Een Poolsche schrïk-surprise
Schrijven van Z. H. den Paus
A
De textielstaking
in Amerika
Het nieuws van heden
Stemt hedenavond af
op RADIO LUXEMBURG
DE VOLKENBOND WIT
OM DEN NEUS
OVER DE KATHOLIEKE
ACTIE
Rusland in den
V olkenbond
VEREENIG DE KATHOLIEKE PERS
VRIJDAG 14 SEPTEMBER 1934
Avondblad
Een nieuw ruilobject?
Mgr. Kaas vergezelt
Kard. Pacelli
Prins Eugenius van
Habsburg
Het Weer |I||||||||||||||||!NII||||||||||||||||||||||||||||||
De chemische oorlogs
industrie
Honderd communisten
in arrest
De beroepsplichten
Fier pleidooi van de
„Standaard"
OM NEGEN UUR TIEN
ALEX VAN WAYENBURG
Gran Chaco-eUerftie
15 OCTOBER VOOR R.K.
BUREAUX: NASSAULAAN 51 - TEL. 13866
ABONNEMENTEN: voor Haarlem en
Agentschappen per week 25 cent;
per kwartaal f 3.25; per post, per
kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling
DAGBLAD UITCECEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
Minister Beek
Naar Buenos Aires
mui minium1
Oostenrijks nieuwe "bondskanselier
Schuschnigg, wiens rede te Genève
een goeden indruk heelt gemaakt
Wraak van Chili
Mgr. Kaas
DE OPBOUW VAN DE LUCHTVAART-TENTOONSTELLING TE DEN HAAG
Gorman dreigt de werkgevers met
uitbreiding der staking over
aanverwante bedrijven
Aan de achttiende sociale week
der Italiaansche katho
lieken te Padua
Beroep op werkgevers
De Nederlandsche delegatie heeft
haar houding nog niet
bepaald
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN
(GOLFLENGTE 1304 METER)
Verrassend programma voor de
KATHOLIEKE LUISTERAARS!
OMROEPER:
Redacteur Kunst en Letteren van
het Dagbl. „De Residentiebode"
Duizend prijzen Luisterwedstrijd
AANVANC SEIZOEN 1934-1935
SCHAGCHELSTR. 29
TELEFOON 10806
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ZEVEN EN VIJFTIGSTE JAARGANG No. 18946
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 cf.; ingez.
mededeelingen 50 cent; idem op pag één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
Polen heeft den Volkenbond, die sterk ge
noeg meent te zijn om Sovjet-Rusland
naar zijn slappe hand te kunnen zetten,
een knallende schriksurprise bereid, waarvan
hij werkelijk wit om den neus is geworden. Bij
monde van zijn minister van buitenlandsche
zaken Beek heeft het het minderhedenverdrag
eenzijdig opgezegd of liever het heeft verklaard,
dat het geen Volkenbondscontrole op de be
handeling zijner minderheden zal toestaan, zoo
lang er niet een algemeene, voor alle mogend
heden gelijkelijk geldende regeling is getroffen.
De Fransche gouvernante is van dezen onver-
wachten eigengereiden stap danig geschrok
ken en maakt zich thans ernstig boos over
de onhandelbaarheid van haar pupil. Zij kan
en wil maar niet inzien, dat Polen geen gedwee
jochie meer is, maar een volwassen man, die
weet en doet, wat hij wil. Polen tracht haar
dit echter aan het verstand te brengen, van
daar dat het successievelijk een aantal eigen
machtige en zelfbewuste daden stelt, waarmee
het Frankrijk wil bewijzen, dat het aan de
Fransche voogdij is ontgroeid en best in staat
is zelfstandig zijn eigen belangen te dienen.
