I
EEN VLAAMSCHE ZEGE IN DEN
BELGISCHEN TAALSTRIJD
MacDonald over
de dictatuur
Grondstoffennood in Duitschland
Het nieuws van heden
MAAR ZAL DE SENAAT
DE KAMER VOLGEN
DE PUTSCH TE KOWNO
DE TOESTAND STEEDS
SLECHTER
De besprekingen
te Genève
DE BAROMETER
VEREENIG DE KATHOLIEKE PERS,
BUREAUX: NASSAULAAN 51 TEL. 13865
ABONNEMENTEN: voor Haarlem en
Agentschappen per week 25 cent;
per kwartaal f 3.25; per post, per
kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling
DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
VRIJDAG 8 JUNI 1934
Ochtendblad
De vervlaamsching der gerechts
hoven in Vlaanderen is een
nieuwe stap op den weg
naar de taal gelijkheid
De koninklijke belofte
Een nieuw ontwerp werd opgemaakt waarbij,
Het Weeriiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiië
HET GOUDEN PRIESTERJUBILE VAN MGR. DIEPEN
De a.s. vlootbespre-
kingen
tfGTokiö gelooft men nfetjdut
Engeland en de V. S. een
actie tegen Japan zul
len beginnen
De Tsjeljoeskin
Bemanning te Wladiwostock
aangekomen
Het paleis van den Staatspresident
door 300 man bezet
Allerlei geruchten
Brand op Amerikaansch
schip
„Geleidelijk kunnen we ons ont
wikkelen met behoud van onze
vrijheden en democratie"
Vlammen spoedig gebluscht
Dictator zou een ramp
beteekenen
Duitsche leidende staatslieden
kunnen niet anders dan
hun bezorgdheid
uitspreken
Beroep op wetenschap
en techniek
Nog geen plebisciet-commissie
voor het Saargebied gekozen
De kabinetscrisis in
België
Koning Leopold confereert met
De Broqueville
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ZEVEN EN VIJFTIGSTE JAARGANG No. 18782
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct.; ingez.
mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
(Van onzen correspondent)
Brussel, 6 Juni
In vijf jaren tijds, namelijk van 1930 tot
1934, heeft de Belgische Staat in zekere ma
te het onrecht hersteld, waarvan de Vla
mingen gedurende een eeuw sedert 1830
de slachtoffers waren.
Voor en na den oorlog verklaarden de
Vlaamsche leiders in het Parlement her
haaldelijk (en tusschen hen onderscheidde
zich vooral Frans Van Cauwelaert) dat de
Vlamingen zich niet als gelijkgerechtigde
burgers in den Belgischen Staat konden
beschouwen, indien de uitingen van het
openbare, officieele leven in hun streek
niet Vlaamsch zouden zijn. Dientengevolge
behoorden in Vlaanderen de Administratie,
het openbaar Onderwijs, het Gerecht ver-
vlaamscht te worden, terwijl de soldaten in
hun eigen taal moesten afgericht worden.
In de eerste troonrede na den oorlog werd
door Koning Albert volledige gelijkheid op taal
gebied in het vooruitzicht gesteld. Als een eer
ste begin zou de Universiteit van Gent onmid
dellijk vervlaamscht worden. Twaalf lange ja
ren gingen evenwel voorbij, eer die Koninklijke
belofte in vervulling trad. In 1923 had men
weliswaar gepoogd dit vraagstuk op te lossen,
toen, op initiatief van den liberalen Minister
Nolf, de Gentsche Universiteit in een Fransche
en een Vlaamsche afdeeling werd gesplitst.
De Fransche geest bleef evenwel opper
machtig. De nieuwe instelling werd door de
Vlaamsche intellectueelen misprezen en
spottend de Nolf-barak genoemd. Met ver
bitterd gemoed constateerden de Vlamin
gen, die 55 procent der Belgische bevolking
uitmaken, dat men hun een halve Univer
siteit had gegeven, terwijl de Walen over
een anderhalve beschikten, daar de twee
de Staatsuniversiteit (Luik) geheel Fransch
bleef.
En terzelfdertijd slaagden de Walen erin ook
de andere Vlaamsche eischen tot onbepaalden
datum te verdagen....
