De kogel door de kerk
Gen. Von Fritsch laat niet met
zich spelen
r
h
Onrust in Duitsch-
land
Een protest van
Goemboes
Het nieuws van heden
VAN POT EN KETEL
Japan zegt vloot-
pact op
EEN MEMORANDUM AAN
HITLER
DE BAROMETER
MP
VEREENIG DE KATHOLIEKE PERS
BUREAUX: NASSAULAAN 51 - TEL. 13866
ABONNEMENTEN: voor Haarlem en
Agentschappen per week 25 cent;
per kwartaal f 3.25; per post, per
kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling
VRIJDAG 23 NOVEMBER 1934
Avondblad
Frankrijk in de knel
Verklaring van Saito
W
De eerste overspanning voor de brug over den Moerdijk is bijna gereed
Goemboes
Spoed-opleiding van
piloten
De generaal raadt de Rijksregee-
ring aan te trachten de tegen
standers van het Derde
Rijk voor zich te
winnen
Rijksweer en S.-A.
von Fritsch
Hongarije wenscht onverwijld ob
jectieve opheldering van den
koningsmoord
„Europeesche vrede
bedreigd"
- - Bimirimr, ar iwiTwuarTiicut^
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN
Het Weer
Fransche pers juicht stap
van Joego-Slavië toe
Bosch-branden in West-
Virginia
Reusachtige schade aangericht
Noodweer te Athene
De Fransche antwoord
nota aan Polen
NORTH r STATE]
Goed
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
ZEVEN EN VIJFTIGSTE JAARGANG No. 19061
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 cf.; ingez.
mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866 de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
De zoozeer gevreesde kogel is door de kerk
Joego-Slavië heeft zijn nota naar aan
leiding van den koningsmoord te Mar
seille bij den Volkenbond ingediend, en Frankrijk
heeft zich alle mogelijke moeite gegeven om
te voorkomen, dat de nog altijd diep veront
waardigde Joego-Slaven van hun nota een
dum-dum-kogel maakten, welke onherstelbare
verwoestingen zou kunnen aanrichten in het
toch al zoo wrakke organisme van den vrede.
Het heet, dat Jeftitsj, de Joego-Slavische
minister van buitenlandsche zaken, een heel wat
krassere nota naar Genève heeft gebracht dan
die, welke thans gepubliceerd is, en dat
minister Laval in een conferentie met zijn
collega's van Tsjecho-Slowakije, Roemenië en
Joego-Slavië gedaan heeft weten te krijgen,
dat alle zinspelingen op en beschuldigingen aan
Italië uit dit protest werden geschrapt, zoodat
thans alleen Hongarije de volle laag krijgt. Het
werk van Koning Alexander en Barthou moet
immers worden voortgezet en Barthou wilde door
het bewerkstelligen van een toenadering tus-
schen Italië en de Kleine Entente, in het bij
zonder Joego-Slavië, den weg banen voor
een FranschItaliaansche samenwerking.
Wanneer Joego-Slavië tegen Italië had uitge
pakt zooals het gaarne zou hebben willen doen
zouden de kansen voor de door Laval overgeno
men Barthou-politiek ten eenenmale zijn ver
keken. Van den anderen kant moest Frankrijk
met de Joego-Slavische verontwaardiging in
stemmen om niet de door den op Fransch
grondgebied gepleegden koningsmoord gehavende
sympathie van Joego-Slavië te verspelen. Frank
rijk zat dus leelijk in de knel tusschen Italië,
waarmee het samenwerking wenscht, en Joego-
Slavië, dat Italië's meest verbitterde tegenstan
der in het Donaugebied is en welhaast dreigde
over te koken van verontwaardiging. Van deze
situatie is het arme verminkte Hongarije, dat
met zijn revisionistische politiek zoowel de
Kleine Entente als Frankrijk ontstemt en
weerstreeft, zeker voor een groot deel de dupe
geworden. Want al zal het moeilijk te weer
leggen zijn, dat Hongaarsche autoriteiten meer
dan één oogje hebben dicht geknepen voor
terroristen, die binnen de Hongaarsche grenzen
Zich vakkundig voorbereidden op het neerschie
ten van Koning Alexander, van den anderen
kant is 't zeker, dat bij heel deze nota-geschiede
nis bedoelingen in het politieke spel zijn geweest,
welke er op gericht waren Hongarije als een
onbeschaafden staat te brandmerken, waarmee
geen fatsoenlijke mogendheid zich mocht enca-
nailleeren, en een wig te drijven in het steeds
nauwer en hechter wordend verband van de
combinatie Oostenryk-Hongarye-Italië.