Toen Polen op een nonagressie-pact met Sov
jet-Rusland inging, viel dit nog geheel in de
lijn van de Fransche Europeesche politiek, welke
elke toenadering tusschen Sovjet-Rusland en
de Fransche bondgenooten wenscht en tracht
te bevorderen. Bij het sluiten van het accoord
tusschen Polen en Duitschland, waardoor beide
landen de Corridor-kwestie in den „status quo"
voor tien jaar ter zijde schoven en elkander
beloofden geen geweld te zullen aanwenden,
doch overleg te zullen plegen bij voorkomende
geschillen, viel het al moeilijker een uitleg te
vinden, welke den Franschen hegemonist kon
geruststellen. Feitelijk sloeg Polen een gat in
de isolatie, welke Frankrijk rond Duitschland
bezig was aan te leggen. Duitschland ver
beeldde zich, dat het in Polen een nieuwen
vriend had gewonnen, en Frankrijk duchtte,
dat het een verraderlijken adder aan zijn boe
zem had gekoesterd. Geen van beide had echter
geiyk. Polen diende uitsluitend zijn eigen be
lang en beveiligde zijn West- en Oostgrenzen
tegen mogelijke agressies van de zijde van
Duitschland en Sovjet-Rusland, zonder ook
maar in het minst zijn waakzaamheid en
weerbaarheid te laten verslappen. Aldus bevei
ligd, had het geen interesse meer in het Oost
pact en het liet zich dan ook niet meer door
Barthou overreden om zich daarbij aan te
sluiten. Het Oost-pact heeft, nu Duitschland en
Polen daaraan niet wensehen mee te doen en
dientengevolge ook de Baltische landen zich er
van afzijdig zullen houden, zijn vrede en vei
ligheid organiseerende beteekenis nagenoeg ge
heel verloren en Frankrijk kropt met moeite
zijn ergernis op over Polen, dat tusschen
Duitschland en Rusland ten eigen voordeele
een balanspolitiek voert, welke de Fransche
plannen tot onvervulbare illusies maakt.
Om die ergernis eenigszins te temperen
(het is n.l. geenszins Polens bedoeling
geheel met Frankrijk te breken, doch
alleen maar zijn politieke mondigheid door
Frankrijk erkend te zien) verklaarde Polen in
Genève zich bereid toe te stemmen in de toe
lating van Sovjet-Rusland in den Volkenbond,
mits de minderhedenregeling, getroffen in het
Verdrag van Versailles, voor alle Volkenbonds
leden bindend zou worden verklaard of geheel
zou worden opgeheven, en mits Polen ook een
permanenten raadszetel zou krijgen, wanneer er
een aan Sovjet-Rusland zou worden aangebo
den. Wat deze laatste voorwaarde betreft, wilde
het zich zelfs tevreden stellen met de toezeg
ging, dat het eerst een permanenten raadszetel
zou krijgen bij de eerst volgende Volkenbonds
reorganisatie. De kwestie van een generalisee
ring of opheffing der minderhedenregeling, een
geliefd stokpaardje, waarop de Polen reeds
sinds jaar en dag Genève plegen binnen te
rijden, was niet zoo gemakkelijk door een com
promis te ondervangen. Heeft Polen deze kwes
tie thans willen forceeren door zich eigenmach
tig aan de Volkenbondscontröle op dit punt te
onttrekken? De onderhandsche verklaring, dat
Sovjet-Rusland bij den Volkenbond eventueel
geen klachten tegen Polen zou aanhangig ma
ken over de behandeling der minderheden in
Polen, was Warschau blijkbaar niet voldoende.
Het w'il geen beloften, maar gelijk recht voor
allen en voor zichzelf, dus ook tegenover het
door Frankrijk zoo opvallend gevrijde Rusland.
