STADSNIEUWS
,HET OESTERHUIS'
J. v. d. LAAN
OESTERS
TELEFOON 10545
Laatste Nieuws
De toestand in Spanje
tEB
Für den WeihnachtsabendLebende Edelkarpfen
Dood Water
NEDERLANDS MARINIERS
AANGEKOMEN
De „Uiver"
9
oi)
ZONDAG 23 DECEMBER 1934
RE1NIG1NCS-GROOTHEID
Stadsvuil in M3.
LUXOR-THEATER
De Kat en de Viool
VOOR DE STILLE ARMEN
Ingekomen
N.N. 2_
DE ACTIEVE BRANDWEER
Rukte in 1933 wel 170 maal uit
BURGERLIJKE STAND
Banketbakker^ A. P. Broers
Gevaarlijke publicatie
BLOEMENDAAL
VOOR UW,
GR HOUTSTR. 1©6
extra groote imperialen,
Levend en gekookt
Pracht groote grijze korrel
Levend, ieder gewicht
Krimp
KREEFTEN
CAVIAR
FORELLEN
ZALM
99
Film en slachtoffers van
de drooglegging
Tragisch ongeval op
station
le KLAS GROOT BILJART
Derde dag. De Leeuw wint van
Sweering
KONINGIN EN PRINSES
Het houdt niet op
Overzicht competitie Ned.
Biljartbond
INHALEN
VERBODEN
Als een schip op drift
Vrouw stapte te vroeg uit trein,
raakte bekneld en overleed
Invrijheidsstellïngen in
Oostenrijk
Zinowjew gearresteerd
BRAND OP DE „TABIAN"
GEBLUSCHT
De andere ruimen onbeschadigd
DE REIS VAN DE K XVIII
Prof. Vening Meinesz zeer
tevreden
In één half uur viel
25 m.M. regen
De stadsreiniging haalde in 1933 aan vuil op
C8.301 M3.
Door de motorveegwagens werd 2.734.875 M2.
wegdek geveegd en door de motorwagens werd
2G.290.000 M2. wegdek bewerkt voor sproeien,
spoelen en dweilen.
In één jaar tijds werd 5688 M3. straatvuil bü
elkaar geveegd. Denkt u dat eens even in!
Dan nog een belangrijke mededeeling. Prijs
vraag: hoeveel wisseltonnen worden er in Haar
lem nog gebruikt. Juiste antwoord: 715.... als
de samensteller van de statistische gegevens
althans niet een ton of wat over het hoofd
heeft gezien.
Met groote letters wordt door het I.uxor
Theater aangekondigd, dat in de Kerstweek
Ramon Novarro en Jeanette MacDonald op het
witte doek te zien zullen zijn. Een golf van
zaligheid moet bij het hooren van die namen
velen doortrild hebben. Ramon Novarro, de
mooie, zwarte jongen met de smeekende oogen!
En Jeannetje. de lieflijke heldin uit Love Pa
rade met het gouden stemmetje. Ze spelen
samen in de Amerikaansche operettefilm „The
cat and the fiddle" of De Kat en de Viool. Het
is een luchtig geschiedenisje met weinig in
houd, maar soms allervermakelijkst in details
Jeannetje moet kiezen tusschen twee candi-
daten, die beiden in de theaterwereld werken.
Eer ze voor goed in de ranke armen van Ramon
verdwenen is, gebeurt er heel wat. De produ
centen van films weten, dat het publiek dol
graag zwaar-gemonteerde revue-scènes ziet,
zoodat het geen wonder genoemd mag worden,
dat in „De Kat en de Viool" ook een goed
geslaagde en ditmaal eens decente show is ver
werkt. De „show" is zelfs zoo belangrijk ge
acht. dat ze in kleuren vertoond wordt. Voor
liefhebbers om te smullen!
