Ernstige opstand in Amsterdam
Politie stond machteloos
Militaire politie en marechaussee namen
te middernacht de taak der
politie over
r
Jordaan in oorlogsveld herschapen
WINKELS GEPLUNDERD
wmmm&mm
1 f
Het nieuws van heden
VEREENIG DE KATHOLIEKE PERS
VRIJDAG 6 JULI 1934
Ochtendblad
Doode en vele gewonden
w?
m*?-
Het
BUREAUX: NASSAULAAN 51 - TEL. 13866
ABONNEMENTEN: voor Haarlem en
Agentschappen per week 25 cent;
per kwartaal 3.25; per post, per
kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling
DACBLAD UITCECEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
In de hoofdstad is het gisterenavond op tal van plaatsen tot
ernstige ongeregeldheden gekomen.
De Jordaan was het brandpunt van den opstand, waar de
lantaarns werden gedoofd, straten opgebroken en barricades
opgericht.
De ambulance werd gealarmeerd en de ziekenhuizen kre
gen order zich gereed te houden en alleen spoedgevallen te be
handelen. Er werd in vele straten heftig geschoten.
Laat in den avond was de Jordaan
in handen der onruststokers,
die er barricaden
oprichtten
ROUWBEKLAG
Vice-admiraal C. J. E. Brutel de la Rivière
tracht een condoleance bezoek in het Kon.
Paleis aan het Noordeinde v
Feest met rumoer
Een der gewonden bezweken
Botsing op de Nieuwmarkt
Met den „overval-auto"
over de barricades
Bruggen opgehaald
PRINS HENDRIK IN DE TWEEDE KAMER HERDACHT
MilililHiPIHil
De plechtige herdenking van Z. K. H. Prins Hendrik in de Tweede Kamerdie gisteren in rouwzitting
bijeen kwam
Doode op het Nassauplein
Militaire politie
gerequireerd
Ook in Amsterdam Oost
Tumult in de Groote Witten-
burgerstraat
Militairen rukken op
Georganiseerd verzet
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ZEVEN EN VIJFTIGSTE JAARGANG No. 18827
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct.; ingez.
mededeelingen 50 cent; idenri op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
Het verzet dat zich Donderdagmiddag na drie
uur in het Noordelijk deel van de Jordaan te
Amsterdam met vernieuwde hevigheid open
baarde, eischte op de Lindengracht al dadelijk
vier gewonden. De salvo's van de beide bere
den agenten, die als eerste tegen de barricaden
op de hoek van de Tweede Goudsbloemdwars
straat ageerden, werden, toen de steenen kwa
men aansuizen, omlaag gericht. Vier personen
werden getroffen, waarvan twee ernstig. Eén
kreeg den kogel in het Jioofd en verkeért in
zorgwekkenden toestand, de tweede werd in
den buik getroffen, den derde ging het schot
door een der onderbeenen, de verwondingen
van den vierde zijn niet bekend. Alle slachtof
fers werden door den G. G. D. naar het Wilhel-
minagasthuis vervoerd.
De tegenstand der demonstranten concen
treerde zich later in den middag in de Gouds
bloemstraat en omgeving. In deze straat begon
men omstreeks half vijf met behulp van af
braak uit een onbewoond huis een groote bar
ricade op te werpen, bestaande uit steenen,
puin en staketsels van latten, welke spoedig
dwars over de straat tot twee meter boven
het plaveisel reikte.
Ook op de hoeken van de Tweede Gouds
bloemdwarsstraat, Willemsstraat, Palmstraat en
Palmdwarsstraat vlogen de stukken uit het pla
veisel, tegels, klinkers enz. over den rijweg. Met
lange stokken en steenworpen vernielde men tal
van booglampen. Van den winkel van Jamin op
den hoek van Goudsbloem en Goudsbloem
dwarsstraat werden ruiten vernield en de étalage
leeggehaald.
AI deze vernielingen werden aan
gericht, terwijl op nog geen honderd
meter afstand werklui van den
dienst der bestratingen inderhaast
opgeroepen, bezig waren het opge
broken wegdek van de Linden-
gracht te herstellen!
Intusschen deed zich het merkwaardige voor,
dat zich geruimen tijd ter plaatse geen politie
vertoonde, waardoor de demonstranten vrij spel
hadden. Pas om kwart over vijf reed de motor'
politie, de agenten met hun revolvers in de
hand, naar de bedreigde punten. Opnieuw knal
den schoten en naar alle zijden vluchtten de
betoogers in wilde paniek uiteen.
