6L Jé
VAN SCHEPEN EN OLIE
Het nieuws van heden
Uiver"-komst
Na de verkiezingen in Griekenland
ENGELAND BEMIDDELT
Mandsjoekwo en
petroleum
Na den opstand in
Spanje
DE HOUDING VAN
VENIZELOS
DE BAROMETER
VEREENIG DE KATHOLIEKE PERS
BUREAUX: NASSAULAAN 51 - TEL. 13866
ABONNEMENTEN: voor Haarlem en
Agentschappen per week 25 cent;
per kwartaal f 3.25; per post, per
kwartaal f3.58 bij vooruitbetaling
VRIJDAG 16 NOVEMBER 1934
Avondblad
DACBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
NORTH STATE
DE LIJN GOVDA-SCHOONHOVEN GAAT VERDWIJNEN
De nieuwste Japannade
Petroleummaatschappijen zouden
besloten hebben tot boycot
Na de explosie in de zuur stof fabriek N-V. „De Alblas" te Alblasserdam, welke
Woensdag veroorzaakt werd door het springen van een op een auto geladen zuur-
stafcvlindez
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN
Schuschnigg naar Rome
De handhaving van Oostenrijks
onafhankelijkheid
Kleine Entente contra
Hongarije
Drama van Marseille
voor Genève?
Steeds meer dreigt het spookbeeld
der dictatuur in Athene
De verhouding tot
Albanië
De kabinetscrisis in
België
Verkiezingen in Rusland
Kerk en Saarstemming
Knox beschermd
Het Weer
Anti-revolutionnaire voorstellen
van Gil Robles door de
Cortes aangenomen
Crisis in het Kabinet?
Moeilijkheden voor Jaspar
Zaimis
Uit de stad van het
Vatikaan
HAARLE
ZEVEN EN VIJFTIGSTE JAARGANG No. 19049
COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct.; ingez.
mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
Het verhaal van schepen en olie wordt
zoo langzamerhand even eentonig als
Multatuli's verhaal over Saïdjah, maar
het blijft heel wat minder poëtisch. Schepen en
olie en olie voor schepen, ziedaar de twee zaken,
waarop de militaire aandacht van het expansie
behoevende Japan zich concentreert. Schepen
zonder olie, hoe machtig ook van bouw en weer
baar van uitrusting, hebben voor het eilanden
rijk in den Stillen Oceaan geen beteekenis.
Maar Japan bezit geen oliebronnen op eigen of
zich toegeëigenden bodem. Het moet de olie
van verre halen, en dat is een riskant bedrijf
in oorlogstijd. Vandaar dat Japan er op uit is,
om, vóórdat een eventueele oorlog kan uitbre
ken, zich van zoo groot mogelijke olie-voorraden
te voorzien. Vandaar dat Mandsjoekwo tot groo-
te ergernis van de onderteekenaars van het
negen mogendhedenverdrag, dat de integriteit
van China's grondgebied en de opendeur-po
litiek heet te waarborgen, een olie-monopolie
heeft ingesteld, want Mandsjoekwo is de
dienstknecht in het Japansche imperiale huis
en doet slechts, wat zijn meester beveelt. Door
het instellen van dit monopolie wil Mandsjoekwo
natuurlijk ten behoeve van Japan den olie-invoer
en olie-distributie binnen zijn gebied contro
leeren en regelen, en zelfs invloed uitoefenen
op de prijzen. De Vereenigde Staten, Engeland
en Nederland achten dit in strijd met de open-
deur-politiek en hebben diplomatieke stappen
te Tokio gedaan. Tot de regeering van Mand
sjoekwo konden zij zich niet richten, omdat deze
hiet officieel erkend is en ook niet officieel er
kend mag worden, zoolang de desbetreffende
volkenbondsresolutie van kracht blijft. Voor
acht mogendheden van het negen-mogendhe-
denverdrag is en blijft Mandsjoekwo voorloopig
nog Chineesch territoir, dat genonden is aan
dezelfde verdragsverplichtingen als het moeder
land, waarvan het wederrechtelijk werd afge
scheurd. De negende echter, n.l. Japan, dat
Mandsjoekwo als een in schijn onafhankelyken
staat creëerde, denkt daar anders over. Het ju
ridische vraagstuk of Mandsjoekwo al dan niet
gerechtigd is, zich aan de verplichtingen van het
hegen-mogendhedenverdrag te onttrekken, is
echter niet aan de orde gesteld. Mandsjoekwo
heeft de opendeur-politiek erkend, maar be
weert, dat het instellen van een oliemonopolie
daarmee geenszins in strijd is, en Japan deed
aanvankelijk alsof zijn platte neus bloedde en
verwees de klagende mogendheden, wier olie-
belangen benadeeld dreigden te worden, naar
Mandsjoekwo zelf. Géhesl zonder effect zijn de
klachten van Amerika, Engeland en Nederland,
te Tokio gedaan, evenwel niet gebleven.
