De christelijk-sociale partij ontbonden 1 De revolutionnaire staking der Spaansche socialisten Een voorbeeld voor velen ter navolging Het nieuws van heden PASTE NIET MEER IN HET NIEUWE OOSTENRIJK DE TOESTAND NOG ZEER ERNSTIG LORD NUFFIELD, DE WELDADIGE CATALAANSCHE STAAT UITGEROEPEN DE BAROMETER LAME RIS VEREENIG DE KATHOLIEKE PERS BUREAUX: NASSAULAAN 51 - TEL 13866 ABONNEMENTEN: voor Haarlem en Agentschappen per week 25 cent; per kwartaal f 3.25; per post, per kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling ZONDAG 7 OCTOBER 1934 Ochtendblad DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866 Bestaat zij dan ook niet als partij, zij blijft bestaan in de mentali teit harer leiders en leden" Oostenrijk blijft Katholiek Het Weer HET BETROUWBARE ADRES - Éi I - Hf BsiliiÊÉfl Wijlen Mgr. Dr. I. Seipel Nieuwe kolenlagen in België? Plan van prof. Kaisin Bij schietpartijen te Madrid vielen Zaterdag verschillende dooden Opstand in Asturië ten einde Giften boven 10.000 pond geeft hij nooit anoniem, ter prikkeling zijn voorbeeld te volgen Een dozijn nieuwe ziekenhuizen Korte berichten DE CATALAANSCHE STAAT TE BARCELONA UITGEROEPEN. DIT NUMMER BESTAAT UIT ACHT BLADZIJDEN W intertijd Druk geconfereer van Azana met Companys te Barcelona De kerkvervolging in Mexico ZEVEN EN VIJFTIGSTE JAARGANG No. 18982 NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 d.; ingez. mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek (Van onzen Weenschen correspondent) De bondsleiding der Christelijk-sociale partij heeft voor den laatsten keer ver gaderd. Zij besloot zich-zelf en hierdoor de Christelijk-sociale partij als zoodanig te ontbinden, wijl de nieuwe Oostenrijksche grondwet geen politieke partijen meer kent. De Christelijk-sociale partij was zeker, om een woord van dr. Seipel, eens den geniaal- sten leider dier partij, te gebruiken, geen „com- municatio sanctorum", noch voor zij haar hoog tepunt had bereikt, noch nadat zij dit hoogte punt overschreden had. En ook uw correspon dent heeft nooit een blad voor den mond geno men, wanneer het geboden scheen, ingeslapen corruptie van leidende persoonlijkheden, die in de partij wel eens al te lang gehandhaafd wer den, te hekelen. Wat de partij als zoodanig betreft, wat haar program, hare officieele beginselen, haar op treden in parlement, in clubs en vergaderingen en pers aangaat, heeft zij haar taak, op kultu- reel-godsdienstig gebied, de katholieke traditie hoog te houden, nooit verlaten. Opgekomen is zij voor vijftig jaren als anti liberale partij van katholieke boeren en „klei ne luyden". De theoreticus der partij was Vogelsang (f 1890), de grootste socioloog van Oostenrijk, en de organisator de Weensche volksburge meester Lueger (f 1910). Doel der partij tijdens de monarchie was de strijd voor godsdienst en vaderland, voor be houd van den middenstand, voor verzoening der vele naties in Oostenrijk, voor samenwerking der klassen op demokratischen grondslag. Na Lueger's dood bleek de invloed van ze-' kere konservatieve elementen te sterk om het oorspronkelijke sociale tempo te kunnen hand haven met het gevolg, dat de groote volkspartij een groot gedeelte van het „volk" verloor. Na de omwenteling werd de Christelijk- sociale partij, grondwetspartij en dan staatspartij. Zij nam de verantwoorde lijkheid voor Oostenrijk op zich. Leider was dr. Ignatius Seipel. Gedurende den republikeinschen tijd kunnen we drie étappen in de christelijk-sociale partij onderscheiden. De eerste étappe na de omwenteling in 1918 was een coalitie met de sociaal-demokratische partij. Men socialiseerde, koketteerde met den „Anschluss" en zag in „Duitsch-Oostenrijk" een bestanddeel van het groote Duitsche