STADSNIEUWS
Amsterdams opgaand getij
Haarlem, 18 April
Communist of spion?
SPAARNE
Een verboden revue
MARKTEN
Prof. Brugmans'„Ge
schiedenis van Amsterdam
WOENSDAG 18 APRIL 1934
Geheime zender wordt vernietigd
Duistere zaak
THIJSSE'S HOF TE
BLOEMEND AAL
Dr. Jac. Thijsse zet de beteekenis
uiteen
DE REMMENWEEK
Weer 23 processen-verb aal
R.K. Grafische Bond
TOONEEL
HAARL. GEMENGD TOONEEL
„THALIA"
„Het kind van de rekening"
ENKEL GEBROKEN
De ex-keizer te Zandvoort
De heer Geers
Tramhuisje op Verwulft
verdwenen
Orgelbespeling
In „besloten kring" opgevoerd
PASSEEREN GROOTE
GASTHUIS
Verdachte vrijgesproken
De dronkemans-vechtpartij
Onder den invloed
Fusie Makelaarsvereenigingen
Liturgische Volkszang
Nieuwe Kleuterschool
te Aerdenhout
Haarl. Woningbouwvereenigingen
AGENDA
19 April
INSTELLINGEN
BURGERLIJKE STAND
ERGERLIJK OPTREDEN VAN
OUDERS
Kinderlijkje in beslag genomen
RIJKSVISCHAFSLAG
WISSELKOERSEN
ZAANDAM
Woensdagmorgen stond voor den kantonrech
ter te Haarlem de 27-jarige smid V. uit Neu
renberg terecht, die bij Van K. op den Ver-
gierdeweg te Haarlem een kamer gehuurd had
en daar geëxperimenteerd had met een door
hem gebouwd zendtoestel, zonder dat hij hier
voor vergunning had van den Minister van
Waterstaat. Tevens was hem ten laste gelegd,
dat hij hiervan gebruik zou hebben gemaakt,
om politieke en zakelijke mededeelingen uit te
zenden. Als tolk trad op Dr. G. Ras.
Verd. bekende, dat hij het toestel geplaatst
had.
Op eenige vragen van den ambtenaar, of verd.
ook berichten van vreemde mogendheden heeft
doorgegeven en of hij niet herhaaldelijk door
zijn kostbaas brieven naar het station heeft
laten brengen, aan onbekende personen ge
richt, weigerde verd. inlichtingen te geven.
Op een vraag, waarom hij zijn experimenten
niet in Duitschland gehouden had, antwoordde
verd., dat hij daartoe daar zeker geen vergun
ning had gekregen.
De Inspecteur van politie, Z„ die het onder
zoek ingesteld had, beweerde, dat verd. zeer
spaarzaam was met inlichtingen (het waren
persoonlijke zaken, waarover hij geen inlichtin
gen kon geven). De toestellen werden in beslag
genomen.
Een getuige-deskundige gaf nadere verklarin
gen over het toestel. Hij had in den schoor
steen een z. g. Zeppeline-antenne aangetroffen.
Hierna werd Van K., de kosbaas van verd., ge
hoord, die eveneens zeer spaarzaam inlichtin
gen verschafte. Hij beweerde, niet veel te we
ten.
De ambtenaar waarschuwde hem ernstig en
zeide, de overtuiging te hebben, dat zoowel verd.
als Van K. niet de waarheid spraken. Nog
vroeg hij getuige, waarom hij aan een huursta-
king had meegedaan, terwijl hij nu in een huis
woonde, dat meer huur deed. Hij kon zich niet
aan den indruk onttrekken, dat get. ook over
een andere bron van inkomsten beschikte.
In zijn requisitoir noemde de ambtenaar het
een duistere zaak, waarin een buitenlander mis
bruik had gemaakt van de gastvrijheid van ons
land. Hij vroeg een hechtenisstraf van vijf
maanden met bevel tot vernietiging van het
in beslag genomen toestel.
De verdachte beweerde nog, met politiek
niets, absoluut niets uitstaande te hebben.
De kantonrechter veroordeelde verdachte tot
drie maanden hechtenis met vernietiging van
het toestel.
Dinsdagavond hield Dr. Jac. P. Thijsse voor de
leden van „Tuinbouw en Plantkunde" te Bloe-
mendaal een causerie over de interessante stich
ting „Thijsse's Hof".
D doctor zette allereerst de bedoeling van deze
stichting uiteen, n.l. om op een kiene ruimte
een zoo volledig mogelijk beeid te geven van wat
de duinen tuschen de zee en de streek, waar de
villa's zijn gebouwd, aan flora te presenteeren
hebben. Dit is een heele onderneming. En om
verschillende redenen. Want de hof is maar ge
ring van oppervlakte, slechts 2 hectare. En het
veldje, dat er voor uitgekozen werd (zonder
medeweten van Dr. Thijsse) was buitengewoon
uitgemergeld door voorafgegane bebouwing.
Bovendien weten we niet, wat de duinen zouden
geworden zijn, als de menschen de duinen niet
bedorven hadden. Want van de vroegste tijden
af zijn de menschen er in aan 't knoeien ge
weest. De Romeinen brachten hier de konijnen.
Houtroof had op groote schaal plaats. Aardap
pelakkers, afgravingen, waterleidingen enz. heb
ben geheel veranderde toestanden gebracht. En
veel schoons is er door verloren ggaan. Thijsse's
Hof zal beproeven een beeld te geven van wat
de duinen aan flora te zien hadden kunnen ge
ven, zonder deze storende invloeden. „Dit zullen
we over een 100 jaar weten. We spreken mekaar
dan wel nader," voegde spr. er lachend aan toe.