Mandsjoekwo heeft toegezegd den eventueel be
nadeelden buitenlandschen oliemaatschappijen 'n
„redelijke" schadeveding te zullen geven.
Het is nu maar de vraag, wat Mandsjoekwo
redelijk noemt. Het opendeur-principe blijft
echter evenzeer gehavend als het door het
negen-mogendhedenverdrag gewaarborgde Chi-
neesche territoir. Japan is, volgens den Japan-
schen gezant Saito, bereid als bemiddelaar op
te treden in deze netelige oliegeschiedenis om
te trachten een vriendschappelijke regeling tot
stand te brengen. Japan biedt zich dus aan als
intermediair in een quaestie, welke op zijn in
stigatie en te zijnen bate in het leven is ge
roepen. Een kluchtige Japannade, geheel val
lend in de Hjn van zijn diplomatieke gewoonten.
Meer vertrouwenwekkend zijn de bemid
delingspogingen, welke Engeland aan
wendt om te Londen de voorbesprekin
gen voor de a.s. vlootconferentie tot een bevre
digend einde te brengen. Engeland staat tus-
schen Japan en Amerika in. Japan eischt
vlootpariteit en beperking van de totale vloot-
tonnages en afschaffing van agressief geachte
wapens als vliegtuig-moederschepen en groote
slagschepen boven een* bepaalde maat. Amerika
wil stijf vasthouden aan de te Washington vast
gestelde vlootverhouding van 5:5:3; het be
hoeft, gezien het betrekkelijk geringe aantal
van zijn in den Stillen Oceaan ver uit elkander
gelegen vlootstations, vliegtuigmoederschepen
en groote slagschepen met 'n uitgebreiden actie
radius. Engeland met zijn talrijke vlootbases kan
met kleinere slagschepen volstaan, maar aan
duikbooten, welke Japan als een typisch ver
dedigingswapen wenscht te beschouwen, heeft
Engeland sinds den grooten oorlog zooveel
broertjes dood, dat het die als bij uitstek agres
sieve wapenen zou willen verdelgen. De door de
wederkeerige halstarrigheid van Japanners en
Amerikanen hopeloos lijkende tegenstelling wil
Engeland nu trachten te overbruggen door beide
partijen tot geven en nemen te overreden en
daardoor zelf zijn eigen vlootbelangen zoo goed
mogelijk te dienen. Het is in principe bereid
Japan vlootpariteit toe te staan en zoodoende
genoegdoening te geven aan het Japansche
prestige, dat in de bestaande ongelijkheid niet
langer berusten wil. Dat Japan ook werkelijk
gebruik van zijn eventueel recht op pariteit
zou maken, wordt door Engeland niet direct
verondersteld, aangezien Japan de verwezen
lijking van die pariteit voor een afdoende ver
dediging van het eilandenrijk niet noodig heeft
en reeds zooveel kosten aan zijn vloot heeft be
steed, dat eenige zuinigheid wel gewenscht is.