De verbittering bereikte het toppunt in 1919,
in welk jaar het aantal der Vlaamsch-Nationa-
listische Parlementsleden van zes tot twaalf
steeg. Dit triomfantelijk succes klonk in de mi-
nisterieele kringen en aan het Hof als een
alarmklok. Men begreep het gevaar, Onmid
dellijk vatte de toenmalige premier Jaspar het
plan op het Vlaamsche vraagstuk in zijn ge-
heelen omvang op te lossen. Alhoewel van
Waalschen oorsprong, was Jaspar daarbij zoo
voortvarend dat reeds in 1930, het jaar der on
afhankelijkheidsfeesten, het eerste punt van
het programma verwezenlijkt was, n.l. de alge-
heele vervlaamsching der Universiteit van
Gent. Die hervorming had in Vlaanderen een
geweldigen en weldoenden weerslag.
Onmiddellijk daarna maakte Jaspar, die toen
over zijn volle werkkracht beschikte, het ont
werp betreffende de taahegeling in het lager-
en middelbaar onderwijs, evenals dat
inzake taalregeling aanhangig. De basis
dezer wetten, die in 1931 en 1932 werden ge
stemd, is, dat het Onderwijs en de Administra
tie (gemeente, provincie en centraal bestuur),
in Vlaanderen eentalig Vlaamsch is, in Wallo
nië Fransch. Ook deze regeling heeft den Vla
mingen volledige voldoening geschonken.
By de besprekingen dezer wetten heerschte
in het Parlement een zekere amicale verstand
houding tusschen Walen en Vlamingen, zoo
dat de vervlaamsching der Gentsche Universi
teit ook door talrijke Walen werd goedge
keurd.
Die verstandhouding heeft totaal ontbroken
bü de behandeling der taairegeling in de ge
rechtshoven, de laatste der groote gelijkheids-
Wetten, welke verleden week, zooals gemeld,
Werd aangenomen met 82 stemmen tegen 54
en 25 onthoudingen.
Wanneer men de onthouders bij de tegen
stemmers voegt, bekomt men 82 tegen 79. In
deze kwestie is het gegaan hard tegen hard.
Walen tegen Vlamingen, Zuid tegen Noord.
Zooals bij de andere taalwetten trachtten de
Vlamingen ook op rechterlijk gebied het prin
ciep der taal-regionaliteit toe te passen.
Hiertegen evenwel verzetten zich met groote
heftigheid de Waalsche en Brusselsche advo-
katen, daar het aanvaarden van dit beginsel
tot gevolg had dat zij, alleen Fransch kennen
de, hun beroep niet meer in het
Vlaamsche gebied en het arrondisse
ment Brussel konden uitoefenen. Voor hen was
dit vraagstuk, hetwelk op een cultureel plan
behoorde te blijven, een kwestie van stcffe-
lijken aard en persoonlijk profijt. Toen met
de bespreking van het wetsontwerp in Septem
ber 1933 werd begonnen, was de oppositie dezer
elementen zoo geweldig, dat het debat in Oc
tober werd geschorst. Men besloot het ontwerp
tot nader onderzoek naar de parlementaire
commissie terug te zenden.
zoo dacht men, de Walen genoegen zouden
nemen. Bepaald werd nl. dat de advokaten,
wier diploma voor 1930 was afgeleverd, voor
alle gerechtshoven van gansch Vlaanderen en
Wallonië in 't Fransch zouden mogen pleiten.
Degenen die sedert 1930 hun ambt uitoefen
den, zouden het zelfde voorrecht genieten tot
in 1940.
De bespreking werd in de Kamer hervat in
het begin der vorige maand. Dadelijk bleek dat
de Walen door de toegestane concessie geens
zins voldaan waren. Heftiger dan ooit werd
het ontwerp bestreden, vooral door den socialist
Mathieu en den liberaal Marcel Jaspar (neef
van den ex-premier), welke laatste een bom
bastische rede hield, waarin hij het voorstel
bekampte namens de vrijheid, de Grondwet en
de rechten van den mensch!