Als meest ideale duinlandschap noemt spr. de
Voomsche duinen. Maar die zijn nog maar jong,
nog maar 14 a 1500 jaar.
't Was de heer Leonard A. Springer te Haar
lem, die op "t geniale idee kwam, in Thijsse's
Hof een vijver aan te leggen met een vlakken,
moerassigen oever en een met een hoogen, duin-
hellingachtigen kant. Door verschil van zonne
stand werden hierdoor als *t ware 2 klimaten ge
schapen. wat de verscheidenheid aan vegetatie
ten goede kwam.
Spreker schetst dan verder, hoe de hof door
hoog geboomte omgeven is, waarin verschillende
boomen demonstreeren, dat de duinen ook nog
iets anders kunnen voortbrengen dan het kleine
goedje, dat onze duinen tot de evenknie maakt
van de buitengewoon rijke flora der Alpenwei
den. Onder dat hooge geboomte komen reeds 400
soorten van kruidachtige gewassen voor. En
voortdurend komen er nog nieuwe planten bij,
hetzij door overplanting uit andere duingebieden,
hetzij dat de vogels voor nieuwe exemplaren
zorgen, doordat ze zaden met hun uitwerpselen
in den hof deponeeren.
Maar t doel is niet alleen, om een zoo groot
mogelijke verscheidenheid van planten te krij
gen. maar ook, om er zooveel mogelijk exempla
ren van te bekomen, zoodat men niet op een
plantje of een bloempje behoeft te zien, als de
natuurliefhebber er een voor zijn studie noodig
mocht hebben.
Na de pauze werd een groot aantal lantaarn
plaatjes vertoond van planten en bloemen voor
komende in Thijsse's Hof.
Half Mei zal een excursie naar het Bloemen-
daalsche paradijsje ondernomen worden.
Op den tweeden dag van de „Remmenweek"
zijn 291 auto's en motorrijwielen aangehouden.
Hiervan werden 23 naar een garage verwezen
en tegen de bestuurders proces-verbaal opge
maakt.
Een luxe auto, waarvan de voet- en handrem
vrijwel niets uitrichtten, is in beslag genomen.
Tegen den bestuurder, *n garagehouder uit Al
phen aan den Rijn, werd proces-verbaal opge
maakt.
Naar wij vernemen, organiseert een commis
sie. bestaande uit leden van den R. K. Grafi-
schen Bond, een Bonten avond op Zondag 6 Mei
in gebouw St. Bavo. Smedestraat. De commis
sie stelt zich ten doel, een batig saldo voor de
werklooze leden bijeen te brengen. Dezen avond
zal ook een verloting plaats hebben. Verschil
lende firma's stelden hiervoor zeer fraaie prij
zen beschikbaar.
Winkeliers of firma's die voor dit doel een
prijs beschikbaar willen stellen, gelieven dit
op te geven of deze te doen bezorgen bij den
secretaris den heer H. Bergman, Graaf van
Wiedstraat 17, Haarlem-Oost.
Toen wij ons Dinsdagavond in de stortbuien
naar den Jansweg-Schouwburg begaven, vrees
den we, dat de vereeniging, wat de opkomst
der leden betreft, „het kind van de rekening"
zou zijn. Gelukkig bleek het tegendeel het geval
te zijn, zoodat een volle schouwburg als ge
woonlijk van de opvoering van „Het Kind
van de rekening" genoten heeft.
Deze tragi-comedie in drie bedrijven van
Jan Grosveld, zich noch wat den inhoud, noch
wat den bouw aangaat, sterk in elkaar.
Dit werd nog geaccentueerd door het feit,
dat de spelsnelheid heel wat grooter had kun
nen zijn. Het opkomen en de pauzes waren
veel te gerekt in dit spel, dat toch al vele
scènes bevat (vooral in het tweede bedrijf!),
die op zich zelf wel heel aardig zijn, maar
eigenlijk weinig met de intrige te maken
hebben. Dat het stuk toch een groot succes en
een intens medeleven bij de aanwezigen vond,
komt voornamelijk door het vlotte spel van de
groote kracht van „Thalia": Ans Assendelft.
Hier en daar bleef van de tragi-comedie weinig
over en werd het stuk een formeele klucht of
een ouderwetsche draak!.
Waren de dialogen niet zoo lang, dan zou
de schrijver ongetwijfeld als een uitstekend
vakman bepluimd zijn. Dat hij overigens wei
nig met journalisten op heeft, blijkt wel uit
de benoeming van den hoofdpersoon een
redacteur totonderdirecteur van een
opvoedingsgesticht (heel vleiend voor ons!) en
in het laatste bedrijf, waarin voor alle „jon
gere" optredenden een „happy end" is ge-
tooverd, behalve voor den journalist, die
wel het genoemde veel-begeerde baantje
krijgt, maar zijn geliefde in andere handen
ziet overgaan....
Mart. Langeveld, die met Ans Assendelft en
Piet v. d. Nouwland, als regisseur, zijn vijf
en twintigste rol voor „Thalia" speelde, zorgde
er voor, dat het joumalistengilde op het too-
neel behoorlijk voor den dag kwam. Waarom
hij nu juist zoo'n kaal hoofd moet hebben,
is ons, beroepshalve, een raadsel, of was het
misschien „echt"?
