De dood van Koningin Emma
Hoogtepunt van haar leven
Koningin Emma als regentes
Reactie in Indië
VREDIG HEENGEGAAN
DE KONINKLIJKE BRUID
EDELE OPVATTING VAM
HAAR PLICHT
DINSDAG 20 MAART 1934
Toen de uitputting van H. Af.
steeds toenam, moest de
dokter constateeren
dat het einde
nabij was
Vanmiddag rouwdienst
Laatste tijdingen
Triestige dag
Plechtige bijzetting
De Koningin
Bijzondere belangstelling
Condoléance Aartsbisschop
Herinneringsboek
Radio-med ed eelingen
Opening uitgesteld
Dietsch studentencongres
Vele bewijzen van hartelijk mede
leven in alle kringen
In het College van
G ed elegeerd en
Na het overlijden
Sweepstake-loterïj
Gelukkigen in Nederland
STROOPERSDRAMA
De verdachte van den doodslag op
een veldwachter te Deil tot zes
maanden veroordeeld
RECHTSZAKEN
De drankdiefstal te Uitgeest
Verdachten gehoord
Getuigenverhoor
Na vier eeuwen werden de beide
hoofdtakken van het Huis
Nassau hereenigd
Luisterrijke ontvangst
in de hoofdstad
Reden tot innige dankbaarheid
voor de wijze, waarop zij
acht jaren lang het land
bestuurde
Een moeilijke taak
Weldadigheidszin
Oranje Nassau's Oord
Het groote voorbeeld
NAAR DE OPLOSSING?
Van de conflicten bij dé Maas-
trichtsche Tabaksbedrijven
KWESTIE-KENNEMERLAND
Nog geen beslissing op faillisse-
ments-aanvrage
Minderwaardig vleesch geleverd?
De K.N.V.B. als Mode-dictator
Zwaluwen-Roode Duivels
uitgesteld
In den afgeloopen nacht bleek reeds, dat
men niet algemeen gerust was over den toe
stand van H. M. Uit de kringen van de hof
houding vernamen wij, dat de behandelende
geneesheer juist het minder hoesten een on
gunstig teeken had geacht. Daaruit viel af te
leiden, dat de afmatting van het lichaam
Steeds toenam. Deze uitputting werd gaande
weg erger, zoodat de dokter om zeven uur
moest constateeren, dat er geen hoop meer
was.
Verschillende dames en heeren der hofhou
ding hadden den geheelen nacht in he»- pa
leis doorgebracht en toen de dokter verklaard
had, dat het einde niet verre meer zou zijn,
werden deze in de gelegenheid gesteld, van
H. M. afscheid te nemen.
Inmiddels waren Prins Hendrik en de vorst
van Waldeck ten paleize gearriveerd.
Nadat de Prins afscheid van
H. M. had genomen, trokken zich
de Koningin, de Prinses en de
vorst van Waldeck terug in de zie
kenkamer, die weldra sterfkamer
zou worden. Ook de dokter en de
beide verpleegsters waren aanwe
zig. De doodsstrijd duurde slechts
kort en was niet hevig.
Zacht en kalm is H. M. om kwart
voor acht ontslapen. De Koningin,
de Prinses en de vorst van Wal
deck bleven nog geruimen tijd in
het paleis. Toen reden zij naar het
paleis Noordeinde.
Omstreeks elf uur verlieten de beide ver
pleegsters, die H. M. in haar laatste oogen-
blikken hadden bijgestaan, het paleis. Inmid
dels was de koninklijke standaard op het pa
leis halfstok geheschen en waren alle gordij
nen neergelaten.
Vanmiddag twee uur zou in de sterfkamer
een rouwdienst gehouden worden, welke bij
gewoond zou worden door alle leden van de
hofhouding. De menigte voor het paleis groeit
steeds aan.
Het communiqué van hedenochtend half
acht, verstrekt door tussehenkomst van dr. De
Jongh, luidde:
De nacht was rustig, doch het laatste half
uur is de toestand hard achteruitgegaan en
wordt hopeloos geacht.
En om acht uur kwam de doodstijding
Koningin-Moeder te kwart voor
acht rustig ingeslapen. Aan het
sterfbed bevonden zich Koningin,
Prinses Juliana en Vorst Van Wal
deck.
Den heelen morgen door en in de middaguren
vooral groeit nog steeds de belangstelling bij t
paleis der Koningin-Moeder. Door de breede la
nen van het Voorhout stroomen onophoudelijk
de menschenmassa's toe. Velen gaan ook over
het vrijgehouden voorplein om in de hall de
registers te teekenen. Uit alle kmgen komen zij:
aristocraten zoowel als een oud moedertje, moei
zaam sloffend, over de kleine steentjes. En de
groote gele paleisdeur opent en sluit zich zonder
einde. De wacht voor het paleis presenteert en
schoudert het geweer.
