RIJK EN DIENEND LEVEN
AFGESLOTEN
1
Haar grootste verdienste
Met eerbied en dankbaarheid herinnert zich
ons volk in deze dagen Haar groote
gaven van geest en hart
ROUW OVER HEEL NEDERLAND
Koningin-Moeder
VORSTENHUIS EN VOLK
SAAMGEBRACHT
DINSDAG 20 MAART 1934
Emma begreep haar
taak
Haar hoogste titel
BUREAUX: NASSAUlAAN 51 - TEL. 13866
ABONNEMENTEN: voor Haarlem en
Agentschappen per week 25 cent;
per kwartaal f 3.25; per post, per
kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling
DACBLAD UITCECEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
De Koningin Moeder is te kwart voor acht rustig ingeslapen. Aan
het sterfbed bevonden zich de Koningin, Prinses Juliana en de Vorst
van Waldeck
De toestand van de vorstin, die lijdende was aan bronchitis, was de
laatste dagen erg achteruitgegaan.
Zondagmiddag werd medegedeeld, dat de hooge patiënte geen
rustigen nacht had gehad en zich zeer vermoeid gevoelde. De alge-
meene toestand werd toen niet zonder zorg geacht, maar reeds
's avonds acht uur werd bekend gemaakt, dat de toestand veel ern
stiger was geworden. Te middernacht trad de crisis in, welke het
uiterste vergde van de toch reeds zoo verzwakte constitutie der hooge
patiënte. Het optreden van longontsteking verergerde den toestand,
zoodat kans op herstel vrijwel uitgesloten was. De Koninklijke Familie
vertoefde voortdurend aan het ziekbed, totdat de hooge lijderes den
geest had gegeven.
In de laatste decennia van zijn
bestuur had Willem III zich
steeds meer terug
getrokken
Data van Haar leven
Zij werd bemind om haar lief
karakter, zij werd geëerd
om haar wijs beleid
Koningin Emma als echtgenoote en moeder
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ZES EN VIJFTIGSTE JAARGANG No. 18652
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 d.; ingez.
mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
H. M. KONINGIN EMMA OVERLEDEN
Terwijl alom uit den nog winterkouden
grond de eerste kleurige voorjaarsbloe
men zijn ontloken, de hazelaar is open-
gebloeid in den adem der zoele lente-lucht,
waart door het Hollandsche land een sombere
mare, roert weemoed de harten van ons schijn
baar nuchter volk. Al te plotseling toch was
het verscheiden van Haar, die meer dan een
halve eeuw verbonden was in lief en leed met
de rustige nijvere menschen van het lage land.
Zeker, Haar doodsbericht kwam niet onver
wachts. Reeds lang was 't teruggetrokken leven
der grijze Koningsvrouwe zoo mogelijk nog stil
ler geworden.
Eén enkele maal nog slechts trad zij naar bui
ten en wel om te deelen in de onvergetelijke
schoone en grootsche hulde, welke op 9 Sept. van
het vorig jaar Haar Koninklijke dochter bij het
35-jarig regeeringsjubileum in 't Amsterdamsche
Stadion ten deel viel. Reeds toen gingen de
blikken onwillekeurig met grooter belangstel
ling uit naar de ietwat gebogen figuur en het
fijn besneden gelaat van de 76-jarige Vorstin,
die ondanks haar zwakke gezondheid en de
kwaal, die haar het gaan belette, niet
had willen ontbreken op dezen nationalen
hoogtijdag. Niemand bevroedde toen nog, dat
het voor 't laatst zou zijn
Sedert zagen wij de Koningin Moeder nau
welijks meer in het openbaar leven, af en toe
een sober bericht over haar gezondheidstoe
stand, dat verloren ging tusschen de gebeurte
nissen van onze veelbewogen dagen. Tot einde
lijk de jongste mededeelingen ernstig en be
zorgd deden begrijpen, dat een droeve gebeur
tenis onvermijdelijk werd en niet lang meer
op zich zou laten wachten.
En thans is daar het treurig nieuws: de Ko
ningin Moeder is overleden. Na 44 jaar staat
Voor de laatste maal verscheen de koningin
Moeder in het openbaar bij de viering van
het 100-jarig bestaan van Oefening Kweekt
Kennis" in „Uiligentia te 's Gravenhage'
Het was op 28 Februari 1934
het Nederlandsche volk weer aan de doods
baar van een lid van het geliefd Oranjehuis.