Van de overige acteurs en actrices vermel
den wij speciaal Louis Hopstaken, met wiens
opvatting over de avonturiersrol wij van mee
ning verschillen, Piet Loerakker, - die zijn
„pointes" op uitstekende wijze plaatste, Mary
van Leeuwen, die een heele moeilijke en on
dankbare rol had, welke naar wij vreezen wel
eenigszins boven haar krachten ging. Coby
Dingerdis als de kwebbelachtige mevrouw Van
Zwaai (een zeer goede uitbeelding!) en de
beide „nieuwelingen", Rie Koning en Agatha
van Deursen, die resp. als de moeder van den
journalist en de „tooneeldochter" van mevr.
v. Zwaai heel goed voldeden.
Op eenige uitzonderingen na, lijkt ons op
het spel van de Thalia-leden nog te veel het
dilettantische te liggen. Men proeft nog te
veel het opzeggen van de teksten, met pas
klaar gemaakte stembuigingen. Het is dan ook
jammer, dat de 25ste voorstelling het „kind
van de rekening" moest worden
Om geen verkeerden indruk te wekken, voe
gen wij hierbij, dat het voor de aanwezigen
toch een prettige en geslaagde tooneelavond
is geworden, maar ja de muze wil ook haar
deel hebben!
In het programma wordt een speciaal
huldigingswoord gebracht aan Dirk Joolen,
die de onzichtbare, maar zeer belangrijke rol
van souffleur voor de 25ste maal heeft ge
speeld, een hulde, waarbij wij ons gaarne aan
sluiten.
„Thalia" zal het seizoen sluiten met de op
voering van „Een Reuze Idee", van Willy
Corsari, als medewerking aan den feestavond
van de muziekvereeniging „Caecilia", te Haar
lem-Noord, op 28 April in het gebouw „St.
Bavo". Voorts organiseert zij in de zomer
maanden een grooten autotocht naar Alkmaar,
Bergen en Schoorl.
P. K.
Dinsdagmiddag om 1 uur is de 17-jarige scho
lier R. bij het voetballen op het gemeentelijk
sportterrein aan de v. Oosten de Bruynstraat
gevallen, waardoor hij zijn linkerenkel brak. Na
door een lid van den O. D. verbonden te zijn Is
hij hij per taxi naar het St. Jolesziekenhuis
overgebracht.
Gisterenmiddag bracht de ex-keizer van
Duitschland met zijn gevolg een kort bezoek
aan baron v. d. Heijdt te Zandvoort. Nadat des
morgens de bollenvelden waren bezichtigd, was
men naar Zandvoort doorgereden.
Zooals bekend is de heer L. L. M. Geers, hal
techef van de N.Z.H.T.M. te Zandvoort overge
plaatst naar de halte Tempeliersstraat te Haar
lem.
In verband daarmede heeft hij met ingang
van 1 Mei ontslag aangevraagd als lid van den
Zandvoortschen raad. De raadsvergadering van
26 April a.s. zal hij nog voor de R.K. fractie
bijwonen.
Vrijdagavond om 8 uur zullen de organisaties
van den heer Geers officieel afscheid nemen.
Dinsdagmorgen reeds vroeg waren arbeiders
van de N. Z. H. T. M. bezig met de fundee
ringen van het tramhuisje op het Verwulft
los te maken.
Des middags kwam een groote vrachtauto
voor en het huisje werd onder groote publieke
belangstelling in zijn geheel op den wagen ge-
heschen en weggevoerd.
Hedenmorgen was men bezig het straatdek
wederom in orde te maken.
Bij de orgelspeling in de Groote of St. Bavo-
kerk, op Donderdag 19 April, des namiddags
van 3—4 uur te geven, door den heer George
Robert, zal het volgende programma worden
uitgevoerd:
Werken van J. S. Bach
1. Praeludium et Fuga c kl. L
N.V
2. Kleines harmonisches Labyrinth.
3. Choralvorspiele.
a. Jesu, meine Freude.
b. Ich ruf' zu Dir, Herr Jesu Christ.
c. Herr Jesu Christ, Dich zu ons wend'
4. Pastorale.
5. Toccata F. gr. t.
De Sociaal-Democratische Nederlandsche Ar
beiderssportbond wenschte op 10 Maart van dit
jaar in het gemeentelijk concertgebouw te
Haarlem op te voeren de revue „hou stand".
De openbare vertooning werd door den bur
gemeester, den heer C. Maarschalk, verboden.
Het bestuur besloot toen de revue in besloten
kring op te voeren, weshalve men iederen koo-
per van een toegangskaart pro forma als lid
van den bond inschreef. Het bestuur gaf den
kooper wel niet te verstaan, dat later zijn con
tributie geïnd zou worden, maar men beoogde
toch het kennelijke doel de wet te ontduiken.
Na afloop van de revue maakte de politie
proces-verbaal op, daar men het verbod van
den burgemeester had overtreden. Daarom
stonden Woensdagmorgen voor den Haarlem-
schen kantorechter vier bestuursleden van den
Sportbond terecht.
De ambtenaar van het O. M. vroeg of alle
800 menschen die dien avond in de zaal aan
wezig waren, lid van den sportbond waren ge
bleven. Het antwoord daarop luidde ontken
nend.
De ambtenaar verklaarde toen, dat verdach
ten te zamen en in vereeniging, zonder ver
gunning, een revue hebben opgevoerd en ge
probeerd hebben, door dit in besloten bijeen
komst te doen, een desbetreffende verordening
te omzeilen. De verordening is daardoor ge
weld aangedaan. Hij eischte daarom 10 boete
of tien dagen hechtenis.
De verdediger, mr. H. O. Drilsma, betoogde,
dat, volgens zijn meening, besloten kring een
vergadering van menschen is, wier aanwezig
heid bekend is. Volgens hem had men de aan
wezigen geen lid van den bond behoeven te
maken. Juist om de vrijheid van vergadering,
in de Grondwet vastgelegd, achtte pleiter dit
zoo belangrijk. Hij vroeg dan ook vrijspraak.