De opponenten eischten dat in het gansche
arrondissement Brussel dezelfde regeling zou
gelden als in de tweetalige Brusselsche agglo
meratie, zoodat de Waalsche advokaten ook in
't Fransch zouden mogen pleiten in uitslui
tend Vlaamsche kantongerechten als Wolver-
them, Assche en Sint Kwintens Lennich. Van
Vlaamsche zijde antwoordde men, dat 102 van
de 110 gemeenten van het arrondissement
Brussel uitsluitend Vlaamsch zijn; de Waalsche
eisch was dus ongewettigd, te meer, daar aan
een Vlaamschen advokaat nooit wordt toegela
ten voor een Waalschen rechter in 't Vlaamsch
te pleiten. Het voorstel werd dan ook verworpen.
Een laatste poging werd dan door de Wa
len ondernomen, opdat ten minste drie aan de
Brusselsche agglomeratie grenzende gemeenten
bij de hoofdstad zouden ingelijfd worden, nl.
Ste! Agatha Berchem, Ganshoren en Evere.
Volgens de laatste telling bedraagt het
Vlaamsche element in deze gemeenten respect.
54, 68 en 76 procent. Ook deze amendementen
werden door een Vlaamsche meerderheid ver
worpen.
De houding der Brusselsche Kamerleden was
als volgt: drie katholieken hebben voor de wet
gestemd; drie onthielden zich; een stemde te
gen (Carton de Wiart). Vier socialisten stem
den voor, drie andere onthielden zich. De libe
ralen stemden tegen.
De Walen houden zich niet voor geslagen.
Reeds thans is een campagne gaande, ten doel
hebbende de leden van den Senaat te bewegen
het wetsontwerp grondig te wijzigen.
Verwachting: zwakke veranderlijke wind,
ij meest half bewolkt, weinig of geen regen, ij
iets warmer.
Verdere vooruitzichten: Weinig ver-
|j andering.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHDii
TOKIO, 7 Juni (V.D.) Officieele kringen
hechten geen geloof aan de persberichten vol
gens welke Groot Brittannië en de Vereenigde
Staten overeenstemming trachten te verkrijgen
voor een gemeenschappelijke actie tegen Japan
ter vlootconferentie, hetgeen de conferentie zel
ve schipbreuk zou doen lijden, indien de me
dedeelingen op waarheid zouden berusten.
Japan heeft de Britsche voorstellen vóór 1935
viootbesprekingen te houden, aanvaard.
Het telegraafagentschap Rengo verneemt,
dat de voorbereidende besprekingen openhartig
tusschen de belanghebbende landen zullen wor
den gevoerd. Voorts verneemt dit agentschap,
dat de kwestie van deelneming van Duitschland
of Rusland aan de vlootconferentie nimmer is
opgeworpen of in overweging genomen.
MOSKOU. 7 Juni (Reuter) Alle geredde
leden van de Tsjeljoeskin-expeditie en de vlie
gers, die aan de reddingsactie hebben deelge
nomen, zijn met het stoomschip Smolensk te
Wladiwostock aangekomen. In de stad heerscht
een feeststemming, overal zijn de vlaggen uit
gestoken.
TILSIT, 7 Juni. Naar uit Kowno nader om'
trent den Putsch in Litauen wordt gemeld, zijn
in den afgeloopen nacht tusschen 2 en 7 uur
alle regeeringsbureaux door militairen bezet.
Een ultimatum dat aan staatspresident Sme-
tona gesteld is, is om 12 uur hedenmiddag af
geloopen en naar het schijnt eenigen tijd ver
lengd. Op het oogenblik kan nog niet worden
voorzien hoe de zaken zich verder zullen ont
wikkelen.
Onder de gearresteerden bevindt zich, naar
verluidt, de gouverneur van het Memelgebied,
Nawakas. Het gerucht volgens hetwelk een
aantal ministers van de regeering Tubelis in
arrest gesteld zou zijn, kon nog niet worden
bevestigd.
Hedenmorgen bevonden zich geen militairen
in de straten van Kowno. In de stad heerscht
volkomen rust.
Nader wordt gemeld, dat de berichten uit
Kowno nog geen duidelijk beeld geven van den
toestand in de vroege middaguren. Volgens ge
ruchten zou een compromis zijn tot stand ge
komen, waarbij Woldemaras het ministerie van
Buitenlandsche Zaken op zich zou nemen.