Eenige onnoodige smakeloosheidjes noodzaken
tot voorbehoud voor volwassenen, wat we be
treuren, omdat de Kerstweek vacantietijd is
Het voorprogramma geeft twee dwaze kluch
ten met bekende komieken.
j. p. m. 10-_
Inzameling op tante Jo's verjaardag io.
Met betuiging van hartelijken dank voor bo
venstaande bijdragen, doet de Commissie voor
de Stille Armen opgave van de thans te harer
beschikking gestelde giften en hcudt zien warm
aanbevolen voor verdere meden vking.
Wij staan aan den vooravond van Kerstmis.
Ook een verjaardag. En welk een! Is het niet
een oud en lofwaardig gebruik om ter gelegen
heid hiervan een inzameling te houden ten
bate der misdeelden?
Wees goed en doe het!
Goed zijn voor ongelukkigen, voor armen en
misdeelden is altijd het overheerschend idee
voor Kerstmis.
Maar de overheid dan? Worden er niet we
kelijks collecten gehouden? De overheid wikt
en weegt, wij weten het van nabij en doet
al wat mogelijk is om de armen bij te staan,
doch er zijn er zoovelen die om reden van al
lerlei aard buiten het bereik der overheid val
len. Onze Stille Armen. Wij kennen ze, die zich
goed moeten houden, die fier moeten gaan
ender loodzware zorgen, die vroeger gaven, die
thans niet kunnen rondkomen en die kost wat
kest, toch niet kunnen vragen.
Toe, wees goed, het is Kerstmis, geef opdat
het voor u en voor de armen moge zijn een
vredig, Zalig Kerstfeest. Dat zij zoo.
Eijdragen worden gaarne in ontvangst ge
nomen aan het bureau dezer courant en bij de
heeren der commissie, in iedere parochie wel
bekend. Penningmeester is P. Busé, Gasthuis-
singel 64, Post-rekening 13543.
Opgeteld is hoe dikwijls de brandweer in 1933
Uitrukte. Het resultaat is 170 maal, dus bijna
om den dag'. Daar stads-reporters onmiddellijk
ha waarschuwing plegen uit te vliegen, kan men
harekenen hoe groot de activiteit van uw onder-
danigen is geweest. Jammer, dat de statistiek
niet vermeldt, hoe dikwijls er in den nacht
alarm geblazen is.
U zoudt de redacteuren voor de buitenrappor
tage eerst dan gaan waardeeren en bewonde
ren. Slechts tienmaal was er sprake van een
zwaren of uitslaanden brand.
Getrouwd 22 December: G. A. de Ridder en
S. H. Bijster; T. Lancée en E. Lamfers.
Geboren 21 Dec.: E. Klaje—wittkamp d; M
C. Elferink—Telman d; H. A. M. v. d Kolk—
v. Emmerik z. 22 Dec.: V/. P. Divendal—Balm
d; j. m. v. d. Driftv. Leeuwen d.
Overleden 21 Dec.: I. Serphos 73 j., Schoter
singel. 22 Dec.: W. J. Nelissen 57 j., Plein;
J. J. Mes 43 j., Hoofmanstraat.
met Bood, die het tot 150 bracht, hadden onze
stadsgenooten spoedig met 20 de leiding.
Magnin (H. E. T. E. Y.) had een absolute off
day en speelde met een moyenne van slechts
3.—.
De Jager (B. C. H.) bleef dan ook met 79 ca-
.amboles in de meerderheid. Tenslotte bracht
Houtkooper (B. C. H.) den stand op 4—0 door
n een sterkgespeelde partij Hagenaar op 169
ie laten staan.
De ontmoeting tegen K.E. T. S. uit Amster
dam leverde van de Haarlemmers heel wat
meer moeilijkheden op. D. J. Metz verving P.
Kobus, die wegens ziekte verhinderd was. Al
hoewel onze stadgenoot sterk speelde, was de
handicap 400 om 200 voor hem natuurlijk veel
te zwaar, zoodat hij op 245 bleef staan.