De kantonrechter dacht er anders over en
vonniste conform den eisch.
Wij vernemen nader, dat de N. A. S. B. in
hooger beroep zal gaan.
Woensdagmorgen is de pfincipieelê beslissing
gevallen in de zaak tegen den 46-jarigen"Am-
sterdamschen chauffeur, die 14 dagen geleden
voor den Haarlemschen kantonrechter terecht
stond, omdat hij op 3 Maart j.l. om kwart voor
elf des avonds met zijn auto van de Gasthuis-
vest voorbij het St. Elisabeths Gasthuis was
gereden, terwijl dit bij een besluit van B. en W.
is verboden en door borden aangegeven.
Als getuigen werden gehoord de politie-in-
specteur Berentzen, die op een vraag van den
kantonrechter mededeelde, dat het doel van
dit besluit waarschijnlijk was, het ziekenhuis
voor het geluid van signalen te sparen. Door
geen signalen te geven zou waarschijnlijk de
veiligheid van het verkeer in gevaar kunnen
worden gebracht.
De ambtenaar van het O. M. noemde het
motief zeer moi, maar meende tch, dat het
niet opging, omdat ter plaatse reeds een maxi
mumsnelheid is vorgeschreven en deze maat
regel niets met de veiligheid van het verkeer
heeft uit te staan. Hij vroeg daarom vrijspraak,
waarmede de kantnrechter zich vereenigde.
De vraag blijft nu, of het bord ter plaatse
als verzoek zal dienen of zal worden wegge
nomen.
De toestand van den agent, die gisteravond
een dronken glazenwasscher naar het politie
bureau wilde brengen en bij de daarbij ontstane
vechtpartij ernstig werd gewond, is naar om
standigheden goed- Hij wordt thuis verpleegd.
Dinsdagavond om 8 uur is op de Amsterdam-
sche Vaart process-verbaal opgemaakt tegen
den autobestuurder S. uit Haarlem, die onder
invloed van sterken drank verkeerde. De auto is
in beslag genomen.
De Haarlemsche afdeeling van den Nederl.
Bond van Makelaars en de Haarlemsche Make-
laarsvereeniging hebben zich thans vereenigd
tot een nieuwe plaatselijke organisatie, afdee
ling van den Ned. Bond.
De repetitie voor de zangoefeningen wordt ge
houden op Donderdagavond om half 9 in het
gebouw der St. Josephsgezellen aan de Jans
straat.
Iedereen is welkom.
Onder leiding van den burgemeester van Bloe-
mendaal werd hedenmorgen in het raadhuis al-
school te Aerdenhout. Ingekomen 35 biljetten.
Laagste inschrijver G. Broertjes voor f 6872.
daar aanbesteed het bouwen van een kleuter-
Donderdag 3 Mei des avonds om half acht
zal de heer J. van Dale in gebouw ,,St. Bavo",
Smedestraat, voor de Federatie van Haarlemsche
Woningbouwvereenigingen een causerie met
lichtbeelden houde nover: ,,De volkshuisvesting
te Haarlem". Het dubbel mannenkwartet „Au
rora", directeur de heer K. Zeilmaker, verleent
medewerking.
Gebouw St. Bavo Feestavond Spaarkas
St. Nicolaas, 8 uur Kunst na Arbeid, 8 uur
Bestuur Onderling Belang, 8 uur Bestuur
Transportarbeiders, 8 uur Trampersoneel, 8
uur.
Café-restaurant Gebrs. Brinkmann Al
liance Fransaise, half 9 Jaarvergadering R.K.
Middenstandsvereeniging, kwart over 8.
Stadsschouwburg Voordrachtavond der
leerlingen van de Muziekschool van de Mij. tot
Bev. der Toonkunst, afd. Haarlem, kwart over 7.
Schouwburg-Jansweg Tooneelavond R. K.
Haarlemsch Gemengd Tooneel „Thalia", kwart
over 8.
Gem. Concertzaal Concert Mannenkoor
„Die Spaerne-Sanghers", met medewerking van
Haarlems Vrouwenkoor en John Röntgen, kwart
over 8.
Stadhuis Commissie van Toezicht op het
Lager Onderwijs, half 9.
Rembrandt Theater „De Prins harer
Droomen" Op het tooneel Georg Wang
Comp., 2.30, 7 en 9.15 uur.
Palace „Hartsgeheimen" Op het too
neel prof. Frydberg, 2.30, 7 en 9.15 uur.
Luxor: „My Weakness", 2.30 en 8.15 uur.
Gebouw „St. Bavo" Commissie Arbeidsont-
wikkeling, 8 uur R.K. Gymnastiekvereeniging
„Winfried", 8 uur Bestuur Metaalbewerkers,
8 uur R.K. Smedenpatroons, 8 uur Proza,
8 uur Rechtskundig Bureau, 7-8 uur R.K.
Bevolkingsbureau, 8 uur.
Janswegschouwburg Zuid-Afrikaansehen
avond ten bate van „Weldadigheid naar Vermo
gen", kwart over 8.
Café-restaurant Gebr. Brinkmann K.J.M.V.
„St. Augustinus", half 9 English Association
in Holland, afd. Haarlem, 8 uur.
Rembrandt Theater „De Prins harer
Droomen" Op het tooneel Georg Wang
Comp., 7 en 9.15 uur.
Palace „Hartsgeheimen" Op het too
neel prof. Frydberg, 7 en 9.15 uur.