Later verluidde, dat Woldemaras per vlieg
tuig zou zijn teruggezonden, doch dat de re
geering niet tegen hem zal optreden, omdat
de militairen hem tegen zijn wil naar Kowno
hebben overgebracht.
De luchtvaart- en tankafdeelingen zijn voor
Woldemaras en de eigenlijke aanstichters van
den Putsch terwijl de andere wapens, wel is
waar niet tegen Woldemaras zijn, doch een
afwachtende houding aannemen. Het paleis
van den .staatspresident is. door 300 man be
zet. Waarschijnlijk is, dat in de regeering
eenige veranderingen zullen komen, welke in
overeenstemming zullen zijn met de wenschen
der militairen.
Ter gelegenheid van het gouden priesterjubileum van Z.H. Exc. Mgr. A. F. Diepen,
Bisschop van 's Hertogenbosch, werd Donderdag in de St. Jans Basiliek te Den
Bosch een pontificale H. Mis gecelebreerd
HONOLOELOE, 7 Juni. Op het stoomschip
„President Lincoln" van de Dollar-lijn is brand
uitgebroken in een opslagruimte. Het schip ls
met 60 passagiers en 250 man equipage op weg
naar Honoloeloe. Radiografisch werd medege
deeld, dat de brand gisternacht werd ontdekt
op 150 mijlen uit de kust van Hawai.
Later weïd geseind, dat de brand intusschen
bedwongen is. De passagiers bewaarden hun
kalmte. Vier schepen van het marinestation
Pearl Harbor zijn ter assistentie uitgevaren.
Nader wordt gemeld, dat de „President Lin
coln" op eigen kracht te Honoloeloe is aan
gekomen, begeleid door een kustwachtschip en
een marinesleepboot.
LONDEN, 7 Juni (Reuter) De „News Let
ter", het 14-daagsche orgaan van de Nationale
Labour-partij publiceert een artikel van Ram
say MacDonald over de dictatuur. De premier
schrijft hierin o.a., dat de democratie thans op
een zware proef wordt gesteld en dat de dicta
tor, vergeleken met den democraat een verlok
kende figuur is.
Hij handelt volgens eigen wil, niets houdt hem
tegen, elke georganiseerde meening, behalve de
zijne, onderdrukt hij, hij duit geen vrije pers,
zijn medewerkers zijn z'n gehoorzame diena
ren; hij laat het bestuursapparaat loopen en
daarom krijgt hij snelle resultaten tegen ver
lies aan vrijheid en zelfvertrouwen, resultaten,
die op net oogenblik door kortzichtige men-
schen hoog worden aangeslagen.
Aangetoond kan worden, dat indien een dic
tator de laatste 3 jaren zijn wil aan Engeland
Het wordt met den dag duidelijker, dat het
niet alleen met de financiën, maar ook
als gevolg daarvan met de grondstoffen van
Duitschland allermiserabelst is gesteld. De
buitenlandsche pers en ook onze pers wijden
aan dit feit dagelijks kolommen lange beschou
wingen. Van politieke inzichten en desiderata
afgezien, is niemand in de wereld gediend met
een bankroet van Duitschland.
Hoe ernstig echter de toestand op het gebied
der grondstoffen is, blijkt wel uit twee uitlatin
gen op één dag uit den mond van twee lei
dende Duitsche staatslieden. Beiden toonen
Dr. Ley, leider van het Duitsche
Arbeidsfront
zich vol optimisme wat aangaat het te boven
komen van den dreigenden nood aan grond
stoffen maar dat neemt het feit niet weg hunner
groote bezorgdheid door over deze dingen in
het openbaar te spreken.
Goebbels, Rijksminister voor propaganda,
zeide in een rede te Gleiwitz: „Wanneer ons
thans het verwijt wordt gemaakt, dat onze
grondstoffen „zusammengeschrumpft" zijn, dan
geven wij dit zonder omwegen toe. Maar ieder
een kan toch op zijn vijf vingers natellen, dat,
wanneer men 4.000.000 man weer aan hét werk
moet brengen, voor het grootste gedeelte de
grondstoffen verbruikt moeten worden."