Italië heeft echter Hongarije niet in den
steek gelaten en Mussolini heeft Gömbos,
den Hongaarschen minister-president, de vo
rige week zoo opvallend hartelijk ontvangen, dat
het duidelijk was, dat Italië wilde demonstree-
ren, hoe sterk de gelegde vriendschapsbanden
met Hongarije ook thans nog zijn. Laval heeft
echter méér succes weten te bereiken dan dat
Italië met geen tittel of jota in de bewuste nota
werd genoemd. Hij heeft ook gedaan gekregen,
dat Joego-Slavië ervan heeft afgezien te vra
gen, dat de behandeling van zijn nota nog tij
dens de huidige Volkenbondsvergadering, welke
speciaal voor het Chaco-conflict en de Saar-
kwestie werd bijeengeroepen, zou plaats vinden,
of dat er zoo spoedig mogelijk een nieuwe bui
tengewone Volkenbondsvergadering voor die be
handeling zou worden belegd. Joego-Slavië heeft
er genoegen mee genomen, dat zjjn nota een
punt van de agenda van de eerstvolgende ge
wone Volkenbondsvergadering zal vormen, zoo
dat deze netelige kwestie te Genève eerst offi
cieel zal worden aangesneden, wanneer het
Saarplebisciet achter den rug is en er meer
klaarheid zal gekomen zijn in de nu nog zeer
troebele onderlinge verhoudingen in Europa.
Niettegenstaande deze aanzienlijke verzachtin
gen is de nota van Joego-Slavië, waarin Hon
garije uitdrukkelijk beschuldigd wordt van ge
heuld te hebben met de terroristen van Janka
Poeszta, en maatregelen geëischt worden ter
uitroeiing van het hoogstgevaarlijke terrorisme
in het algemeen, nog kras genoeg. Zooals van
zelf spreekt, is de Hongaarsche minister-presi
dent Gömbös namens zijn volk onmiddellijk op
zijn achterste beenen gaan staan om blakend
van verontwaardiging, alle Hongaarsche mede
verantwoordelijkheid voor de tragedie van Mar
seille af te wijzen en te verklaren, dat de Joego-
Slavische nota een ernstige bedreiging voor den
vrede in Europa beteekent.
Nu wordt die vrede al zoo lang en zoo ern
stig bedreigd, dat het wel een wonder mag hee-
ten, dat dit teringachtige en welhaast tot een
schim geworden schepsel nog altijd leeft. Heel
het geharrewar tusschen Hongarije en Joego-
Slavië naar aanleiding van 't Marseillaaansche
drama, dat hoogst bedenkelijke perscampag
nes in beide landen heeft ontketend, doet den
ken aan den zwarten pot, welke den ketel ver
wijt, dat hij zwart ziet. Hongarije heeft 't asyl-
recht steds in zoo ruime mate toegepast, dat
veel politieke vluchtelingen en terroristen er'n
veilig onderkomen konden vinden, maar van
den anderen kant heeft Joego-Slavië hetzelfde
gedaan ten opzichte van de aan den moord op
Dollfuss en den Juli-opstand medeplichtige
Oostenrijksche nationaal-socialisten. Hongarije
gaat hoog te paard zitten en betuigt, dat poli
tieke moord en terreur niet tot de historische
tradities van het land behooren, en geeft daar
door een duidelijk zichtbaren steek onder wa
ter aan Joego-Slavië, waar zelfs de huidige dy
nastie haar heerschappij te danken heeft aan
een bloedbad, dat minstens even gruwelijk als,
ofschoon internationaal minder gevaarlijk was
dan dat, waardoor het kort geleden Alexander
Karageorgewitsj verloor.