Omstreeks half 11 zien we ook deken H. A.
Th. van Dam het paleis binnengaan, om als
hoofd der Haagsche Katholieken zijn handtee-
kening te plaatsen.
Het valt ons ook op, dat velen in het knoops
gat het Oranje dragen, rouw-omfloerst.
Het is of ook de natuur rouwt. Regen druilt
neer en de wind beweegt flauw het kleurig
dundoek, dat allerwegen triest van de gevels
hangt tusschen de donkere boomen. Er is iets
onzegbaar sombers en toch ook weer zwijgende
rust in de atmosfeer.
tie, vele en verschillende rechters van dat hof,
vele gezanten, luitenant-generaal Seyffardt,
chef van den Generalen Staf, alsmede tal van
andere hooge militairen, oud-minister Alting
von Geusau en ir. de Vogel, president-curator
van de Technische Hoogeschool.
Bij de paleizen was voorts zeer groote be
langstelling van de zijde van het publiek.
Op de in de paleizen liggende condoleance
registers werd voorts geteekend door dr. Boder,
oud-president van het Permanente Hof van
Internationale Justitie, ir. Damme, Directeur-
Generaal der P. T. T., verscheidene directeuren
van Rijksdiensten, oud-minister van oorlog
Bosboom, R. Zuyderhoff, voorzitter van de
Algemeene Rekenkamer, verscheidene Staats
raden, dominee Weiter, oud-hofprediker.
Naarmate het middaguur naderde, werd het
steeds drukker in de stad. De meeste wande
laars gingen even bij de paleizen, waar de be
langstelling zeer groot bleef, kijken. De resi
dentie, die steeds zoo meeleeft met het Ko
ninklijk gezin, waar het feestelijke gebeurte
nissen betreft, geeft thans ook weer blijken
van een intens medeleven nu dit gezin door
een zoo droevig lot getroffen is.
Plotseling schuift een auto voorbij, den stan
daard voorop. In een glimp zien wij de Konink
lijke Familie. Het valt ons op, hoe bleek de
Koningin is geworden. Diepe kringen onder haar
oogen spreken van een groote vermoeidheid.
Geen oogenblik toch in al die bange dagen en
nachten is zij van het ziekbed harer Moeder
geweken. Haar oogleden zijn rood en gezwollen
van de tranen, die zij bij de ziekte en het ver
scheiden van de dierbare afgestorvene heeft
vergoten. De donkere kleeren accentueeren nog
het smartelijk weggetrokken gelaat van de Vor
stinne en toch groet zij nog met een zwakken
glimlach om haar mond, telkens als zij met
zwijgend gebaar dankt voor den stillen groet,
het lichten van hoed en pet, een buiging met
het hoofd, een handgebaar, die haar uit de riien
van het ernstig zwijgend publiek wordt gebracht
In dit oogenblik voelt men, hoe een vonk van
Innige genegenheid en medeleven van menscb
tot mensch oversprong, hoe Vorstin en volk in
dit groote leed nauw verbonden waren, hechter
dan ooit.
Ten teeken van rouw zijn de verschillende
kamers van de Haagsche Rechtbank, welke
heden zitting hadden, voor een kwartier ge
schorst. De in de paleizen liggende registers
werden druk geteekend. Onder de eersten, die
op deze wijze van hun deelneming deden blij
ken, bevonden zich de heer en mevrouw Co-
Hjn, terwijl voorts hun handteekening kwa
men plaatsen: Sir Cecile Hurst, president van
het Permanente Hof van Internationale Justi-
De directie van de begrafenisonderneming
„Innemee" aan welke firma de bijzetting van
het stoffelijk overschot van H. M. de Koningin-
Moeder zal worden opgedragen, heeft heden
morgen een voorloopige bespreking gehouden
met den thesaurier, jhr. mr. dr. A. G. Schimmel-
penninck.
Jhr. mr. Schimmelpenninck is vervologens met
den heer Innemee naar Delft vertrokken.
Onmiddellijk na het "bekend worden van het
overlijden van H. M. de Koningin-Moeder, heeft
Z. H. Exc. de Aartsbisschop van Utrecht een
telegram van rouwbeklag gezonden aan H. M.
de Koningin.
Bij de firma Holdert Co., Keizersgracht
324 Amsterdam is in bewerking „Het lange en
rijke leven van een vorstin", een geïllustreerd
herinneringsboek, uitgegeven ter gelegenheid
van het overlijden van de Koningin-Moeder.
De A.V.R.O. en de K.R.O. zouden heden
middag te 12 uur en zullen hedenavond te 8 uur
mededeelingen doen in verband met het over
lijden van H.M. de Koningin-Moeder.