En Dr, Ley, de leider van het Arbeidsfront,
verklaarde te Koenigswiisterhausen: „Het is
niet zoo, als kort geleden te Praag werd be
weerd, dat wij over drie weken geen stoffen
voor kleeren zouden hebben. Wij hebben nog
goede uitwegen. Wij gelooven rotsvast, dat het
rad, door ons in beweging gebracht, zal blijven
draaien."
Ley ziet dus nog „goede uitwegen" en „ge
looft rotsvast" maar het feit van den grond
stoffennood geeft hij tegelijk daarmede voor
iedereen, die te luisteren weet, toe, in het
openbaar toe.
En tensotte een „industriekapitein". Op de
23e Algemeene Vergadering van de .Kaiser
Wilhelm-Gesellschaft zur Förderung der Wis
senschaft" ('t hoogste wetenschappelijke insti
tuut in Duitschland, gèlijkstaande met onze
Koninklijke Academie der Wetenschappen)
hield 5 Juni 1.1. een der leiders van het Duit
sche groot-industrieele leven, Generaldirektor
Dr. Vögler, een rede, waarin hij verklaarde,
dat een nieuw gebrek aan grondstoffen in aan
tocht was en dat de Duitsche wetenschap en
techniek helpen moeten deze crisis te boven
te komen.
Gaat Duitschland weer terug naar het sur
rogaten tijdvak van den wereldoorlog, mis
schien zelfs naar de periode van surrogaten
van surrogaten?
had opgelegd, niet de goede resultaten van de
Nationale regeering zouden zijn bereikt, maar
dat het land bezweken zou zijn onder de schuld
en de werkloosheid nog zou zijn toegenomen.
De Nationale regeering zag terstond, wat zij
moest doen om het land voor ineenstorting te
behoeden.
Geleidelijk kunnen wij ons weer ontwikkelen
met behoud van onze vrijheden en onze demo
cratie.
Het bevechten der politieke partijen hebben
wij tot een minimum teruggebracht. Dictators
zijn opgekomen, omdat de partijen in crisis-tijd
geen oog toonden voor nationale belangen en
als onhandelbare kinderen de democratie en
de parlementaire regeeringen hebben stukgesla
gen, zooals in vele landen is gebeurd.
Als de ramp van een dictator over ons zou
moeten komen, zou dit niet te wijten zijn aan
de poseurs, die zwarte hemden dragen maar
aan de politieke partijen, die slechts aan him
eigen belangen denken.
Enge partij-belangen in onstabiele tijden als
'deze ondermijnen de fundamenten van den
staat en een dictator is het onvermijdelijke ge
volg. Een Nationale regeering, waarin de
Labour voldoende vertegenwoordigd is, is het
veiligste bolwerk tegen de dictatuur.
GENÈVE, 7 Juni. Hedenmorgen zijn par
ticuliere besprekingen gehouden tusschen de
voornaamste bij het ontwapenings-vraagstuk
betrokken staten. In het bijzonder werd con
tact gezocht tusschen Franschen, Engelschen
en Amerikanen, waarbij getracht werd de voor
stellen van Henderson met die van Barthou in
een gemeenschappelijk ontwerp samen te vat
ten.
Hedenmiddag vond een geheime zitting van
den Volkenbondsraad plaats. Hoewel men ver
wacht had, dat in deze zitting de leden van de
commissie inzake het Saarplebisciet zouden
worden benoemd is dit toch niet geschied, daar
het nog steeds niet gelukt is een Zwitsersch lid
\oor deze commissie te vinden. Zoolang nog
geen Zwitser benoemd is, is ook de verkiezing
van den Zweedschen gouverneur Rodh en onzen
landgenoot ir. D. de Jongh nog niet definitief.
Op 150 mijl van Hawai is brand uitgebroken op
het Amerikaansche schip „President Lincoln".
Het vuur kon spoedig bedwongen worden.
Omtrent den Putsch te Kowno doen allerlei ge
ruchten de ronde. Er zou een compromis tot
stand zijn gekomen en Woldemaras zou minis
ter van Buitenlandsche Zaken worden.
