Dag vol van eerbied en rouw
Totaal-aanzicht op het plein voor de Nieuwe Kerk te Delft, na aankomst van den rouwstoet
Bij het sterfhuis
Een waarlijk Koninklijke stoet
DE STANDAARD NEER
VEREENIG DE KATHOLIEKE PERS
BUREAUX: NASSAULAAN 51 - TEL. 13866
ABONNEMENTEN: voor Haarlem en
Agentschappen per week 25 cent;
per kwartaal f 3.25; per post, per
kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling
WOENSDAG 28 MAART 1934
Ochtendblad
DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
Mooie plaatsjes vrij!
Weer in de residentie
Herinnering blijft
Reeds vertrokken
Uitzending was een succes
Laatste groet postpersoneel
Drukte in Den Haag
In de theaters
Door aandoening overmand
In rouw
Somber en in zichzelf gekeerd,
staat er het kleine Paleis,
waarvoor de wacht nu
is ingetrokken
Belangstelling blijft
Herdenking te Londen
De vlaggen halfstok
Leden van den Ministerraad slaan liet opmarclieeren der
troepen gade
„Onze Vader"
Het vertrek
Geen wanklank
De drie groote momenten waren:
het uitdragen uit het Paleis, de
komst op de Groote Markt
te Delft en t Onze Vader
in den grafkelder
Onvergetelijk
T roepenontplooiing
.'.viv-'.v.
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ZES EN VIJFTIGSTE JAARGANG No. 18666
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 d.; ingez,
mededeelingen 50 cent; idem op pag. éen 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
Hun verantwoordelijkheid was dan ook zwaar
en het was uiterst moeielijk om in nauwe stra
ten een goede regeling te waarborgen, maar het
is gelukt.
Alles is in goede orde verloopen. Velen hebben
zich daarvoor wel een offer moeten getroosten.
Zoo o.a. degenen die reeds heel, heel vroeg in
den morgen in de Delftsche kerk aanwezig moes
ten zijn, waar ze in de kille, onverwarmde ruimte
moesten wachten tot te half drie de stoet in
aantocht was.
Langs de wegen, zelfs in Den Haag, is t mee
gevallen met de mogelijkheden om den stoet
te kunnen zien.
Het viel ons op, dat zelfs dicht by het Paleis
nog kostelijke puntjes vrij waren.
De talrüke tribunes hielpen flink mee om de
menschen te bergen. Het feit, dat de nieuwsgie
rigen in de voorste ry'en op kisten, stoeltjes en
zelfs op huisvstoelen mochten plaats nemen,
leverde voor de achterstaanders een goede ge
legenheid om over de hoofden heen te zien.
We vernamen van geen enkel ernstig onge
luk al waren er natuurlijk gevallen van flauw
vallen enz.
Wij zün nu in Den Haag terug. De groote
massa is weggestroomd. De stadslantaarns langs
de wegen, welke de stoet nam, branden nog, in
rouwfloers gehuld, en verbreiden een somber
licht.
De Koningin is teruggekomen zonder Haar,
door wie Zij opgeleid werd tot Haar hoogste
taak.
Het Paleis aan 't Lange Voorhout dat de
Haagsche volksmond al aan de Prinses wil toe-
bedeelen is verlaten.
De Standaard is neergehaald, toen het stof
felijk Overschot werd uitgedragen. Nu komen
niet meer de duizenden er heen om een groet te
brengen aan Haar in leven en dood.
Den Haag hernam zijn gewoon aanzien, al
bleef het einde van dezen dag het karakter van
rouw behouden.
Het leven herneemt zijn rechten,
maar de herinnering blijft en ze
gent de vrouwe, die heden naar
haar laatste rustplaats is gebracht.
En uit de vele gesprekken van dezen dag
komt dit eene naar voren: „Eerbied en ver
eering voor de Doode".
