St. Sylvester
Oud en Nieuw
De Wiizen uit het Oosten
Wenschen
Vaar/wel 1933! En een hartelijk welkom tot het
WIE WAREN ZIJ?
nieuwe jaar. Dat je het slechte voorbeeld
maar niet mag volgenLach je? of is
het een grijnslach
FOLKLORE
Op het feest van Driekoningen
(Corn. Troost)
Folklore op het feest van dezen
heiligen Paus
Legenden over hun aantal
hun rang en hun
nationaliteit
Redders van een tempel
V oor spellingen
Aanbieding der geschenken
DRIEKONINGEN
Tbekomst
't Is gebruik op Nieuwjaarsdag
Dat men heel wat wenschen mag
Toch kregen w'ln geen enkel jaar
Zooveel wenschen bij elkaar.
Wie de werel^ overziet
Kent het eind der wenschen niet.
Ieder volk en ieder land
Vraagt een helpende hand.
Nederland vraagt welvaart weer
Rusland vraagt den Lieven Heer.
't Schoone land van de Spanjolen
Vraagt om minder rooversholen.
Amerika vraagt vliegensvlug
Een gezonden dollar terug.
En het allerverste Oosten
Zou ik graag met vrede troosten.
Den Japanners wat meer land
Den Chinees wat minder brand,
En vooral wat meer verstand
Den Mongool, den Thibetaan
Die met Sovjet-Rusland gaan,
Den Semiet een pied a terre
Sommige christ'nen minder air.
Dakloozen een goede woon
Koningen, als 't kan, een troon.
Ieder volk de verdiende regeering
lederen zondaar een bekeering.
Maar als ik op dezen dag
Aan de lezers zeggen mag
Wat ik 't liefst gebeuren zag
Wel, dan zou ik willen vragen
Dat vandaag in alle dagen
Iedereen tot aan zijn dood
Zorgen kan voor 't daaglijksch brood.
Dit 's de laatste wensch van 't jaar
Hierbij laat ik het dan maar....
Maart heeft dus heel wat op zijn geweten.
April lijkt weer gunstiger. Dit is de maand,
waarin men timmert, plant, zaait, koopt en ver
koopt, terwijl de kinderen, die in Mei geboren
worden, veel aanleg hebben voor teekenen en
scherpzinnig zijn, doch van den anderen kant
slechte betalers. Gelukkig echter het kind,
dat in Juni ter wereld komt: het zal een be
stendig geluk beleven. Het heeft een normaal
verstand en een zeer bijzonder geheugen, licht
vaardig is het absoluut niet, rechtschapen echter
des te meer. Het eenige gebrek echter dat het
aankleeft, bestaat in een onbedwingbaren lust
tot boemelen.
En verder vertelt de almanak ongeloofwaar
digheden omtrent vogels door b.v. te beweren,
dat de blinde menschen aan het roepen van den
koekoek kunnen uitmaken, hoe duur de rogge
dat jaar zal worden. De profeet In den vorm
van een koekoek dus. Maar in den tijd der al
manakken waren er toch ook menschen, die de
ze koekoekmacht in twijfel trokken. Zoo lazen
we ergens, dat een ernstig man zich boos ge
maakt had over den koekoek-profeet, want, zoo
redeneerde hij, een koekoek, die zelfs niet in
staat is zijn eigen eieren uit te broeden, zal toch
zeker niet knap genoeg zijn om voorspellingen
te doen.
Deze koekoek hoort dus thuis in de maand
Juni. Juli heeft weer andere eigenschappen. In
dezee maanden mag men vooral geen nieuwe
kleeren aantrekken, want dan loopen zij kans
zeer spoedig te verslijten en aan Augustus wor
den weer invloeden op kinderen toegeschreven.
Kinderen, in deze maand geboren, worden n.L
goedgeefsch en zijn buitengewoon gezellig.
Maar u behoeft dit alles niet te gelooven. Wij
doen het ook niet en hebben deze merkwaardige
bijgeloovigheidjes alleen vertelt om eens te la
ten zien, welke vrijheden de profeten der al
manakken zich omstreeks Nieuwjaar durfden
veroorloven.
Christus Sint Thomas in hun land kwam om
er het christendom te prediken. Sint Thomas
doopte hen en toen zij gestorven waren, werd
hun stoffelijk overschot van Perzië naar Con-
stantinopel overgebracht, waar zij in den tem
pel, hierboven geneomd, begraven werden, waar
na hun beeltenis op den voorgevel werd aan
gebracht.