Frankrijk, ja heel Genève, is over dit bruuske
gedrag van Polen, dat in ieder geval al van heel
weinig respect vodr den Volkenbond getuigt,
hevig ontstemd. Men spreekt in die kringen
van een ongehoorde aantasting van het Verdrag
van Versailles, van eenzijdige trouw- en con
tract-breuk, en vreest, dat Duitschland zich er
al te zeer in zal verkneukelen, nu ook een der
Fransche bondgenooten het gewaagd heeft een
demonstratieven aanslag te plegen op de be
weerde „heiligheid der verdragen". Het is ech
ter moeilijk aan te nemen, dat Polens optre
den iets emstigers bedoelt te zijn dan een dui
delijke manifestatie van zijn politiek zelfbe
schikkingsrecht. Immers Polen, dat dank zij het
Verdrag van Versailles „hersteld" werd, kan
onmogelijk voordeel zien in een totaal overboord
werpen van geheel het „Vredes"-verdrag. Het
wenscht alleen uit prestige-overwegingen een
herziening van de clausules betreffende de
minderheden, anders niet. Het ligt dan ook
meer voor de hand, dat Polen op dit oogenblik,
waarop in Genève met man en macht gewerkt
wordt aan het binnensleepen van Sovjet-Rus
land in den Volkenbond, de kans schoon
meent te zien om een nieuw ruilobject in han
den te kunnen krijgen, waarvoor het een f lin
ken politieken prijs zal kunnen bedingen. Of
deze berekening geen misrekening zal blijken,
moet de toekomst leeren. Want al zullen de
geallieerden tegenover Polen wel niet zoo'n
aanmatigenden toon aanslaan als tegen dé in
1918 overwonnenen, het blijft de vraag öf zij
bij de herhaalde Poolsche pressie-pogingen niet
eindelijk het geduld zullen verliezen. Van den
anderen kant zal Polen ook wel niet alles op
haren en snaren zetten, want voorloopig moet
het toch meer heil zien in een politieke combi
natie met Frankrijk en diens vrienden en aan
hangsels, dan in een voorbehoudlooze samen
werking met Duitschland en de andere vol
strekt revisionistisch gezinde mogendheden.
Intusschen heeft Polen den zwakken Volken
bond een slechten nacht bezorgd, waarvan deze
toch al bleekzuchtige, bloedarme en eenigszins
deerniswekkend geworden instelling zich gelei
delijk zal moeten trachten te herstellen.
ROME (K.W.P.) Naar wij vernemen, zal
Kardinaal Pacelli, de Pauselijke Legaat, naar
het Eucharistische Congres, op zijn reis naar
Buenos Aires vergezeld worden door Mgr. Kaas,
den voormaligen leider van het Duitsche Cen
trum, die den Pauselijken Staatssecretaris
voortdurend op de hoogte zal houden van de
gebeurtenissen in Duitschland, die nog steeds
de volle aandacht hebben van den H. Stoel,
Naar men ons verzekerde, zou Mgr. Kaas er
naar streven om een eenigszins aannemelijk
accoord tusschen de Duitsche regeering en den
H. Stoel te bewerkstelligen.
VERWACHTING: Zwakke tot mati- ff
gen Oostelijke tot Zuidelijken wind, licht
tot half bewolkt, droog warm weer, be- j=
houdens kans op onweer.
Hoogste stand: 767.7 te Siinna.
Laagste stand: 752.2 te Isafjord.
Zon op 6.32, onder 7.18. Licht op 7.48.
Maan op n.m. 1.21, onder n.m. 8.42.
Wij lezen in verschillende Di/itsche bladen
dat men het in toonaagevende Oostenrijksche
kringen in beginsel er over eens is, dat na het
formeel van kracht worden der nieuwe Oos
tenrijksche grondwet aartshertog Eugenius van
Habsburg candidaat zal worden gesteld voor de
functie van bondspresident. De aartshertog zou
zich reeds in beginsel bereid hebben verklaard
de candidatuur te aanvaarden.
Het „Berliner Tageblatt" verneem^ dat ook
uit Steenockerzeel, waar de keizerlijke familie
vertoeft, een principieele goedkeuring van
aartshertog Eugenius' candidatuur is ontvangen.