Webeling (K. E. T. S.) maakt tegen de Jager
de 200 vol in slechts 19 beurten, zoodat de Am
sterdammers dus met 20 voor stenden.
De spannenste match ging tusschen Bos
(H.E. T. E. Y.) en Houtkooper. De spelers ga
ven elkaar niets toe en tenslotte scoorde de
B. C.H-er een verdiend tegenpuntje. Eindstand
200 om 187.
G. W. Metz bleef tegen Esser (H.E.T.E.Y.)
ver beneden zijn kunnen, zoodat na 30 beurten
laatstgenoemde met 70 car. verschil won.
De kampioen van deze afd., de B. C. K. E. T. S.,
zegevierden met 31.
Klasse E. Afd. 5.
Ook in deze afdeeling is de kampioen reeds
bekend. De B. C. Excelsior in Veisen Noord
legde beslag op den titel door tegen „Vrienden
kring" 1 puntje in de wacht te sleepen. De club
van Lamers onze felicitaties.
V. d. Aar zorgde voor de eerste zege door
Copini Jr. (Vriendenkring) met groot verschil
te kloppen, waarna v. d. Gevel voor de gaste"
gelijk maakte. Barnhoom (Exc.) kwam echter
maar 16 car. tekort. Toen Vriendenkring door
Terreehorst den stand op 21 bracht, kwam
de kans van de thuisclub even in gevaar, doch
Oorthuis maakte aan alle onzekerheid een
einde door tegen v. d. Pavert (Vriendenkring)
zijn beste spel te spelen en met 142122 te
winnen. De wedstrijd eindigde dus in een draw.
Gistermiddag heeft de fa. A. P. Broers in het
pand Anegang 42 een banketbakkerij geopend.
De winkelruimte, waarin vroeger een kapsalon
gevestigd was, heeft een algeheele verandering
ondergaan. Reeds op het eerste gezicht maakt
de moderne inrichting der nieuwe zaak oen
prettigen indruk. Bijzonder smaakvol is de hou
ten betimmering en de muurbekleeding, waarbij
de lichtinstallatie zich harmonieus aansluit. De
firma maakt haar specialiteit van fijn banket,
suikerwerk en chocolaterie. Het zal haar tijdens
de komende feestdrukte zeker niet aan belang
stelling ontbreken.
Hoewel 1934 zoo goed als verstreken is, von
den we gisteren op ons redactiebureau de statis
tische gegevens der gemeente Haarlem over
1933.
Bijna al deze gegevens hebben we al in étap
pes gepubliceerd, zoodat we naar de kwartaal
beschouwing verwijzen.
Een paar aardige cijfers volgen hier nog.
Het is van de gemeente een gevaarlijke on
derneming om enkele dagen voor Kerstmis te
publiceeren: de levende have van den dienst
van Hout en Plantsoenen bestond uit: 1 paard,
26 herten. 12 kalkoenen, 5 ganzen, 4 pauwen, 5
paarlhoende.s en 35 eenden.
Als ze nu maar goed opgeborgen zijn....
Personalia Te Leiden is geslaagd voor het
candidaatsexamen Indisch Recht, mej. E. Meisz
alhier.
N AA
ANNO 1831 13 RIVIERV1SCHMARKT
(alleen de beste, geen andere
inferieure qualiteiten).
TONG - TONGFILET GEVULD MET KRIMPZALM - TARBOT
KABELJAUW - SCHELVISCH - BAK-, KOOK- EN STOOFPALING
GEROOKTE HOLLANDSCHE en AMERIK. ZALM (met de hand gesneden)
GEROOKTE HOLLANDSCHE PALING (met de hand gesneden)
PATé DE FOIE GRAS
SCHOTELS - HORS D'OEUVRE - KREEFT-, ZALM-, GARNALEN-,
haring- EN HUZARENSALADE.
