooge Noorden liep al
sedert verscheidene dagen een warme Weste
lijke luchtstroom, waarin zeer diepe depressies
(720 m.M.) zich over IJsland en de Noorde
lijke IJszee Westwaarts bewegen.
Thans trekken zeer diepe depressies uit den
Atlantischen Oceaan in Noordoostelijke rich
ting oyer IJsland naar de Noordelijke IJszee en
een zeer warme Zuidwestelijke luchtstroom
loopt over het gebied tusschen IJsland en
Schotland. Hiervan takt zich een gedeelte af,
dat over de Noordzee als een Noordwesten wind
naar Centraal-Europa vloeit. Deze warme
luchtstroom, die ook tot ons land is doorge
drongen, veroorzaakte dooiweer tot diep in Cen
traal-Europa.
Onder deze omstandigheden is het bovenge
noemde gebied van hoogen druk in Zuidelijke
richting verdrongen hoewel het nog in inten
siteit toenam. Het blijft waarschijnlijk voör de
weersgesteldheid bij ons nog van beteekenis
maar de depressie-invloeden zullen gaandeweg
zich meer naar het vasteland doen gelden.
Onder deze omstandigheden kunnen wij ver
wachten, dat de aanvoer van warme lucht over
het hierboven genoemde gebied voorloopig zal
aanhouden, zoodat in de eerstvolgende dagen
de vorst niet meer in Centraal- en West-
Europa zal terugkeeren, afgezien van de ove
rigens geringe kans dat plaatselijk lichte nacht
vorst zal optreden in heldere nachten. De af
koelende werking van den nog niet overal ont
dooiden bodem is daarbij van eenigen invloed.
Het is niet te verwachten, dat opnieuw koude
lucht uit het gebied van hoogen druk over
Finland naar West-Europa zal afvloeien.
Voor het einde der week en Zondag kunnen
wij dus dooiweer met een temperatuur van
hoogstens enkele gTaden boven het vriespunt,
Westelijken wind, afwisselende bewolking en
vochtig, mistig weer verwachten. Een spoedige
overgang op zacht regenweer is zeer wel mo
gelijk.
(Nadruk verboden).