De rol, welke de ster heeft gespeeld, heeft
eveneens tot talrijke veronderstellingen aanlei
ding gegeven, al naar gelang men uitging van
een gewoon dan wel een wonderbaarlijk na
tuurverschijnsel. Maar hierin zullen wij ons dit
maal niet verdiepen. Daartoe zal later nog wei
eens gelegenheid bestaan.
Het verhaal van de redding van den tempel
is opgeteekend in de kerkvergadering van 836
te Jeruzalem en luidt letterlijk als volgt:
Toen de zalige Helena, die vrome vorstin, het
kruis van ons heil had gevonden, sierde zü de
heilige plaatsen met voorstellingen, die door een
ieder werden vereerd. Te Bethlehem liet zij
den grooten tempel bouwen ter eere van de Moe
der van God, en aan den Oostkant tegen den
buitenmuur een mozaïek aanbrengen, die de ge
boorte van Christus weergaf, waarbij de Moeder
Gods het levenbrengend kind tegen haar hart
drukt, en de wijzen het aanbidden. Terwijl de
goddelooze Perzen alle steden van het Romein-
sche rijk van Syrië verwoestten, Jeruzalem in
brand staken, en den Patriarch Zacharias ge
vangen namen, zagen zij bij hun aankomst te
Bethlehem met groote verbazing de afbeelding
der Perzische Wijzen, astronomen, hun landge-
nooten. Uit diepen eerbied voor hun voorvaders
hen vereerend, alsof zij nog In leven waren,
spaarden zij den tempel. De tempel nu bestaat
nog op dezen dag.
Aldus luidt het authentieke verhaal van deze
merkwaardige geschiedenis, die dus niet te ver
wijzen is naar het rijk der fabelen, maar die
geregistreerde geschiedenis is.
Men behoeft zich intusschen niet te ver
bazen over de vele legenden, die omtrent de drie
koningen in omloop zijn. Het is duidelijk, dat de
volksfantasie op z'n minst de Wijzen tot konin
gen verhef, al was het alleen omdat hierin
wordt uitgedrukt, hoe de Christus de Koning der
Koningen is en door de grootsten der aarde
werd aanbeden.
Ook omtrent Christus zelf zijn vele volksver
halen gedicht. Er bestaan talrijke legenden
van profanen aard natuurlijk: waarin Chris
tus de rol vervult van een volkskoning. In de
Duitsche literatuur wordt Hij zelfs een Duitsche
volkskoning genoemd en soms ook wel een
krijgsheld, stammend uit een oud adellijk
Duitsch geslacht. En zoo dicht de volksfantasie
maar verder. Rekening houdend met de snelheid
waarmede de drie Wijzen naar Bethlehem waren
gekomen, concludeerde men eenvoudig, dat zij
het snelste vervoermiddel ter hulp hadden ge
roepen. Dit vervoermiddel was de dromedaris
en daarom is dit snelle woestijndier steeds een
trouwe gezel der Wijzen op alle afbeeldingen,
die van hen bestaan.
In dit alles kan men echter een verklaring
vinden van de buitengewone populariteit, die de
drie Wijzen genieten en in den loop der eeuwen
steeds hebben genoten. In de Middeleeuwen b.v.
werden op Driekoningen of daaromtrent spelen
opgevoerd in de kerken, welke groote belang
stelling trokken en daaruit ontstonden weer
allerlei volksgebruiken als b.v. het kiezen van
een koning op dien dag en het uitdeelen van
koek om de vorstelijke vrijgevigheid te demon-
streeren. Deze koningskeuze had plaats zoowel
in de middeleeuwsche gilden als in de middel-
eeuwsche huisgezinnen en van de vrijgevigheid
des koning werd verwacht, dat men voldoende
eten en drinken (jenever met suiker of wijn)
zou krijgen. Deze vrijgevigheid strekte zich zelfs
uit tot kleedingssukken.
Geen Kerststal is compleet zonder de drie
Koningen, die Christus aanbidden in den
glorievollen sterrennacht. Zij zijn het die
den Oosterschen glans in onze huiskamers bren
gen en die aan de winterkou van Kerstmis den
zonnebrand van het Oosten toevoegen.
Ieder kind kan de namen noemen van Melchior.
Balthasar en Caspar en toch zijn deze namen
niet te vinden in het Evangelie, dat spreekt van
„Wijzen uit het Oosten", die den nieuwen Ko
ning der Joden kwamen aanbidden en hem ge
schenken kwamen brengen. Het vertelt, hoe zij
in hun slaap door een engel werden vermaand
om een anderen weg naar hun land terug te
kiezen, daar Herodes het Kind zocht te dooden.