Uit een gesprek met een der meest vooraan
staande sociaal-democratische medische des
kundigen in den lande mochten wy nog by ons
teruggaan naar de Residentie de groote bewon
dering vernemen voor de offervaardige mensch-
lievendheid, voor de harteiyke vrouwelijke be
langstelling betreffende de ïydende menschheid.
Zij was een Vrouw met een hart
en die ook spontaan wilde toonen,
dat zy ontroerd en meevoelend kon
zijn.
Eene wier gedachtenis in Zegening blijft!
Haar uitvaart is een geesteiyk monument ge
worden van Volkseenheid, Haar begrafenisdag
is de Nationale Rouwdag geweest van Neder
land.
Dinsdagavond zyn de vorsten van Wied en
van Bentheim en Steinfurt uit 'sGravenhage
vertrokken en is lady May Abel Smith per Har
wich-boot naar Engeland teruggekeerd.
Naar wy vernemen, is de uitzending van de
begrafenisplechtigheid in Oost en West over
de Rijkszenders te Kootwük een succes ge
weest.
Blijkens telegrafisch uit Batavia ontvangen
bericht is de uitzending van de plechtige bü-
zetting in Nederlandsch Oost-Indië goed ont
vangen, het laatste gedeelte, de plechtigheid in
de kerk, zelfs zeer goed. De Rijkszenders P.C.K.
en P.C.X. werden op drie gouvernementszen-
ders heruitgezonden voor de buitengewesten,
verder op vier N.I.R.O.M.-zenders en op een
vyftiental zenders van plaatseiyke vereenigin-
gen.
Curasao meldt de geheele uitzending jran_
P.D.V. en P.C.K. als een schitterend succes,
bevestigd door tal van luisteraars.
Ook te Paramaribo kon de uitzending uit
stekend worden gevolgd.
Naar wy vernemen, bevond zich op het ter
ras voor het bykantoor der P.T. T. aan den
Haagweg te Rijswijk de directeur van het
Haagsche postkantoor met een groot deel van
het personeel, om den laatsten eeroiedigen
groet te brengen aan H. M. de Koningin-Moe
der, die als Inwoonster van 's-Gravenhage Haar
postzaken aan laatstgenoemd kantoor zulk een
lange reeks van jaren heeft laten behandelen.
Ook het volledige muziekkorps „De Post-
fanfare" had zich, in stramme houding, op
gesteld en betuigde bij het passeeren van den
rouwstoet met het met rouwfloers omkleede
vaandel eerbiedige deelneming.
Het spreekt vanzelf, dat de drukte in de
stad niet binnen eenige uren afgeloopen was.
Eerst geleidelijk bewogen de duizenden zich
naar de buitenwyken van de stad en naar de
stations. Het was een groote drukte, vooral tus-
schen 2 en 6 uur. Van het Hollandsche Spoor
station zün in den loop van den dag 160 extra-
treinen vertrokken naar de verschillende rich
tingen. Ook bij het Staatsspoor-station kwamen
vele extra-treinen aan. Naar wü vernamen, heb
ben zich geen bijzondere moeiiykheden met het
spoorwegverkeer voorgedaan. Het groote aantal
extra-treinen maakte, dat de dienst zoo vlot
verliep, dat van noemenswaardig oponthoud
geen sprake was. Stagnatie heeft zich dan ook
niet voorgedaan.
Reeds tegen acht uur had de stad haar ge
wone aanzien terug gekregen.
„Polygoon" is er in geslaagd, van de plech
tige uitvaart van H. M. de Koningin-Moeder
een uitgebreid cinematografisch verslag te ver
vaardigen, hetwelk in een speciale editie van
het Holland's Nieuws, vanaf heden in zeer
vele theaters in Nederland zal worden ver
toond.
Tüdens het slotgebed in de Nieuwe Kerk
werd een der adelborsten zóó door aandoening
overmand, dat hü zich niet langer staande kon
houden.
zyn collega, die naast hem stond, greep hem
vast en wist hem overeind te houden, totdat
het gebed ten einde was. Toen zeeg de jonge
man neer en moest door eenige officieren weg
gedragen worden.
