STADSNIEUWS
Laatste Nieuws
Pinkstervuur der poëzie
Bij het eeuwfeest van een strijder
ZONDAG 20 MEI 1934
Herwonnen levenskracht
Dictatuur in Letland
Drift en geestdrift
Antonius van Gils, een
groot Tilburgenaar
VAN EEN DRUKFOUT EN
NOG WAT
De leverancier, de postbode, de
buurman, allen hebben ze
't gezien
BEVOLKING DER ZIEKEN
HUIZEN
Steeds minder
Besmettelijke ziekten
GAS, WATER EN ELECTRA
Gebruik afgenomen
Zondag 1 Juli bloempjesdag
GEM. STORTINGS- EN
OPHAALDIENST
Minder aangeslotenen, méér
gestort
Stadsbibliotheek
Gem. Arbeidsbeurs
Scheepvaartverkeer
Openbaar slachthuis
Gouden echtpaar
ZANDVOORT
INTERNATIONALE ZEILWED
STRIJDEN TE LOOSDRECHT
Tweede dag; Bob Maas goede
kans op de Zilveren Jol
Ten bate van onvermogende
t.b.c.-Rjders
VLEESCH IN BLIK
Uitvoer naar het buitenland?
Eenige levensbijzonderheden
Strijder van groot formaat
STOOMVAARTLIJNEN
Het is immer prettig voor een journalist, ais
bemerkt, dat hetgeen hij in. het zweet zijns
"anschijns op papier geproduceerd heeft, ook
"T Belezen wordt. Jammer is het echter, dat
vorm, waarin dit laatste tot uiting komt,
Meestal, wij mogen wel zeggen: bijna altijd,
**staat incritiek op zijn penne- of potlood-
vruchten. En vooral is dit het geval als er eens
®®h wat opvallende drukfout in de krant staat!
dergelijke uitglijdingen steeds te wijten
Jtl aan den zetter (die heeft den breedsten
jbg!) is té bekend, dan dat wij dat nogmaals
•^hoeven aan te stippen....
Somtijds maakt een courant er een sport van
®h organiseert een wedstrijd in het vinden van
(0Pzettelijk gemaakte) drukfouten „om fraaie
Prijzen", wel wetende, dat het opzoeken van
6ens anders fouten altijd een aangename bezig-
fteid voor vele onvolmaakte stervelingen is!
Zoo ook thans. Er stond in ons blad van gis
terenavond een drukfout. Welke dat weet u
natuurlijk allang!
Schrijver dezes kwam gisterenmiddag om een
Uur of Vier thuis. En in het gelukkige bezit
Jynde van een vrouwelijk huisgenoot, werd hij
begroet met den welkomsroep: „Er staat een
ieélijke drukfout in je krant!" Zoo, was het
nntwoord, ik heb 'm nog niet gezien.
De volgende gedienstige was het keukenmeis-
dat het zoo druk niet kan hebben of ze
neeft toch de krant al „doorgekeken". Heel ge
heimzinnig werd den zich van beroepswerk
Verpoozenden journalist toegefluisterd: „Mijn-
heer, hebt u het al gezien? Er staat een druk-
°Ut in uw krant! Antwoord als zooeven.
Successievelijk kwamen al de andere huis-
Benooten je vertellen, dat er iets verkeerds in
a® krant staat; de een hardop lezende en met
een heele toelichting, een andere tersluiks, als-
®f 2ooiets op z'n minst een heele doodzonde
beteekent.
En als je dan zelf je eigen krant gaat lezen
^fcooiets komt méér voor dan velen zich inden-
*®n) dan moet je nog goed zoeken om den
«ukfout te vinden....
Enfin, wij hadden de fout dan gevonden. Er
^erd gebeld. Zelf opendoend bleek net onze
Sewone leverancier in bepaalde levensmiddelen
te zün. Na een beleefd goeden dag, klonk 't,
*n®t een gezicht alsof ie minstens een gulden
*ooi als belooning verwachtte: „Mijnheer, weet
dat er in uw krantVerder kwam hij
biet, want het antwoord had hij al te pak-
k®n.
De buurman kwam vervolgens klagen, dat
°hze kat in zijn tuin aan het wandelen was
Begaan en vertelde en passant erbij, dat er ook
®eh drukfout inenz. enz. Het antwoord be
rekende zooiets als loop naar de Mooker hei,
^aar kan hier niet letterlijk afgedrukt worden.
Vanwege de te verwachten drukfouten, weet u.
Dok een ons bekende postbode belde aan en
ba een pauze in het gesprek met hem (natuur
lik over het weer!) werd er aarzelend gezegd:
••Mijnheer, ik heb toevallig gezien, dat er een
rvkfout in uw...."
„Je bent de duizendste, die het me ver
rit", kreeg hij ter zijner geruststelling tot ant
woord. En ten einde raad besloot de redacteur
J'an dit blad de drukfout dan maar meteen in
"et eerstvolgend nummer te herstellen.
Welnu, als slot van dit historisch verhaal
"^elen wij u mede, dat in ons nummer van
Bisteren het woordje „daarop" in het stukje
°ver de zéér groote afneming van de bouw
nijverheid in Maart j.l., vervangen moet wor
sen door „daarvoor" en het cijfer 51.550 door
512.550. Zetter, maak nu asjeblieft wéér geen
fouti
Df dat de gezondheidstoestand in Haarlem
buitengewoon vooruitgaat, of dat het ge
meentebestuur het aantal verplegingen in de
Ziekenhuizen steeds doet verminderen, om daar
door ook de kosten voor de gemeente te doen
bZbkken, zooveel is zeker, dat de bevolking der
ziekenhuizen steeds vermindert. De eenigste
Uitzondering vormt hierop het ziekenhuis St.
J°annes de Deo.