We zullen dienen af te wachten, welke reac
ties de Joego-Slavische nota te Genève en el
ders nog zal veroorzaken, maar het lijkt ons
niet onwaarschijnlijk, dat ook hier weer het
spreekwoord zal bewaarheid worden, dat de
soep niet zoo heet gegeten wordt als zij wordt
opgediend. In ieder geval is dit te hopen, want
afgekoeld is deze soep met veel politieke pa
prika nog „heet" genoeg.
PHILADELPHIA, 23 Nov. (Reuter) Het
Japansche kabinet heeft besloten, het vlootver-
drag van Washington formeel op te zeggen om
zich aldus van het vloot-coëfficier.t 5-5-3 te be
vrijden, aldus verklaarde Hirosji Saito, de Ja
pansche ambassadeur in Washington, in een in-
tervieuw met het „Philadelphia Bulletin".
Indien wij van opvatting blijven verschillen,
aldus Saito, moeten wij ervoor zorgen dat dit
geen nadeelige consequenties zal hebben. Ik zie
niet in, waarom de groote mogendheden thans
een bewapeningswedloop zouden beginnen.
Het is de plicht der verantwoordelijke staats
lieden om een dergelijken gang van zaken te
voorkomen.
LONDEN, 23 Nov. (Reuter) De „Daily
Herald" schrijft; Ook al moeten de geruch
ten over revolutionnaire woelingen te Ber
lijn en Hamburg voor onjuist gehouden
worden, het is toch een feit, dat in Duitsch-
land onder een schijn van kalmte, groote
onrust heerscht. Het volk komt tot het in
zicht, dat Hitier zijn beloften niet nakomt.
Weldra kunnen in Duitschland veranderin
gen verwacht worden van verstrekkende
gevolgen.
De minister voor de luchtvaart, generaal
Hermann Goering heeft gisteren aangekondigd,
dat hij binnenkort zijn nieuw luchtvaartkorps
zou installeeren, waarvoor hij een oproep heeft
gericht tot alle voormalige oorlogsvliegers en
mecaniciens om zich te melden teneinde dienst
te doen als instructeur. Een speciale oproep is
gericht tot alle oud-luchtvaartmenschen, die
nog geen deel uitmaken van de nationaal-socia-
listische lucht vaartcorpsen. Ongeveer 70 pet.
van de persoonlijk aangeschrevenen heeft be
vestigend geantwoord.
Dit program tot uitbreiding van het aantal
vliegers gaat samen met een aanzienlijken groei
van het aantal vliegvelden. Een der nieuwe
vliegvelden moet in de buurt van Berlijn lig
gen, andere in Pommeren en op de Lünenbur-
ger Heide.
Het nieuwe vliegveld in de buurt van Berlijn
zou alleen herkenbaar zijn door lichtsignalen.
Alle vliegtuigen, welke daar landen, worden
onmiddellijk in onderaardsche vliegtuighangars
ondergebracht.
Naar „United Press" aan de „Tel." seint, wer
ken de Henkei Werke te Oberschöneweide bij
Berlijn, die vroeger slechts 150 arbeiders in
dienst hadden, met een drieploegenstèlsel en
in totaal 1000 arbeiders.
Dezer dagen hebben wij in een uit
voerig artikel uiteengezet, dat een
der weinige machten, waar Hitler in
Duitschland terdege rekening mede
moet houden, de Rijksweer is en wel
in het bijzonder de door velen als de
„coming man" beschouwde generaal
Von Fritsch, de chef van den
Duitschen generalen staf.