Luxor „My Weakness", 8.15 uur.
Bisschoppelijk Museum Geopend van 105
uur
11 K. Bureau voor Ziekenverpleging. Aanvra
gen bij mej. H. Simons. Bloemhofstraat 1,
Haarlem Tel. 11671.
R. K. Arbeidsbeurs voor Vrouwen en Meisjes,
lederen dag 1012, 24, 89 uur. Zaterdag
1012 uur. Adres: Bloemhofstraat 1, Haar
lem Tel 11671.
Wit-Gele Kruis (R.K. Kraamhulp, Wijkver
pleging en Magazijn Parklaan 75 (telef. 16391).
Spreekuren: R.K. Kraamhulp: Dinsdags van
1 tot 2 uur, Vrijdags van 1 tot 2 uur.
Spreekuren: R. K. Wijkverpleging, Magazijn
verplegingsartikelen, inschrijven lidmaatschap,
inlichtingen alle werkdagen van 10 tot 5 uur.
Wit-Gele Kruis, Heemstede: zich te vervoe
gen bij mevrouw Pronk, Kerklaan 50.
Getrouwd: 17 April: W. T. J. Habraken en F.
G. M. v. d. Haak.
Geboren: 14 April: H. W. G. v. Amstel—
Freund, dochter; A. J. A. M. W. Voorwalt—
Cassa, zoon; J. v. KesterenJansen, zoon; 17
April: W. J. Franse—v. Veenendaal, /lochter;
15 April: A. E. v. DetRooij, zoon; 16 April: M.
W. A. M. KriegerV. d. Schoot, zoon; C v. Mil
-v d. Poel, zoon; 14 April: A. M. C. Voetelink
-Terstal, dochter; 16 April: J. R. Nederhoed—
Kamminga, zoon.
Overleden: 14 April: F. Ossewaarde, 45 jaar,
Gasthuisvest; 16 April: J. G. v. d. Putten, 16
jaar, M. v. Heemskerkstraat; 'M. M. C. Duter-
looBak, 68 jaar, Begijnhof,
De Politie te Lonneker heeft Dinsdag het
lijkje van een kindje van vijf maanden in be
slag genomen.
Bij de lijkschouwing had de dokter gecon
stateerd, dat zich op verschillende plaatsen
van het lichaampje blauwe plekken vertoon
den, terwijl ook een armpje gebroken was.
Het onderzoek van de politie heeft uitgewe
zen, dat het kindje met een broertje van ruim
een jaar te slapen was gelegd, terwijl er niemand
thuis was. De moeder was naar Nijmegen ge
gaan. Toen de vader omstreeks middernacht
thuiskwam, vond hij het kindje dood in
bed.
Vermoedelijk heeft men hier met een geval
van ergerlijke mishandeling te doen.
Op last van de justitie zal dr. Hulst uit
Leiden de sectie verrichten.
Een nader onderzoek wordt nog ingesteld
Loggers
K.W. 78 f 970.—, K.W. 178 f 570.—, K. W. 60
f 560.—, Sch. 261 f 480.—, Sch. 260 f 530.—.
IJMUIDEN, 18 April. Rijksvischafslag
Tarbo per K. G. 1.30—1.20, Griet per 50 K. G.
32.00—15.—, Tong per K. G. 1.10—0.62, Middel
Schol per 50 K. G. 27.—, Zet Schol per 50
K. G. 28.—, Kleine Schol per 50 K. G. 23.00—
2.80, Schar per 50 K. G. 6.00—1.05, Tongschar
per 50 K. G. 28.0025.Rog per 20 stuks
11.007.50, Vleet per stuk 0.55, Pieterman en
Poon per 50 K. Cl 10.00—2.50, Groote Schel-
visch per 50 K. G. 26.50—20.—, Middel Schel-
visch per 50 K. G. 22.50—15.50, Kl. mid.
Schelvisch p. 50 K. G. 21.00—12.50, Kleine
Schelvisch per 50 K. G. 14.007.50, Kabeljauw
per 125 K. G. 37.50—17.50, Gullen per 50 K.G.
16.507.50, Leng per stuk 3.70—0.38, Heilbot
per K. G. 1.10—0.62, Wijting per 50 K. G.
5.602.70, Koolvisch per stuk 0.480.06, Ma
kreel per 50 K. G. 8.50—5.50, Versche Haring
per kist 2.10—1.20.
HAARLEM, 18 April. Groentemarkt. Lof 610
cent. knakpeen 610 ct. per K.G.; Spinazie 20
80 ct.. Andijvie 4590 ct„ Postelein 60125 ct.
per kist; sla 3.508.per 100 krop; raapsteelen
11.30 per 100 stuks; rabarber 37 ct., radijs
25 ct., prei 210 ct.. selderij 310 ct., pieter
selie 415 ct. alles per bos.
18 April 17 April 18 April 17 April
Londen 7.58% 7.62 Kopenh 33.85 34.05
Berlijn 58.13 58.17 Stockh. .39.10 39.30
Parijs 9.741/s 9.741/4OSI0 ....38.10 38.30
Brussel .34.50H 34.51V2N.-York* 1.476/8 1.47%
ZwitserL 47.80 47.80 (cable}
Met een zevende deel voltooide de nestor
der Amsterdamsche geschiedbeoefenaars
het belangrijke historische monument,
waarmede hij als jongste zich rijt in de gelede
ren der uitvoerige beschrijvers van onze hoofd
stad, met als eerste den Harderwijkschen pro
fessor Pontanus. Op hem volgden uit het bloei
tijdperk der 17de eeuw namelijk de Duitsche
geleerde Philips von Zesen, de boekdrukker
Isaac Commelin en zijn staf van helpers als
Commelin en Dapper, diens zoon Caspar Com
melin en Melchior Fokkens. Hen allen overtrof
de 18de eeuwer Jan Wagenaar, wiens geschiede
nis van Amsterdam zelfs na Brugmans even
weinig overbodig is geworden, als zijn vader-
landsche geschiedenis door het werk van Prof.