Het staat daar met diepe ontroering, met
dankbaarheid en groote liefde. Want in de
55 jaren, die verliepen sedert den dag, waarop
de jonge bloeiende Prinses van Waldeck Pyr-
mont haar hand legde in die van den grijzen
Koning Willem III, is een band gegroeid tus
schen Haar en het Nederlandsche volk, die
sterk en innig is. Als Koningin Emma, als Re
gentes, maar vooral als Koningin Moeder heeft
men haar gekend en lief gekregen. Koningin
Moeder was Haar eere-titel by uitnemendheid
en teekenend is wel het verhaal, dat gaat over
'n bezoek, do,or de Regentes met de nog twaalf
jarige Wilhelmina aan Friesland gebracht. Toen
het weer tijdens een harddraverij te Leeuwar
den, door de Vorstinnen bijgewoond, ongunstig
werd, riep 'n trouwhartige Friezin de Koningin
Moeder bezorgd toe: ;,Mêm, je mei hja wol gied
bistopje oars wirdt hja nog verkoaden." (Moe
dertje je mag haar wel goed instoppen, anders
wordt ze nog verkouden).
Heel moeilijk zal het zijn de gedacnte te
aanvaarden, dat nu de vertrouwde figuur der
koninklijke vrouw met het rustig, innemend
gelaat en den milden glimlach niet meer onder
ons zal toeven. Zij was, in haar levensavond
vooral, zoo vergroeid met ons volk, dat mee
leefde in het huiselijk geluk der Koninklijke
Familie, dat met aandoening aanschouwde den
hechten band Jusschen Moeder en dochter en
steeds van dank vervuld bleef voor alles, wat
deze Vrouw sedert den dag, dat Zij onzen bo
dem betrad, tot stand had gebracht.
Innig is dan ook het meevoelen, de deernis
met het groote verlies, dat de Koningin lijdt
door den dood van Haar Moeder. Voor haar
mag dit een troost zijn, zoo goed als de weten
schap, dat de bescheiden, maar zoo hoog ge-
eerbiedige, onaantastbare figuur Harer Moe
der ook bij Haar volk in dankbare herinne
ring zal blijven.
Gebeurtenissen als deze, de dagen van smart
en rouw méér nog dan jubel en feestgetij, zijn
bij uitstek geschikt tot het zich bewust worden
van het diep saamhoorigheidsgevoel tusschen
vorstenhuis en volk. Zoo staan ook heden Ko
ningin en vaderland onafscheidelijk verbonden
in de droefheid, één in liefde, vereering en
dankbaarheid, rond de baar van de Lands-
moeder, terwijl uit geloovige harten een krach
tig gebed ten Hemel stijgt, een duizendvoudig:
„Heer, geef ook Haar de eeuwige rust! Het
eeuwig licht verlichte Haar. Dat zij ruste in
vrede."
In onze nationale beschavingsgeschiedenis zal
deze Vrouw hare plaats hebben als een groote
figuur, als het verwerkelijkt ideaal van teeder-
sterke lieve majesteit, van diep Christelijk den
ken en charitatief voelen, van hoogbezielde en
waarlijk zielkundige moederlijke liefde en waar
digheid. Wat zal hare Koninklijke Dochter nóg
veel verliezen aan dat nobele Hoofd, dat door
Toorop zoo eerbiedig en juist is weergegeven en
Goddank! voor ons en 't nageslacht blijft be
waard!
Het Regentschap van H. M. Koningin Emma
zal immer een schoone periode blijven in de
geschiedenis van Nederland.
In October 1890 was de gezondheidstoestand
van den ouden koning Willem III zoo ver
slechterd, dat hij niet meer in staat zou zijn
zich met regeeringszaken te belasten.
Zoo moest op 29 October het pijnlijk besluit
worden genomen om aan koningin Emma het
regentschap op te dragen. Op 14 November da.v.
werd het wetsontwerp tot aanwijzing van ko
ningin Emma als regentes zonder beraadslaging
aangenomen en op 20 November richtte zij haar
eerste proclamatie tot het Nederlandsche volk.
Een dag later werd zij als Koningin-Regentes
beëedigd. Twee dagen daarna, op 23 November
1890, overleed de Koning. Slechts eenige dagen
later, op 9 December 1890, legde zij ten tweeden
male den eed aan de Staten-Generaal af, nu
als regentes en voogdes tegelijkertijd.