Wij zullen hier alleen een overzicht van het
®antal verpleegdagen geheel of gedeeltelijk
voor gemeenterekening in Maart j.l. laten vol-
8en:
St. Elisabethsgasthuis 3707 (v. j. 4182);
Diaconessenhuis 2737 (v. j. 3028)
St. Joannes de Deo 849 (v. j. 672);
^olesziekenhuis 22 (v. j. 71);
Mariastichting 3427 (v. j. 3586)
Harkherstellingsoord 176 (v. j. 294).
Gevallen van besmettelijke ziekten schijnen
b't jaar blijkbaar minder gevaarlijk te zijn dan
verleden jaar. De statistische cijfers zijn te
°Pvallend!
Hij roodvonk b.v. werden in Maart van dit
laar 22 Haarlemmers thuis verpleegd. Verleden
waren het er slechtstwee, maar toen
Werden ook 17 in een ziekenhuis verpleegd,
e5en dit jaarnegen.
Diphtherie is dit jaar niet zooveel voorge-
fonien als in 1933; totaal 6 gevallen tegen 18
111 1933.
ïn het geheel werden 22 (v. j. 3) lijders aan
ssmettelijke ziekten in Maart 1934 thuis ver
legd en 14 (v. j. 34) in een ziekenhuis.
Het duinwaterverbruik was volgens de sta-
stische gegevens omtrent de gemeente Haar-
®hi, in Maart van dit jaar 8200 M3 minder dan
eriecien jaar.
Het gemeentelijk electriciteitsbedrijf leverde
-b dezelfde maand 87100 K.W.U. minder dan
b 1933 en het gemeentelijk gasbedrijf bijna
M3 minder.
Maart 1934 was nu juist geen florissante
aahd voor onze gemeentebedrijven!
"Herwonnen Levenskracht" heeft haar eer
ste
comité-vergadering gehouden, onder leiding
»"«V-VViBOUClUlg gviivuutu, I/AIVAYJA iViUUig
haar voorzitter den heer P. Dijt, als voor
leiding voor haar bloempjesdag, en laten
j lJ er maar direct aan toevoegen als de be-
bgstelling en medewerking niet grooter wordt
ah ziet het er voor „H. L." niet rooskleurig
't. Maar het bestuur is vol goeden moed en
trachten een leger van medewerkers te vin
den en een paar honderd meisjes, die een aan
val op het publiek zullen wagen om voor hun
medebroeders en zusters een offer te vragen.
Zondag 1 Juli een dag van offergeest voor
„Herwonnen Levenskracht."
Verschillende ingekomen stukken werden be
handeld, eenige betrekking hebbende op de
regeling van den bloemendag en mededeelin-
gen van den Volksbond.
Als secretaris werd benoemd de heer B.
Reijnders inplaats van den afgetreden secre
taris den heer Th. Molenkamp, wien nog werd
dank gebracht voor het werk aan „H. L." ver
richt.
De penningmeester, de heer J. W. de Graaf,
bracht zijn 20ste jaarverslag uit wat aan in
komsten en uitgave sluit met een bedrag van
f 2333.05 y2 cent.
De bestuursverkiezing werd verdaagd tot een
vergadering waar de opkomst wat grooter zal
zijn.
De penningmeester deelde met voldoening
mede dat de R. K. Onderwijzersver. St. Augus-
tinus" wederom f 25 subsidie geschonken heeft
voor „H.L." wat met applaus door de vergade
ring werd ontvangen. Moge dit voorbeeld navol
ging vinden!
Vervolgens werden verschillende mededeelin-
gen en wenken van het bestuur en aan het be
stuur gegeven tot welslagen van den bloem
pjesdag. Voor medewerkers vervoege men zich
bij het bestuur, dat gaarne alle inlichtingen
verschaft.
De statistische gegevens omtrent de toestand
van den Gemeentelijken Stortings- en Ophaal
dienst wijzen iets zeer eigenaardigs aan. Op 15
Maart j.l. waren n.l. 7491 personen aangesloten
tegen 7552 op 15 Maart 1933. Dat is dus minder
dan verleden jaar, maar het aanwezige bedrag
was grooter. Dit komt door twee oorzaken: ten
eerste was het opgehaald bedrag kleiner
49531.52 tegen 51228.54 in 1933) en ten
tweede het gestort bedrag grooter 103662.42
tegen 784465.07 in 1933), zoodat totaal
175.000 méér aanwezig is dan verleden jaar.
De deposito's zijn van 1179.050 in Maart
1933 toegenomen tot 1484.150 in Maart 1934.
Geldbelegging voor 3 maanden vast blijkt zijn
aantrekkingskracht verloren te hebben 330.000
minder!), maar vooral voor 6 maanden vast is
daarentegen geweldig toegenomen: 161.500
tegen 11.100 in 1933. Dat is bijna 15 maal
zooveel als verleden jaar!
Voor 1 maand vast stond in Maart 1933 uit:
543.250 (v.j. 114.100) en voor 1 jaar vast
156.050 (v.j. 101.650).
Het is wel goed te constateeren dat het uit-
leenen van boeken in de stadsbibliotheek thans
niet meer gratis geschiedt. Het aantal uitge
leende boeken daalde van 10462 in Maart 1933
tot 7700 in Maart 1934. Ook het filiaal „Huis te
Zaanen" had minder boeken uit te leenen: 1473
(v.j. 2772) terwijl er ook minder bezoeken ge
bracht werden: 750 (v.j. 1089).
De verbetering in den maatschappelijken toe
stand valt ook waar te nemen in de statisti
sche cijfers omtrent de bemiddeling der Ge
meentelijke Arbeidsbeurs over Maart 1934. Dit
jaar waren er 1851 aanbiedingen (v.j. 1646), 572
aanvragen van werkgevers (v.j. 509) en 412
plaatsingen (v.j. 339).