De Engelsche koning heeft Dinsdag in het
Saint James Paleis een levée gehouden. Per
Ook na het uittrekken van den begrafenis
stoet biyft het sterfhuis van Koningin Emma
aan het Lange Voorhout het middelpunt der
belangstelling. Somber en in zichzelf gekeerd
staat het er thans met zün gesloten vensters
en deuren. Van den .vlaggestok boven den gevel
ontplooit zich niet meer de standaard, de schil
dershuisjes staan leeg: de wacht is ingetrok
ken. Naar dit huis richten zich nog onophou-
deiyk de schreden en blikken der duizenden, die
achter de politie-afzetting blyven samendrin
gen.
Waarop wachten deze menschen? De figuur
van Koningin Emma, zoo vergroeid met dit
kleine paleis, is historie geworden. Nog slechts
de herinnering aan Haar leeft achter die grüze
muren.
Is het deze zoo dierbare herinnering, die het
huis maakt tot een symbool, waaraan ae men
schen zich hechten, om het met hun belangstel
ling te vereeren? Of kan men nog niet geloo-
ven, dat nu nimmer meer die deuren zich zul
len openen om de Koninklijke gestalte in de
geliefkoosde lila kleeding buiten te laten, dat
die fyne, gerimpelde handen de gordijnen niet
meer zullen terugschuiven, om de bloemen te
verzorgen, de bloemen, die thans zijn verwijderd
van het kozijn.
Men wacht en blüft wachten, maar niets
roert zich in het statige huis. Men gaat, maar
anderen komen weer en zoo duurt het tot zeer
laat in den stillen avond eer de rust weerkeert
op het Voorhout, een rust die niet meer zal
worden gestoord.
statie-karos reed hy van Buckingham-palace,
vergezeld door een. escorte van Royal Horse
Guards. De koning en ale aanwezigen droegen
rouwbanden wegens het overlijden van H. M. de
Koningin-Moeder der Nederlanden.
Te Londen is Dinsdagavond in de Nederland-
sche kerk Austa Friars een herdenkingsdienst
gehouden voor koningin Emma.
Talrijke leden van de Nederlandsche kolonie
woonden den dienst by.
BERLIJN, 27 Maart (Reuter.) Naar aanlei
ding van de begrafenis van de Koningin-
Moeder te Delft, waaien de vlaggen van het
rijksministerie van buitenlandsche zaken, van
de „Reichskanzlei" en van den Rijksdag half
stok.
die te paard den stoet zouden vergezellen,
hadden zich vóór den paleis-ingang tegen
over den lijkwagen opgesteld. Plechtig werd de
eiken kist neergezet in den wagen, door rouw
kleed met kroon en ordeteekenen gedekt, en
door de bloemen der vereering omgeven.
Van een weidsche grootheid was ook het aan
komen te Delft nadat door een onafgebroken
dichte haag van menschen van Den Haag tot
Delft de rouwstoet was voortgeschreden. Uit
heel het land waren organisaties aanwezig en
met voldoening zagen we onder haar ook de
katholieke politiemannen alsmede de unifor
men van agenten en een inspecteur der kortge
leden nog omstreden politie onzer hoofdstad.
Heel die lange weg van Den Haag naar Delft
demonstreerde wel overtuigend hoe het hier een
nationalen rouwdag gold.
De voorzorgsmaatregelen voor verkeer en orde
schynen goed doel getroffen te hebben. On
danks den toevloed der tienduizenden viel er
nergens een calamiteit te betreuren, verliep alles
in de beste orde.
Ook in het nauwe Delft. Hoe levendig en kleu
rig als nooit te voren vertoonden zich aan ons
nu de oude grachten en pleinen, vooral de groote
Markt met het zwartbefloerst stadhuis, het
standbeeld van den wüzen Grotius en de mo
numentaliteit van den Gothischen kerkbouw uit
de katholieke eeuwen.
