DE MARXISTISCHE OPSTAND
IN SPANJE
N
a
Vlootbesprekingen te Londen
Het nieuws van heden
WAT MEN OP STRAAT
ZIET
De hongerstaking
in Hongarije
DAVIS EN YAMAMOTO
GEARRIVEERD
Het Albertkanaal
DE BAROMETER
VEREENIG DE KATHOLIEKE PERS
BUREAUX: NASSAULAAN 51 TEL. 13866
ABONNEMENTEN: voor Haarlem en
Agentschappen per week 25 cent;
per kwartaal f 3.25; per post, per
kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling
DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
WOENSDAG 17 OCTOBER 1934
Ochtendblad
De menschen stroomen overal
samen en schimpen heftig
op de syndicalistische
opstandelingen
De mannen van den dag
Zamora
Het Weer
1 Stormwaarschuwingsdienst 1
Nieuwe eed in Duitsch-
land
De ministers moeten gehoorzaam
heid zweren aan Hitier
Groote vreugde over den terug
keer der mijnwerkers. Het
accoord met de patroons
Belgrado rouwt om zijn
Koning
Onafgebroken défilé
Goering naar Belgrado
NEKKRAMP
De Japanner zal thans het vloot-
v er drag van Washington
opzeggen
Prinses Helena, het derde kind van den Graaf van Parijs, in de
armen van haar moeder en in gez elschap van haar zusjes Isabella en
yictoria en van Prins Henry
Vooruitzichten weinig
rooskleurig
Norman Davis
Eerste gedeelte door koning
Leopold en koningin
Astrid geopend
Centrumsman te Danzig
in arrest
Een politieke moord in
Oostenrijk?
Sportpalast geveild
Goemboes morgen naar
Warschau
SAMENWERKING DER ROODE
INTERNA TION ALES
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ZEVEN EN VIJFTIGSTE JAARGANG No. 18998
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct.; ingez,
mededeelingen 50 cent; idem op pag eén 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers'' zie de rubriek
Als men in deze dagen door de straten
van Spanje's hoofdstad wandelt, ziet men
zich midden in een opstandig gebied ver
plaatst. Overal in het rond „Guardia Civil" en
infanterie met witgeverfde stalen helmen,
op de pleinen der kazernes staat cavalerie en
artillerie gevechtsklaar, gereed om in te
grijpen. Legionnairs der vrijwilligerscorpsen
mengen zich onder de opgewonden menigte.
Ieder oogenblik is er nu hier, dan daar een
V'erkeersstagnatie of een volksoploop.
In lange rijen staan de gele taxi's te
wachten, terwijl er ook particuliere auto's op
gesteld staan. Zoo nu en dan krijgt een of
ander taxi-chauffeur van een vriend de waar
schuwing te hooren: „Je had, denk ik, beter
thuis kunnen blijven. Pas op, want anders
steken ze je auto in brand!"
Rond de verschillende politieposten staan de
menschen dicht opeengepakt, morrend, schim
pend en heftig redeneerend. Men praat over
de straatgevechten van den afgeloopen nacht.
Al de menschen die daar bijeengestroomd zijn
Traditionalisten, Monarchisten, Liga, Patrio-
tica. Accion Popular, leden van de „Ceda" en
Radicalen kiezen allen partij tegen de Syn
dicalistische opstandelingen.
Onder het regiem van dictator Primo de
Rivera was het Spaansche leger vooral het
officieren-corps, een zeer twijfelachtig instru
ment der politiek. En als het leger nog eenige
macht bezat, dan werd deze verkeerd aange
wend In de casino's van de infanterie en
artillerie werden de z.g. „Junta's" gevormd.
„Comité's van actie" met een politiek karakter,
die tegen bevelen van Primo de Rivera in een
geweldigen invloed uitoefenden op de plaatse
lijke burgerlijke overheden en vooral op de
gendarmes en politieagenten.
Ik was des morgens met den laatsten
regelmatig loopenden trein uit Barcelona te
Madrid aangekomen. Het viel reeds aanstonds
op, dat er geen kruiers en witkielen op het
perron waren. De „ondergrondsche" reed niet,
de tramwagens stonden stil en ledig op de
straten. De trt'in die aansluiting geeft op
Lissabon vertrok niet. Terwijl op de lijnen
naar het Noorden nog regelmatig verkeer was,
waren de treindiensten naar het Westen stil
gelegd.