De Radio-raad verzoekt ons te willen mede-
deelen, dat de radio-uitzendingen morgenoch
tend zullen worden hervat. Omtrent de te ne
men maatregelen op den dag van de begrafenis
zal de Radio-raad nadere mededeelingen doen.
Het bestuur van het Twentsch Landbouwge-
nootschap heeft den Minister van Onderwijs,
mr. Marchant, voorgesteld, de opening van de
nieuwe landbouwhuishoudschool te Emmen
eenigen tijd uit te stellen .in verband met het
overlijden van H, M, de Koningin-Moeder.
De opening was gesteld op Woensdag 21
Maart en zal dus op dien dag niet doorgaan.
In verband met het overlijden van H. M. de
Koningin-Moeder, besloot het Hoofdbestuur van
het Dietsch Studenten Verbond het feestelijke
gedeelte van het congres op a.s. Zaterdag te
Gent af te gelasten.
De voordrachten en de uittocht zullen echter
doorgaan.
BATAVIA, 20 Maart. (Aneta) „Alsof het niet
waar kon zijn", zoo reageerde aanvanzelijk de
bevolking van Ned. Indië op de ernstige be
richten omtrent de ziekte van H. M. de Ko
ningin-Moeder. Toen sloeg plotseling de stem
ming naar het andere uiterste over, en gingen
er vele geruchten, waarin het ergste reeds
voorbarig werd aangenomen.
Indië leefde mede mt het lot der Koningin-
Moeder, leefde zoozeer mede, dat elke wending
ten goede met een zucht van verlichting werd
ontvangen, elk bericht omtrent de mogelijkheid
van beterschap met ontroering werd vernomen.
Wederom getuigde Indië in deze dagen van
de verknochtheid der bevolking aan het Ko
ningshuis, en alom werd gebeden dat ,.de lief
ste oude dame van Europa" maar vooral de
moeder van onze Koningin, de crisis zou door
staan.
Bij de opening der vergadering van het Col
lege van Gedelegeerden van den Volksraad re
leveerde de voorzitter, mr. H. J. Spit, terwijl
de aanwezigen zich van hun zetels verhieven,
de ernstige berichten die gisteravond in Indië
de ronde deden over het ziekteverloop van
Koningin Emma, en wees er op dat deze ge
ruchten niet juist waren gebleken.
De voorzitter las evrvolgens de laatste Aneta-
telegrammen voor, waarin het iets minder ver
ontrustende avondbulletin van half tien was
opgenomen, en sprak namens de aanwezigen
de hoop uit dat H. M. de Koningin-Moeder ge
spaard mocht blijven en dat ehrstel zou intre
den.
Hierop is in den namiddag (Java-tijd) het
bericht van overlijden van H. M. de Koningin-
Moeder in Ned. Indië ontvangen, waarop van
alle openbare gebouwen en consulaten, alsmede
van vele kantoren de vlag halfstok werd ge
heschen, terwijl allerwege order werd gegeven
het ten gehoore brengen van muziek te staken
Heden heeft de trekking van de Sweepstake
te Dublin plaats gehad. Tot nu toe werden
door Nederlanders de volgende paarden ge
trokken: Society, HB 48769, H. W. Bakker,
Prinsenlaan 15, Heemstede; Alpineheat, P K.
25002, „Nooitgedacht", Spionkopstraat 64, Den
Haag: Uncle Sam, NL 18428, „Duplicaat", Am
sterdam.
De ontvangsten voor deze Sweepstake heb
ben ruim drie millioen pond sterling bedragen.
Er is een bedrag van 1.870.138 aan prijzen,
te weten 18 van £30.000; 18 van 15.000 en
18 van 10.000, 10 hoofdprijzen van 7013 en
1800 van 100. Voor elk niet geplaatst paard
ontvangtmen £686.
Destiny Bay I C. E. 81589 „Cactus", 42 Ha
venkade, Scheveningen.
Een 38-jarig landbouwer uit Waardenburg
stond op 6 Maart voor de Utrechtsche arron
dissementsrechtbank terecht wegens poging tot
doodslag van den gemeenteveldwachter K.
HU zou n.l. in den nacht van 16 op 17 Januari
in het open veld geschoten hebben op den
veldwachter K., op grondgebied van de gemeen
te Deil nabij Waardenburig.
Verd. ontkende wat hem ten laste was gelegd
De officier van justitie eischte twee jaar ge-
vongenisstraf met aftrek van den tijd in pre
ventieve hechtenis doorgebracht.
Hedenmorgen deed de Utrechtsche rechtbank
uitspraak in deze zaak. De rechtbank achtte d
poging tot doodslag niet bewezen, wel achtte
zij bewezen bedreiging met eenig misdrijf tegen
het leven gericht, hetgeen subs, ten laste was
gelegd.
De man werd deswege veroordeeld tot zes
maanden gevangenisstraf met aftrek van pre
ventief.