Blok.
Maar onze huidige geschiedschrijvers huldi
gen andere idealen en schreven voor een veel
uitgebreider publiek. Prof. Brugmans schiep
een verzamelwerk, waarin niet als bij Wagenaar
nieuwe gegevens naar voren kwamen, maar een
waarin op aantrekkelijke en vooral veel onpar
tijdiger wijze gebruik is gemaakt van alle
bronnen en litteratuur over de geschiedenis
van onze Amstelstad. Voorwaar geen geringe
arbeid en meer dan bij vorige Historieschrijvers
vinden we hier opgeteekend alle uitingen van
materieele en geestelijke ontwikkeling van alle
cultureele en maatschappelijke stroomingen.
Boeiend zijn de statige, royaal uitgegeven en
fraai gebonden deelen niet het minst door de
bijzonder fraaie reproducties der afbeeldingen.
Het geheel een typeerend stuk werk van onze
20ste eeuw en als zoodanig een eereschuld af
lossend aan de eene zijde tegenover vroeger
eeuwen en aan de andere niet het minst
belangrijke zijde voor onzen eigen tijd. Voor
het laatste deel, dat hier in het bijzonder zal
worden besproken, voelde de schrijver wel sterk
de moeilijke waarheid, reeds den Ouden be
kend: „Om de wereld te kunnen beoordeelen
moet men buiten haar zijn standpunt kunnen
kiezen" en een tweede bezwaar was, dat reeds
„de eenvoudigste kieschheid verhinderde een
juiste beschrijving te geven van nog levende
personen en hun werk".
Daarentegen kon dit laatste deel door zijn
inhoud de schoone bekroning worden van het
geheel; want moest het zesde deel door de ge
ringe expansie der stad in den Franscnen tijd
en het eerste deel der 19de eeuw uit zichzelf
wat mat uitvallen, hier beleven we mede den
jongsten vooruitgang der hoofdstad, om zoo te
zeggen de machinaal vergroote en versnelde
tegenhanger van den bloeitijd der 17de eeuw,
waarbij verbeterde levensomstandigheden ook
van de armste klassen (die trouwens nog door
geen historieschrijver in zijn werk waren be
trokken) een lichtenden ondergrond kon vor
men.
Terecht typeert de schrijver dit tijdperk als
dat van „de moderne gemeente".
Schaduwen vormen hiertegenover de lang
niet altijd verantwoord gebleken afbraak van
veel schoons uit het stadsbeeld, vóórdat de
Vereeniging Hendrik de Keyserkon ingrijpen en
van veel jammerlijk leelijks dat werd opgebouwd
ten koste van het landelijk schoon om de stad.
Als voorbeelden van goeden en slechten straten-
bouw werden Vondelstraat en P. O. Hooftstraat
tegenover elkaar gesteld. Jammer genoeg laten
de afbeeldingen den lezer hierbij in den steek,
zoo ook later, waar deze bij de schets over de
ontwikkeling van den scheepsbouw het in- en
uitwendige van een grooten oceaanstoomer zou
verwachten, staan oude huizen aan den Zeedijk
afgebeeld en waar bij den bloei der nijverheid
een groot fabriekscomplex de aangewezen il
lustratie zou geweest zijn, staan oude huisjes
aan de Beulingstraat. Nu is de plaatsing der
illustraties meesta} iets waarin de schrijver niet
de eindbeslissing heeft; maar voor latere ge
slachten lijkt dit alles mij toch een groot ge
brek. Dat burgemeester Teilegen, die den
zwaarsten tijden voor Amsterdam het hoora
heeft geboden, staat ingenaaid na burgemeester
Röell, lijkt mij zelfs een besliste fout. Meer
caricaturen als van het aardappeloproer In
1917 zouden voor het geheel ook een boeiende
winst zijn geweest.
Zoo zou in den tekst ook stellig een plaats
moeten zijn ingeruimd aan de concentratie van
de Armenzorg en de jeugdbewegingen van
allerlei richting, die zoo karakteristiek zijn
voor onzen tijd en het stadsleven. Maar dit al
les zijn slechts vlekjes, die wegvallen bij de
gelijkmatige lichtverdeeling over het geheel.
Als bronnen had de schrijver de beschikking
over veel nieuw materiaal, zooals de gedenk
boeken van allerlei officieele lichamen en ju-
bileerende inrichtingen en firma's, evenals over
de statistische gegevens o.a. door Prof. Saltet
verzameld. Van dit alles wist hij een ruim,
maar ook juist gebruik te maken, zonder zich
door den overvloed te laten verbijsteren. Bo
vendien hield hij zich aan den raad, reeds ge
geven in een der oudste boekjes over de Am
stelstad, namelijk Marius' „Amstelredams Eer
ende opcommen", dat goede historieschrijvers
„niet beschrijven uit lichtvaerdige Mensche-
praetMaer dat sy ghetuighen by bren-
ghen, die in haere tyden konnen en mosten
kennis hebben van het Werck".
Die wijze raad heeft de schrijver ook be
tracht, daar waar hij allerlei Amsterdamsche
questies vastlegde, die in den huidigen snellen
loop der feiten voor allen dreigden te vervagen.