Omtrent het scheepvaartverkeer is alleen op
merkelijk dat de schepen die in Maart van dit
jaar uit Noordelijke richting hier geladen en
gelost hebben, heel wat kleiner waren dan het
vorig jaar. Totaal waren er n.l. 427 (v.j. 561)
van dergelijke schepen met een gezamenlijke
tonnenmaat van 43005 ton (v.j. 87885 ton, d.i.
tweemaal zooveel!)
Op het openbaar slachthuis werden dit jaar
in Maart 572 dieren minder geslacht dan ver
leden jaar (3309 tegen 3881). Het aantal geval
len van tuberculose verminderde van 404 in
1933 tot 283 in 1934.
Op 2 Juni a.s. vieren Abraham Kabel en
Geertje Kriek, resp. 73 en 71 jaar oud, hun
gouden echtvereeniging.
Als bloembollenkweeker verricht de oude heer
nog dagelijks zijn bezigheden in zijn kweekerij,
terwijl de bruid nog zonder eenige hulp de
teugels van het huishouden in eigen hand
houdt. Het zal dit krasse paar zeker niet aan
de noodige belangstelling ontbreken.
De salarisherzieningBetreffende de be
sprekingen over de salarisverlaging voor het
gemeenetpersoneel van Zandvoort kunnen we
nog melden in aansluiting met onze vorige
berichten, dat op de voorstellen, om per 1 Jan.
1935 de salarissen met 5 te verlagen, enkele
uitzondering zullen zijn. Behalve 'n hercla-
ficatie met als gevolg verlaging of verhooging
van het stamsalaris in enkele klassen, zal op
de wedden van twee personen een salarisver
laging toegepast worden, welke zal bedragen
2X5%, n.l. per 1 Juli a.s. en 1 Jan. '35. beide
verlagingen van het momenteele salaris. Het
betreft den vakonderwijzer voor lichamelijke
oefeningen, wiens salaris in verhouding met het
overige onderwijzend personeel zeer gunstig
afsteekt en verder den tijdelijken gemeene-
opzichter, daar deze geen pensioenpremie hoeft
te betalen.
Bij de herziening van het salaris van het
politiepersoneel ontstonden in het College van
Burg. en Weth. twee meeningen. De meerder
heid van dit college beoogde een vermindering,
waardoor de uurloonen gebracht zouden worden
op plm. 55—70 cent. De voorzitter is van mee
ning, dat het uurloon van plm. 59 tot 75 cent
als uiterste grens gesteld moet worden, omdat
het politiepersoneel van 15 April15 Sept. een
10-urigen werkdag heeft met weinig vrije Zon
dagen en daarenboven om de drie weken een
nachtdienst heeft te vervullen.
Naar het oordeel van den voorzitter mag het
financieele beeld van een gemeente zijn invloed
niet doen gelden op de salarieering en zeker
niet, waar de financieele moeilijkheden, welke
Zandvoort momenteel meemaakt, zeer waar
schijnlijk in 1936 aanmerkelijk verlicht zullen
worden.
Zaterdagmorgen te half tien, toen de tweede
dag der internationale zeilwedstrijden te Loos-
drecht aanving, stond er zeer weinig wind over
de plassen. Later verdween zelfs het laatste
beetje wind, zoodat zelfs de baan voor de tweede
ronde voor de Zilveren Jol moest worden in
gekort. Dc gebroeders Bob en Jan Maas van
de W.S.V. „Loosdrecht" zegevierden wederom
in dit nummer, zoodat de zilveren Jol aan Loos
drecht bijna niet meer ontgaan kan. „Loos
drecht" heeft reeds 19 punten en de „Nord-
deutsche" als tweede 13 pnt. Er is dus alle kans,
dat de zilveren Jol definitief in Loosdrecht
blijft, aangezien het ditmaal de derde over
winning zal zijn.
Het .gebrek aan wind was oorzaak, dat alle
dameswedstrijden er „drijvende" doorgingen.
Tegen één uur kwam er een tikje wind, zoo
dat de reeds uitgestelde wedstrijden toch nog
doorgang vonden. Later op den dag waren er
vlagen bries. Een en ander had tot gevolg, dat
eerst over half acht de laatste booten aan
kwamen.
Ook bij deze wedstrijden bleek wederom, dat
de Engelschen, evenals vorige jaren bij dit
kalme weer, totaal geen kans hadden. Zij zijn
te veel gewend aan ruw water.
We verwijzen tenslotte naar de uitslagen:
2e wedstrijd om de Zilveren Jol:
1. Bob Maas (W.S.V. „Loosdrecht") 6 pnt.;
2. Jan Maas (id.) 5 pnt.; 3. E. Kröger (Hamb.
Segel Club) 4 pnt.; 4. R. Dehmlow (Nordd. Reg.
Verein) 3pnt.; 5. Harry Mello (id.) 2 pnt. Pr.
Völker (Hamb. Segel Club) uitgesloten.
Totaal puntentelling: 1. W.S.V. „Loosdrecht"
IX pnt.; 2. Nordd. Regatta Verein 5 pnt.; 3.
Hamb. Segel Club 4 pnt.
Uitnoodigingswedstrijd 12 M2. Sharpie-Klasse
(Demi-Finale)
1. Harry Mello (Nordd. Regatta Verein) 4.1
pnt.; 2. L. S. Arnold (W.S.V. „Loosdrecht") 3
pnt.; 3. Pr. Völker (Nordd. Regatta Verein) 2
pnt.; 4. C. Huisken (W.S.V. „Loosdrecht") 1 pnt.
Nordd. Regatta Verein 6.1 pnt.; W.S.V. „Loos
drecht" 4 pnt.