99
Sinds den dag, dat in dit blad het „protest
van eenige Volendammers en lezers" tegen
de film „Dood Water" is behandeld, leef ik
ir spanning....! Ik zit in spanning te wach
ten op het krantenbericht van den volgenden
inhoud„Verontwaordigde Volendammers
vernielen in Volendam winkeletalages, waarin
Volendammer namaakcostuums klompen
(Volendammer mutsen etc. worden aangebo
den (Real Dutch). Belemmeren landing van
een plezierboot met 300 Amerikanen en heb
ben de ruiten van hotel Spaander ingegooid."
Maar mijn verwachtingen zijn niet in ver
vulling gegaan! In de winkels kan men nog
allerlei rommel over Volendam koopen men
kan zich nog rustig laten fotografeeren in een
Volendamsch costuum en de bedelaars van
Volendam laten zich nog voor een duppie kie
ken door den vreemdeling. In Volendam bestaan
o! lelijke mogelijkheden om den Volendammer
ais „caricatuur" de wereld in te sturen en er
-s nog nooit vanuit Volendam een protest tegen
die vreemdelingen-industrie geuit, laat staan er
een einde aan geprobeerd te maken
Maar nu hebben een paar slimmers ontdekt,
c.at de film „Dood Water" een onjuist beeld
geeft van Volendam en hun dorp en het volk
ir de film als een „caricatuur" wordt vertoond
Om in den styi.te. blijven.,., nou breek me
kiompü
In het protest wordt bijv. ook gewezen op
het feit, dat in de film het voorgesteld wordt,
alsof er met de visscherij op de Zuiderzee geen
droog brood meer te verdienen valt. Is dit soms
niet zooDe drie jaren dat ik op Volen
dam kom, hoor ik niets dan klachten en ik heb
met eigen oogen meermalen kunnen zien, hoe
slecht het m Volendam gaat. Maar voor me
ligt een brief van het „Centraal Comité van
Zuiderzeevisschers en de Zeevisschersvereeni-
ging St. Petrus" gericht aan het Nederlandsche
Volk. In dezen brief staat o.a.
„Wij zjjn thans einde 1934 en de gedupeerde
Zuiderzeevisschersbevolking kwijnt weg in ar
moede en ontbering."
De voorstelling van zaken in de film Dood
Water klopt dus op dit punt precies met de
situatie. Er ls geen droog brood meer te ver
dienen en dat is de spil waarom de heele film
draait.
De drooglegging op zich zelf een grootsch
en machtig werk, waaraan alléén onkunde de
bewondering voor vermag weg te nemen, heeft
aan den Zuiderzeevisschcr (in Dood Water ge
concentreerd in Volendam) zijn bestaan ont
nomen en brengt een dorp als Volendam naar
den afgrond.
In de film „Dood Water" is geen tendenz
voor of tegen de drooglegging. Het ontbreken
van deze tendenz is niet een gebrek aan op
vatting of moed, maar geeft precies weer zoo
als ik tegenover de zaak sta. Ik „was" (Terra
Nova) tegen de droogleggingik was bij de
tweede poging van verfilming (Dood Water
No. 1) welke film verbrandde, voor de droog
legging en bij deze derde verfilming stond ik
er precies tusschen in. Ik heb zoowel de droog
legging als den toestand bij de visschers door en
door leer kennen en uit deze kennis is mijn
houding van nu ontstaan, welke dus verre van
neutraal is (ik haat neutraliteit) maar ook een
„tendenz" is geworden.
Ik ben een groot bewonderaar geworden van
het droogleggingswerk en vooral van den dijk-
bouw. Daarom maakte ik de „proloog" bij
Dood Water. Deze proloog toont het giganti
sche werk, waaraan Volendam en de visscherij
wordt geofferd. Ik bewonder dit werk en
ik betreur het verdwijnen van Volendam. Ik
bewonder het eene om zijn moderniteit.... ik
bewonder het ander uit liefde voor het „an
tieke" dat verloren gaat.