rijk. Deze etappe eindigde met het begin van het eerste bondskanselierschap van dr. Seipel in 1922. De tweede etappe, de saneerings-étappe, draagt een meer kapitalistisch karakter, een overhellen naar het kapitalistische Westen. „De partijlijn werd", zoo schrijft dr. Seipel zelf, „door de eigenaardige ontwikkeling der Oostenrijksche partijverhoudingen bepaald. Er bleven eigenlijk maar drie partijen over: de Christelijk-sociale partij en de sociaal-demo kratische partij die streden om den rang der sterkste partij, dan de kleinere Duitschnationa- le, later „Groot-Duitsche Volkspartij" genoemd, waarvan zich de Landbund afsplinterde. Deze twee Duitsch-nationale partijen, de Groot- Duitsche en de Landbund. waren echter zoo met elkaar verbonden, dat men praktisch maar drie partijen had. Van deze drie zijn de Groot- Duitsche en de sociaal-demokratische gepro nonceerd vrijzinnig, terwijl de Christelijk-so- cialen aan de katholieke eh konservatieve begin selen vasthouden. Dientengevolge moest de Christelijk-sociale partij in het belang van de katholieke en konservatieve zaak verhinderen, dat de beide andere partijen met elkaar tègep de christelijk-sociale partij zouden regeeren, wijl dan het uitbreken van een kuituurkamp en het terugdringen der katholieken van het openba re leven nauwelijks nog te vermijden zou zijn geweest. Hierin slaagde de Christelijk-sociale partij doordat zij eerst met de sociaal-demokra- ten en na de verkiezing van 1920 met Groot- Duitschers en Landbund de regeeringsmeerder- heid vormde." De derde étappe, na 1927, is gekenteekend door den strijd om een nieuwe grondwet in autoritairen, corporatieven zin en door een bonte afwisseling van strijd en samengaan met de Heimatschutz-beweging, tot dat dr. Doll- Xuss, na uitsluiting van het parlementarisme, den autoritairen koers op Christelijk-Duitschen grondslag vastlegde. Daarmee was het lot aller politieke par tijen beslist, daar de standen-maat schappij het begrip „politieke partij" in den ouden zin niet meer kent. Het lot aller po litieke partijen, ook der Christelijk-sociale par tij. Het heeft lang geduurd eer de meerderheid der Christelijk-sociale leiding zich innerlijk daarbij kon neerleggen. Men vreesde, dat de overgang wel eens zou kunnen zijn een over gang van den partijen-staat niet naar een gezonden corporatieven staat, maar naar een part ij-staat, zij 't dan al niet in nationaal - socialistischen, dan toch in fascistischen zin. Men was en is er van overtuigd, dat dan het laatste erger is dan het eerste. Die vrees is nog niet verdwenen, maar zij heeft niet meer de overhand. Men heeft getracht de meederheid der christelijk-sociale leiders te overtuigen en men heeft, zooals het schijnt, ook wel bereikt, dat die vrees, zoo gegrond zij misschien ook geweest moge zijn, op het oogenblik niet meer bestaat. Dat heeft den laatsten stoot gegeven tot het besluit tot ontbinding der party over te gaan. Ofwel de officieele politieke leiding van het Christelijke volk heeft vertrouwen in den koers DollfussSchuschnigg ofwel ze heeft het niet. Zoo ja, dan moest zij de konse- kwentie trekken en kon niet meer langer als politieke partij blijven bestaan. Zij heeft die konsekwentie getrokken en daardoor officieel tegenover het Christelijke volk, dat zij vertegen woordigde, verklaard, vertrouwen te hebben in den nieuwen Oostenrijkschen koers. Ik sprak met een der knapste Christelijk-so ciale leiders, die zich maar al te zeer bewust is van de komende moeilijkheden en zich maar haast niet gewonnen kon geven, en hóórde hem meer in zich-zelf dan tot mij als het ware troos tend zeggen: „Bestaat zij dan ook niet meer als partij, zij bestaat toch nog in het nieuwe Oos tenrijk in