Eeuwen tater zou men pas hebben uitgemaakt,
dat de wijzen, ten getale van drie Waren geko
men en een eerDiedwaardig schrijver teekent
hen als volgt:
De eerste was Melchior, de Semiet, een grijs
aard met langen baard, die het Kindje goud
aanbood. De tweede was Caspar, de Chasmiet.
een jonge man zonder baard, die wierook gaf
en de derde was Balthasar, donker van gelaats
kleur, die mirre offerde. Hoewel het Evangelie
nergens spreekt van een „zwarten" Koning, ge
looft het volk nochtans, dat een der wijzen een
zwarte was, hetgeen mogelijk doch niet zeker is.
Evenmin weet men met zekerheid, hoeveel wij
zen naar Bethlehem gekomen zijn. De H. Chry-
sostomus spreekt van sterrekundigen uit Perzië
en het land der Meden en de profeet Isaias.
sprekend over de vlakten van Palestina, voor
spelt, dat een menigte kameelen en dromeda
rissen uit Madian en Epha het land zullen be
dekken en velen zullen opgaan om den Mes
sias te aanbidden. David spreekt van Koningen
uit Arabië en Saba. Latere Kerkvaders hebben
vermoed, dat de wijzen kwamen uit Perzië en
Chadea of Mesopotamië, doch dit zijn ver
onderstellingen, en zekerheid hebben we niet.
Wel is het verhaal merkwaardig omtrent de
Perzen, die in de zevende eeuw na Christus
Constantinopel veroverden en op den tempel,
door de H. Helena gebouwd, met groote verba
zing mozaïeken ontwaarden, waarin zij zich zelf
terug zagen. Het waren wijzen, die in gebogen
houding stonden en een kind op den moeder
schoot gezeten, aanbaden. De Perzen, die aan
vankelijk het voornemen hadden den tempel
te verwoesten, lieten hun plannen varen en zoo
werden de „Drie Koningen" de redders van den
tempel, want een beeltenis van Perzische wijzen
op een gebouw, zelfs een christelijken tempel,
was een absolute beveiliging tegen aanvallen van
Perzische zijde.
Toen de wijzen dan naar hun land terugge
keerd waren, bewaarden zij de herinnering aan
Bethlehem hun leven lang in hun hart. Heilige
verhalen weten te vertellen, dat de w*ijzen nog
in leven waren, toen jaren na den dood van
Als gezegd, het verdient aanbeveling dezen
vromen heilige ten voorbeeld te nemen en men
kan daarvan meer nut en voldoening hebben
dan van de overweging, dat aan Sylvester-
avond nog andere dingen vast zitten, al be
hoeven we die andere dingen allerminst te ver-
waarloozen, voor zoover zij niet met Sylves
ter's voorbeeld in radicale tegenspraak zijn.
Er zijn oudejaars-genoegens, die even met
den naam van Sylvester samenhangen, maar
verder gaat de overeenkomst ook niet en dat
ls het folkloristisch leuren met de z.g. Sylves-
terpotjes en het z.g. Sylvester-orakel. Dit hangt
(Geertaen tot Sint Jans)
Onafscheidelijk is de naam van den
Heiligen Sylvester verbonden aan Oude-
jaaravond. Niet-Katholieken spreken van
Sylvester-avond en denken daarbij voorname
lijk aan de folkloristische beteekenis van dezen
dag, waaraan inderdaad veel folklore vast zit.
Voor ons echter heeft Oude-jaar voorname
lijk waarde omdat het de dag is voor de Be
snijdenis des Heeren en de laatste dag van
het jaar, die ons alle gelegenheid geeft over
onze gedragingen van het verloopen jaar na te
denken en voor ons nieuwe jaar betere plannen
te maken.
BI) deze overwegingen kan het geen kwaad
te denken aan het voorbeeldige leven van den
H. Sylvester, die weliswaar het laatst van de
Heiligen des jaars aan de beurt komt, maar
die niettemin een der eersten is, die voor na
volging in aanmerking komt.
Sint Sylvester was een voorbeeld van den
rijken en verwenden jongen, die de invloeden
van zijn omgeving wist te neutraliseeren en een
volkomen overwinning op zich zelf wist te be
halen. Hij leefde ten tijde der eerste Chris
tenen en zijn ouders waren rijke Patriciërs.