Op het Paleis van de overleden Vorstin
waait de vlag halfstok
In den nacht van 6 op 7 Januari j.l. werd
vanuit de opslagplaats van den heer W. G.
Schoenmaker te Uitgeest een hoeveelheid
drank ontvreemd, n.l. 2 fusten brandewijn, 7
fusten genever en 2 fusten cognac, welke
voorraden eenigen tijd later, op een erf in den
grond begraven, werden teruggevonden.
Als verdacht van dezen diefstal stonden he
den voor de rechtbank te Alkmaar terecht H.
de Munk, 41 jaar en A. Starreveld, 37 jaar, bei
den te Uitgeest, en gedetineerd.
Het bloedig drama, dat zich de vorige week
in de opslagplaats van den heer Schoenmaker
te Uitgeest afspeelde, waarbij diens knecht
M. Twisk door zijn collega P. v. d. Kommer,
met een mes werd doodgestoken en v. d. K.
zichzelf ook messteken toebracht, aan de ge
volgen waarvan hij den volgenden dag over
leed werd al spoedig met bovengenoemden
drankdiefstal in verband gebracht*
De beide bij dit bloedig voorval te betreuren
slachtoffers waren als getuigen gedagvaard in
deze drankdiefstal-affaire.
Voorts waren hiertoe nog als getuigen
charge gedagvaard: W. G. Schoenmaker, T.
Vrouwe, veldwachter Bornebroek, W. N. Vlees
man, IJ. Twisk.
Verdedigers waren mr. A. M. de Lange, Alk
maar en Veldman, Den Helder.
Verd. de M. zegt, dat „ze met z'n drieën" be
sloten den diefstal te pjegen; wie de dritte
im bunde was, hoorden we niet. 'n Paar dagen
later wilde hij reeds de vaten weer terugbren
gen, omdat z'n daad hem dwars zat. Hij wist
niet wat ie met den drank beginnen moest.
Verd. St. zegt de man geweest te zijn, die
zich toegang tot de bergplaats verschafte.
Get. Schoenmaker gaf eenige inlichtingen
over de fusten; die vertegenwoordigde een
waarde van f 5000.—.
Van het hooren der overige getuigen werd
afgezien.
De officier van justitie, mr. van der Feen de
Lilli, eischte tegen beide verdachten anderhalf
jaar gevangenisstraf.
Verdachte de M. vraagt een voorwaardelijke
veroordeeling terwille van zijn vrouw en kinde
ren.
Verdachte St. verklaart uit eigen overtuiging
te hebben bekend. Hij heeft vreeselijk berouw
en vraagt, om terug te worden gegeven aan
zijn gezin. Voor het opleggen van een voor
waardelijke straf densoods met de zwaarste be
palingen.
De beide verdediger, mr. Veldman en mr. de
Lange, pleiten clementie. Na re- en dupliek
werd de uitspraak bepaald op heden over acht
dagen.
Nader vernemen wij, dat de derde dader van
deze drankdiefstal, een der getuigen was, die,
ingeval de twee verdachten zouden ontkennen,
tegen hen zou moeten getuigen. Als belooning
daarvoor was tegen hem geen strafvervolging
gelast. Van eenig verband met het bloedig
drama, dat de vorige week te Uitgeest plaats
vond, is ter terechtzitting niets gebleken.
30 September 1878 had een buitengewone uit
gave der „Staatscourant" de bekendmaking
bevat der verloving van Koning Willem III en
Prinses Adelheid Emma Wilhelmina Theresia
van Waldeck en Pyrmont, derde kind van
den regeerenden vorst George Victor en van
hare doorluchtigheid Helena, Prinses van Nas
sau.
Bij wet van 19 October 1878 was de toestem
ming verleend voor het huwelijk, dat 7 Januari
1879 te Arolsen gesloten werd. Aldus waren na
vier eeuwen de beide hoofdtakken uit het Huis
van Nassau opnieuw vereenigd.
In het slot der residentie Arolsen was Prin
ses Emma den 2den Augustus 1858 geboren, als
derde kind van den regeerenden vorst Victor
en diens gemalin Helene, geboren prinses
van Nassau. De Koningin-Moeder had vijf zus
ters en een broer. Haar oudste zuster, prinses
Sophie, stierf reeds in 1869 als meisje van Vijf
tien jaar. Haar tweede zuster, prinses Pauline,
geboren 19 October 1855, huwde 7 Mei 1881
met den vorst Bentheim-Stetnfurt. Zij overleed
in 1925. H. M.'s derde zuster, prinses Marie,
was de eerste echtgenoote van koning Wilhelm
van Wtirttemberg en overleed reeds in 1882.