Men vindt hier bijvoorbeeld het verloop van
den strijd tusschen de Kamer van Koophandel
en Minister Thorbecke over den aanleg van
het nieuwe Centraal Station, toen zelfs ,.Cuy-
pers' magistrale schepping" niet kon vergoeden
de schoonheid van de stadsprofiel aan den
IJ-kant, die hier voor goed verloren ging en
waarbij „millioenen letterlijk in het water zijn
gegooid".
Als uiting van „den sterk anarchistischen in
slag" van het Amsterdamsche volkskarakter
wordt het palingoproer van 1878 beschreven, en
bij de doorzettingskracht der neo-calvinisten,
waaraan de Vrije Universiteit haar ontstaan
dankt, wordt de sensationeele daad der paneel-
zagerij van de Kerkeraadskamer der Nieuwe
Kerk in het voor Amsterdam zoo roerige jaar
1886 niet vergeten. Uit den oorlogstijd worden
allerlei toestanden geschreven en o.a. met een
uitstekende photo van de run op de Nederland
sche Bank in de eerste oorlogsdagen geïllu
streerd; toestanden die we alweer haast ver
geten waren. Met de beschrijving van de
N.O.T. (Ned. Overzee Trust) en N.U.M. (Nederl.
Uitvoer Mij.) gaat de schrijver vanzelf spre
kend ook ver buiten de geschiedenis van Am
sterdam alleen. Hetzelfde moest het geval zijn
bij de vermelding van de ontwikkeling der po
litieke partijen, der arbeidersbeweging, der
spoorwegstaking en Troelstra's „vergissing" in
Nov. 1918, met als ongedachte reflex de eerste
uitbundige betuigingen van aanhankelijkheid
aan onze Koninklijke familie. Maar jui3t in
die hierboven genoemde onderdeden neemt de
schrijver de gelegenheid te baat tot persoonlijke
ruime en bezadigde opmerkingen. Als in een
vertraagde film gaat veel voorbij; bijvoorbeeld
de al bijzonder leerrijke opname van enkele
typeerende begrootingen als die van 1811. die
2 3 millioen beliep en die in onze dagen tot
300 millioen opgeloopen is. Aan ons lezend oog
gaan al de verschijnselen voor het opgaand
getij voorbij:
De groeiende handel met Paul van Vlissin-
gen als pionier voor de Amsterdamsche stoom
vaart naar het buitenland en de stichting der
belangrijkste maatschappijen op dit gebied met
onzen oudsten Prins Hendrik als onvermoeider,
bevorderaar, die daarbij soms lijnrecht inging
tegen bezwaarmakende persorganen en regee-
ringsleiders.
De snelle opbloei van geld- en fondsenhandel
met wethouder Treub als Berlage's heraut, vol
gen de beschrijvingen van den vooruitgang van
den goederenhandel, de ontdekking der Zui«.
Afrikaansche diamanten in 1870 als aanleiding
tot den opbloei der diamantindustrie, de op
komst der arbeidersbeweging en het vakveree-
nigingsleven zoo nauw met den groei van
groothandel en grootindustrie verbonden.
Kort beschreven wordt de wijze, waarop Am
sterdam haar achterstand speciaal op het ge
bied der natuurwetenschappen inhaaide met
het Driemanschap Van 't Hoff, Van der Waals
en Hugo de Vries als voorgangers; voorts hoe
in de stichting van Rijks- en Stedelijk museum
ook in figuurlijken zin de eerste steenen werden
gelegd voor grooter liefde, waardeering en of
fervaardigheid op het gebied der beeldende
kunsten en van het opkomende vereenigings-
leven der Amsterdamsche kunstvrienden en
kunstenaars, waarvan Breitner als de meest
specifiek Amsterdamsche wordt aangeduid.
Bij de litteratuur in de hoofdstad wordt o,a.
een uitvoerige, waardeerende beschouwing ge
wijd aan J. A. Alberdingk Thym, als „de telg
der oude Burgerij" en hoe „voor de maat
schappelijke en vooral voor de geestelijke
emancipatie der Katholieken niemand meer
gedaan heeft dan hij". Ook voor Tooneel en
Muziek vervolgt de schrijver de lijnen van
ontwikkeling tot op onzen tijd.
Onder het hoofdstuk „Stad en Bevolking in
de 20ste eeuw" wordt de ujtbreiding van 1920
oeschreven, die de stad verdrievoudigde in
grondgebied en waarbij vele nieuwere wijken
Amsterdam maakte tot „het Mekka der (mo
derne) Bouwkunst met pelgrims uit aile lan
den".
Bij den geweldigen volksaanwas sinds 1875 met
bijna 500.000 inwoners, blijkt vooral het „Man
nendom" vooruit te zijn gegaan. Op godsdien
stig gebied valt daarbij relatief en absoluut
een sterke toename der Katholieken tot !4 der
bevolking te constateeren. Al zou een Katholler
historieschrijver hier in verband met de toe
name der gemengde huwelijken toch stellig
een minder opgewekten toon hebben aangesla
gen, waarbij velen van geboorte Katholiek de
helaas eveneens sterk toegenomen gelederen
der „godsdienstloozen" kwamen versterken. Bij
de godsdienstige verhoudingen worden ook de
vele kerkgebouwen vermeld, die in de binnen
stad verlaten werden, waarbij Fransche kerk,
Zaaier, Rusland en Catharinakerk de Katho
lieke pendanten vormen van de Ronde Luther-
sche en de Zuiderkerk, met daarnaast de ver
blijdend levendige kerkenbouw in de nieuwe
wijken met hun steeds grooter invloed ten
goede. Zoo telt Amsterdam thans 117 kerkge
bouwen.