K.N.Z. en S.V.Hamb. Segel Club:
1. W. von Hütschler (Hamb. Segel Club) 4.1
pnt.; 2. A. E. Dudok van Heel (K.N.Z. en R.V.)
3 pnt.; 3. R. Dehmlow (Hamb. Segel Club) 2
pnt.; 4. H. F. Baerselman (K.N.Z. en R.V.) 1
pnt.
Hamb. Segel Club 6.1 pnt.; K.N.Z. en R.V.
4 pnt.
12-voets Jollen Klasse Dames (deelneemsters
8):
1. Ideaal 2 (st. mej. E. L. Karreman) 22 pnt.;
2. Duikelaartje (mej. L. Molenaar) 16 pnt.; 3.
Af (mej. L. Schuddeboom) 13 pnt.; 4. Schuif
(mej. M. J. v. d. Stadt) 9 pnt.
Internationale 12-voets Jollenklasse B (deel
nemers 25)
1. Cupido (st. K. H. Pott) 34 pnt.; 2. Duike
laartje (st. H. Hallie) 28 pnt.; 3. Trinil (G. Th.
E. R. Arnold) 25 pnt.; 4. Thor (G. Th. Gül-
cher) 21 pnt.; 5. Red Puckle (ir. A. T. van
Veen) 20 pnt.
Pampusklasse (5 deelnemers)
1. „Sas" (st. ir. J. Loopuijt) 17 pnt.; 2. .Ko
meet" (st. C. W. Jonker) 11 pnt.; 3. „Norre-
meer" (st. J. C. Hofkes) 5 pnt.; 4. „Twee Ge
broeders" (st. P. E. Moes) 4 pnt.
Schouwenklasse O D (4 deelnemers)
1. „Hermine" (st. A. Sprenger) 16 pnt.; 2.
„Gooiland" (st. jhr. Q. J. v. Swinderen) 5 pnt.;
3. „De Kwakel" (st. E. den Tex) 4 pnt.
Internationale 12-voets Jollenklasse A (13
deelnemers)
1. „Ideaal 2" (st. J. N. Karreman) 24 pnt.;
2. „Bern" (st. Bob Maas) 18 pnt.; 3. „De Glip-
per" (st. D. Kagchelland) 15 pnt.; 4. „Hunter"
(st. G. F. Bohré) 11 pnt.; 5. „Simmernocht" (st.
S. de Jong) 10 pnt.
Sterklasse (3 deelnemers)
1. „Sagitta" (st. C. v. Dam) 15 pnt.
B.M.-Klasse (13 deelnemers)
1. „Adri" (st. P. Leeuwis) 24 pnt.; 2. „Rap"
(st. F. W. de Lange) 18 pnt.; 3. „Wetterwille"
(st. H. v. Eijck) 15 pnt.; 4. „Bonny" (st. C.
Overmans) 11 pnt.
12 M2. Sharpie Klasse B:
1. „Ster" (J. B. Hillen) 27 pnt.; 2. „Mieke 2"
(C. P. Gülcher) 21 pnt.; 3. „Wilgenhoek" (H.
Louwerse) 18 pnt.; 4. „Esi-Tesi" (W. A. Bos)
14 pnt.
12 M2. Sharpie Klasse A (niet officieel):
1. (W. von Hütschler) met de HA-EFF; 2
(Harry Mello) met de Boe; 3. (A. E. Dudok van
Heel) met de Flevo; 4. (P. v. Zutphen) met de
Leonora; 5. (Fr. Völker) met de Pekari.
RIGA, 19 Mei. (Reuter.) De nieuwe Letland-
sche regeering heeft terstond krachtige maat
regelen genomen om den economischen toe
stand van het land te verbeteren. Zij wil zoo
spoedig mogelijk komen tot verlaging van den
broodprijs, terwijl terstond een einde is ge
maakt aan de heerschende stakingen door een
vriendschappelijke regeling tusschen werkgevers
en werknemers.
In den nazomer van dit jaar zullen bijzon
dere postzegels met toeslag worden uitgegeven
ten bate van de verpleging van onvermogende
tuberculose-lijders.
Dezer dagen circuleerde in de pers het be
richt, dat pogingen zouden worden aangewend
om het vleesch in blik voor 20 cent in het
buitenland te plaatsen.
Naar aanleiding hiervan heeft de directeur
van de Crisisrundveecentrale op een desbetref
fende vraag van het bestuur van het R. K.
Werkliedenverbond geantwoord, dat „nimmer
vleesch in blik voor 20 cent per bus voor export
is aangeboden en er dus geen sprake is, dat wij
tegen dézen prijs onzen voorraad vleesch zou
den exporteeren."
Uit den brief van de Crisisrundveecentrale
blijkt niet, dat, zij het tegen een anderen prijs,
geen offerte aan het buitenland zou zijn ge
daan.
Wie zou willen schrijven over het heilig
vuur in de Nederlandsche letteren, kan
veel vertellen over de Middeleeuwen,
over een Ruusbroeck, een Hadewych en een
Anna Bijns en ook de gouden eeuw zou hem
stof tot een vruchtbare beschouwing schenken.
Doch in den nieuwen en den nieuwsten tijd
zuilen zijn woorden al minder en minder wel
sprekend vloeien en van de laatste jaren zal hij
al heel weinig te vertellen weten.
En toch is de Heilige Geest de groote „pa
troon" van de schrijvers en men zou toch juist
by hen die edele geestdrift moeten vinden,
welke men elders onder veel ijdel en loos ge
schreeuw tevergeefs zoekt.
Wat is het al weer lang geleden, dat de Ka
tholieke jongeren, wier werk oude jaargangen
van „Roeping" en de „Gemeenschap" zwaar op
de hand doet wegen in meer dan één zin, hun
inspiratie regelrecht uit den Hemel schenen te
betrekken! Wellicht hebben zij daar soms een
beetje de hand mee gelicht en vaak ook bleven
hun godzoekende verzen maar heel dicht bij
den grond.