Zooals men weet zou generaal Von Fritsch
begin November van Goebbels een wenk gehad
hebben, dat het beter was, dat hij voor den
15den December zijn ontslag zou indienen, daar
hij door den Führer niet meer als „persona
grata" beschouwd werd. De generaal, blijkbaar
niet voor een beetje vervaard, dankte Goebbels
hartelijk voor dezen op Nazi-manier gegeven
wenk, maar zeide er direct bij, dat hij er niet
aan dacht zoo maar het veld te ruimen. Om
wat meer kracht bü dit antwoord te zetten,
stuurde hij Adolf Hitler enkele dagen later een
collectieve mededeeling van de bevelvoerende
generaals der Rijksweer, waarin dezen ver
klaarden, dat zij onvoorwaardelijk vertrouwen
stelden in generaal von Fritsch, terwijl zij er
aan toevoegden, dat Hitier zich aan een groot
gevaar zou blootstellen, indien von Fritsch ver
vangen zou worden, daar dit onvermijdelijk een
geweldig conflict zou veroorzaken tusschen de
Rijksweer en de regeering. Deze gezamenlijke
actie van de bevelvoerende generaals heeft in
politieke kringen een geweldigen indruk gemaakt
Wellicht zal Goebbels zich er wel voor wach
ten von Fritsch 'n tweeden keer zoo'n goedbe
doelde tip te geven.
Volgens de „News Chronicle" zou von Fritsch
dezer dagen Hitier opnieuw het vuur na aan
de schenen gelegd hebben. Hij zou er n.l. in een
memorandum bij Hitier op aangedrongen heb
ben dat de Rijksregeering ernstige pogingen zou
ondernemen om de vele tegenstanders van het
Nazi-bewind voor zich te winnen. Als men nu
weet, dat von Fritsch zelf al heel weinig voor
de Nazi's voelt, wat uit het bovenstaande toch
duidelijk blijkt, dan zou men dit memorandum
zóó kunnen uitleggen, dat von Fritsch de Hitier-
regeering kalm in overweging geeft niet meer
zoo agressief tegen hem op te treden, maar
veeleer te pogen hem en de andere Rijksweer-
generaals wat gunstiger voor de Nazi's te
stemmen.
De correspondent van de News Chronicle
meent, dat het memorandum in de eerste
plaats betrekking heeft op de recruteering
van de Rijksweer.
Von Fritsch zou slechts in beperkten om
vang rekening willen houden met de S.S.
en S.A.
Hierin verschilt hij van meening met ge
neraal Von Reichenau, leider van de weer-
politieke afdeeling van het leger, die even
als de rijksweerminister von Blomberg een
vurig lid der nat. socialistische partij is.
Vom Blomberg en von Reichenau zouden
in elk geval meer met de S.S. en S.A.-reke-
ning willen houden.
Dat meer rekening houden met de S.A. en de
S.S. blijft intusschen maar zeer betrekkelijk.
Zoo schijnt er tusschen generaal von Blomberg,
den Duitschen Rijksweer-minister en Viktor
Lutze, Roehm's opvolger als hoofd der S.A.,
nog al eenige wrijving te bestaan.
Reeds maanden lang zou Lutze zich tegen alle
pogingen om een radicale zuivering in de S.A.
door te voeren, verzet hebben. Hij zou Hitier
geadviseerd hebben het onofficieele leger der
S.A. te handhaven, daar het zulk prachtig
materiaal leverde voor de Rijksweer. Het zou
verder goed zijn de Stormtroepen op hun hui
dige sterkte te houden, daar het een uitstekende
reserve voor de Rijksweer beteekende.