NEW YORK, 14 Sept. (Reuter) In de
Senaatscommissie, welke een onderzoek instelt
naar de wapenfabricage, zijn gisteren mededee
lingen gedaan betreffende een overeenkomst
tusschen de Engelsche Imperial Chemical In
dustries en de Dupont de Nemours.
Eerstgenoemde maatschappij kreeg in 1932
het recht, nitrocellulose te leveren aan Europa
en Z.-Amerika, terwijl de andere firma cordiet
mocht leveren aan Azië.
Verder was bepaald, dat de Amerikaansche
maatschappij geen zaken mocht doen met
Tsjecho-Slowakije, Spanje en Portugal zonder
voorafgaande toestemming van de Imperiai
Chemical Industries. Het personeel van Dupont
de Nemours heeft tijdens den oorlog totaal 17
millioen dollar aan tantième ontvangen.
SANTIAGO DE CHILI, 14 Sept. (Reuter)
De regeering van Chili is verontwaardigd over
de beweringen in de Amerikaansche Senaats
commissie voor den wapenhandel.
Zij is van meening, dat hiermee de waardig
heid en de rechtschapenheid van de ambtena
ren van Chili zijn aangetast. De regeering
heeft daarom besloten, om voortaan geen enkel
contract voor de levering van vliegtuigen met
Amerikaansche firma's meer af te sluiten. De
minister van nationale verdediging heeft den
chef van de luchtmacht van Chili hiervan
schriftelijk in kennis gesteld'.
Merkwaardig is in dit verband, dat in Chili
juist de inschrijving is geopend voor de levering
van 14 oefenvliegtuigen.
WASHINGTON, 14 Sept. (Reuter.) De voor
zitter van de Senaatscommissie inzake den wa
penhandel, Nye, verklaarde heden:
De V. S. heeft aan China 10 millioen dollar
geleend voor den aankoop van Amerikaansch
koren, alsmede 20 millioen dollar voor den aan
koop van katoen. Deze leeningen dienden om
een nieuwen impuls te geven aan den Ameri-
kaanschen handel in de hoop Amerika te ont
lasten van zijn graanoverschotten en tevens Om
China bij te staan, waar millioenen menschen
door voedselgebrek uithongerden.
Nye voegde aan deze verklaring toe, dat in
officieele Japansche kringen beweerd werd, dat
het geld in werkelijkheid door China is ge
bruikt om munitie en vliegtuigen van Amerika
te koopen.
De tentoonstellingsautoriteiten hebben een bezoek gebracht aan de in opbouw zijnde Luto. Tusscluen de schijnwerpers voor het
diorama tweede van links: de promotor Jac. Klepboerrechts met stok: Kolonel Wallert Sacré.
WASHINGTON, 14 Sept. (V.D.) De leiders
van vakvereenigingen van arbeiders bij aan
verwante bedrijven van de textielindustrie zijn
gisteren alhier bijeengekomen ter beraadslaging
over een eventueele volslagen stopzetting van
de textielindustrie.
Francis Gorman, de stakingsleider, verklaar
de: „Wanneer de textielindustrie van meening
is, dat wij thans reeds onze volle kracht in het
veld hebben gebracht, vergist zij zich. Onze
eischen zijn slechts matig en komen neer op
erkenning der vakvereeniging, 30-urige werk
week en afschaffing van uitbreiding van het
aantal weefgetouwen per arbeider." Gorman
legde de verantwoordelijkheid voor den dood
van 12 stakers geheel op de overheid.
De volksvertegenwoordiging van Rhode Island
heeft den gouverneur Green volmacht verleend,
de textielfabrieken te sluiten, de politiemacht
te versterken, doch weigerde de hulp van mili
tairen in te roepen.
Intusschen zijn in de stad Providence (Rhode
Island) ruim 100 communisten gearresteerd, groo-
tendeels van buiten de stad gekomen, om agita
tie te voeren. Verder werden groolie hoeveel
heden communistische vlugschriften in beslag
genomen.
De federale regeering houdt 7000 man troe
pen gereed om deze, zoo noodig, naar Rhode
Island te zenden.