de mentaliteit van haar mannen. De Bondspresident, die toch aan het hoofd staat van Nieuw-Oostenrijk, is gekomen uit onze rijen. De Bondskanselier en een heele rij van mannen der tegenwoordige regeering waren met my christelijk-socialen. Zes van de acht gouver- neuren van Oostenrijk waren lid van onze par tij. De burgemeester van Weenen heeft nog on der Lueger's vaan gestreden. De groote stan den-organisaties van boerenbond, kleinbedrijf en neringdoenden zijn organisaties van ons. Ik kan niet gelooven, dat mannen, die in den zwaarsten tyd hun overtuiging met de daad be wezen hebben, van mentaliteit veranderen. Neen, de Christelyk-soóiale party is wel dood, maar ze leeft voort in de volksmassa, in de lei- Verwachting: Meest matige wind uit Zuidelijke rich- tingen, half tot zwaar bewolkt of betrok- =j ken, weinig of geen regen, iets zachter. EE Verdere vooruitzichten: Weinig of geen EE EE regen, iets zachter. illlllllllllllllllllllllIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIillllllllllllllllllllllllllllllllli UURWERKHANDEL LEIDSCHESTRAAT 18 ■6 -r>- Voor verjaardagen en Jubilea .-v: dende mannen van Oostenrijk, in de grondwet zelf, die toch eigenlijk Christelijk is en so ciaal." „En de Kerk?" „De kerk? Ik weet heel goed, wat u wilt zeg gen. De Christelijk-sociale partij, die steeds voor de belangen der katholieke kerk is opgetreden, heeft haar besluit niet genomen zonder er zorg voor te dragen, dat ook in de toekomst de katholieke belangen in Oostenrijk gehand haafd zullen worden. De garantie hiervoor biedt niet alleen het feit, dat op 't oogenblik alle ge wichtige posities in het openbare leven in han den van goede katholieken zijn, maar ook het feit, dat een groote katholieke volksorganisatie in opkomst is, die, afgezien van de oogenbhkke- lijke politieke situatie, zal weten te bewerken, dat de invloed der Kerk op het openbare leven niet wordt uitgeschakeld. De staat is niet alleen een politiek, maar ook een zedelijk begrip. Staat en Kerk moeten, voor al op kultureel gebied, samenwerken. Door het op 1 Mei in kracht getreden konkordaat is de grondslag gelegd. Op dien grondslag dient ver der gebouwd te worden, anders is de uitschake ling van de werkzaamheid der Christelyk-so- ciale partij, als party, uit het openbare leven geen winst, maar een verlies. Die katholieke volksorganisatie die ik bedoel en die onder lei ding der bisschoppen zal staan, heeft de taak, deze werkzaamheden van de Christelijk-sociale partij over te nemen." De zaak is zeer gewichtig en de moeilijkhe den zijn nog lang niet opgelost. Vandaar, dat juist de meest serieuze mannen zich maar moeilijk konden vereenigen met het vrijwillige verdwijnen van een partij, die feitelijk een halve eeuw lang een groot gedeelte van het Christe lijk volk Oostenrijk vertegenwoordigde. BRUSSEL, 6 Oct. (per tel.) Prof. Kaisin, leeraar aan de universiteit van Leuven, heeft hedenavond in de Unie der Buiteniandsche pers een plan uiteengezet, ten doel hebbende borin gen te doen op een diepte van 3.500 M. De pro fessor is overtuigd, dat zich tot nu toe onbe kende kolenlagen in de streek van Dinant be vinden. In de provincie Namen heeft prof. Kaisin, op een diepte van 20 M. aardasch gevonden, welke in het algemeen slechts op die plaatsen wordt aangetroffen, waar petroleum in den grond aanwezig is. De voor de boringen vereischte werktuigen zouden 6 7 millioen frank kosten, terwijl men ongeveer 3 jaar zou behoeven om de werktuigen te construeeren. De in werkverschaffing uitgevoerde vergrooting van de Nijmeegsche haven is bijna gereed MADRID, 6 Oct. (Reuter). Vandaag zijn hier alleen weer de rechtsche bladen verschenen. Het personeel van de overige bladen handhaaft de