Haar vierde zuster, prinses Helene, geboren 17
Februari 1861, huwde in 1882 met den hertog
van Albany en overleed in 1922. Haar vijfde
zuster, prinses Elisabeth, geboren 6 Sept. 1873.
trad in 't huwelijk met den vorst van Erbach-
Schönberg en bleef op het slot Schönberg in
Oderwald wonen
H. M.'s eenlgste broeder, vorst Friedrich zu
Waldeck und Pyrmont. bleef achter in het slot
der residentie Arolsen met zijn echtgenoote,
vorstin Bathüda, prinses zu Schaumburg-Lippe,
geb. 22 Januari 1865.
Vorstin Helene moet een hoogstaande begaaf
de vrouwe geweest zijn, die met haar man aan
haar kinderen een uitnemende opvoeding gaf.
Elk der kleine prinsesjes kreeg op haar tijd
een opdracht, om met eigen handen geschen
ken aan zieken, gaven ter ondersteuning aan
armen te brengen. Voor behoeftige kinderen
hadden zij kleedingstukken te naaien en dik
wijls brachten zij een offer, om met den zelf-
beheerden spaarpot anderen, die zooveel minder
hadden, te helpen. Haar sterken zin voor 't le
ven der eenvoudigen, haar enorme belangstel
ling voor zieken en noodlijdenden heeft H.M.
de Koningin-Moeder stellig voor een goed deel
aan deze voortreffelijke opvoeding te danken.
Een deel van den zomer bracht men in Bad-
Pyrmont door en hier was 't in 1878, dat Ko
ning Willem IH der Nederlanden voor 't eerst
de jonge prinses Emma leerde kennen. Door haar
charmante verschijning en haar intelligent op
treden scheen de jonge prinses indruk te ma
ken, want een paar weken later reeds kwam de
koning naar Waldeck terug, vertoefde met zijn
gevolg geruimen tijd in Arolsen en liet niets
ongedaan, om de gunst van zijn bruid te win
nen.
Om prinses Emma in staat te stellen de Ne-
derlandsche taal vlug te leeren, kwam profes
sor Beynen uit Den Haag naar Arolsen over en
gaf onderricht. Zij leerde, begaafd als zij spe
ciaal op taalkundig gebied was, onze lastige
taal, die juist door punten van overeenstem
ming, maar niet minder van sterk uiteenloo
pend verschil, ongekende moeilijkheden biedt,
verrassend snel. De belangstelling was daarbij
van de gansche familie niet gering. Onze laat
ste koning stond op een goeden morgen niet
weinig verbaasd, toen prinses Emma Schiller's
„Lied von der Glocke" hem in 't.Neder-
landsch declameerde! Hij haalde er kennissen
bij, om ook hun te laten hooren. welk een snel
len vooruitgang zijn bruid op taalkundig gebied
maakte.
Herhaaldelijk keerde de koning in Arolsen
terug, totdat 7 Januari 1879 in de slotkapel
te Arolsen het huwelijk tusschen Koning Willem
ni der Nederlanden en Prinses Emma van
Waldeck-Pyrmont werd voltrokken.
De Staatscourant van 18 Dec. 1878 had aan
gekondigd, dat het Koninklijke Echtpaar van
20 tot 25 Januari te Amsterdam en van 27 Jan.
tot 1 Febr. in de residentie zou verblijven.
Maar een onverwachte gebeurtenis bracht ver
andering.
De eenige broeder van den Koning, Prins
Hendrik, die stadhouder in Luxemburg was
Koning Willem was immers groothertog van
Luxemburg zou bij het huwelijk tegenwoor
dig zijn, maar had telegrafisch doen weten.dat
hij door een lichte ongesteldheid verhinderd
was. Die ongesteldheid bleek van ernstigen aard
te zijn en kort voor uen oorspronkelijken da
tum van het koninklijk bezoek aan Amsterdam
stierf Prins Hendrik op 13 Januari. 28 Januari
had te Delft in de koninklijke grafkelders de
begrafenis "plaats. Hierdoor moest de ontvangst
te Amsterdam tot 21 April worden uitgesteld.
Het eerst „officieele" bezoek gold natuurlijk
de hoofdstad des Rijks.
Gedurende den hofrouw had het Koninklijk
echtpaar op 't Loo verblijf gehouden. Tegen
den middag kwam de Koninklijke trein aan.
De toebereidselen voor de luisterrijke ont
vangst waren vele. Aan het hoofd van de uit
gebreide feestcommissie met den burgemees
ter als eere-voorzitter, stonden als bestuurders
de heeren mr. Herman J. van Lennep, voor
zitter! jhr. G. A. Tindal, onder-voorzitter, jhr
C J. den Tex en A. J. de Buil, secretarissen,
Th. A. van den Broeke, peningmeester; A. Ca-
melli, P. j. h. Cuypers, N. Wafelbakker en A.