Bovendien zou Engeland de maximum tonnage
voor slagschepen op 30.000 ton willen bepalen,
en aan ieder der partijen het materiaal toe
willen staan, dat zij het meest noodig meenen
te hebben, d.w.z. groote slagschepen en vlieg
tuigmoederschepen voor Amerika, kruisers voor
zich zelf en onderzeeërs voor Japan. Het is
echter zeer de vraag of deze bemiddelingspo
gingen van Engeland eenig succes zullen heb
ben. Amerika wil Japan geen pariteit toestaan
en schijnt zelfs liever een bilaterale vloot-over-
eenkomst met Engeland te willen treffen en
Japan zijn eigen gang laten gaan, dan op dit
principieele punt toe te geven. Krijgt Japan
zijn pariteitseisch niet ingewilligd dan zal het
ongetwijfeld het vlootverdrag van Washington
opzeggen en zijn vrijheid hernemen. Kómen de
anderen het echter op dit cardinale punt tege
moet, dan zal er met Japan wellicht te praten
vallen en een nieuwe overeenkomst te treffen
zijn, welke althans een totaal ongebreidelden
bewapeningswedloop ter zee zal voorkomen.
WASHINGTON, 16 Nov. (Reuter). Na afloop
van een langdurig onderhoud met den Ameri-
kaanschen minister van Buitenlandsche Za
ken, Cordell Huil, heeft de Japansche gezant
Saito medegedeeld, dat Japan bereid is, als
bemiddelaar op te treden tusschen de Ver-
Staten en Mandsjoekwo en wil trachten te ko
men tot een vriendschappelijke regeling van
het petroleumconflict.
Uit Sjanghai wordt door „Europa News" ge
meld, aldus de „Tel." dat een conferentie
is gehouden tusschen de vertegenwoordigers van
de Standard Oil, de Shell en andere bij de af
zetmarkten in het Verre Oosten geïnteresseer
de petroleummaatschappijen.
Besloten werd, oogenblikkelijk op te houden
met de levering van petroleumproducten aan
Mandsjoekwo. Deze boycot zal van kracht blij
ven, zoolang de regeermg van Mandsjoekwo
aan haar besluit van het instellen van een
petroleummonopolie vasthoudt.
Hierbij wordt opgemerkt, dat het Russische
Naphta-syndicaat aan deze conferentie niet
deelnam, en dientengevolge waarschijnlijk ook
niet aan de boycotactie zal meedoen.
Naar verluidt is de maatregel der petro
leummaatschappijen niet zonder medeweten der
betrokken Britsche, Amerikaansche en Neder-
landsche regeering genomen.
Na den opstand in Spanje. Twee voorstellen
van Gil Robles aangenomen.
De kabinetscrisis in België. Jaspar geeft de op
dracht tot kabinetsformatie terug.
Protesten in het Hongaarsche parlement tegen
het optreden der kleine Entente.
Bisschoppelijke aansporing tot terughoudendheid
aan de geestelijken in het Saargebied.
Petroleummaatschappijen zouden besloten heb
ben tot boycot van Mandsjoekwo.
Krachtige démarche van de Nederlandsche
regeering by die van Spanje; invoerverbod van
sinaasappelen en mandarijnen overwogen.
Bij den terugkeer van de „Uiver" zal H. M. de
Koningin zich laten vertegenwoordigen.
Voorloopig verslag der Tweede Kamer over de
begrooting voor Sociale Zaken.
Geslaagde missie-avond te Nijmegen.
Opheldering in moorddrama te Oss. Dader thans
ontdekt; uit anderen hoofde was hij reeds ge
detineerd.
Collectief contract in het houtbedrijf aan de
Zaanstreek opgezegd.