Door het meerijden in den stoet zelf hebben
we de aankomst van het eerste gedeelte zelf
niet kunnen aanschouwen. Maar hoe aangrij
pend was de gedachte dat daar de Koninkiyke
Dochter haar doode Moeder opwachtte. En
hoe grandioos was de uitvloeiing der militairen
en civiele autoriteiten op de Markt.
Het gedeelte van den rouwdienst dat we nog
mochten meemaken was van strakken eenvoud.
Jammer dat er zooals we in ons verslag reeds
uitten, zoo weinigen maar in het kerkgebouw
konden komen.
Maar een diepen indruk maakte de godvruch
tige en beheerschte overgave van de Kondnginne
die alles zich had getroost om zelf hare Moeder
dc laatste eer te bewijzen.
Welk gebed de hofprediker, prof. dr. H. Th.
Obbink, met Koningin en Prinses in den Graf
kelder zou bidden, was te voren niet bekend ge
maakt en niemand in de kerk kon het natuur
lijk waarnemen.
Maar een eenvoudig gedrukt programma der
kerkplechtigheid vermeldde:
„In den grafkelder wordt gebeden het Onze
Vader".
Liefeiyk had het Waldecksche Volkslied ge
klonken, als een Psalm en smeeking ruischte
ons Volkslied: het „Wilhelmus".
Het programma vermeldde op de eerste der
vier bladzijden: „Plechtige dienst ter gelegen
heid van de büzetting van het stoffelük over
schot van wyien Hare Majesteit de Koningin-
Moeder in de Nieuwe Kerk te Delft den 27en
Maart 1934". En als een attentie voor de vor
stelijke gasten en diplomaten van vreemde lan
den, die den Hollandschen tekst van de predi
katie niet konden volgen, was een in rouwrand
gedrukte Fransche tekst der preek beschikbaar
gesteld.
Koningin Wilhelmina zou het eerst de kerk
verlaten. Een ieder, die verder afstond en alles
minder goed kon zien, dacht, dat het ook zoo
zou gebeuren. Maar wij, die by het uitgaan toe
vallig naderbij waren gekomen, konden waar
nemen, dat eerst Prins Hendrik met den Vorst
van Waldeck en Prins Karei van België benevens
de andere vorstelyke personen vertrokken en
hoe eerst daarna Koningin Wilhelmina met
Prinses Juliana en een der vrouwelyke gasten in
haar auto stapte.
De auto was met gordynen gesloten, doch
Hare Majesteit liet deze omhoog rollen en wilde
zelf het Marktplein met de militaire opstelling
in oogenschouw nemen. Zij groette de gereed
staande militairen en de eerbiedige, stille me
nigte.
De dag is plechtig verloopen! Geen wanklank
is gehoord.
De autoriteiten hadden ons te voren wel iet
wat beangst gemaakt voor de enorme drukte.
De jeugd had zich in de boomen genes
teld, een tafereeltje, zooals men er
vele langs den weg zag,
Maar toch won de Hollandsche begrafenis
stoet het aan indrukwekkendheid en grootheid.
Leger en vloot waren vertegenwoordigd in rijke
schakeering. Er was een troepenontplooiing
zooals we die alleen bij de byzetting van v.
Heutz te Amsterdam gezien hadden. Er was
bovendien de pittoreske aanblik van den eigen
lijken lijkstoet zelf. De praalwagen leverde een
grootscher gezicht op dan een affuit. Welk een
wisseling van uniformen en gala-costuums.
Welk een voortreffelyke opperleiding van baron
Bentinck.
Onwillekeurig verhoogde ook de treurmuziek
die gespeeld werd door verschillende muziek
corpsen van leger en vloot de stemming.