C. Wertheim.
Koningin Emma moet toenmaals een wit sa
tijnen kleed met oranjestrikken gedragen heb
ben, waarover een witte mantel. Acht jonge
meisjes stonden voor een tijdelijk ontvangst
paviljoen en strooiden bloemen toen de Konin
gin met den Koning naderde. In de ontvangst
zaal, waar talrijke autoriteiten aanwezig waren,
hield de Commissaris des Konings, toenmaals
mr. H. H. baron Röell, een welkomstrede, waar
na de burgemeester, jhr. mr. C. J. A. den Tex.
namens Amsterdam de jonge Koninginne be
groette.
Er had zich ook uit de burgerij zelf een com
missie gevormd, wier woordvoerder mr. Her
man J. van Lennep was. Deze zinspeelde er op
dat hij gelukkig was tot deze koninklijke vrou
we zijn moedertaal te mogen en te kunnen ge
bruiken, wetend verstaan te worden.
De Koning beantwoordde de woordvoerders
Grootsch was de ontvangst; de feestelijk
heden duurden een kleine week.
Toen op 23 November 1890 de grijze Koning
der Nederlanden Willem III de oogen
voor altijd sloot, stond zijn nog jonge
weduwe de 32-jarige Koningin Emma met Haar
tien-jarig dochtertje alleen. Alle telgen van het
Oranjehuis waren elkaar in den dood gevolgd.
Den 13e Januari 1879 was de broeder des Ko
nings, Prins Hendrik, te Luxemburg aan de
mazelen bezweken. Kcrten tijd later, den llden
Juni 1879, stierf te Parijs de Kroonprins, Prins
Willem, op 38-jarigen leeftijd en den Sisten
Juni 1884 zou Prins Alexander, pas 32 jaar oud,
hem volgen.
Terecht kon Nicolaas Beets na den lijkdienst
voor den laatsten Oranje-vorst op het Loo te
hebben geleid de dichtregels neerschrijven:
,,'k Zag drie Oranjes op den troon
En zeven van zijn glans beschenen.
Nu slaapt het tiental bij de doon
En 'k leef om ze allen te beweenen."
Op de Koningin Weduwe drukte niet alleen de
zorg van opvoedster van het tienjarig Konings
kind, maar acht jaren lang zou zij daarnaast
als Regentes het land besturen. En zij heeft dit
gedaan op een wijze, die den republikeinschen
tegenstander van het Oranje-gezag tot eerbied
dwong, den aanhanger van het regeerend Vor
stenhuis met innige dankbaarheid vervulde.
Op politiek terrein maakte de Koningin-
Moeder al dadelijk de grootste moeilijkheden
mee, daar in 1891 het rechtsche kabinet-Mac-
kay bezweek en plaats moest maken voor het
liberale ministerie van Amsterdams oud-bur
gemeester Van Tienhoven, met Tak van Poort
vliet als minister van binnenlandsche zaken.
De door Tak gewenschte Kiesrechtuitbreiding
struikelde op het amendement-de Meijer, waar
na nieuwe verkiezingen het oud-liberale kabi
net Röeli-Van Houten, aan het bewind brach
ten. In 1927 moest dit kabinet reeds weer wij
ken voor een meer vooruitstrevend liberaal mi
nisterie onder leiding van Pierson en Goeman
Borgesius.
Voeg daarbij de intrede in de Tweede Ka
mer van de beide sociaal-democraten Troelstra
en Van Kol, van den onafhankelijken socialist
Van der Zwaag en het zal een ieder duidelijk
zijn, dat de Koningin-Regentes, niet van Ne-
derlandschen oorsprong zijnde, zeer, zeer moei
lijke dagen moet hebben doorgemaakt, alleen
reeds op het terrein van de binnenlandsche po
litiek.
Ook buiten de grenzen bleven Haar de voet
angels en klemmen al evenmin bespaard. In
Oost-Indië had het Nederlandsch bestuur twee
opstanden te onderdrukken: in Atjeh en op
Lombok, hetgeen veel bloed en goed heeft ge
kost. Een der meest tactvolle, nu wellicht reeds
vergeten daden van de Koningin-Regentes is
wel geweest haar houding tijdens den inval van
Jameson, begin van Januari 1896 in Zuid-
Afrika, het eigenlijke begin van den Boeren
oorlog. Hierdoor werd te Londen de toestand
voor de daar wonende Nederlanders zeer moei
lijk, aangezien hier te lande een sterke ont
stemming tegen Engeland tot uiting kwam
welke het ergste deed vreezen. Volkomen on
verwachts verscheen toen de Koningin-Regen
tes op een avondfeest bij den Engelschen gezant
in het gebouw van het Engelsche gezantschap
in het Hooge Westeinde te 's-Gravenhage,
waardoor de goede verstandhouding tusschen
Nederland en Engeland bleef bewaard.