Het eerste is het nieuwe, is iets van onzen
tijdhet andere is iets dat voorbij is en
Caaraan zijn bekoring te danken heeft. Na
tuurlijk slaat de tendenz van mijn film doop
r.aar het nieuwe.... daarvoor ben ik téveel
mensch van den nieuwen tijd en te weinig ro
manticus'. Maar ik geloof, dat ik in Dood Wa
ter duidelijk en suggestiever heb aange'oond,
wat in Volendam en zijn prachtig nijver volk
•'erloren gaat, dan in duizend open brieven aan
het „Nederlandsche Volk".
Dood Water heeft eindelijk ons eigen volk
iaten zien, welk een drama zich afspeelt aan'
de Zuiderzeekusten en dat Volendam niet een
„caricatuur" is, zooals 80 pCt. van ons volk
steeds dacht, maar een levend dorp met een
bewust volk.
Ik geloof, dat wij precies het tegenoverge
stelde bereikt hebben, van wat de „protes-
teerenden" beweren en ik vind het protest dan
ook dom en kortzichtig.
Kom, protesteerende Volendammers, als jul-
de nu plotseling dan zoo overgevoelig wordt-...
gooi den rommel uit het dorp!! Smijt die mas
keradepakjes uit de winkelstimmer een
schutting om de hotels en lunchrooms en sluit
je bedelaars op, maar protesteer niet tegen een
film, welke ons land van uw levenuw lijden
een beeld heeft gegeven. Wij hebben te ern
stig en met te veel verantwoordelijkheidsge
voel aan deze film gewerkt, dan dat wij deze
beschuldigingen kunnen negeeren.
Dood Water mag artistiek of technisch of als
amusement aanvechtbaar zijn, als milieuteeke-
ning als reconstructie van het Volendam-
sche leven is de film volkomen „echt".
Slechts troebele politiek-domheid en per
soonlijke ergertjes kunnen dit protest hebben
doen ontstaan.
GERARD RUTTEN.
Naschrift.
De heer Rutten houde ons de opmerking ten
goede, maar hij heeft enze beschouwing, die
w(J naar aanleiding van enkele ingekomen
stukken schreven, niet goed gelezen. Niemand
neeft geprotesteerd tegen het feit, dat de film
,Dood Watei" den nadruk zou leggen op de
onvruchtbare vischvangsten in de Zuiderzee.
Dat er armoede en ontbering heerscht 1» Vo
lendam, was juist een van de redenen waarom
oe inzenders hun stukken schreven. Zij waren
n.l. van meening, dat de film hierop met ge-
roeg de aandacht vestigt en dezen gedachten-
gang kunnen wij ons indenken. De film im
mers begint en eindigt met een lofrede op de
drooglegging, al is het waar, dat het midden
stuk precies het tegenovergestelde doet. Alles
tijeen krijgt men na het zien van de film den
indruk, dat de makers voorstanders zijn van
de drooglegging. Zij beginnen met een lange
en geestdriftige inleiding, waarin het grootsche
werk van den dijkbouw wordt bezongen en zij
eindigen met een toekomstbeeld, dat ons den
toekomstigen bloei van de inpoldering moet
suggereeren als een grandioze aanwinst, waar
de Volendammers en de andere slacht
offers zich niet alleen bij neer moeten leggen
maar die hen zelfs met vreugde moet vervul
len De heer Rutten stelle de zaak dus niet
zoodanig voor, dat de tegenstanders van de
drooglegging geen reden tot klagen hebben
inzake deze film. Zij hebben dat wel degelijk.