In Spanje worden de spoorwegen door ver
schillende ondernemingen geëxploiteerd, zoodat
de stakingen daar niet aanstonds algemeen
waren.
De directeur van het hotel, waar ik logeerde,
zeide mij lachend: „Die stakingen zijn bij ons
niets bijzonders. Zij vormen een soort tijdver
drijf."
De autoriteiten verklaarden onverschillig,
dat het niet eens de moeite waard was, om
aandacht te besteden aan dezen opstand! De
monarchistische en rechtsche bladen als
„A-B-C." en „El Debate" bleven regelmatig
verschijnen, terwijl ook de meeste avondbladen
uitkwamen.
De specialisten zijn zóó slecht georganiseerd
de „Spaansche Lenin" Largo Caballero be
vindt zich met 400 aanhangers in arrest
dat zij het niet eens de moeite waard achtten
om mededeelingen aan de partijgenooten te
publiceeren.
De reactie is daarom ook zeer verschillend.
Wie is toch de man, die naast den
president Alcala Zamora, als de eigen
lijke „sterke man" van Spanje in deze
kritieke oogenblikken de noodige maatregelen
treft?
Alejandro Lerroux is niet zoo jong meer,
want hij is de 70 al gepasseerd. Toch heeft hij
nog een echt jeugdig temperament en een
energiek doortastingsvermogen, twee eigen
schappen welke een man, die de volledige
macht over Spanje in handen heeft, heden ten
dage dubbel noodig heeft.
Lerroux is in een klein plaatsje in de pro
vincie Cordoba geboren, en is dus een Andalu-
siër. Zijn Fransche familienaam doet ons aan
zekere relatie met Frankrijk denken. Het is
zeker, dat zijn familie twee of drie generaties
geleden uit Frankrijk over de Pyreneën ge
trokken is.
Toch is Alejandro Lerroux in geheel zijn na
tuur ongetwijfeld een Spanjaard van top tot
teen. Hij is welbespraakt en praatzaam, zoo
wel in zijn familiekring als op 't spreekge
stoelte in het parlement; hij is altijd netjes,
opvallend gekleed. Hij is immer vriendelijk
voor menschen, die hem iets willen vragen, en
voor persoonlijke vrienden; in één woord een
„caballero" met al de voortreffelijkheden en
Zwakheden van 't Spaansche volk. De minister
president bewoont in de voornaamste wijk van
Madrid een prachtige villa, waarin de aristo
cratische en met aardsche goederen rijkelijk
gezegende menschen van de hoofdstad hun
zorglooze uren doorbrengen.
Lerroux is overigens gedurende zijn leven
een „Revolutionnair" geweest, heftig gekant
tegen de Spaansche monarchie, een rebel die
geen compromissen kende en reeds in zijn jonge
jaren, den toenmaligen president Maura de
woorden in 't gezicht slingerde: „Uw konink
rijk is niet van deze wereld". Lerroux heeft
de rebellenvlag 25 jaar hooggehouden, ofschoon
hij in zijn privaatleven volgens een veelzeg
gende uitdrukking van een zijner vrienden
steeds „Don Alejandro" gebleven is. Het is het
tragische lot van dezen premier dat hij thans,
in opdracht van de meerderheid in de kamer,
tegen zijn vroegere vrienden der linkerzijde
met machinegeweren moet optreden.
De president van de Spaansche repu
bliek Alcala Zamora is in de laatste jaren
een beetje op den achtergrond gedrongen
daar hij het grootste gedeelte van zijn macht
aan minister.-pres. Lerroux overgedragen heeft
Alcala Zamora is door de burgerlijke Midden
partijen en de Socialisten tot de hoogste
staatsmacht verheven, daar hij meer dan eens
zijn leven, zijn vrijheid en zijn vermogen op
het spel gezet heeft. Evenals Lerroux is ook
Alcala Zamora door de jongste politieke ge
beurtenissen in een ernstig conflict met zijn
vroegere vrienden gekomen. Hij beschouwt
zich heden als de politieke gevolmachtigde van
het volk, dat in groote meerderheid achter het
kabinet Lerroux staat, en in deze beteekenis
heeft hij aan Alejandro Lerroux alle vol
machten gegeven om dezen socialistischen op
stand te onderdrukken.