Doch de geestdrift was er, een geestdrift, die
meer dan een drift van den geest, een gedre
ven-zijn door een hoog en edel verlangen naar
omhoog heeten mocht.
En wat is het lang geleden, dat Pieter van
der Meer de Walcheren, als een apostel, op
stond tusschen hen, die schreven en trachtten
te schrijven! Hoe hoog sloegen de golven zijner
geestdrift in die brillante opstellen in „de
Nieuwe Eeuw", welke hij later onder den zoo
veelzeggenden titel „Branding" gebundeld
heeft!
Roepen we even zijn overtuigde en overtui
gende stem in onze herinnering terug:
„En daarom zal de Katholieke kunst, die
komende is, grooter en dieper en machtiger
en vollediger zijn dan alle schoone verbeel
dingen uit 't verleden en het heden.
Om deze kunstwerken te scheppen moe
ten wij 't Katholicisme beleven in gansch zijn
omvang, zuiver van hart, zonder ons-zel-
ven te zoeken, in nederigen eenvoud en vol
ste spanning van rede en gevoel, en moeten
wij de werkelijkheid van het leven zien en
in ons garen, van God uit. Dan zal ons
werk waarachtig groot zijn, grooter en die
per dan alle schijn-grootheid. En dit zul
len de jongere Hollandsche Katholieke
schrijvers, bewust geworden van wat het
Katholicisme is dit aller-grootste we
reldgebeuren, bereiken en vastleggen in
scheppingen, wanneer zij den machtigen
stroom van Gods leven maar willig door
hun wezen laten varen."
Wie niet jong was, toen deze woorden tot de
jongeren werden gericht, zal ze thans misschien
een tikje rhetorisch vinden, doch niemand
heeft, toen ze voor het eerst op het groene pa
pier van „de Nieuwe Eeuw" werden gedrukt,
aan de oprechtheid van hun klank getwijfeld.
Dat was heilig vuur, dat vele harten in brand
stak en helaas! ook vele hoofden heet deed
worden. En er kwam een tijd, dat men om „den
Heiligen Geest en de kozakken" riep.
De kozakken zijn niet gekomen of ze kwamen
alleen maar om in koor zeer plechtige en soms
zeer woeste liederen te zingen of om op glad
geschoren grasvelden zeer halsbrekende rij
kunsten te vertoonen.
Doch er was geestdrift. Er was zooveel geest
drift, dat sommige geschriften uit die dagen
nog steeds zeer dienstig zijn om in uren van
geestelijke inzinking en wankelmoedigheid des
harten ter hand te worden genomen. En hiér
denken we aan het werk van Gerard Bruning,
die zoo heerlijk toornen en vlammend van
geestdrift kon zijn. En dan de eerste gedichten
van Van Duinkerken, waarin de vroomheid
leefde van het voor velen nog onontdekte Bra
bant!
Welk een reine extase leefde er in een ge
dicht, als „Lente" van Jan Engelman, dat velen
in die Pinksterdagen der Katholieke Letteren
in Nederland wel uit het hoofd moeten hebben
gekend en zacht voor zich heen geneuried:
„Wanneer ik over de kade koom
Zijn alle dingen weer goed en vroom.
Blijmoedig de blik achter 't winkelglas
Van den man die zoo wijs in het leven las.
Hij bestijgt het een ladder tree na
[tree,
Zoo stoorloos beaat en gewijd van vree.
Stil knikt hij me toe: wel thuis, wel thuis
Nu mijn weg loopt voorbij de vertrouwde
[sluis,
Langs leunenden gevel met zuiver kozijn,
Waar de hemel in draalde tot ultramarijn.
De bolle boot, die haar schomm'lenden boeg
Met dof geplof door de brugpoort droeg,
Plooit alle zeilen op d'eerste bries
Die geurig en luw uit het Zuiden blies.
Een aëroplaan met sonoor geronk
Wit-schitterend visch-lijf, waar zon op
[blonk
Roeit in een lucht van strakke zij
Achter het mouselien van de boomenrij.
Vergeten zijn de eerste verzen van pater
Schreurs, welke hij in het jeugdtijdschrift „Mei"
verschijnen deed en in twee kleine bundeltjes
„Voor U alleen" en „Voorjaar" heeft gebundeld.
Één dezer kleine boekjes draagt het jaartal
1922. In twaalf jaar is er veel veranderd en.
met het jongste werk van dezen priesterdichter
vergeleken, dat zoo veel rijker is van klank,
schrompelen deze eerste gedichtjes ineen tot
wel heel poover poëtisch gewas. Doch één ding
hebben ze, wat bekoort. En dat is die heerlijke
geestdrift der jeugd, het heilig vuur, dat ieder
een aansteekt, die niet heelemaal lauw is of
door de wol geverfd:
„Gij zijt zoo stil. gü zijt zoo goed.
Ik weet niet hoe 'k dat zeggen moet,
Want alles wat gij deedt en doet,
Is o, zoo stil en o, zoo goed,
Maria."
En lees nu eens zoo'n strofe, als uit „Voor
jaar":
„Hoor even! ik vertel je wat:
Ik heb vandaag de vlag maar uitgestoken
Omdat de lucht iets zeer bijzonders had,
Omdat de winden zoo naar bloemen
[roken."
Dit is de geestdrift van een voorbijen tijd. En
toch is ook thans het heilig vuur niet uitge
doofd, maar de geestdrift is wat kalmer ge
worden en de naam van God wordt niet meer
zoo vaak zonder poëtische reden gebruikt.