In tegenwoordigheid van Mgr. Carlo Augos-
tini, de Bisschop van Padua, Mgr. Riccardo
Ruffatti, Commandante Augusto Ciriaci, de
President van het Centraal Bestuur der Ka
tholieke Actie, alsmede talrijke kerkelijke auto
riteiten heeft Mgr. Bernareggi op de Katholie
ke Sociale Week in het Theater Verdi een
schrijven van Z. H. Pius XI voorgelezen.
Met groote belangsteling, zoo schreef de H.
Vader, hebben wij kennis genomen van het
programma der XVIII Sociale Week, en wij
verheugen ons over de keuze van het onder
werp „de zedelijkheid in het beroepsleven", om
dat het blijk geeft van een ernstig streven om
de Katholieke Italianen te brengen tot een
meer volledige kennis en een meer volmaakte
beoefening van de Christelijke zedeleer. Want
de kennis en de beoefening der Christelijke
zedeleer is de essentieele plicht der geloovigen.
Maar terwijl de sociale plichten beter bekend
en gemakkelijker worden onderhouden, omdat
zij grootendeels omschreven zijn in de burger
lijke wetten, zijn de beroepsplichten vaak min
der bekend en, minder beoefend, ofschoon ook
deze door de kerkleeraars en katholieke mora
listen zijn getoetst en nauwkeurig omschreven.
Voor dit verschijnsel zijn talrijke oorzaken
aan te geven, maar vooral in onze moderne tij
den is dit wel de belangrijkste: het nauwe ver
band dat is ontstaan tusschen het beroep en
het economische leven, waarin het woord wordt
bewaarheid van Sint Paulus: „De wortel van
al het kwaad is de begeerlijkheid, terwille
waarvan velen zelfs zijn afgedwaald van het
geloof". Men mag hierbij niet uit het oog ver
liezen, dat in de laatste decennia vele beroepen
zijn ontstaan, onder leiding van natuurkundi
gen, die trotsch op hun successen zich onaf
hankelijk achten van geloof en zeden. En hier
door kwamen velen tot de noodlottige overtui
ging dat, zooals de wetenschap het licht des
geloofs kan ontberen, zoo ook het beroep de
leiding der katholieke moraal kan missen. Dit
dwaze vooroordeel is thans misschien minder
verbreid dan enkele jaren geleden, maar toch
zeker niet uitgeroeid. De moreele normen voor
ieder beroep in het bijzonder zijn niet altijd
even gemakkelijk op te stellen en zeer velen
zijn in allerlei vooroordeelen gevangen. Het
belichten van de meest voorkomende gevallen,
het ontmaskeren van deze vooroordeelen, en
het aantoonen van de dwalingen dezer bewe
ringen is de belangrijkste taak van de XVIII
Sociale Week der Italiaansche Katholieken. En
zoodoende zult gij in hooge mate kunnen mee
werken tot nut van het algemeen welzijn, en
zal hier van toepassing zijn het woord van den
Apostel: „Pietas ad omnia utilis est: want alle
uitingen van het menschelijk leven, ook de
schijnbaar onbelangrijkste zijn door God voor
zien en geregeld en verkrijgen in God de een
heid, die van Zijn Wezen uitstraalt." Met onze
liefde en ons gebed volgen wij de redevoeringen
die dit ernstige en interessante vraagstuk zullen
belichten. Volgaarne schenken wij allen Con
gressisten en sprekers onzen bijzonderen Apos-
tolischen Zegen.
De centra der stakingsonlusten, Woonsocket
en Saylesville, staan onder krachtige bewaking.
De schouwburgen zijn gesloten. Het publiek
mag zich na het vallen van den avond niet
meer op straat vertoonen.
Met het oog op de onlusten, als gevolg van
de textielstaking, werden gisteren in Nieuw-
Engeland wederom eenige afdeelingen van de
nationale garde gemobiliseerd.
BOBSON PARK (Massachussets)14 Sept. (V.