Na half zes verplaatste zich de agitatie in
de richting van de Rozengracht en reeds klon
ken de salvo's op Egelantiers- en Prinsen
gracht, terwijl verzetplegende groepen over de
brug naar de Leliegracht werden opgejaagd.
Zoo scheen de anders zoo vreedzame Jordaan
ook dezen middag weer in een oorlogsveld her
schapen. Met groote verbittering stonden de
betoogers tegenover de politie en in deze door
werkloosheid geteisterde buurt konden zij daar
bij rekenen op de vrijwel onverdeelde sympa
thie van het publiek. Dat de politie in het dool
hof van smalle straten en zijstraten een ver van
benijdenswaardige taak had, laat zich begrijpen.
Voortdurend moesten de patrouilleerende agen
ten zich met de revolver dekken tegen het ge
vaar, dat hen van de daken der huizen be
dreigde. Zoolang het echter licht was bleef het
rustig achter de kuiven en krullen der oude
huizen, maar wat het nachtelijk duister bren
gen zou....
Wanneer de Jordaan in verzet
komt is het ernst! Het palingoproer
speelde zich af in dezelfde straten
en grachten als waar thans de scho
ten knallen; de Elandsgracht was
het middelpunt van de beruchte
aardappelrelletjes. Voor zoover de
Jordaners niet Roomsch zijn behoo-
ren ze tot de uiterst linksche groe
pen. In pamfletten roepen deze de
herinnering wakker aan het paling
oproer en wekken hun menschen op
tot verzet.
Wie, zooals wij, er getuige van was hoe zelfs
vrouwen en kinderen meehielpen om de straten
op te breken en barricaden te vormen, begrijpt
hoe fel en verbitterd de actie is, welke thans in
de Jordaan is ontketend en waarvan de gevol
gen nog niet zijn te overzien.
Van typisch Jordaansche gemoedelijkheid was
wel het feit, dat boven het brandpunt van de
relletjes, in de Goudsbloemdwarsstraat, vlaggen
uithingen over de straat. Hier was een huisje
versierd, waar een echtpaar zijn gouden brui
loft vierde, terwijl buiten over de opgebroken
straat de schoten knalden. Of het pierement
dien avond zou komen, was nog onzeker!
Een der slachtoffers van de
schietpartij, *s middags op de Lin
dengracht, de 26-jarige G., die in
het hoofd werd getroffen, is kort
na aankomst in het Wilhelmina-
gasthuis overleden.
Nadat om vier uur een troep demonstranten
in de Hoogstraat verspreid was, waarbij twee
politiepaarden gevallen zijn, omdat men rij
wielen voor hun pooten wierp, kwam het even
later tot een ernstige botsing op de Nieuw
markt.
De demonstranten vluchtten tusschen de
kramen door, nagezet door de bereden politie.
Toen er uit de richting van den Zeedijk met
steenen werd gegooid, loste de politie talrijke
revolverschoten. Het marktpubliek vluchtte
eveneens in verschillende richtingen. Het bleef
ook hier nog lang rumoerig.
Ook over het IJ zijn ongeregeldheden voor
gevallen, waaraan met geweld van wapenen
door de politie een einde is gemaakt. Voor de
stempellokalen staan vier agenten en er mogen
zich hier geen volksoploopjes voordoen. Wat
weer bijzonder opvalt is, dat men de kopstuk
ken van de communistische beweging nergens
ziet, zij zitten liever veilig thuis.
Aan het bureau Raampoort rinkelt de tele
foon, er heerschte een nerveuze stemming. De
brigadier neemt het gesprek op. Inspecteur Ha-
rebommee vraagt dringend om assistentie in
de richting Lindengracht. Vijftien agenten wor
den dadelijk door inspecteur Visser uit de
wachtkamer geroepen, sabel en revolvers wor
den met spoed omgehangen en met den in
specteur aan het hoofd gaan we op weg. Een
tram van lijn 14 houden we aan, we persen
ons op het voorbalcon en in snelle vaart gaat
het in de richting Westerstraat. Het detache
ment springt er af. Toegangen en brug tot
deze straat staan zwart van volk. De inspec
teur sommeert en als men niet spoedig uiteen
gaat, komt de sabel in actie. In den looppas
gaan we nu in de richting Lindengracht. Van
uit zijstraten bekogelt men het detachement
met steenen, doch we loopen door, daar er
misschien op de Lindengracht andere man
schappen in gevaar verkeeren. Als we er ko
men, staat hier een groote politie-auto. De
straat is opgebroken.