staking. De uitgekomen bladen geven uit voerige berichten over de gebeurtenissen van gisteren. Over he't algemeen wordt uiting gegeven aan de meening, dat de algemeene staking der socia listen, waar de syndicalisten zich niet by heb ben aangesloten, mislukt is. Men verklaart dat de regeering den toestand meester is en dat de geheele gewapende macht van den staat trouw achter de regeering is blijven staan. De bewering, dat de staking reeds mislukt is, dient intusschen rijkelijk optimistisch ge noemd te worden. Het staat n.l. vast, dat ook van daag nog, net als gisteren, overal gestaakt wordt. Volgens berichten uit Barcelona ligt het werk daar volkomen stil. De Catalaansche regeering handhaaft de orde. De troepen dezer regeering hebben de strate gische punten der stad bezet. Tegenover den separatistischen aandrang harer aanhangers heeft zij verklaard, dat zy onder geen omstan digheden daden van geweld zal dulden. Zij zal optreden naar gelang van den toe- (Van onzen Londenschen correspondent) Lord Nuffield, het hoofd van Austin Mo tors Ltd., heeft gisteren den eersten steen gelegd van een nieuw bijgebouw van Guy's hospitaal te Londen. Het gebouw kost 45.000. Die 45.000 zijn door Lord Nuf- field zelf betaald. Toen hij den eersten steen gelegd had hield hij een kleine toespraak waarin hij zeide ver nomen te hebben dat, wanneer er 20.000 meer voor het nieuwe gebouw uitgetrokken waien, er 73 in plaats van 46 bedden zouden kunnen worden opgesteld. Het eenige wat erop zat, was dat hij dus nog 20.000 erbij gaf. En dat deed hij. Lord Nuffield heeft de laatste jaren meer dan 500.000 geschonken aan ziekenhuizen en an der philantropische inrichtingen. Zyn groot ste gift ineens bedroeg 140.000; zij was voor het Radcliffe ziekenhuis te Oxford. Zulke bedragen geeft hij nooit anoniem. Hij helpt veel nood op kleinere schaal lenigen zon der dat ooit het publiek ei iets van verneemt, maar aan giften van minstens 10.000 wordt steeds de noodige publiciteit gegeven, met naam en toenaam. En toch is Lord Nuffield een be scheiden man, die in 't minst niet haakt naar openbare eerbewijzen en erkentelijkheid. Maar hij en waarschijnlijk ook menig ander wel doener heeft de ondervinding opgedaan dat anonieme giften zelden of nooit tot navolging prikkelen, terwijl daarentegen wamieer de naam van een schenker bekend gemaakt wordt, meest al vele anderen eveneens aanzienlijke bedra gen voor het zelfde of een soortgelijk doel be schikbaar stellen. Vooral worden stand- en beroepsgenoo.ten van den schenker door diens voorbeeld geprik keld ook iets te presteeren. Men behoeft dit niet juist op te vatten in dien zin dat wanneer Lord Nuffield een groot bedrag wegschenkt, andere automobiel-fabrikanten hetzelfde zul len doen bij wijze vanreclame voor de zaak. Ofschoon ook dit kan voorkomen schijnt het toch dat dergelijke bijbedoelingen slechts bij hooge uitzondering een rol spelen, en dat het veeleer aan psychologische factoren is toe te schrijven dat een fabrikant veeleer een groot bedrag voor een goed doel beschikbaar zal stel len in navolging van een concurrent en vak genoot, dan van een philantroop die zich in zijn zakelijk leven op geheel ander gebied be weegt. Lord Nuffield, de „Engelsche Ford'is een der meest succesvolle zakenmannen van onzen tijd, en zooals hij zijn reusachtig bedrijf tot zulk een zeldzamen bloei opgevoerd heeft, niet alleen door de voortreffelijkheid zijner producten maar ook door zijn psychologisch inzicht, zijn men- schenkennis, zoo wendt hij deze ook aan bij het beoefenen zijner vorstelijke milddadigheid Men haalt van hem de woorden aan. „Niemand kijkt om naar den besten auto, als deze geen merk draagt; en niemand voelt zien tot navol