Maar zijn moeder, die een vrome vrouw was,
onderwees haar jongen in de betrekkelijkheid
der aardsche dingen en de eeuwige waarden
van het geestelijk leven. De priester Cyrinus
voltooide zijn opvoeding en maakte hem tot
priester en sindsdien werkte Sylvester Ijverig
aan de vrijmaking der Kerk, die in dien tijd
der martelaren hevig en bloeddorstig achter
volgd werd. Het duurde dan ook niet lang of
de 'Ijverige priester werd aangeklaagd wegens
„ontrouw aan de Romeinsche goden". Tijdens
het verhoor waaraan hij onderworpen werd,
verdedigde hl) met vuur zijn geloof en de rech
ter wond zich hierover dermate op, dat hij,
aan tafel zittend, een vischgraat inslikte en
dreigde te stikken. Sylvester echter bood hem
de helpende hand, bad om zijn behoud en tot
aller verbazing overkwam der, rechter geen
enkel onheil. De rechter liet den aangeklaagde
vrij. Eenigen tijd later, na het overlijden van
Paus Melchiades, werd Sylvester tot Paus ver
heven.
Spoedig kwam de nieuwe Paus in contact
met Constantljn den Grooten, die na zijn be
roemde overwinning, die hem de gelofte van de
bekeering had ingegeven, talmde met de uit
voering van die gelofte. Hij bleef een heiden
en tijdens een ziekte, voor welker genezing
zfln dokter een bad in het bloed van jonge
maagden had aanbevolen, stond hij op het punt
dit medische advies op te volgen. Toen Paus
Sylvester hiervan hoorde liet hij Constantljn
weten, dat hij een beter bad voor hem wist,
het eenige bad, dat hem heil kon brengen, n.l.
het H. Doopsel. Constantijn begreep en gaf toe.
Vele wonderdaden zijn over Sint Sylvester
bekend. Een van de meest bekende is de vol
gende. In dien tijd werd Rome geteisterd door
een monster, welks bloeddorst wel eenigszins
overdreven werd, maar dat toch zooveel slacht
offers maakte, dat de Romeinen niet op het
Forum durfden verschijnen, waar het ondier een
schuilplaats had gevonden. Men riep de hulp in
van den Paus, die onmiddellijk naar het Fo
rum ging, zonder den minsten angst te toonen.
Zijn gebed gaf de menigte kracht en vertrou
wen en het monster werd aangevallen en ge
dood.
Wanneer men Sylvester een eervollen bij
naam zou willen geven, dan zou men hem
den „kerkenbouwer" kunnen noemen. Talrijke
kerken liet hij oprichten en versieren, zoodat
op hem van toepassing is: „Hij heeft den luis
ter van uw Huis bemind".
Van 314335 regeerde deze Heilige Paus over
de Kerk, steeds het gebed aanbevelend als het
groote wapen ter beveiliging der ziel en ter
bestrijding van de vijanden des geloofs. Hij was
in waarheid de Paus van het gebed en heeft
door zijn gebed herhaaldelijk de juistheid van
zijn opvatting op wonderbaarlijke wijze bewe
zen.
natuurlijk weer samen met het
doen van voorspellingen, waar
bij men schijnt te rekenen op
de tusschenkomsh van den Hei
lige. De heele grap bestaat
hierin, dat men een lepel ge
smolten lood in een emmer
water gooit, waarna het lood
fantastische wormen aanneemt
wegens de snelle afkoeling, uit
welke vormen men de toekomst
tracht te voorspellen. Wie deze
onschuldige grap wil uithalen
zal goed. doen te bedenken, dat
gesmolten lood. dat met water
in contact gebracht wordt,
soms gevaarlijk naar alle kan
ten kan uitspatten.
De „voorspelling" met de ap
pels is bekend. Een jong meis
je dat bemint of spoedig hoopt
te beminnen, wil gaarne weten,
wie de uitverkorene of de min
naar zijn zal. Wat doet zij?
Zij snijdt een letter in eenige
appels en legt deze appels on
der haar hoofdkussen. Zoodra
het licht uit is, grijpt zij een
appel en gaat na, of zij een jongeman kent, die
den naam draagt, welke begint met de gekozen
letter.
En wat de Sylvesterpotjes betreft, gaat men
als volgt te werk. Een familielid wordt geblind
doekt en moet uit enkele potjes kiezen, gevuld
met zand, melk, water. Ieder van deze drie
materies heeft haar eigenaardigheden en is het
symbool van geluk of ongeluk. Maar inplaats
van deze potjes gebruikt men ook wel andere
voorwerpen, die men geblinddoekt moet zoeken.