Klinkt over het algemeen in dit laatste deel
een opgewekte toon, het steeds verder en die
per doorwerken van de slechte gevolgen van
de crisis doen de laatste hoofdstukken in mi
neur afstemmen; maar als een soort „point
d'Orgue" van de geheel historische symphonie
sluit de schrijver zijn werk voorloopig met de
glorieuze Herdenking van het 650-jarig bestaan
der stad in Sept. 1925, en eindigt met de poë
tische woorden door Adama van Scheltema in
zijn „Levende Steden" aan onze Amstelstad
gewijd.
Deze bespreking zou ik nog meer historisch
willen eindigen met den wensch voor den
schrijver, waarmede indertijd Wagenaar zijn
geschiedenis van Amsterdam afbrak: „eenen
hertelijken wensch, dat onze Medeburgers en
Landsluiden zo veel nuts trekken mogen uit
deze onze Beschrijvinge, dat wij ons o.en ar
beid van eenige jaren daaraan naarstigiijk ten
koste gelegd, nimmer beklaa.gen mogen"
Dr. J. F. M. STERCK.
rcdl
AGENDA
Donderdag 19 April
ZAANDAM
Ledenvergadering R. K. Vrouwenbond, ge
bouw Oostzijde 28, 's avonds 8 uur.
KOOG ZAANDIJK
Afd. K. J. C., Parochiehuis, 's avonds 8 uur.
Gevonden voorwerpen Te bevragen aan
het Hoofdbureau van Politie, Vinkenstraat:
eenige sleutels, ceintuurs en handschoenen,
portemonnaie met inhoud, wit porceleinen ro
zenkrans, pakjes nieuwe zakdoeken, jongensrij
wiel, rijwielplaatje, terra-ceintuur met nikke
len gesp, heerenrijwiel merk Huslage, gulden,
paar heeren-handschoenen (bruin glacé), paar
handschoenen (grijs), beurs inh. f 0.10, paar
gymnastiekschoenen, gekleurd wollen sjaal, zil
veren broche met bewerkt haar, kano.
Toediening van het H. Vormsel Dinsdagmid
dag heeft Z. H. Excellentie Mgr. Aengenent in
de parochiekerk van den H. Bonifacius het H.
Vormsel toegediend, na te voren dezelfde plech
tige handeling te hebben verricht in de kerk
van de H. Maria Magdalena aan 't Kalf en in
die van de H.H. Martelaren van Gorcum te
Koog-Zaandijk.
Langs den weg, dien de Kerkvorst volgde,
hadden vele katholieke ingezetenen ter begroe
ting de vaderlandsche driekleur met den Pause
lijken wimpel uitgestoken.
Burgerlijke Stand Geboren: Gerarda Wil-
helmina Maria, d. van A. A. Werkhoven en G.
Hooijschuur; Elisabeth Francisca, d. van G. N.
van Alphen en F. C. E Offenberg; Machteld, d.
van D. J. Voogd en A. O. Dekker;. Jantje, d. v.
P. de Vries en A. Wielinga; Thea, d. van H. de
Vries en A. Vis; Wilhelmina, d. van S. de Vries
en C. M. J. van der Bent; Johannes Jacobus, z.
van J. N. Jonker en A. Graaf; Pieter, z. van M.
Nieuwkamp en A. M. van Ederen; Anna Suzan-
na, d. van R. A. Huizinga en A. Loggen; Pieter,
z. van P. Vleeschhaker en C. W. Stelling.
Ondertrouwd: D Vink en M. R. de Munck; M.
Rooij en J. M. van der Schaaf; M. Ketema en
A. van de Stadt; W. Schoen en S. Vet.
Getrouwd: B. F. Heerland met W. A. Baij-
ards.
Overleden: Jan Stuurman, oud 76 jr., geh. met
C. Graftdijk; Comelis Gruis, oud 84 jr., we
duwnaar van J. Bleeker; Hendrik Brand, oud 55
jr., geh. met E. A. de Wijn; Trijntje Nel, oud
78 jr., weduwe van J. Jongewaard; Harmpje de
Vries, oud 38 jr., geh. met A. Taal.
Bij den inspecteur der directe belastingen
alhier is aan gewetensgeld binnengekomen
58.45 en ƒ28.22.
„De Eikeboom" Dit tooneelspel zal op Zon
dag 29 April ten tooneele worden gebracht door
de R. K. tooneelvereeniging „St. Genesius" on-
derafdeeling van de St. Josephsgezellenvereeni-
ging, regisseur de heer Alleman.
Gezien de belangstelling, welke „St. Genesius"
altijd mag ondervinden van R. K. Zaandam,
meenen wij dat 't ondanks het reeds gevorderde
seizoen ook thans nog op een flink bezette zaal
mag rekenen.
RUstaanvoer. De „Yorkmoor" welke met 65000
balen Basseinrijst is geladen, zal nog worden
overtroffen door een in den loop dezer week te
verwachten schip. Intusschen is een hoeveelheid
van 65000 balen van plm. 100 K.G. elk wel de
moeite waard.
„Inter Nos" voor de Radio Deze R. K. Man
nen en Gemengde Zangvereeniging, directeur de
heer Leo Pielage, zal a.s. Zondagmiddag voor de
K. R. O.-microfoon eenige nummers ten gehoore
brengen. Wij zijn er van overtuigd dat velen in
den lande, doch speciaal in Zaandam Zondag op
Huizen zullen afstemmen, aangezien „Inter Nos"
over prima materiaal beschikt.