O
De stoomtramdienst GoudaSchoonhove n wordt binnenkort opgegeheven. Onze foto toont het treintje, welks laatste uren
zijn geteld, in het station Schoonhoven
ROME, 16 November. (Reuter). Bondskanse
lier Schuschnigg zal hedenavond in Rome aan
komen. Door zijn reis wil hij te kennen geven,
dat de Oostenrijksche vriendschap met Italië
voortduurt, verder wil hij het economisch werk
voortzetten, dat is begonnen met het Ita-
liaanschOostenryksch accoord en de proto
collen van Rome. Ook de intellectueele banden
wil hij nauwer aanhalen.
Het belangrijkste doel is echter van poütieken
aard. Italië wenscht nog steeds de waarborgen
der onafhankelijkheid van Oostenrijk interna
tionaal te maken, echter veeleer door een ver
klaring der groote mogendheden dan door een
van den Volkenbond of de Kleine Entente. De
bespreking zal evenwel nog een consultatief
karakter dragen.
BOEDAPEST, 16 Nov. In het parlement
verklaarde gisteren de Christelijke afgevaar
digde Tobler, dat de Tsjecho-Slowaaksche
zender van Bratislava dagelijks gTuwelberjch-
ten omtrent Hongarije verspreidde en dat' de
Tsjecho-Slowaaksche regeering een verbod voor
den invoer van alle Hongaarsche drukwerken,
waaronder ook de werken van de bekendste
Hongaarsche schrijvers, had uitgevaardigd.
De afgevaardigde Barcay van de regeerings-
partij sprak als zijn meening uit, dat de Kleine
Entente een front-aanval op Hongarije was be
gonnen. De Hongaarsche bewoners der afge
scheurde gebieden werden onderdrukt.
De verkiezingen voor het presidentschap in
Griekenland zijn thans weer achter den
rug en daarmede zijn ook weer weken van
buitengewone spanning voorbij gegaan.
Zaimis werd weer opnieuw tot hoofd van de
republiek uitgeroepen.
Dat beteekent echter, al schijnt dit op het
oogenblik niet zoo, dat de oude politieke onze
kerheid blijft voortduren. Toen Zaimis voor de
eerste maal het roer in handen kreeg, was dit
hoofdzakelijk te wijten aan Venizelos. Toen
deze echter op den achtergrond was gedrongen,
toen zijn kabinet viel, en Tsaldaris minister-pre
sident werd, toen tenslotte op Venizelos een
moordaanslag werd gepleegd en ook het Balkan
pact werd onderteekend, toen keerde Zaimis zich
steeds meer tot de regeeringspartij om zich ten
slotte lijnrecht tegenover Venizelos te stellen.
Deze gewijzigde houding van den president
bleef niet zonder gevolgen. De geheele oppositie
maakte front tegen het staatshoofd en men kon
met reden veronderstellen, dat Venizelos thans
tot president zou worden gekozen. In den Se
naat bezit Venizelos de meerderheid. Zijn keu
ze was verzekerd.
In Griekenland echter spannen de meest vij
andige krachten samen en toch werken ze el
kander weer tegen. Steeds meer dreigt het
spookbeeld van een dictatuur, zoowel van de
zijde van den Minister van Oorlog, Condylis, als
wel van den sluwen politicus Metaxas.
Zou Venizelos tot staatshoofd gekozen zijn,
dan had men zich ieder oogenblik voorbereid
moeten houden op een staatsgreep, of revolte.
Dat Venizelos in de huidige omstandigheden het
land niet aan dit gevaar wilde blootstellen moet
men in hem zeer waardeeren.
Hij is wel niet de man, die voor dergelijke
moeilijkheden zou zijn teruggeschrokken, doch
de politieke verwikkelingen in het buitenland
lieten geen experimenten toe.
Alleen omdat de politieke verhoudingen in den
Balkan op kookpunt stonden, omdat in den Zuid-
Oostelyken hoek van Europa vrees en zorg
heerschten, hebben de Senatoren op verzoek van
BELGRADO. 16 Nov. (Reuter). Jeftitsj, de
Joego-Slavische minister van buitenlandsche
zaken, vertrekt vanavond naar Genève om het
memorandum zijner regeering inzake den aan
slag te Marseille aan den Volkenbond voor te
leggen.