Men kan op die manier tot in het oneindige
varieeren en al deze dingen, die men een ver
wantschap aan bijgeloof weliswaar niet kan
ontzeggen, zijn toch in den grond zoo on
schuldig, dat men er moeilijk bezwaar tegen
kan maken. We doen het dan ook niet, mits
men maar geen waarde hecht aan die orakels
en ze beschouwen wil als naïeve gezelschaps
spelletjes of iets van dien aard.
De terugblik over het afgeloopen jaar en
de wenschen voor het komende jaar, heb
ben in vroegere tijden aanleiding gege
ven tot het doen van „voorspellingen", die voor
namelijk in de oude almanakken werden gepu
bliceerd. We zullen aan deze voorspellingen niet
veel waarde hechten en dit deden ook onze
voorouders niet. In hun argeloosheid meenden
vele menschen weliswaar, dat er een kern van
waarachtigheid inzat, maar dit hebben we te
beschouwen als een uitvloeisel van hun geloof
in de voorzienigheid, een geloof, dat de voor
zienigheid met grootere zorgen belastte dan men
redelijkerwijs van de hemelsche bemoeiingen
zou mogen verwachten. Zoo was dus een volks
geloof in alle oprechtheid en naïveteit ontstaan
uit het zuiverste geloof.
De „sterrenkijkers", die een paar eeuwen ge
leden zich aan die voorspellingen waagden, wis
ten u precies te vertellen, wat u in de eerstvol
gende maanden te wachten stond, en geen ster
veling, die zich ergerde aan het feit, dat de
uitspraak van den een lijnrecht in tegenspraak
was met de meening van den ander, die toch
ook in de sterren gekeken had.
Zoo nauw nam men het dus niet. Het waren
voornamelijk de maanden, die op hun kwalitei
ten onderzocht werden. Zoo noemden sommige
sterrenkijkers de maand Januari de bouwmaand
bij uitstek, een meening, die onze hedendaagsche
architecten en aannemers met afgrijzen zou
vervullen, al was het alleen omdat geen maand
zooveel kans op vriesweer geeft als juist Janu
ari. Maar de voorspellers bedoelden dan ook
eigenlijk iets anders en wel dit: een huis, ge
bouwd in Januari, dus temidden van de strub
belingen met vorst en hard weer, garandeert
een gelukkig leven voor hen, die het bewonen.
Een andere meening uit den
almanak was, dat de kinderen,
in Januari of daaromtrent ge
boren, uitgelezen talenten wa
ren, echter bijzonder ingesteld
op geld verdienen, alsmede het
verwerven van een eervolle po
sitie.
Maar Februari schijnt toch
nog machtiger te zijn in het
oog der profeten, want wat in
Februari gezaaid werd, bleef
groen tot in lengte van dagen.
En als het op 22 Januari niet
vriest, dan zal het daarna óók
niet meer vriezen. Het scheen
vroeger heel gevaarlijk te zijn
in Februari medicijnen te slik
ken, op straffe van nog erger
ziek te worden. Men had dus,
wilde men de profeten geloo
ven, te kiezen tusschen ster
ven ensterven, als het een
beetje den verkeerden kant uit
wilde gaan.
Hoe ongevaarlijk de voor
spellingen op zich zelf ook wa
ren, bedenkelijker waren de
adviezen, die de profeten ten beste gaven.
Over Maart heette het, dat het van ouds in
de sterren te zien was of het een goed jaar zou
worden of niet. en dit hing af van het goede of
slechte weer op den dag van „Maria Verkondi
ging". Was het dan slecht weer, dan blééf het
slecht weer gedurende het geheele jaar; was
het goed weer, dan kon men gerust zijn, want
dan was goed weer het heele jaar gegarandeerd.
Dat men aan dezen dag zulke wonderlijke in
vloeden toeschreef, klinkt niet zoo heel vreemd,
als men weet, dat volgens de profeten van den
almanak op dien dag de wereld geschapen was.
Het merkwaardige is, dat op dien dag ook Adam
en Eva het levenslicht aanschouwden en in de
maand Maart zou ook Christus in den schoot
van Maria ontvangen zijn. Ook had in Maart de
moord van Caïn op Abel plaats, en daar bleef
het niet bij, want Abraham heeft ook in
Maart zijn zoon Isaac willen slachtofferen.