De inspecteurs houden een korte bespre
king, waarna de auto met manschappen
en het detachement te voet in de richting
van de Boomstraat gaan. Hier staan we
voor een groote barricade. Met de revolver
in de vuist dringen de agenten en inspec
teurs de straat binnen. Commando's klin
ken „ramen sluiten, of er zal worden ge
schoten," het antwoord hierop is een regen
van steenen. Dan klinkt er een salvo re
volverschoten. Ramen worden dicht gewor
pen doch van achter de gesloten trapdeu
ren klinkt een hoongelach van het volk, dat
zich hierachter verscholen heeft. Terwijl
eenige agenten de barricade opruimen, hou
den andere met de revolvers de ramen in
het visier.
We worden uitgenoodigd met den politie-auto
mee te rijden. Herhaaldelijk kletteren de stee
nen op het dak van den wagen. Met een flink
vaartje wordt barricade na barricade door den
zwaren wagen vernield. Doch nauwelijks zijn we
de straat uit, of we zien groepen mannen en
vrouwen nieuwe barricades oprichten. En zoo
gaat het uren achtereen door.
De rust, die na zes uur geleidelijk in de
Jordaan weerkeerde, werd door de politie benut
om met assistentie van den dienst der bestra
tingen het grootste deel der opgeworpen ver
sperringen weg te ruimen.
Tusschen zeven en acht uur keerden de agee-
rende massa's van alle kanten naar hun opera
tie-terrein terug, gevolgd door duizenden nieuws
gierigen.
Ook thans weer concentreerde zich het verzet
in den „kop" van den Jordaan, het complex
van straten, dwarsstraten, gangen en sloppen,
begrensd door Westerstraat, Prinsengracht,
Brouwersgracht en Lijnbaansgracht.
De macht waarover de politie beschikte, was
onvoldoende om alle hoeken van straten en
grachten te bezetten, zoodat telkens, wanneer
de politie enkele straten vrijliet er ongeregeld
heden volgden.
Zoo zagen de relletjesmakers kans de bascule-
bruggen over de Brouwersgracht vóór de Wil
lemstraat en de Palmgracht op te halen, even
als de brug over de Lijnbaansgracht vóór de
Willemstraat.
Bovendien verrees in de Willemstraat een
reusachtige barricade, waartoe alles, wat men
aan steenen, latten en allerlei materiaal kon
aandragen, werd gebezigd.
Rondom deze straat was het verzet het he
vigst. Charges van de politie met getrokken
revolvers, het patrouilleeren der motorbrigade
en overvalauto's hadden slechts resultaat, zoo
lang men een bepaalde straat bestreek. Dan
vluchtten de belhamels naar alle zijden weg,
velen per fiets, om verderop, waar de politie
juist was gepasseerd, het oude spel te her
halen.
Omstreeks negen uur slaagde de politie er
in om achter sterke afzetting twee der opge
haalde bruggen neer te laten.
De brug over de Lijnbaansgracht vóór de
Willemstraat bleek zóó deskundig „behandeld"
de klauwen had men onwrikbaar vastgesla-
gen dat deze voorloopig geopend moest
blijven.
Zoolang de politie uit de buurt bleef, was het
levensgevaarlijk voor buitenstaanders om zich
in het stratencomplex te wagen.
Ook in de omgeving van het „strijdtooneel"
was het rumoerig. Hier stonden vooral de
nieuwsgierigen, die in dezen mooien zomer
avond in grooten getale waren opgekomen, om
iets van de gebeurtenissen te zien of op te
vangen. Op Prinsengracht, Rozengracht en
Mamixstraat was veel publiek op de been,
waarin bij elk politie-vertoon deining kwam.
Omstreeks half 1 1 was de toe
stand in het Noordelijk deel van de
Jordaan zoo ernstig, dat tot speciale
maatregelen werd besloten.
De heer Heyermans, directeur
van den G. G. D. was in het bureau
Westerstraat aanwezig en requireer-
de alle beschikbare ambulance-
Fr
tów.'
auto's naar de Westerstraat. De
ziekenhuizen kregen order alleen
spoedgevallen te behandelen. Mili
taire politie werd naar de Jordaan
opgecommandeerd.
Drie doctoren van den G. G. D. zijn in der
haast naar de Westerstraat vertrokken, een
groote hoeveelheid verbandmateriaal met zich
brengend. Een speciale telephoon houdt ver
binding met den Gemeentelijken Geneeskun
digen Dienst.
De politie heeft zich uit alle deelen van het
bedreigde complex teruggetrokken.
Onder herhaalde molestaties van de zijde der
verzetplegers keerden de agenten naar hun
posthuizen terug.
De massa had thans vrij spel in de stikdon
kere Jordaanstraten en -grachten.