Largo Caballero heeft reeds op den dag, dat
het kabinet Azana zijn ontslag kreeg en Bar
rios een nieuw ministerie vormde, gezegd dat
de socialisten het wel zeer zullen betreuren dat
zij Zamora tot president der republiek ge
kozen hebben. Alfons XIII is wel uit het land
verdreven, doch zijn geest leeft nog in het
kasteel te Madrid. En de uitroep die in
Caballero's gezelschap werd gedaan: „Weg met
dezen Alfons XIV" is veelbeteekenend.
Gil Robles, de vroegere leider der boeren,
heeft zich in den laatsten tijd opgewerkt tot
geestelijken leider van het Anti-Marxistische
rechterfront, waartoe op de eerste plaats Ka
tholieken en Monarchisten behooren: verder
werkt zij echter ook samen mét de rechts-
republikeinen en radicalen. Gil Robles is de
voornaamste leider van de jonge katholieke
rechterpartij, „De Ceda" die bij de laatste ge
meenteraadsverkiezingen schitterende successen
behaald heeft. Robles is er na zeer veel inspan
ning in geslaagd een „Bond van Rechtsche
groepen" te stichten, die onder de leiding der
katholieke vereenigingen staat.
Dat de katholieke conservatieve elementen
in één partij zijn samengebracht, is vooral te
danken aan de krachtdadige actie, die door
het groote katholieke dagblad: „El-Debate"
werd ingezet; dit blad heeft ook in den ver
kiezingsstrijd een haast fantastische werk
zaamheid ontplooid. Door den uitslag van de
verkiezingen is Gil Robles een van de toe
komstige leiders van Spanje, die in het nieuwe
tijdperk dat eens voor het Iberisch-schier-
eiland zal aanbreken, zijn grooten invloed ten
goede zal doen gelden.
Verwachting: Matige tot krachtigen
Noordelijke tot Westelijken wind, zwaar H
bewolkt of betrokken, waarschijnlijk
regenbuien, iets zachter.
Verdere vooruitzichten: Krimpende en
H toenemende wind, later weer regen.
H Geseind van De Bilt Dinsdagmiddag te
15.15 uur aan de posten van Delfzijl tot
Hoek van Holland: ,,Weest op uw hoede". H
nïlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllüllllllllllllllllllillllllllllllllli
BERLIJN, 16 Oct. (V. D.) In de zitting van
heden van het Rijkskabinet is een wet aange
nomen op de beëediging der Rijksministers en
van de leden der Landsregeeringen. Zij zullen in
den vervolge onderstaanden eed moeten afleg
gen:
,Ik zweer, ik zal den leider van het Duitsche
Rijk en Volk, Adolf Hitler, trouw en gehoorzaam
zijn, mijn kracht voor het welzijn van het Duit
sche volk geven, de wetten behoeden, de op mij
rustende plichten consciëntieus vervullen en alle
zaken onpartijdig en rechtvaardig voor ieder
leiden. Zoo waar helpe mij God."
De Rijksministers, Rijksstadhouders en leden
der Landsregeeringen moeten zonder verwijl
volgens deze wet beëedigd worden.
Hitier heeft den Rijksministers reeds terstond
den nieuwen eed afgenomen.
Daarna wérden nog een reeks wetten aange
nomen.
BOEDAPEST, 1& Oct. (Reuter) Zooals gemeld
hebben de ongeveer 950 mijnwerkers, die onder
in een mijn te Fünfkirchen een hongerstaking
hielden, de mijn verlaten.
De terugkeer van de arbeiders heeft groote
vreugde in hun gezinnen verwekt. Hoewel zij
de sporen van hun lijden dragen, zouden er
zich geen bijzondere ziektegevallen hebben voor
gedaan. Velen hunner zeggen, dat zij overvloe
dig voedsel hadden gevonden in een mijn
schacht. Voorts zou de luchtverversching niet
defect zijn gemaakt.