ging geprikkeld door een gift, die geen merk heeft." Hij kan het weten; hij heeft zich zoowel op het eene als op het andere gebied onderschei den. Dat zijn uitlatingen op economisch gebied niet steeds sluiten als een bus, bleek bij een rede welke hij de vorige week hield, en waar in hij met groote voldoening constateerde dat de uitvoer van Britsche auto's de laatste jaren zoo sterk toegenomen is. Terecht merkte hij op dat hieruit blijkt hoezeer zelfs in landen met een eigen sterk ontwikkelde automobiel-nijver heid het Britsche product gewaardeerd wordt. Hij las dan ook duchtig de ies aan die vele En- gelschen, die buiteniandsche wagens koopen. Iedere ingevoerde auto, zeide hij, beteekent één jaar werkloosheid voor een Britsch arbeider. Hij kon zich dan ook niet voorsteilen hoe een normaal-denkend Engelschman zich een bui- tenlandschen auto kan aanschaffen. Maar hij had juist den lof gezongen van Franschen en andere vreemdelingen, die zóo abnormaal denken dat zy buiteniandsche wa gens koopen! Doch zoo er dan al een fout tegen de logica steekt in Lord Nuffiela's theorie, zijn praktijk is in ieder geval gezond, te oordeelen naar het dubbele resultaat dat hij er mee oereikt: een der bloeiendste nijverheids-instelüngen van Engeland en.... een dozyn praciuige nieuwe ziekenhuizen. stand onder de leuze: Catalonië, Vrijheid en Republiek. Naar uit een bericht in de „A.B.C." blijkt, hebben militaire vliegtuigen op samenscholin gen van opstandelingen in het kolenbekken van Asturië bommen geworpen. Berichten om trent het aantal daarbij gedooden zijn niet ontvangen. Het schijnt, dat de wil tot verzet in Asturië zeer krachtig is. De wijze van oor logvoering, aldus het blad, herinnert aan de gevechten in Marokko. In een nader bericht wordt medege deeld, dat zes vliegtuigen gisteren over de stellingen der rebellen vlogen, waar op deze zich uit vrees voor een bombar dement terugtrokken. De minister van Binnenlandscbe Za ken deelde aan de journalisten te Ma drid mede, dat de revolutionnaire be weging in Asturië geheel geëindigd is. In verband met de sterkte der regee- ringstroepen waren er geen nieuwe on lusten te vreezen. Naar verder uit de dagbladen blijkt, is de toestand in een reeks steden gespannen, vooral in Bilbao waar de socialisten rekenden op steun van separatistische groepen. In verschillende dorpen heeft men den com- munistischen staat uitgeroepen, verscheidene agenten van politie zijn overvallen. Vier hunner zouden gedood zijn. Naar verluidt oefenen de revolutionnaire sta kers in Madrid grooten druk uit op de arbei ders, zoodat velen, die üever niet zouden staken, het niet wagen aan het werk te gaan. Post wordt niet bezorgd; het schijnt, dat een deel van de uitgezonden postbestellingen ver nield is. Een deel der telegraafambtenaren, die geweigerd hebben aan het werk te gaan, is ge arresteerd. De broodverzorging van de hoofdstad wordt door soldaten, zij het ook in beperkten omvang, uitgevoerd. Voor de bakkerijen staan lange rijen. Ook het grootste deel van de restaurants is gesloten. Politie en militairen patrouilleeren in groote ren getale door de straten der hoofdstad dan gisteren. In verschillende steden van Asturië schijnen de gebeurtenissen aldus een bericht uit Pa rijs nog steeds onoverzichtelijk te zyn. Er zijn berichten ontvangen, volgens welke de op standelingen naar de bergen zouden zijn terug getrokken. Carballino en Sama de Langreo zijn door soldaten bezet. De katholieke vakvereemgings- organisatie te Moreda heeft zich aan den kant der gendarmerie geplaatst en deze beheerscht thans den toestand volkomen. Op de Baskische spoorwegen hebben de rebel len het verkeer stopgezet. In Madrid waren hedenmorgen ongeveer 500 