Men verwacht algemeen, dat hij zal ver
zoeken een onderzoek naar de internationale
verantwoordelijkheid van den aanslag op de
agenda der komende Raadszitting te plaatsen.
MOSKOU, 16 Nov. (Reuter) Het bestuur
der communistische partij Wit-Rusland publi
ceert ee uitvoerig communiqué, waarin wordt
vastgesteld, dat bij de verkiezingen ernstige
overtredingen van de grondwet zijn voorgeko
men.
In Midden-Azië toonden de kiezers zoowel
als de officieele organen, geen belangstelling
voor de verkiezingen.
Saarbruecken, 16 Nov. (Reuter) De bis
schoppen van Trier en Spiers hebben allen gees
telijken in hun diocees verzócht, in den geest
van het Rijksconcordaat zich te onthouden van
elk openbaar optreden op politieke vergaderin
gen in het Saargebied en ook op den kansel en
bij het vereenigingswerk dezelfde terughou
dendheid te betrachten.
Dit verzoek geldt ook voor alle buitenland
sche priesters, die in het Saai-gebied verblijf
houden. Zy moeten er zich van onthouden, op,
den kansel politieke dagbladen, tijdschriften of
boeken aan te bevelen.
LONDEN, 16 Nov. (Reuter). Het voorstel van
't Labourlid Lord Harley, dat de stembussen met
de by het Saarplebisciet op 13 Januari uit te
brengen stemmen naar Genève zullen worden
gezonden en dat deze daar zullen worden ge
teld, zal aan sir John Simon worden voorge
legd, aldus werd gisteren in het Hoogerhuis ver
klaard.
Verder werd medegedeeld, dat het Engelsche
aanbod met het oog op de veiligheid van den
Engelschen voorzitter der Saarcommissie Knox
is aanvrard. Sedert eenigen tyd doen officieren
van het departement van geheimen dienst van
Scotland Yard in het Saargebied dienst ter
bescherming van Knox.
VERWACHTING: Zwakke tot ma- j|
tigen, Oostelijke tot Zuidelijken wind,
nevelig tot betrokken of zwaar bewolkt,
weinig of geen regen, weinig verandering
in temperatuur.
Hoogste stand: 771.5 te Sama.
Laagste stand: 741.8 te Isafjord.
Zon op 7.23 - onder 4.05 - Licht op 4.35
Maan op nam. 1.50 onder v.m. 1.24 j=
Volle Maan 21 Nov.
Bij terugkeer- van de „Uiver" op
het vliegveld Schiphol zal de or-
donnance-officier van H. M. de
Koningin, de eerste luitenant Ro
mer, aanwezig zijn om de beman
ning namens H. M. bij behouden
terugkeer te verwelkomen.
MADRID, 16 Nov. (Reuter.) De Kamer heeft
gisterenavond met 163 tegen 13 stemmen een
motie van Gil Robles aangenomen, welke in
houdt dat de afgevaardigden, die direct of in-
•ecT hebben deelgenomen aan de jongste on
lusten, onvereenigbaar zyn met de Kamer;
verder wordt in de motie de ontbinding verzocht
van de vakvereenigingen, die by de onlusten
waren betrokken.
Inmiddels rekent men op het aftreden van
den minister van buitenlandsche zaken, Samper,
en van den minister van oorlog, Hidalgo, wien
verweten wordt, dat zy tydens hun minister
schap door nalatigheid de ongestoorde voorbe
reiding en het uitbreken van de revolutie heb
ben mogelyk gemaakt. In den ministerraad
deed president Zamora gisteren in dit verband
een beroep op de regeeringsgezindheid van de
groepen, welke de regeering steunen.
De Portugeesche bladen melden, dat de
Spaansche kustwacht een Portugeesch zeilschip
heeft aangehouden, dat drie Spaansche revo-
lutionnairen aan boord had. De kustwacht heeft
op het vaartuig geschoten, waarby de kapitein
werd gedood.