Koning Leopold heeft Donderdag Graaf De
Broqueville ontvangen om met hem den politie-
ken toestand te bespreken. De Broqueville is
nog niet met de formatie van een nieuw kabi
net belast.
Duitschland is niet van plan naar Genève
terug te keeren, alvorens zijn eisch inzake
rechtsgelijkheid is ingewilligd.
Het contract bij de koopvaardij. Werknemers
organisaties staan afwijzend tegenover verla
ging der gages.
Prof. dr. W. Martin tot directeur van het Mes
dagmuseum te 's-Gravenhage benoemd.
Blijkens mededeeling aan de Eerste Kamer zal
het ongerief van opheffing van locaalspoorwe-
gen geringer zijn dan gevreesd had moeten
worden.
Memorie van antwoord aan de Eerste Kamer
over het wetsontwerp tot wijziging der Spoor
wegwet. Gebondenheid moet getemperd wor
den.
Bij de wereldkampioenschap-wedstrijden voet
bal in Italië heeft Duitschland met een 32
overwinning op Oostenrijk de derde plaats ver
overd.
Ingediend is een wetsontwerp tot vermindering
der dividend- en tantièmebelasting.
Wetsontwerp tot bevordering van vestiging en
uitbreiding van industrieën in Indië. Vrijdom
van invoerrecht voor machinerieën, werktuigen
en de noodige toestellen.
Ingediend is een wetsontwerp, ten doel hebben
de de instelling van een Crisisdienst by het
Departement van Koloniën.
Conferentie van concernleiders in het radio-
bedrijf heeft tot bevredigende resultaten ge
leid.
By de rechtbank te Zwolle is acht jaar ge
vangenisstraf geëischt tegen een echtpaar, dat
zijn kindje van twee maanden heeft laten
doodhongeren.
Overeenstemming is bereikt in zake de benoe
ming van een commissaris by de Brabantsche
Buurtspoorwegen.
Jaarvergadering van het Centraal Bureau voor
de Rijn- en Binnenvaart. Ongunstige toe
stand bij het Rijnverkeer. Rotterdam en het
ertsvervoer.
De viering van het gouden priesterfeest van
Mgr. Diepen is besloten met een pontificaa
Lof. Groote belangstelling bij het jubileum.
New-Yorksche Beurs: Handel ongeanimeerd
verloop zwak, slot verdeeld.
Onze Belgische corr. seint ons:
Donderdagavond te zes uur heeft Koning Leo
pold Graaf De Broqueville in het paleis ont
vangen. Na het onderhoud, dat een uur duurde,
verklaarde De Broqueville, dat er een gedach-
tenwisséling had plaats gehad over den toestand
en dat hij nog niet belast was met de formatie
van een nieuw kabinet.
Vrijdagmorgen zal de Koning eenige politici
ontvangen en daarna wederom een onderhoud
hebben met De Broqueville.
In 't Museum
Een museum mag geen dood
mausoleum zijn van het vergane. Het
moet, zooals ons her-ingericht Rijks
museum, levend tot ons spreken van
levende schoonheid, ook al komt die
tot ons uit voorbije tijden. Schoonheid
die afglans is van de eeuwige schoon
heid, sterft niet. Kunst is voor alle
tijden. En door den toover der mooie
dingen worden vroegere eeuwen voor
ons levend, rijst het strijden en lijden
van vorige geslachten voor ons op, en
we begrijpen dan eerst het mensche-
lijke uit een ver verleden. Stomme ge
tuigen worden aldus voor ons openba
ringen. In enkele uren doorloopen we
geheele tijdperken en onze geest en
gemoed verrijken zich binnen korte
oogenblikken met onvergankelijke
geestelijke waarden. We leeren begrij
pen de motieven en het zieleleven van
voorbije generaties: we schouwen in
een wereld uit het verleden dat als
ons heden wordt.
Gelukkig die in een met zorg inge
richt museum de dingen weet te zien
naar de innerlijke waardij. In dit
vacantieseizoen kan men er te rijker
door worden.
I
Stand op Vrijdag 1 uur v.m>: 763
.Vorige stand: 758