personen gearresteerd. Evenals in Barcelona vonden heden te Madrid verschillende schiet partijen plaats. Een Madrileensch politie-onder- officier werd door een 18-jarigen anarchist met verscheidene kogels neergeschoten. Door de politie werden anderzijds drie personen dood geschoten, o.w. een 14-jarige jongen, die door eenverdwaalden kogel werd getroffen. Het Deensche motorschip „Victoria", meten de 4500 ton, is door een hevigen wind aan de ZUid-Australische kust op de rotsen geloopen. De voorsteven is lek geslagen. De dertig man tellende equipage is gered; twee sleepbooten bevinden zich bij de „Victoria" De Zwitsersche grenswacht van het kanton Tessino hééft op de Furka di Gurin twee Ita- liaansche douane-beambten gearresteerd op Zwitsersch grondgebied, daar zij een Zwitser- schen herder en zijn jongen hadden aangehou den en eenigen tyd vastgehouden. Op last van de kantonale regeering van Tessino en de dou ane-autoriteiten wordt een onderzoek ingesteld De socialistische partijraad in België heeft in verband met het faillissement van ae Sociais- tische bank van Arbeid een besluit genomen waarin o.a. verklaard worat dat controle moet worden uitgeoefend op de financiën van aiie organen van de socialistiscne partij Geen er.Kei economisch werk zal in oen schoot der pariij mogen worden opgericht, zonder toestemming van den Partijraad. Turksche motorboot met 31 opvarenden vergaan Bezuiniging op de Defensie-begrooting in België. Corruptieschandaal in China. Diefstal van paleisschatten te Peking. De revolutionnaire staking der Spaansche socia listen. De toestand nog zeer ernstig. Opstand in Asturië ten einde? Stabilisatie in de landsinkomsten van Ned.- Indië. Groothandelsprijzen over September. De zeventien-jarige dader van den moordaan slag te Zwolle bekent. Massa-ontslag bij de Ned. Schroefboutenfabriek te Helmond. Zware brand te Leeuwarden. Zeilwedstrijden van de Na-Brasem. O Het klinkt een beetje ridicuul, maar de klok is een uur teruggezet en we zitten in den „wintertijd", weliswaar met de ramen open en de zon op ons hoofd, maar de klok weet het beter dan de Nederlandsche wetgevers. We hebben lang vastgehouden aan den zomer, die niet scheiden wilde, die plannen maakte om den herfst over te slaan en ineens de vlag te strijken voor den winter. Het begint er op te lijken en theoretisch is het al ge beurd. De zomertijd is voorbij, maar het zomerweer is nog niet heelemaal overwonnen. Laten we dit bedenken als we van nu af om circa vijf uur in den namiddag onder de lamp zitten, die de zon zal moeten vervangen. De lange avonden zijn er weer, voor sommigen een vreugde, voor anderen een gruwel. En de kachelmogen alle kachels, vooral die van de arme menschen, als de winter er eenmaal is, zich niet onbetuigd laten. BARCELONA, 6 Oct. (Reuter) De president van de Generaliteit van Catalonië, Companys, deelt mede dat de Catalaansche regeenng den Catalaansche staat, deel uitmakende van de federale Spaansche repu bliek, heeft uitgeroepen. In een eerder Reuterbericht werd gemeld, dat in het paleis der Catalaansche generaliteit, waar een conferentie plaats vono tusschen Companys en oud-premiei Azana, groote op winding heerschte. Men spreekt van de vorming te Barcelona van een voonoopige legeering aer Spaansche republiek onde: leiding van Azana. Een 2000-tal leden van de arbeiders-alliantie, welke de uitroeping van de Catalaansche repu bliek eischte, werd door een groot aeel van het publiek toegejuicht. MEXICO, 6 Oct. (V.D.) In het staatsblad wordt gepubliceerd, dat in de staten Chiapas en Colima nog 12 kerken zyn gestoten. Stand op Zondag 1 uur v.m.: 767 Vorige stand: 766.7.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1934 | | pagina 1