Venizelos zich bereid verklaard vóór Zaimis te
stemmen.
Wanneer met Zaimis ook Tsaldaris en Maxi-
mos waren heengegaan, dan zouden de gevolgen
niet te overzien zyn geweest. Het Balkanpact
zou waarschijnlyk zyn gebroken, hetgeen een by-
zondere terugwerking zou hebben doen gevoe
len op Bulgarye, want tusschen beide landen be
staan nog talryke open vragen. Het zou boven
dien onaangename gevolgen hebben gehad voor
de verhoudingen met Albanië.
Het Albaansch-Grieksche vraagstuk, dat de
laatste dagen ongewoon scherpe vormen had
aangenomen, zou by een frontmaken tegen Grie
kenland een dreigend gevaar zyn geworden.
Enkele weken geleden brak een handelsoorlog uit
tusschen deze beide landen tengevolge van een
aantal nieuwe verkeerswegen, die Albanië naar
de grens had aangelegd. Griekenland beant
woorde de plannen met 'n systematischen boy
cot van alle Albaansche goederen. Er werden
protestvergaderingen belegd, er werden openbare
protest-redevoeringen in de oude stad der re
denaars in Athene gehouden, juist in dien tyd.
dat de bevolking vanwege de presidentsverkie
zingen in een zeer opgewonden toestand ver
keerde. De bladen richtten de meest grove ver
wijten en beschuldigingen aan het adres van
Albanië en gaven aan alles het aanzien alsof de
Grieksche Natie beschuldigd werd. Daarop trof
Albanië weer tegenmaatregelen. Men moet we
ten, dat in Albanië ongeveer 3.000 Grieken wo
nen. Hun scholen werden op last van de Al
baansche regeering gesloten, de godsdienstoefe
ningen in de Grieksche taal verboden, een groot
aantal personen werd tenslotte in hechtenis ge
nomen, onder de beschuldiging dat zy niet ge
heel onschuldig waren aan de gebeurtenissen te
Athene.
BRUSSEL, 16 Nov. (Reuter). De Minister van
Buitenlandsche Zaken, Jaspar, die door den
koning belast is met de vorming van een nieu
we regeering, heeft tot groote verrassing Don
derdagavond laat medegedeeld, dat de defini
tieve ministersiijst op zijn vroegst Vrijdag kan
worden bekend gemaakt. Het schynt, dat Jas
par op het laatste oogenblik op moeiiykheden
is gestuit.
Bij geruchte verluidt, dat de toewyzing van
de portefeuille van economische zaken aan den
directeur der wapenfabriek te Herbesthal,
Goassart, bezwaar heeft opgeleverd.
De nieuwe regeering zal niet vóór Dinsdag
voor het parlement kunnen verschynen.
Nader wordt gemeld, dat Jaspar aan Ko-
nirig Leopold verzocht heeft, hem van de
opdracht tot vorming van een nieuw kabi
net te ontslaan.
In haar gewone zitting van 13 November 1.1.
heeft de Ritencongregatie verscheidene nieuwe
zaligverklaringsprocessen in behandeling geno
men.
Hervat werd het proces tot heiligverklaring
van den Zal. Claude de la Colombière S.J., ter-
wyl nieuwe processen werden ingeleid ter zalig
verklaring van de Dienaren Gods Franciscus
Tarin S.J. en Frangols Gabriel Rivat van de
Congregatie der kleine Broeders van Maria.
Verder behandelde de Congregatie het onder
zoek der geschriften van Mgr. Henri Verjus van
de Missionarissen van het H. Hart, in leven
Apost. Vicaris van Papuasia, van den Dienaar
Gods Marco Antonio Durando, priester van de
Congregatie der Missiën en van de Dienares
Gods Brigitta van Jezus, stichteres van de Con
gregatie der Zusters Ursulinen van Piacenza.
Stand op Vrijdag 1 uur njn.: 762.7
Vorige stand: 757.4