De mijnwerkers besloten hun hongerstaking
te beëindigen nadat de tusschen vertegenwoor
digers der regeering en arbeidersvertegenwoor
digers gevoerde onderhandelingen tot een vol
ledige overeenstemming hadden geleid. De
arbeiders hebben het bemiddelingsvoorstel der
regeering aanvaard. In totaal hebben zij 109
uur in de mijn doorgebracht.
De regeering heeft aangeboden voor rekening
van den staat 250 wagons kolen te koopen,
waardoor elke mijnwerker een dag werk per
maand meer heeft, mits de werkgevers toe
stemden in de eischen van de mijnwerkers met
betrekking tot de loonen en de arbeidsvoorwaar
den. De werkgevers hebben er in toegestemd een
bedrag van 57.300 Pengö voor ,,herfst-hulp" aan
de mijnwerkers uit te keeren en een gelijk be
drag voor winterhulp. Deze voorstellen zijn
door de mijnwerkers aanvaard.
BELGRADO, 16 Oct. Sedert de vroege
ochtenduren trekt de bevolking van de Joego
slavische hoofdstad in schier onafzienbare rij
langs de baar van Koning Alexander.
Gardeofficieren houden de wacht bij de baar.
Achter de catafalk vlamt een omfloerst kruis
met wit licht. Daaronder liggen de kroon en
de ordeteekenen van den Koning. De bodem
is met witte chrysanten bedekt. Tal van kransen
hebben zich voor de baar opgestapeld.
Veel personen, voornamelijk vrouwen, vielen
bij het passeeren van de baar in onmacht en
een eerste hulp-post moest herhaaldelijk
assistentie verleenen.
Donderdag vindt de bijzetting plaats van het
stoffelijk overschot in den grafkelder van de
dynastie Karageorgevitch te Topola.
Te Amsterdam wordt Donderdagmid
dag om 4.20 uur een officieele herdenkingsdienst
gehouden in de Christ Church aan den Groen
burgwal.
Het Consulaat-Generaal van Joegoslavië te
Amsterdam zal Donderdag a.s. gesloten zijn.
BERLIJN, 16 Oct. (V. D.) De Pruisische mi
nister-president, generaal Goering, zal als bij
zonder gevolmachtigde van Hitler, in diens kwa
liteit van opperste bevelhebber, aanwezig zijn bij
de teraardebestellingsplechtigheden in Belgra
do.
Goering zal op het graf van den koning den
krans neerleggen met de woorden: „Haar vroe-
geren heroïschen tegenstander in zeer groote
ontroering, de Duitsche weermacht".
Li Hadersley (Denemarken) zijn twee geval
len van nekkramp voorgekomen, welke beide
doodelijken afloop hebben gehad.
-V; ,v-
Een botsing, welke Maandagavond op den Benoordenhoutschen weg te Den Haag
plaats vond en waarbij tw ee dames werden gewond
LONDEN, 16 Oct. (Reuter) De onder leiding
van Norman Davis staande Amerikaansche
delegatie voor de Londensche besprekingen ter
voorbereiding van de vlootconferentie van 1935
is te Plymouth aangekomen.
De Japansche gedelegeerde, vice-admiraal
Yamamoto, arriveerde hedenmiddag te South
ampton.
De Japanner heeft van zi^ regeering een
instructie meegekregen, waaromtrent heden
morgen te Tokio een officieuze mededeeling
aan de pers werd verstrekt. Hierin werd voor
het eerst officieus het besluit van Japan open-
naar gemaakt, om het vlootverdrag van Japan
op te zeggen.
De instructies aan Yamamoto betreffen n.l.
de volgende vijf punten:
1. Het recht van eiken staat op zijn natio
nale veiligheid. Dus ook het recht van Japan,
om zijn veiligheid en den vrede in het Verre
Oosten te waarborgen.
2. Een effectieve beperking der bewapeningen
3. Beperking, eventueel afschaffing van de
aanvalswapenen en versterking van de verde
digingswapenen.
4. Opzegging door Japan van het Verdrag
van Washington met de hcop op een nieuw en
billijker verdrag.
5. Wanneer de vlootconferentie mislukt, dan
zal Japan de maatregelen nemen, welke ge
schikt zijn om zijn veiligheid te verzekeren.