D.) Jesse Jones, de leider van de R.F.C.
(financieele herstelcorporatie) heeft gisteren 'n
rede gehouden voor. een groep industrieele
leiders op de jaarlijksche nationale zaken-
conferentie alhier. Scherpe critiek oefende Jones
uit op de berichten, volgens welke de indus
trie geen vertrouwen had in de New Deal en
van president Roosevelt eischte, dat hij ver
zekeren zou, dat de ontwikkeling in linksche
richting niet zou worden voortgezet. Het was
de wensch van president Roosevelt, dat iedere
zaak een behoorlijke winst zou maken, maar
iedere industrie en iedere werkgever moet wegen
en middelen zoeken, om zooveel mogelijk man
nen en vrouwen als menschelijker wijze maar
mogelijk is dezen winter aan het werk te zetten.
LONDEN, 14 Sept. (Reuter). Naar de
„Daily Telegraph" uit Genève heeft vemomten,
zou het antwoord der Sovjet-vertegenwoordi
gers aan Frankrijk inzake de uitnoodiging tot
toetreding tot den Volkenbond „vrij bevredi
gend" zijn. Men hoopt, dat de hedenavond te
houden besprekingen tot een bevredigend re
sultaat zullen leiden.
Wat de houding der Nederlandsche
delegatie betreft, verneemt de „Telegraaf", dat
deze nog geen besluit heeft genomen. De vraag
of de Nederlandsche delegatie zich van stem
ming zal onthouden, dan wel of zij zal tegen
stemmen, hangt uitsluitend af van de manier
waarop de procedure van Ruslands toetreden
zal worden gevoerd.
Inmiddels publiceeren wij met instemming
nog de meening van de Anti-Revolutionnaire
„Standaard", waarvan onze minister-president
dr. Colijn eertijds hoofdredacteur was. Het blad
betreurt dan gang van zaken te Genève, welke
tenslotte op een opneming van Rusland in
den Volkenbond schijnt te zullen uitloopen.
Het betreurt dit met het oog op de toekomst
van het Geneefsche instituut en schrijft:
„Zoo wordt wat goed had kunnen worden,
ten kwade gekeerd, wijl in dienst van het kwa
de gesteld.
Het lijdt geen twijfel, of het grootste deel
van ons volk gevoelt het zoo. Het zal niet te
vreden zijn, als het dit besef niet tot uitdruk
king zal zien gebracht in de houding, die onze
delegatie in Genève aanneemt.
Een duidelijk neen zou vertolking zijn van
de overtuiging der groote meerderheid van ons
volk.
Hopen wij, dat het zoo dan ook zal zijn.
Dan dragen wij in elk geval geen verantwoor
delijkheid voor een daad, die in zichzelf ver
keerd is en ook geen andere dan verkeerde ge
volgen kan dragen."
Houtzaagmolen in Portugal in de lucht gevlo
gen. Drie dooden.
De textielstaking in Amerika. Dreigende uitbrei
ding. Honderdtal communisten in arrest.
De internationale wapenhandel. De chemische
industrie. Chili koopt geen vliegtuigen meer in
Amerika.
De „Amato" (tentoonstelling voor
tuinbouw) te Amsterdam geopend.
land- en
Mr. L. C. Besier benoemd tot procureur-gene
raal bü den Hoogen Raad der Nederlanden.
Geval van gasverstikking te Culemborg.
Reorganisatie van de afdeeling Handel en Nij
verheid van het Departement van Economische
Zaken.
BUENOS AIRES, 14 Sept. (Reuter) 3000
inboorlingen van het tot Paraguay ^ehoorend
deel der Gran Chaco hebben zich geconcen
treerd aan de oevers van de Picomaya. Daar
Argentinië vreest, dat deze uitgehongerde in
boorlingen de rivier oversteken, zijn troepen en
twee vliegtuigen naar de grens gezonden.
Spreekuur dagelijks van 2—5 en 7—9 uur