Prof. Brugmans heeft er, ter gelegenheid van
het vijfentwintigjarig regeeringsjubileum van
koningin Wilhelmina in 1923, op gewezen, dat
langzamerhand de persoonlijke band tusschen
vorst en volk wel heel los was geraakt. De
staatkundige gebeurtenissen aan het einde der
zestiger jaren hadden koning Willem III aan
leiding gegeven om zich steeds meer terug te
trekken. Men zou te ver gaan door te zeggen,
dat hij een vreemde voor zijn volk was gewor
den, maar toch, hij vertoonde zich te weinig
en zeker te weinig in die gedeelten des lands,
die niet tot de centrale kunnen worden gere
kend. Toen de koning in 1890 stierf, moest
zelfs een centraal gelegen plaats als Utrecht
getuigen, dat zij den vorst meer dan veertien
jaren geleden voor het laatst in haar midden
had gezien. Koningin Emma heeft met de in
tuïtie, die geheel haar optreden in zoo sterke
mate heeft gekenmerkt, begrepen, dat hierin
verandering diende te worden gebracht. Zij is
er in geslaagd om, niettegenstaande het pro
gramma der opvoeding, voor de jeugdige ko
ningin vastgesteld, nauwkeurig en op den voet
werd gevolgd, toch haar bezoeken te «bren
gen aan de verschillende provinciën en aan de
voornaamste steden van het land.
Voor den eersten keer verrichtte koningin
Emma een openbare plechtigheid in 1891.
ter gelegenheid van haar eerste bezoek aan de
hoofdstad, zy legde toen den eersten steen
voor het naar haar genoemde nieuwe zieken
huis, dat zich sedert dien aanmerkelijk heeft
uitgebreid, en, opgericht op" een plaats, waar
toen nauwelijks eenige huizen stonden, thans
is gelegen te midden van een druk bezocht en
volkrijk kwartier.
In nauwelijks acht jaar tijd heeft Koningin
Emma vier ministeries zien komen en gaan.
Hieronder laten wij de voornaamste data vol
gen uit het ruim 75-jarig leven der overleden
vorstin.
2 Augustus 1858: Prinses Adelheid Emma
Wilhelmina Theresia te Arolsen gebo
ren als derde kind van den regee
renden vorst Georg Viktor van Waldeck
Pyrmont en diens gemalin Helene, prinses
van Nassau.
30 September 1878: Verloving van Prin
ses Emma met Koning Willem III der
Nederlanden officieel bekend gemaakt.
7 Januari 1879: Het huwelijk te Arolsen
gesloten.
10 Januari 1879: Koningin Emma be
treedt den Nederlandschen bodem.
21 April 1879: Ontvangst van het Ko
ninklijk paar te Amsterdam
31 Augustus 1880: Kroonprinses Wilhel
mina geboren.
14 November 1890: Wetsontwerp tot aan
wijzing van Koningin Emma als regentes
aangenomen.
20 November 1890: Eerste proclamatie
van Koningin-regentes Emma tot het Ne
derlandsche volk.
21 November 1890: Koningin-Regentes
Emma beëedigd.
23 November 1890: Koning Willem III
ontslapen.
1 December 1890: Willem III ten grave
gedragen.
9 December 1890: Koningin Emma als
regentes en voogdes beëedigd.
31 Augustus 1898: Koningin Wilhelmina
meerderjarig.
9 September 1898: Koningin Wilhelmina
in de Nieuwe Kerk te Amsterdam ingehul
digd.
9 Februari 1901: Koningin Wilhelmina
treedt in het huwelijk. De Koningin-Moe
der vestigt zich in het Paleis aan het
Lange Voorhout te 's Gravenhage.
23 September 1905: Plechtige onthulling
monument op het Regentesseplein te
's Gravenhage.
30 April 1909: Koningin Emma wordt
grootmoeder.
2 Augustus 1928: 70e verjaardag Konin
gin-Moeder.
7 Januari 1929: Huldiging bij Haar
vijftigjarig Nederlanderschap.
2 Augustus 1933: 75 jaar.
9 September 1933: De laatste maal in de
hoofdstad bij de grootsche huldiging van
Koningin Wilhelmina in het Stadion.
28 Februari 1934: Het laatste verschijnen
in het openbaar bij het 100-jarig bestaan
van het Letterkundig Genootschap „Oefe
ning kweekt kennis" in Diligentia te Den
Haag.
Koningin Emma
Ons volk noemt haar by voorkeur de Ko
ningin-Moeder.
Dat bleef haar hoogste titel.