Een winkel van Jamin in de Boomstraat werd
geplunderd.
Van in aanbouw zijnde huizen bracht men
steenen naar de daken.
Loodkabels werden over de straten gespan
nen. Overal verrezen barricades.
Een menigte van ongeveer 1000 man trok door
de Jordaan de „Internationale" zingend. Eén
automobilist werd op de Westerstraat met stee
nen bekogeld. Zijn auto werd vernield. De man
gewond.
Met schoppen en voorhamers keerde men zich
tegen de politie.
Daarop werden marechaussée en
militaire politie naar de Jordaan ge
dirigeerd, welke thans volkomen in
staat van opstand werd geacht.
Op het Nassauplein is een betooger door een
schot doodelijk getroffen.
Vanuit Kattenburg meldt men ons dat ook
daar barricaden zijn opgericht.
De spanning stijgt met het oogenblik.
Bjj half twaalf werd op de Noordermarkt een
man door den G. G. D. opgenomen met schot
wonden in hoofd en schouders.
Op een tocht, welke een onzer door enkele
straten der Jordaan maakte, was hij ooggetui
ge van de ergerlijke baldadigheid, dat de lan
taarns, die midden over de straat hangen,
neergelaten en stukgeschopt werden. Dit ge
schiedde onder applaus der uit de ramen han
gende buurtbewoners.
Omstreeks middernacht was de
toestand in de Jordaan nog steeds
zeer ernstig. Het gepeupel wist toen
ook den toegang tot de Wester
straat bij de Mamixstraat te ver
sperren, door de straeyt open te
breken.
Intusschen had de burgemeester
de Militaire Politie gerequireerd.
Een afdeeling militaire politie was
onderweg en het wachten was toen
op deze versterking.
Te ruim 12 uur begon de mili
taire politie van de Rozengracht af
in de richting van de Lijnbaans
gracht de Jordaan schoon te vegen.
De straten werden door schijnwer
pers van de politieauto's verlicht.
In tal van straten werd omstreeks
half een heftig geschoten.
De chef van het bureau Linnaeusstraat,
hoofdinspecteur E. J. C. Staal, die in de avond
uren opnieuw zijn hoofdkwartier had betrokken
in het posthuis aan den Zeeburgerdijk, ter
Verwachting: Zwakke tot matigen, Noor-
lelijke tot Oostelijken wind, licht tot half jË
bewolkt, droog weer, warm. Verdere
vooruitzichten: droog, warm weer.
illlllllllllllllllllllllllllllllllllllflIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHin
handhaving van de orde in de Indische buurt,
waar de revolutionnaire elementen Woensdag
avond den boel danig op stelten hebben gezet,
heeft het Donderdagavond, wat dit stadsdeel
betreft, heel wat gemakkelijker gehad. De be
woners hielden zich merkwaardig kalm en ge
hoopt werd reeds, dat er van het geheele Oos
telijk front geen nieuws te melden zou zijn;
toen te ongeveer kwart over tien het tumult
plotseling losbrak in de Louis Bothastraat bij
het Afrikanerplein en op het Krugerplein en
omgeving.
Troepen opgeschoten jongens en ook ouderen,
die van alle kanten waren komen opzetten,
gooiden hier lantaarns in, braken het plavei
sel open en maakten zich gereed om de politie
te bestoken. Van het bureau Linnaeusstraat
rukte onmiddellijk de overvalauto uit. Met
sabel en gummistok werden de bemamels ver
jaagd. Tijdens en na dit optreden werd de
politie, vermoedelijk vanaf de daken in de om
geving, met steenen bestookt, gelukkig zonder
dat iemand werd getroffen. Toen de rust eeni-
germate was teruggekeerd, kwamen er berich
ten binnen over wanordelijkheden in de Wa-
genaarstraat en de Dapperstraat. Ook hier bleek
het plaveisel op verschillende plaatsen te zijn
opgebroken. Weer waren de sabel en de gummi
stok de eenige wapenen, waarmede de menigte
uiteengedreven werd; van vuurwapenen heeft
men geen gebruik behoeven te maken.
De politie van het bureau Kattenburger
gracht, die het tot ongeveer elf uur betrekke
lijk rustig had, moest op genoemd tijdstip in
touw komen, doordat in de Groote Wittenbur-
gerstraat een ruit van een winkel van Jamin
werd ingegooid. Verder moesten ook hier de
straatlantaarns het ontgelden, terwijl op en
kele plaatsen ook de straat werd opengebro
ken. De agenten, die hier optraden, kregen
spoedig versterking van eenige collega's, die per
motor met zijspan van het posthuis Zeeburger-
dijk waren uitgerukt. Voor het middernachtelijk
uur was hier de rust eveneens teruggekeerd.