Generaal von Blomberg was het hiermede niet
eens en deed Hitier een merkwaardig document
toekomen, waaruit bleek, welke mannen het
best voor de Rijksweer te gebruiken waren. Het
document was gebaseerd op de rapporten der
leger-artsen, die een onderzoek instelden naar
de moreele en physieke geschiktheid der recru-
ten voor den dienst. Het resultaat luidde als
volgt:
1. De vroegere leden van den Stahlhelm.
2. De vroegere leden van de Reichsbanner
(het opgeheven militaire corps der republikeinen
vooral der socialistische republikeinen).
3. De vroegere leden van het Roode Front (de
opgeheven organisatie van de communisten).
4de leden der S.A.
Naar aanleiding van dit rapport gaf Hitier
bevel de zuivering onder de S.A. voort te zetten.
Dé Führer heeft echter toegestaan deze zuive
ring uit te stellen tot na het Saarplebisciet.
Intusschen heeft von Fritsch' memorandum
in Duitsche kringen veel opzien gebaard, even
als destijds von Papen's rede te Marburg, waarin
deze ook aandrong op een ruimere politiek. Er
blijkt voor de zooveelste maal uit, dat de sa
menwerking tusschen het Hitler-bewind en de
Rijksweer nog heel wat te wenschen overlaat.
Interessant lijkt ons dit spel tusschen het
oude militaire Duitschland en het nieuwe alles
„gelijk-schakelende" Derde Rijk. Alleen is de
Rijksweer nog een schakel, die niet goed wil
passen in den Nazi-kettin"
Goemboes, de Hongaarsche premier,
heeft aan een medewerker van het Hon
gaarsche telegraaf-agentschap een uit
eenzetting gegeven van het standpunt
zijner regeering ten aanzien van de
Joego-Slavische nota aan den Volken
bond.
De nota heeft de regeering niet ver
rast. Zij beschouwt haar als een voort
zetting der perscampagne, die sedert
een maand wordt gevoerd, ter onder
mijning der positie van Hongarije.
Zy ziet met bevreemding, dat de toon der
nota dezelfde is als die der tegen Hongarije
opgehitste pers, die terstond na den moord,
dus toen nog niet kon worden nagegaan wie
de organisators en de uitvoerders waren, te
gen Hongarije een campagne begon, die den
Europeeschen vrede in gevaar kon brengen en
waarvan de Hongaarsche regeering het doel
terstond heeft begrepen.
Het staat n.l. vast, dat het doel van de lei
ders der campagne naast het in discrediet
brengen der Hongaarsche zaak ook het intimi-
deeren van Hongarije was, om zyn vreed-
zamen arbeid voor zijn nationaal bestaan te
verlammen.
De Hongaarsche regeering vestigt de aan
dacht der internationale openbare meening op
de politieke strekking der Joego-Slavische
nota, speciaal met verwijzing naar het feit,
dat zq haar beschuldigingen tegen Hongarije
zonder kennis van de bijzonderheden van de
zaak en met een beroep op de naar het heet ter
beschikking staande tot dusver niet te contro
leeren bewyzen wil staven.
De houding der Joego-Savische regee
ring is niet te rechtvaardigen, daar zy het
zelfs niet noodig heeft geacht alle docu
menten, waarop de beschuldiging is geba
seerd, ter kennis van de Hongaarsche re
geering te brengen, welke ze evenzeer zou
hebben gelogenstraft als de bewerihg, dat
de moordenaar voor het plegen van den
aanslag zich in Hongarye zou hebben op
gehouden.
De Hongaarsche regeering, vertegenwoor
digster eener duizendjarige natie, welker
geschiedenis den politieken moord nimmer
als middel heeft erkend om de waarheid te
doen gelden, protesteert plechtig tegen het
optreden der Joego-Slavische regeering en
tegen de beschuldiging van deelneming aan
den moord.