In Brussel liepen de muziekcorpsen stil mee
zonder te spelen. Hier niet. En hoe ontroerend
was daardoor al allereerst het uitdragen van de
kist uit de Koninkiyke Woninge onder de klan
ken van Griegs muziek „Ases Tod".
Daar was nu geen enkele wanklank; niets
dat afleidde. Waardig in de volkomenste be-
teekenis van het woord was dit droeve uitdra
gen. De hoofd-officieren en hofdignitarissen
Grootsch door den lijkdienst in de Nieuwe
Kerk van Delft met orgelspel en bazuinenge-
schal.
Doch grootsch allereerst en allermeest door
het stil gebeden „Onze Vader" in den grafkel
der zelf aan het einde van den dienst, nadat
daarboven in het koor de veelbeteekenende
zang in deze lijdensweek geklonken had:
In Uw hoede zyn wy wel geborgen
En schoon eerlang 't oog ons breek',
Open gaat het op den grooten morgen
Na deez' aardsche lydensweek!
Er waren vooral drie onvergetelijke mo
menten.
Eerstens het uitdragen van de
Doode uit haar paleis. Tweedens de
aankomst op de Markt te Delft waar
de Dochter de Moeder opwachtte.
En derdens het oogenblik waarop
de kist den grafkelder werd binnen
gedragen en Dochter en Kleindoch
ter het stoffelijk overschot verge
zelden.
Onwillekeurig maakt men een vergelyking
met de koninkiyke begrafenis te Brussel,
welke zóó kort te voren plaats vond. Er waren
vele overeenkomsten by vele verschillen. Na
tuurlijk moest de indruk van de overweldi
gende Requiemmis in de St. Gudule een andere
zyn door den aard van het Offer en door de
ruimte van het kerkgebouw. Maar bij beide
plechtigheden werd het gebed dat Christus
zelf ons leerde, allen op de lippen gelegd en
bij beide was er een eensgezind, toegewyd
volk dat met het Koningshuis rouwde.
De organisatie van den stoet zelf en van de
regelingen onderweg was ontegenzeglijk hier
beter. Hier geen opstuwing van menigten
waardoor b.v. de volksvertegenwoordigers nabij
Laeken van den stoet werden afgesneden en
in de Kamer zich erover moesten beklagen.
Hier overal zoowel in Den Haag, Rijswijk als
Delft een voorbeeldige orde. En laten we het
ook met erkentelijkheid jegens autoriteiten en
regelende, bemiddelende collega's erkennen: te
vens de regeling voor de pers was hier prac-
tischer.
In Brussel was de stoet van het paleis naar
de kerk ten deele afwisselender door de afdee-
lingen Britsche dragonders, Fransche matro
zen, Italiaansche militairen en door de groote
rij rood getoogde rechters, zwart gekleede pro
fessoren, in gala-costuum meeloopende hooge
autoriteiten.
Een in waarheid grootsche en indrukwekken
de nationale rouwdag is de uitvaartdag van
koningin Emma geworden.
Grootsch door de eenheid van heel een volk
dat van welke richting of denkwijze ook
om dezen m e n s c h rouwde die in het hart
der menigte geleefd heeft.
Grootsch door den toevloed der tienduizen
den naar de Hofstad en de doodestad: Den
Haag en Delft.
Grootsch door den eerbied en de voorbeel
dige houding van die duizenden welke groote
afstanden en lange vermoeienis als niets tel
den om toch maar iets van den koninklyken
begrafenisstoet te zien.
Grootsch door de pralende, stralende zonne,
die een ryke ontplooiing van dien stoet moge-
lyk maakte.
Grootsch door' de indrukwekkende en voor
beeldige organisatie van den rouwstoet die
een machtig schouwspel opleverde zoowel door
de ontplooiing van onze land- en zeemacht als
door de statie van buitenlandsche vorsten,
schilderachtige hofkoetsen, ryk gekleede dig
nitarissen en midden in den stoet den monu
mentalen lijkwagen met de rij zwart bekleede
paarden ervoor.