De eigenlijke besprekingen zullen waarschijn
lijk eerst de volgende week een aanvang nemen.
Aangezien Yamamoto niet aanwezig was bij de
besprekingen, die MacDona^d dezen zomer met
Norman Davis over het vraagstuk der vloot
conferentie heeft gevoerd, heeft MacDonald
den wensch te kennen gegeven, zoo spoedig
mogelijk een onderhoud met hem te hebben.
Het wordt waarschijnlijk geacht, dat de Fran
sche en Italiaansche gedelegeerden pas later
voor deelneming aan de besprekingen naar
Londen zullen komen. Niettemin zullen de be
trokken mogendheden voortdurend nauwkeurig
op de hoogte worden gehouden
Tot nu toe is nog niet besloten, waar en
wanneer de conferentie van 1935 zal worden
gehouden. Als tijdstip wordt April voorgesteld,
en als plaats der besprekir gen Londen, Parijs,
Rome, Den Haag en Lausanne.
De Britsche regeering maakt er geen geheim
van, dat zij de besprekingen gaarne te Londen
zou willen voeren. Natuurlijk zal echter vooraf
nog de meening van de andere betrokken mo
gendheden worden gevraagd.
De eisch van Japan tot gelijkheid en de wei
gering van Amerika, om ce tonnage der ver
schillende scheepstypen te verminderen, maken
de taak van de conferentie buitengewoon moei
lijk. De vooruitzichten zijn dan oók niet roos
kleurig.
VISÉ, 16 Oct. (V.D.) Hedenmorgen om elf
uur heeft de plechtige opening plaats gehad
van het Albert-kanaal door Koning Leopold
van België en Koningin Astrid. Het betreft hier
het eerste gedeelte van het kanaal, dat Luik
met Antwerpen direct zal verbinden. Dit eerste
gedeelte, dat hedenmorgen geopend is, loopt van
Visé tot Neerhaeren. Koning Leopold werd o.m.
vergezeld door den Belgischen minister van
Openbare Werken, verscheidene militaire auto
riteiten en hooge ambtenaren.
Op verzoek van H. M. Koningin Wilhelmina
was de Commissaris der Koningin in de pro
vincie Limburg, mr. E. baron van Hövell tot
Westerflier, aanwezig ter begroeting van het
koninklijk paar van België. Namens Koningin
Wilhelmina werden aan Koningin Astrid bloe
men aangeboden.
De plechtige opening zelf vond plaats in het
Belgische dorp Grand Lannay, waarheen zich
het gezelschap met gepavoiseerde booten had
begeven.
Een leidende figuur van de Centrumspartij
van Danzig, Oberregierugns- en schulrat Beh-
rendt, is in arrest en ter beschikking gesteld
van den rechter van instructie.
Behrendt wordt ervan beschuldigd dienstge-
beurtenissen, welke hem ter oore waren geko
men door zijn vertrouwenspositie in den
schooldienst van Danzig, te hebben medegedeeld
aan den vertegenwoordiger van een naburige
mogendheid.
WEENEN, 16 Oct. De burgemeester van Ober-
Bierbaum is hedenmorgen door dorpsbewoners
dood op een akker gevonden. Hij was gewurgd
en van de daders ontbrak elk spoor.
Het slachtoffer was een vooraanstaand per
soon in den Beneden-Oostenrijkschen Boeren
bond en had een functie in de districtsleiding
van het Vaderlandsche Front en bij de Oost-
Markensche stormtroepen De mogelijkheid be
staat, dat men hier te doen heeft met een po-
litieken moord.
BERLIJN, 16 Oct. Voor 't kantongerecht Ber
lijnSchönberg is hedenmorgen onder groote
belangstelling het bekende Sportpalast te Ber
lijn, waar zoo vele betoogingen en groote sport
gebeurtenissen als de Berlijnsche Zesdaagsche
zich hebben afgespeeld, publiek verkocht.
Het gebouw werd voor twee millioen Mark
eigendom van de voornaamste crediteur, de Eid-
genössische. Versicherungs A.G. te Zurich.