Daar de Hongaarsche regeering door het op
treden der Joego-Slavische regeering den Euro
peeschen vrede bedreigd acht, houdt zy het
voor wenschelyk, dat de Volkenbond met het
oog op de urgente en objectieve opheldering
der zaak onverwyld daartoe stappen doet. 3ij
wenscht dit te meer, en zy vestigt speciaal
de aandacht hierop omdat het den schyn
heeft, dat Joego-Slavië en zyn vrienden, in
het bewustzijn van de hun door de vredesver
dragen eenzydig toegestane militaire superio-
Fel protest van den Hongaarschen premier
Goemboes tegen de door Joego-Slavië te Ge
nève ingediende nota.
Onrast in Duitschland; Goering beveelt spoed
opleiding van Duitsche vliegers.
Japan zegt vlootverdrag van Washington op.
Defensiebegrooting in de Tweede Kamer aan
de orde.
VERWACHTING: Zwakke tot ma-
tigen later wellicht toenemende Weste-
lijke tot Zuidelijken wind, nevelig tot
half of zwaar bewolkt, weinig of geen
regen, zachter in bet Zuid-Oosten.
Hoogste stand: 774.0 te Valentia.
jij Laagste stand: 744.3 te Vardö.
Zon op 7.3S, onder 3.56. Licht op 4.26.
Ej Maan op n.m. 5.18, onder v.m. 10.15.
Laatste Kwartier 29 November
riteit, de heilige gedachte van den Europee
schen vrede in gevaar brengen.
PARIJS, 23 Nov. (Reuter). De overhandiging
van de Joego-Slavische nota te Genève wordt
door door de Parijsche bladen uitvoerig bespro
ken. De nota wordt in vorm gematigd, maar in
toon krachtig en vastberaden genoemd.
Algemeen wordt de stap van Joego-Slavië
toegejuicht, al verheelt men zien niet, dat hier
door in Januari ernstige moeilykheden kunnen
ontstaan.
De „Echo de Paris" is van meening, dat Hon
garije opzettelyk de zaak terstond behandeld wil
zien, wetende, dat het gesteund door Italië,
niets te vreezen heeft. In ieder geval moet men
erop rekenen, dat Hongarye en de Kleine En
tente de komende maanden scherper dan ooit
tegenover elkaar zullen staan.
De „Petit Parisien" meent, dat het Secreta
riaat van den Volkenbond zelden zulk een duide
lijk document heeft bezeten, dat edel van vorm
is en rechtvaardig van toon. De klacht is voor
Hongarye wel deprimeerend, maar niet agres
sief.
CHARLESTON (West-Virginia), 23 Nov.
(Reuter.) In het zuiden van West-Virginia
woeden verscheidene boschbranden, die gewel
dige schade hebben aangericht.
Twee plaatsen, o. a. de stad Beckley, die
10.000 inwoners telt, zyn door het vuur volko
men omsingeld. Duizenden mannen nemen deel
aan het blusschingswerk.
Reeds is een hunner in het vuur omgekomen.
ATHENE, 23 Nov. (Reuter) Gisterenavond
is de stad Athene geteisterd door een zwaar on-
weder. Vele schepen in de Piraeus en talryke
huizen werden beschadigd.
Vele stadswijken zyn als gevolg van de over
stroomingen volkomen geïsoleerd. Barakken van
vluchtelingen zijn weggespoeld.
Vier personen zyn verdronken en zes ande
ren worden vermist.
PARIJS, 23 Nov. (Reuter.) De Fransche re
geering schynt ervan af te zien de antwoord
nota aan Polen onmiddellyk aan Polen te over
handigen, ten einde Laval in de gelegenheid
te stellen de volgende week te Genève overleg
te plegen met den Poolschen minister van Bui
tenlandsche Zaken.
Het „Journal" noemt de hardnekkige pogin
gen van Litwinof om Frankrijk er toe te be
wegen Polen voor een keuze te stellen, een ge
vaarlijke manoeuvre.
S3
760
C^-
ALTOD
Stand op Vrydag 1 uur n.m.: 770
Vorige stand: 769.8