Maar in onze beschouwing hebben wij even-
tans betoogd, dat er evengoed reden is tot te
vredenheid, wanneer men voorstander is van
de drooglegging. Het lijkt ons kortzichtig van
den heer Rutten te willen veronderstellen, dat
er geen tegenstanders zullen opdoemen, omdat
hij het grootste gelijk van de wereld zou heb-
ten. Nog steeds zijn de meeningen verdeeid m
i oor en tegen en hieraan valt niets te veran
deren. Hadden wij echter de ingezonden siuk-
ken opgenomen in den vorm, waarin zij waren
gesteld, dan hadden wij gevaar geloopen, den
strijd opnieuw te doen ontbranden en daartoe
achtten wij ons niet geroepen.
De makers van de film hebben zelf uit te
maken bij weike partij zij zich thuis voelen,
rtsp. of zij tot geen der twee partijen behooren,
maar van het oogenblik, dat hun film in zee
is- gegaan en dus een bepaalde houding aan
neemt, moeten zij zich op critiek voorbereid
houden. En zoo kunnen wü ons indenken, dat
de armlastigen onder de visschers zich niet bij
zonder behaaglijk voelen, wanneer zij kennis
nemen van de geestdrift, waarmede de droog
legging wordt begroet.
SAArbrucKEN, 22 Dec. (Reuter) Heden
avond arriveerden alhier per specialen trein
uit Rotterdam de Nederlandsche sectie voor de
internationale troepenmacht in het Saargebied,
bestaande uit een 250-tal mariniers.
Zaterdagmiddag werden de wedstrijden om
het kampioenschap van Nederland voortgezet
en ook op dezen derden dag was de belangstel
ling zeer gioot.
D resultaten der middagpartijen waren:
Katoen 212 in 22 btr., h.s. 36, gem. van 9.63.
Dommering 400 in 22 btr., h.s. 98, gem. 18.18.
De Leeuw 400 in 26 brt., h.s. Ill, gem. 15.38.
Sweering 258 in 26 brt., h.s. 41, gem. 9.92.
H. M. de Koningin en H. K. PrinseS Juliana
zijn Zaterdagavond per auto uit Het Loo in
het paleis Huis ten Bosch te Den Haag terug
gekeerd.
In de af geloopen week werden alhier 8 rij
wielen ontvreemd.
Klasse C. Aid. 1.
H.E.T.E.Y. (Amsterdam) heeft van haar
bezoek in de B.C. „Haarlem" niet veel pleizier
beleefd, want ze ging met een groote nederlaag
huiswaarts.
Van Someren (H.E.T.E.Y.) liet verstek gaan,
Boodat Kobus een papieren overwinning behaal
de. Aangezien G. W. Metz weinig moeite had
INHALEN
vERBOOEN
W aar dit b ord
«taat (roode rand,
linker auto rood,
rechter auto zwart)
mogen motorrij
tuigen elkander
niet inkalenl
(Speciale correspondentie)
Bij herhaling heeft men nu al gezien, dat,
wanneer in Spanje het volk te hoop loopt
bü een van die uitbarstingen van woede,
die zorgvuldig zijn voorbereid en behoedzaam
worden aangewakkerd door buiten het vuur
staande leiders, de wilde driften zich keeren
tegen de Kerk. Onder de kreten van „Abajo los
Jesuitas", weg met de Jezuïeten, bestormen zij
een kerk, een klooster of een geestelijk insti
tuut, steken er den brand in en slaan aan het
moorden als zij bij het aanschouwen van oe
aangerichte verwoesting geheel hun bezinning
verliezen.
Goed drie jaren geleden heeft men daar treu
rige voorbeelden van gezien en ook nu zijn er
in de provincie Asturia voornamelijk weer ve.e
gewelddadigheden tegen kerkelijke instellingen
en personen gebeurd. Hoe zal men deze uitbar
stingen moeten verklaren? Uit blinde drift, cue
zich koelt op het eerste het beste dat in den
weg staat, zooals een kind tegen een tafel of
een muur schopt of een steen door de ruiten
van de overburen gooit? Of is het de woede
tegen het gezag, de oogenbükkelijke woede te
gen het erkende gezag, gevolg van langduriger
wrevel over geboden en verbooen, die men niet
openlijk durft verwerpen? Of is het de p.otse-
ling opgekomen moedwil, die uit baloorigheic
iets kostbaars vernield of een geliefden nabe
staande leed of verdriet veroorzaakt? Zijn er
inderdaad redenen voor die wanoaden of zijïi
het slechts uitbarstingen van aandoeningen en
natuurlijke driften, zooals de erupties in de
natuur?