De vorige eigenaar had groote credieten voor
namelijk uit Zwitserland opgenomen om de ex
ploitatie te beginnen. De mogelijkheid bestaat
dat de Zwitsersche eigenaars op nieuwe finan-
cieele basis de exploitatie van het Sportpalast
zullen voortzetten.
Norman Davis en Yamamoto zijn in Engeland
aangekomen voor de voorbereidende vloot
besprekingen. Weinig rooskleurige vooruitzich
ten.
De Duitsche ministers moeten een eed van
trouw aan Hitier zweren.
Het eerste gedeelte van het Belgische Albert
kanaal geopend.
Tien dooden bij de typhoonramp te Manilla
(Philippijnen).
Verdere behandeling door de Tweede Kamer
van het wetsontwerp inzake bescherming van
leerlingen tegen besmetting verdaagd.
De Rijksmiddelen zijn in September 1.4 mil
lioen beneden de raming gebleven.
Bedrijfsraad voor de sigarenindustrie geïnstal
leerd.
Het landgoed „Planken Wambuis" onder Ot-
terlo voor 2 y. ton verkocht.
Diefstallen in een emaille-fabriek te Doetin-
chem; tien verdachten staan terecht.
Daders van
ontdekt.
een roofoverval te Stadskanaal
New-Yorksche beurs: Vooral voor mijnwaarden
opgewekte stemming, slot tamelijk vast.
Piekeren
Piekeren is een kwaal waar vele
menschen aan lijden. Zij maken daar
door het leven voor zichzelf en voor
hun omgeving er niet aangenamer
op. Het zijn zwartkijkers, die overal
onheil achter zien, die van schier
elke zaak een ongunstigen afloop
verwachten.
Zij missen den moed om iets te
durven, de kracht om het eindelijk
aangedurfde door te zetten.
Voortdurend zijn zij doende hon
derd-en-één bezwaren en bedenkingen
op te werpen.
Besluiteloos piekeren zij over alles
en nog wat. Stapelen zij zwarigheid
op zwarigheid en maar zelden berei
ken zy hetgeen zij bereiken, willen,
omdat zij niet krachtig genoeg willen,
omdat zij niet willen probeeren de
moeilijkheden, die er misschien wel
zijn, maar die zij buiten alle verhou
ding vergrooten, te overwinnen.
BOEDAPEST, 16 October. (V. D.) Minister-
President Goemboes zal zich Donderdag as.,
begeleid door eenige hooggeplaatste ambtenaren
van het ministerie van Buitenlandsche Zaken,
naar Warschau begeven en dan Dinsdag of
Woensdag a.s. weer te Boedapest terugkeeren.
Enkele dagen daarna vertrekt de premier weer
naar Rome.
Van welingelichte zijde worden de geruchten,
die in de buitenlandsche pers de ronde deden
en volgens welke Goemboes te Warschau voor
bereidende démarches zou doen voor een her
groepeering der Oostelijke en Zuid-Oostelijke
staten van Europa tegengesproken. De reis
naar Warschau, aldus wordt verklaard, beoogt
uitsluitend de verdere uitbreiding van de eco
nomische en cultureele betrekkingen tusschen
Hongarije en Polen.
In diplomatieke kringen hecht men deson
danks aan de beide reizen het grootste belang
in verband met den tegenwoordigen interna
tionalen toestand.
BRUSSEL, 16 Oct. (Per tel.) In een hotel te
Brussel heeft een bijeenkomst plaats gehad tus
schen twee afgevaardigden der Communistische
Internationale, Cachin en Thores, en twee af
gevaardigden van de Tweede Socialistische In
ternationale, Vandervelde en At;er.
De besprekingen waren aangevraagd door de
Communisten, die een gemeenschappelijke actie
ten gunste van de Commu: ister. en Socialisten
in Spanje voorstelden.
De socialistische afgevaardigden merkten op,
dat dit voorstel, wat Spanje betreft, te laat
kwam, daar de opstand ten einde loopt. Zij
meenden daarom, dat besprekingen, die een
dergelijke actie zouden moeten voorbereiden,
eerder dienden te worden aangevraagd. In dien
zin zullen de beide intern ationales de kwestie
verder onderzoeken.
Stand op Woensdag 1 uur v.m.: 759
.Vorige stand: 758.6