Daarnaast gaf zij Haar Koninklijke Dochter
een voorbeeld van edele en verheven opvatting
van de plichten van Haar staat. Bij Haar
troonsbestijging kon Koningin Wilhelmina zich
hierop beroepen met de woorden: „Ik stel mij
tot levensdoel het voorbeeld van mijn Moeder
na te volgen, te regeeren zooals van een vorstin
uit het huis van Oranje wordt verwacht." Kon
schooner hulde der als Regentes aftredende
vorstin worden gebracht?
Een Nationaal Comité, onder voorzitterschap
van Mr. Sjoerd A. Vening Heinesz, burgemees
ter van Amsterdam, heeft toen de taak der Re
gentes beëindigd was, namens het dankbare
Nederlandsche volk aan de Koningin-Moeder 'n
Nationaal Huldeblijk aangeboden bestaande uit
een fraai album, benemens een som van drie
honderdduizend gulden. Bij de aanvaarding van
het geschenk sprak de vorstin o.a. het volgen
de: „Ik hoop eerlang de vrije beschikking te
krijgen over het landgoed Oranje Nassau's
Oord bij Renkum voor het doel, dat mij lief is.
Door deskundigen voorgelicht, stel ik mij voor
op dat landgoed het eerste Nederlandsche Sa
natorium te stichten.'
Met deze Vorstelijke daad zette de Koningin-
Moeder metterdaad de kroon op haar weldadig
heidszin
Reeds dadelijk na 's Konings dood volgde zij
diens voetspoor, door te bepalen, dat alle door
den overledene genomen beslissingen, ten op
zichte van liefdadigheidsinstellingen en die van
wetenschappen en kunsten tijdens het leven
van den Koning genomen, onveranderd ver
vuld dienden te blijven.
Een enkel voorbeeld moge hier volstaan. Den
27sten April 1892 bracht de Koningin-Moeder
een bezoek aan het kinder-ziekenhuis te Am
sterdam. Den 29sten April 1897 kwamen de
beide Koninginnen daar de zieke Amsterdam-
sche kinderen verblijden. In 1899 kreeg dit zie
kenhuis het recht den naam der Koning-Moe
der als Beschermvrouw te voeren en droeg het
voortaan den naam Emma-Kinder-Ziekenhuis.
Wie zal tellen, natuurlijk nog minder begroo-
ten, de giften door Koningin Emma geschonken
bij nationale rampen, bij alle mogelijke gele
genheden, waar leed en nood te lenigen viel?
Zoo arbeiden de commissies van weldadigheid
te Baam en Soest geheel voor haar rekening.
En niet voor niets draagt het bloempje, dat
jaarlijks voor de tuberculose kinderen wordt
aangeboden Haar naam: Emma.
Toen het landgoed Oranje Nassau's Oord bij
aanbouw verre de beschikking gestelde som van
het Nationaal Huldeblijk had overschreden,
aarzelde de Koningin-Moeder niet de garantie
voor rente en aflossing van het ontbrekende
bedrag van f 150.000 ie verleenen en ten over
vloede nog een renteloos voorschot van f 40.000
ter aanschaffing van meubilair en inventaris
ter beschikking te stellen. Door de stichting van
het Emmafonds waaraan zij een dotatie deed
van f 3000, vertrouwde de Koningin-Moeder,
dat ook aan arme longlijders, die niets, of
slechts weinig, konden betalen, de gelegenheid
geboden bleef in het sanatorium Oranje Nas
sau's Oord verpleging en zoo mogelijk herstel
te vinden.
Al den tijd van haar regentschap heeft Ko
ningin Emma weten te accentueeren, dat zij,
als Koningin-Regentes, niet was de eigenlijke
draagster van het gezag; slechts de vertegen-
woordigster van de Koninklijke macht begeerde
zij te wezen. Bij al haar verschijnen in het
openbaar heeft de Koningin-Moeder deze door
haar zelf gewilde verhouding niet alleen
staatsrechtelijk, maar vooral ook persoonlijk
tot daadwerkelijke uiting weten te brengen.
Na de uitvaart van Koning Willem III ver
leende zij natuurlijk audiënties aan vreemde
vorsten en afgezanten van buitenlandsche vor
sten; reeds bij die audiënties was de nog slechst
10-jarige Prinses Wilhelmina, de eigenlijke
toekomstige Koningin van Nederland, steeds
tegenwoordig:
Ongetwijfeld is het haar gelukt het aan haar
zorgen toevertrouwde kind nader te brengen
tot het land, dat dit kind betrekkelijk korten
tijd later zou moeten regeeren. Het is de wensch
geweest van de Koningin-Moeder, dat gansch
het land, geen plek uitgezonderd, de toekom
stige Koningin zou kennen van aangezicht tot
aangezicht. Tijd noch moeite heeft zij gespaard,
opdat die wensch in vervulling zou gaan.
„Het groote voorbeeld" is ter gelegenheid van
haar gouden jubileum koningin Emma genoemd
en wij willen dezen eere-titel thans herhalen.