De laatste verzen van een Wijdeveld en de
vrome epiek van Antoon Coolen bewijzen het
voortsmeulen van het vuur, waarom wij met dc
Kerk in dezen Pinkstertijd bidden.
De tijd van vruchtbaar werken is thans aan
gebroken. Er is reeds veel en goed gewerkt. Men
kan voortbouwen op hechte grondslagen en
men hoeft niet meer op zijn hoede te zijn voor
het publiek, dat eens zoo graag geneigd was
om op commando van hooggeleerde heeren den
jongeren de das om te doen.
Bij de beoordeeling van het befaamde boek
van pater Van Lieshout over „de Onevenwich
tige Jongeren" hadden de jongeren zélf de
lachers op hun hand.
Doch een tijd van rust mag geen tijd van
onverschilligheid worden en vooral geen tijd
van onderling krakeel. De geestdrift der pio
niers moet niet in drift veranderen. Hagel en
vuur, weerlicht en donder kunnen dienstig zijn.
maar niet voor persoonlijk gebruik.
We hebben op glorieuze wijze de Heiligen zien
ontwaken in de stad van Sint Servaas. Het
heilig vuur leeft nog. Mogen in deze Pinkster
dagen zij, die schrijven, zij, die dichten en den
ken, zij, die oordeelen en beoordeeld worden,
zich herinneren, dat de Heilige Geest hun Pa
troon is, de Geest van Liefde, Dien men niet
kan eeren, als men zijn pen slechts aan her
werk van den haat en de tweedracht heeft
gewijd.
De stille en diepe eerbied voor Gods on
eindige wijsheid en goedheid, welke ons
tegenwaait uit de boeken van een Coolen, de
moed, ypaarmee een pater Schreurs in verzen
de Waarheid belijdt, hoe hard die waarheid
ook klinken moge, de goede vroomheid in de
verzen Van een Wijdeveld, zij bewijzen zoo
duidelijk, dat de Heilige Geest waakt over
schrijvend, Katholiek Nederland. En dat is een
Pinkstêrgedaehte, welke het overdenken waard
is in dezen tijd vol knappe menschen, van po
litici zonder partij en van predikanten zonder
geloof.
Het beste van de katholieke literatuur zal
steeds voor deze menschen een raadsel blijven,
waar ze omheen kunnen loopen, tot ze er dui
zelig van zijn geworden. Doch het Pinksterge
heim der katholieke schrijvers blijft hun
vreemd. VAN OLDENBURG ERMKE.
„Er is een naam die, in Noord-Brabant voor
al, onverdeelde en volstrekt algeheele sympathie
onder de geestelijkheid verwekt, 't Is de naam
van den „primus van Leuven" gelijk men zich
vaak pleegt uit te drukken.... Met dien „pri
mus van Leuven" bedoelt hun dankbare en
eerbiedige piëteit den Tilburger Antonius van
Gils".
Met deze woorden begint de levensbeschrijver
van primus van Gils zijn biografie. En wat Pa
ter Allard aldus in 1875 getuigde is ook heden
nog van dezelfde kracht. Want steeds zal van
Gils het voorbeeld blijven van een groot man,
die moedig op de bres wist te staan in den
strijd tot behoud van de rechten van de Kerk.
Op 10 Juni a.s. zal het honderd jaar geleden
zijn dat Antonius van Gils, eerste president van
het Bossche Seminarie, te Nieuw-Herlaar over
leed, in den ouderdom van bijna 76 jaar.
Tilburg maakt zich op om dezen dag plechtig
te herdenken. Zoo zal aan het huis, ter plaatse
waar hij geboren is, in de Nieuwlandstraat, Mgr.
Diepen een gedenksteen onthullen.
Wij willen in verband hiermede eenige data
uit het leven van deze militante figuur laten
volgen.
Van Gils leefde in een woeligen tijd. Hij on
dervond van twee zijden den strijd dien de
Staat tegen de Kerk voerde. Daarom is het bui
tengewoon merkwaardig wat wij lezen in het
voorwoord, dat bovengenoemde Jezuiet zijn
boek meegaf.
Pater Allard schreef dit in 1875, den tijd dat
in Duitschland de cultuurstrijd woedde. Hij zegt
dan:
,,'k Durf zelfs beweren dat de levensbeschrij
ving van Antonius van Gils niet zonder eigen
aardige actualiteit is. Heden, nu we daaglijks
vernemen van de felle kerkvervolging, woedend
in de overrhijnsche landen, heden verdient
hy, die zoo moedig voor diezelfde Kerk geleden
en zoo manhaftig voor haar gestreden heeft,
aller aandacht en oplettendheid. Hij is onze
Duitsche broederen voorgegaan. Ook van Gils,
hoeveel eerbied hij anders koesterde voor
het staatsgezag, onderwierp zich niet en kon
zich niet onderwerpen aan de „Meiwetten" zij
ner dagen; ook hjj boog niet en mocht de knie
niet buigen voor een zoogenaamden kerkvoogd,
die slechts ren Cezar hulde en trouw had ge
zworen; ook hij, even moedig als de Posensche
priesters van onzen tijd, weigerde den pauselij
ken delegaat te noemen, die, tijdens de gevan
genschap van den vicaris Antonius van Alphen,
door zijne bemiddeling en tusschenkomst het
bisdom bestuurde, ook hij eindelijk heeft kerker
en ballingschap moeten verduren om wille der
gerechtigheid en ter verdediging van de rechten
der H. Kerk."
Inderdaad is dit leven „van een eigenaardige
actualiteit"!
Antonius van Gils werd geboren te Tilburg
op 29 Juli 1758. Zijn ouders waren Jan van Gils
en Johanna Bruers, die in 't geheel zes kinde
ren gehad hebben.