Zij heeft met moederlijke zorgen haar kind
opgevoed. Zij heeft haar omringd met die toe
wijding, weike de ware moeder kenmerkt en
met dat gevoel van diepe verantwoordelijkheid
en hoogen ernst, welke de taak meebracht, die
reeds bij het bereiken van den achttien jarigen
leeftijd in de handen van Koningin Wilhelmina
werd gelegd.
Haar spontane hartelijkheid en meeleven met
hetgeen anderen betrof namen onmiddellijk by
haar talrijke bezoeken overal in den lande het
volk voor haar in. Zy werd bemind om haar
lief karakter, zy werd geëerd om haar wijs be
leid.
Toen onze Koningin nog „prinsesje" was.
verscheen de Koningin-Moeder als de Regen-
tesse met haar dochter onder het volk. Later
vergezelde zij zeer dikwijls Koningin Wilhel
mina en Prins Hendrik. Weer later kon de Ko
ninklijke Grootmoeder zich over Prinses Ju
liana verheugen. Immer was het de hartelyke
vrouwe, die aller sympathie won, die nu eens
eigenhandig een volkskind tot zich ophief, dan
weer een bloemen aanbiedende kleine spontaan
een kus gaf. Haar glimlach bemoedigde en
verblijdde ieder. Ze wist zoo Wonderlijk allen,
die met zekere vreeze tot de „Koningin" in
haar opzagen, tot zichzelf te brengen. En als
ze dan zoo opging als 't ware in haar taak om
wat zon te verspreiden in een omgeving van
treurnis of om te deelen in de opgewektheid
en het leven van anderen, dan vergat zij den
tijd die voortsnelde, dan lette zij niet op rege
len van protocol, dan vergat zij zelfs de indee
ling van het programma. We hebben het eens
bij de Rembrandtfeesten te Leiden meegemaakt
dat het vertrek van haar trein werd afgezegd,
omdat de Koningin-Moeder de tentoonstelling
in de Lakenhal nog niet naar wensch had
bezichtigd.
Deze vrouwe leeft waarlijk in het hart van
haar volk. Een bezoek aan de Amsterdamsche
toenmalige achterbuurten als Willemstraat.
Zandhoek, enz. was immer karakteristiek door
dat overspringen der sympathie van hart tot
hart. Een meisje dat haar bloemen kwam aan
bieden in stijf gestreken jurkje met oranjelint
wist ze dadelijk op haar gemak te zetten door
een vriendelijk woord, een vertrouwelijk gebaar,
vóóral door haar goedig-lachende oogen ach
ter de brilleglazen. De vrouw uit bet volk
durfde haar te naderen. Bij haar bezoek aan
scholen en weeshuizen, aan ziekeninrichtingen
en gestichten konden de autoriteiten nimmer
precies rekenen op gemaakte indeelingen van
het bezoek. Want als de Koninklijke Vrouwe
haar belangstelling op iets gevestigd had, stoor
de zij zich niet immer aan de klok en vroeg
meermalen verder te mogen zien, óók wat niet
voor haar komst was gereed gemaakt.
Zij wist Nederland onder de regeering harer
dochter gelukkig bestuurd. Zij wist ons volk
ontkomen aan den wereldkrijg en temidden
van de huidige wereldcrisis nog wils- en daad
krachtig om alle moeilijkheden het hoofd te
bieden. Het verleden, waarop zy terugzag, was
een tijdperk van zegen, de toekomst die zy
mede heeft voorbereid, blijft hoopvol.
Op 2 Augustus 1858 als vierde dochter van
den regeerenden vorst van Waldeck-Pyrmont.
Georg Victor en diens gemalin Helene, prinses
van Nassau, geboren, voltooide Koningin Emma
haar vyfenzeventigste levensjaar op 2 Auglfs-
tus van het vorige jaar.
Meermalen, o. a. bij haar gouden jubileum
in 1929, is duidelijk uitgekomen hoe groot de
aanhankelykheid van ons volk jegens de Ko
ningin-Moeder was. Sedert 26 Oct. 1878 de
Koninklijke Boodschap verscheen, welke het
huwelijk van Koning Willem III met Koningin
Emma aankondigde, is het woord bewaarheid
geworden door den Koning tot haar besproken
by haar komst: „dat geen Koningin ter
aarderijker was dan zij, ryk aan liefde,
vereering en overige hartelijkheid van een
roemrijk, eerlijk, trouw volk.
God heeft haar vele jaren voor ons land en
voor de Koninklyke Familie gespaard.
Lief en leed heeft zij met velen meegemaakt.
Zy heeft mogen zien welke ryke vruchten haar
levenstaak heeft afgeworpen.