Koningin Emma was een „groot voorbeeld" voor
velen in den lande!
Een gezaghebbende pen schreef van haar, dat
ons volk aan de belangeloosheid, aan het zelf-
vergeten van de Koningin-Moeder alles ver
schuldigd is. Zij heeft den Koning niet alleen
een gelukkigen levensavond bezorgd, maar wat
meer is, zij heeft gezorgd dat een goede herin
nering is overgebleven aan de laatste jaren van
zijn regeering. Zij heeft hem een troonopvolger
geschonken én aan het volk een nieuw Vorsten
huis, waarin de Oranjes zouden voortleven. Zij
heeft in hoogste wijsheid daarop voor de Ko
ningin geregeerd, den steun, dien zij, jong nog,
daarbij noodig had, vindend bij God in het
bewustzijn dat zij het deed voor haar dochter,
in haar naam en voor haar volk, en dat het dus
van haar regentschap zou afhangen, hoe de
Koningin straks haar land en haar volk zou
vinden en hoe deze het in het belang van beide,
zou regeeren. Het regeeren zou deze toch leeren
van haar, de moeder die zoo bij uitstek ver
stond zich als moeder te doen liefhebben en uit
liefde te doen gehoorzamen door haar dochter
maar die daarbij niet alleen predikte door
haar woord, maar predikte door haar daad; 't
regeeren dat zij zelf deed. .Eens haar uur geko
men, heeft de dochter geregeerd, naar moeders
voorbeeld, in hoogste wijsheid thans aan haar
zelve overgelaten door die moeder, wel wetend
als deze deed, dat haar kind voor haar taak rijp
was, dat deze aan haar met vol vertrouwen kon
worden overgelaten niet op grond van de doode
wet en den leeftijd, maar van de levende wet
van het weten en kennen.
Op initiatief van den burgemeester van Maas
tricht, mr. L. B. J. van Oppen zijn Maandag
besprekingen gehouden over de conflicten aan
de Maastrichtsche Tabaksbedrijven met de
hoofdbesturen van de vakorganisaties en de
dirèctie der Tabaksbedrijven. Met deze bespre
kingen is men zoo ver gekomei, dat de directie
der „Munt" het Voornemen had wederom de ar
beiders aan te nemen, welk voorstel de hoofd
besturen in verdediging zullen nemen. De sta
king zelf is op het doode punt geraakt; ook
heeft de directie definitief afgezien van liqui
datie der N.V. en vestiging te Vaals, zooals de
plannen geuit waren. De hoofdbesturen zullen
de gevoerde besprekingen nog eens goed onder
oogen zien en daarna hun definitief standpunt
bekend maken.
Maandagavond hebben opnieuw bespjrekin-
gen plaats gehad tusschen de N. V. Spaarne-
bank en de Veiling „Kennemerland" te eB-
verwijk naar aanlieding van de loopende aan
vrage van de „Spaarnebank" van het faillis
sement van de veiling.
De Haarlemsche Rechtbank moest vandaag
een beslissing nemen over deze faillissements
aanvrage, doch heeft deze, naar wij verne
men, wederom uitgesteld, thans vier weken
De boekhouder van de gearersteerde slagers
grossiers, de heer N. C. v. T. deelt het „Volk"
mede, dat een zijner patroons W. S. niet bij
den N.S.B. is aangesloten en ook geen deel
heeft uitgemaakt van het comité-Roelofsen.
Voorts verzocht hij er de aandacht op te
vestigen, dat ten aanzien van de door de
justitie van fraude verdachte personen nog
geenszins vaststaat, dat het door hen gele
verde vleesch van minderwaardige kwali
teit of van ziek vee afkomstig was en dat de
groote leveringen der beide firmanten van par
tijen rundvleesch aan de marine sedert Ju
ni 1933 waren afgeloopen.
De beide verdachten, zoo deelde de heer
v. T. ten slotte mede, ontkennen hetgeen de
justitie hun ten laste legt.
De K. N. V. B. gaat zijn scheidsrechterschap
voorschrijven, hoe zij zich de kleeden hebben,
n.l, blauwe jas en pantalon, welke onmisbare
attributen ook zwart mogen zijn, doch wit
sporthemd. Bovendien zal de jas, worden voor
zien van een oranje leeuw op blauw veld.
Afwijking van deze voorschriften zal niet
worden getolereerd!
De wedstrijd ZwaluwenRoode Duivels, wel
ke morgen, Woensdagavond, op het verlichte
V. U. G.-terrein zou worden gespeeld, is in ver
band met het overlijden van Hare Majesteit
de Koningin-Moeder afgelast. Vermoedelijk zal
deze wedstrijd nu gespeeld worden op Woens
dagavond 28 Maart en anders op Woensdag
avond 11 April.