Kort na middernacht rukten de
militairen vanaf de Rozengracht
tirailleursgewijs de Jordaanstraten
binnen. Politie-auto's reden mee en
richtten hun schijnwerpers op ge
vels en daken. Bij het minste teeken
van verzet knalden de schoten.
Op tegenstand van emstigen aard stuitte
men niet. Slechts sporadisch weerklonken de
salvo's. De barricades waren verlaten, slechts
een enkele maal suisde een steen van de daken.
De massa bleek deels in de huizen verscholen,
voor het grootste deel uit de buurt weggetrok
ken. De straten, waar de onrutsstokers enkele
uren meester waren geweest, vormden één tries
te ravage.
Onmiddellijk werd een aanvang gemaakt met
het wegruimen der voornaamste versperringen,
welke taak de Stadsreiniging bij het morgen-
grauwen zou overnemen.
Ook elders in de stad, over het U, in West,
Oost, op de Eilanden, in het Spaamdammer-
en Staatsliedenkwartier kwam het tot ongere
geldheden. Tramsporen werden versperd, overal
brak men de straten op en doofde de lan-
DE ONGEREGELDHEDEN IN DE HOOFD
STAD HEBBEN HET KARAKTER VAN EEN
OPSTAND AANGENOMEN.
De Fransche gezant te Berlijn ontkent ten stel
ligste dat Frankrijk op de hoogte zou zijn ge
weest van het complot-Schleicher.
In een sensationeel interview verklaart Otto
Strasser, dat Hitier den linkervleugel der Nazi's
aan den rechter wilde uitspelen en Gregor
Strasser de functie aanbood van Goering.
Von Papen zal spoedig naar het buitenland
vertrekken met vacantie; men verwacht dat
tijdens deze vacantie zijn afscheid van het po
litieke leven bekend zal worden gemaakt.
Politie-inspecteur doet sensationeele onthullin
gen in de parlementaire Stavisky-commissie.
Donderdagmiddag is het stoffelijk overschot
van Z. K. H. Prins Hendrik gekist.
Gewezen hoofdvertegenwoordiger der Varkens-
centrale te Brussel is tof zesmaanden gevange
nisstraf veroordeeld.
In de voortgezette vergadering van den R.K.
Bouwvakarbeidersbond „St. Joseph" zijn ver
schillende voorstellen behandeld en is bestuurs
verkiezing gehouden. Afscheid is genomen van
een tweetal bestuursleden.
De eerstvolgende vergadering der Tweede Ka
mer wordt niet Dinsdag 10, doch Donderdag
12 Juli gehouden.
Regeling van het vrouwelijk jeugdwerk in het
Bisdom Haarlem. De meisjesbeweging zal hee-
ten: Vrouwelijke Jeugdvereeniging voor Katho
lieke Actie, de Graal. Overgang naar den Vrou
wenbond.
Nadere bijzonderheden over het in omloop bren
gen van valsch bankpapier van 100.
New-Yorksche Beurs: Stemming beter, koersen
vrijwel algemeen hooger.
taarns. Hier en daar zijn winkels geplunderd.
Met revolver, sabel en gummistok wist de po
litie op alle punten het georganiseerd verzet
te breken. Er zijn tal van lichtgewonden, onder
wie één politie-agent, die door een steen werd
getroffen.
Onrust
De tijden zijn slecht, het volk wordt
morrig, de steun wordt verlaagd, het
volk wordt opstandig.
De politie, anders gelukkig slechts
apparaat tot behoud der veiligheid
en ter voorkoming van misdaad, moet
zich nu keeren, helaas, tegen de men
schen, met wie zij iederen dag omgaat
en tot nu toe op goeden voet.
Het gaat wat wegkrijgen van een
guerilla, van een burgeroorlog en
jammerlijke voorbeelden van buiten
vandaan vuren sommigen aan tot
onverantwoorde daden.
Dit zijn sombere dagen voor een,
die gevoel in zijn hart heeft en ziet,
hoe deze verblinden, die soms nog zijn
opgejaagd door buiten schot blijvende
lieden, hun eigen ongeluk tegemoet
gaan.
Er zal misschien een plichtsgetrouw
politie-man sterven, maar ook is het
leven niet zeker van hem, die zich
waagt in dezen chaos, kunstmatig ver
wekt eenerzijds, maar ten andere mis
schien ten deele geschapen.
Wees op uw hoede!