Toen hij dertien of veertien jaar was sprak
hij den vasten wensch uit om priester te worden,
en daar de Katholieken in Nederland nog steeds
onder het juk der gereformeerde Staatskerk
leefden, moest van Gils om zijn studie te kun
nen beginnen, opleiding buitenslands zoeken. Hij
koos de z.g. Buitenschool te Turnhout, waar
veel Nederlanders studeerden.
Hier reeds bleek hij een uitstekend studie
hoofd te hebben: steeds was hij in alle klas
sen de eerste. Na deze school afgeloopen te
hebben ging hij college volgen aan de Univer
siteit te Leuven. En hier werd hij op 10 Augus
tus 1779 tot Primus uitgeroepen Dit was de
hoogste onderscheiding, welke aan de Alma
Mater te behalen viel, en zij werd op bijzondere
wijze gevierd. Als men leest van den grooten
luister, het kanongebulder, de feestelijke rond
gangen, enz. die er mee gepaard gingen, als
men ziet dat van Gils op zijn reis naar Tilburg
te Tongerloo, te Geel en te Turnhout wederom
duchtig gevierd werd; en als men tenslotte
hoort, dat de Heer van Tilburg (de protestant-
sche graaf van Hogendorp) den primus aan de
grenzen van zijn gebied kwam verwelkomen,
dan kan men begrijpen, dat de naam „Primus"
van Gils inderdaad een eere-titel is, en dat het
„Primus" het in de omgangstaal van het „An
tonius" heeft gewonnen.
Het jaar na deze onderscheiding, in 1780, van
Gils was toen 22 jaar oud, werd hij reeds tot
lector in de wijsbegeerte benoemd aan het
Pauscollege te Leuven. Tot zijn collega's hier
hoorde ook de bekende Maastrichtenaar P. H.
Minckelers, de uitvinder van het gas.
14 uni 1783 werd van Gils priester gewijd door
den Antwerpschen bisschop Jacobus Wellens.
Twee jaar later promoveerde hij als licentiaat in
de Godgeleerdheid. Er stond hem thans een
schoone toekomst als hoogleeraar open. Maar
nu drong ook in België het Jozef isme door.
Jozef II stelde den vorst boven den Paus, wil
de den kerkdijken eeredienst volgens eigen op
vattingen hervormen, de opleiding der priesters
tot zich trekken, enz. Hij hief verschillende
kloosterorden op, stichtte zelf nieuwe bisdom
men, kortom, gedroeg zich een beetje heel erg
of de Kerk van hem was. In 1786 richtte hij
zelfs een seminarie op binnen de muren van
Leuven, waar allen, die zich voorbereidden op
het priesterschap, hun opleiding moesten ont
vangen. Men bood zelfs van Gils een leerstoel
aan deze nieuwe opleidingsschool aan! Maar
deze besloot „de stad der wetenschappelijke ver
warring te verlaten om zich aan de verpestende
atmosfeer te onttrekken", zooals Allard zegt.
Van Gils is dan eenigen tijd werkzaam te
Eindhoven en te Den Bosch, om na de omwen
teling weer naar België terug te keeren. Na ze
ven maanden tijds viel Leuven echter weer in
handen van de Oostenrijkers, en van Gils, met
nog vijf anderen, werd als gijzelaar gevangen
gezet. Deze opsluiting duurde gelukkig niet lang
en weldra kon van Gils zijn taak als hoogleeraar
weer aanvangenom dan weer overvallen te
worden door de Fransche Revolutie. Vele pries
ters zijn in dezen verschrikkelijken tijd gevan
gen genomen en gedeporteerd; van Gils weet,
met twee vrienden, ternauwernood aan dit lot
te ontkomen. Zij vluchtten in 't geheim naar
Nederland. Hier begint dan het werk van Van
Gils, dat zoo rijke vruchten voor Katholiek Ne-,
derland, en Katholiek Brabant in het bijzon
der, heeft afgeworpen.
Het meest bekend zal van Gils wel blijven om
zijn onvermoeide pogingen hier een eigen se
minarie op te richten. Dank zij zijn ijver is
men tenslotte daarin geslaagd. Het werd on
dergebracht in het kasteeltje Nieuw-Herlaar of
Halder, onder St. Michiels-Gestel gelegen, toe-
behoorend aan de douairière van Boustetten.
Ontzettend veel inzicht, tact en standvastig
heid is er van Van Gils gevergd, (die de eerste
president werd en dit zijn geheele leven is ge
bleven) in het besturen van deze priester-kweek
school. Vooral ook strijd met de pen heeft hij
moeten voeren. Daarbij was hij tegelijkertijd pre
sident, professor (bij het onderwijs stond hem
alleen de bekwame en geleerde Gaspar Moser
ter zijde), en procurator.
Het is niet mogelijk in het kort uiteen te
zetten wat al moeilijkheden er te overwinnen
zün geweest in den strüd tegen Napoleon en
zün broer, koning Lodewük Napoleon. Wie iets
weet van de Kerkelüke Geschiedenis uit die da
gen kan het zich voorstellen. Van Gils is er
zelfs voor in ballingschap moeten gaan (in
Düon in Frankrük), waaruit hü eerst na den
val van Napoleon terugkeerde.
Later, onder Koning Willem I, werd het er
niet beter op. Deze volgde het Jozefistlsche
voorbeeld en stichtte een regeerings-seminarie,
het Collegium philosophicum. Het seminarie te
Herlaar zag zün poorten vanwege den Staat tü-
delük verzegeld.
Tusschen al deze beslommeringen door heeft
Primus van Gils nog kans gezien zün aandacht
aan de studie te besteden, terwül hü ook op
ander gebied zich te weer steld. We noemen
hier zün bekampen van de Maatschappij tot
Nut van 't Algemeen, tegen welke vereeniging
hü en Le Sage ten Broek als eersten hebben
gewaarschuwd.
Van zün geschriften is wel het meest beken
de dat, wat over de kerkelüke geschiedenis van
Brabant handelt: het „Katholyk Meyerysch
Memorieboek", verschenen in 1819.
De laatste jaren van zün leven is Van Gils
geestelük invalide geweest. Hü had zün krach
ten waarlijk in den Goeden Strüd verbruikt 10
Juni 1834 overleed hü, vüf en zeventig jaar oud.
Ofschoon Van Gils steeds als een voorman op
de bres heeft gestaan, is hü steeds de beschei
denheid zelve gebleven, getrouw aan zün wa
penspreuk: „Non nobis, Domine" (Niet aan ons,
Heer).
Als kenschetsing van het karakter van den
vromen en geleerden priester kunnen we niet
beter doet dan het woord te laten aan pater H.
J. Allard S.J., zün biograaf, die schreef:
,»Van Gils was een man, in alles getrouw aan
God en geweten, getrouw inzonderheid, en dat
in de moeilükste tüdsgewrichten, aan zün pries
terlijk karakter. Hü bood weerstand aan de ver
lokkingen van Jozef II en zijne staatsvergoders;
hij verbleekte niet voor 't ruw geweld der Fran
sche omwenteling en haar bloeddorst; hü bleef
onbuigzaam tegenover 't kerkelük despotisme
van Napoleon en züne handlangers; hü poogde
naar best vermogen de heillooze maatregelen
te verijdelen van koning Willem I, toen die wel-
meenende Vorst, door de „onverbeterlüken" ver
schalkt en op 't dwaalspoor gebracht, in 't Col
legium philosophicum een evenbeeld herschiep
van 't Jozefistisch Algemeen Seminarie."
Binnen eenige weken zal leven en dood van
dezen grooten Tilburger, strijder voor de rechten
der Nederlandsche kerkprovincie, worden her
dacht. Laten we het niet een eenvoudig me
mento doen zün. Want het overdenken waard
zü'n de woorden, zestig jaar geleden geschreven:
Dat zün leven van een eigenaardige actualiteit
is. „Heden (1875), nu we daaglüks vernemen van
de felle kerkvervolging, woedend in de over-
rhünsche landen, heden verdient hü, die zoo
moedig voor diezelfde Kerk geleden en zoo man
haftig voor haar heeft gestreden, aller aandacht
en oplettendheid."!
K. JANSON
BINNENLANDSCHE HAVENS
IJMUIDEN, aangekomen 19 Mei: Simaloer, n.
Havre.
Vertrokken, 19 Mei: Iwar, s. Methtl; Flandna
(Zweed), s. Gothenburg; Astarte, s. Bremen:
Bowling, s. Leith; Gateshead, s. Newcastle; Her
cules, s. Hamburg; Hodder, s. Goole; Vecht
stroom, s. Huil.
AMSTERDAM, aangekomen 19 Mei: Simaloer.
Havre, ledig, Sumatrakade, Mi). Nederland.
KON. PAKETV. MIJ.
BARENTSZ, 16 Mel van Tamatave n. Lorenzo
Marques.
SILVER—JAVA—PACIFIC LIJN
BINTANG, 16 Mei van Macassar n. Calcutta.
KON. HOLL. LLOYD
ZAANLAND, thulshrels. 18 Mei van Rlo de
Janeiro.
WATERLAND, 17 Mel van Amst. te Bremen.
KON. NED. STOOMB. MIJ.
AMAZONE, 18 Mei van R'dam naar Midd. Zee.
CRYNSSEN, 18 Mei van Amst. te Barbados.
EUTERPE, 18 Mei Van Borndeaux n. La Pa-
lice.
GANYMEDES, 18 Mei van Bourgas n. Varna.
HEBE, 18 Mel van Vigo n. Corcubion.
MARS, 18 Mel van Tarragona n. Torrevieja.
ORANJE NASSAU, thuisreis, 18 Mei n.m. 9 U.
te Havre, wordt 20 Mei v.m. tusschen 1011 te
Amst. verw.
ORPHEUS, 18 Mei van Aarhuus n. Amst.
RHEA, 18 Mei van Tarragona te San Carlos.
STELLA, Tanger n. Algiers, pass. 18 Mei Gi
braltar.
TIBERIUS, Valencia n. Amst., pass. 19 Met
v.m. 2 u. 5 Wight.
TRITON, 19 Mei van Amst. te R'dam.
PLYSEES, 18 Mei van Samos n. Izmir.
VESTA, 18 Mei van Faro n. Barcelona.
VULGANUS, 18 Mel van Valencia n. R'dam.
MIJ. NEDERLAND.
POELAU ROEBIAH, thuisreis, 18 Mei van
Genua.
TABIAN, thulsheis. 18 Mel van Genua.
KON. PAKETV. MIJ.
LE MAIRE, 17 Mei van Mahe n. Singapore.
HALCYON LIJN
STAD DORDRECHT, Melilla n. R'dam, pass. 18
Mei Gibraltar.
VER. NEDERL. SCHEEPV. MIJ.
HOLLAND-AFRIKA LIJN
NIEUWKERK. 19 Mei v. m. 8 u. van Dover n.
Antwerpen.
NIJKERK, 19 Mei van Hamburg n. Amst.
HOLLAND-AMERIKA LIJN
STATENDAM, 18 Mel van New-York n. R'dam.
VOLENDAM, 19 Mei van R'dam n. New-York.
ROTT. LLOYD
BALOERAN, uitreis, 18 Mel van Marseille.
MIJ. OCEAAN
STENTOR, 19 Mei van Batavia n. Amst.
HALCYON LIJN
STAD ZWOLLE, 19 Mei van Gefle te Vlaar-
dingen.
rotterdam-z.-amerika lijn
ALCYONE, 19 Mei van B.-Alres te R'dam.