Het is, als men hierover nadenkt, leerzaam
eens bij de poppenkast te blijven staan kijken
Alle kinderen en groote menschen schatereu
van pleizier als de commissaris van politie door
den boosdoener wordt geslagenEn in de
detective-geschiedenissen kiest men doorgaans
partij voor den overtreder van wet en orde.
Dit zijn simpele waarheden, die bij uitbar
stingen van volkswoede niet vergeten mogen
worden. Gij kunt probeeren die gewelddadig
heden te „rationaliseeren". zooals dat tegen
woordig heet, d.w.z. er redelijke aanleidingen
voor te zoeken, het geheel te zien als een aaad
die in uitvoering en voorbereiding beantwoordt
aan en uitgaat van bezonnen overleg, dal
wel zijn bezonnenheid een oogenblik verliest.
doch niettemin uit het overleg, het redelijk
overleg, is voortgekomen. Gij zult vaak vergeefs
zoeken
En toch. redenen voor den opgekropten haat
tegen de Kerk. vooral tegen de Orden en b<>-
venal tegen het Genootschap der Jezuïeten, zou
den er dan wel zijn, zoo zegt men. Men kan
er tal van geschriften op naslaan en wilt gij er
een, dat tot de massa spreekt en op die massa
heeft ingewerkt, neem dan El Intruso, De
Binnendringer, van Blasco Ibénez. Het is mo
gelijk, dat het onervaren gemoed en de zeer
eenvoudigen van geest aanvaarden willen, dat
velen tegen de Kerk, voornamelijk tegen de
Orden zijn ingenomen, omdat die geeste
lijke orden macht en rijkdommen hebben
verkregen, zich van een groot deel der indus
trie zouden hebben meester gemaakt en zich
vroegtijdig verzekeren van het hoofd en het
hart van de jeugd, waaruit de leiders van de
samenleving zullen opkomen.
Zoo heette het vroeger, voor de omwenteling
van 1931. Na het Concordaat van 1851 met dan
pauselijken Stoei waren de geestelijke orden in
Spanje verveelvuldigd, zij waren vrij van alle
voorschriften en ieder toezicht van regeerings-
wege. Zij grepen door hun bezigheden, verrich
tingen en belegging van waarden in de nationale
economie in, zij zouden door hun bemoeiingen
de vrije ontplooiing van de nijverheid hebben
belemmerd. Vandaar de botsingen met de ar
beiderspartijen, vandaar de toepassing op de
Orden van de bepalingen betreffende genoot
schappen en vereenigingen, die van omstreeks
1877 tot 1901 doode letter bleven, maar
daarna, onder aandrang van links, moesten
worden uitgevoerd.
De Orden, zoo heette het bij onze linksehe
„kameraden" omspannen de maatschappij. Zij
dringen op alle terreinen door en kunnen door
hun bezit en goedkoope werkkrachten alle mede
dinging weerstaan. De rijken en machtigen heb
ben zij tot vriend door gemeenschap van be
langen, de armer en zwakken binden zij door
tegemoetkoming op allerlei gebied, doch zóó 'lat
deze armen en machteloozen van haar afhan
kelijk blijven.
De populaire verbeeldingskracht heeft verder
al sinds eeuwen een ruim veld voor phantasee-
reri gevonden in de Sociëteit van Jezus. Mer.
zou éen aardige bloemlezing van dwaasheden
en ongerijmdheden kunnen maken uit al wat
over haar is gezegd en geschreven. Het ont
zaglijke uitgebreide maatschappelijfce. geeste
lijke en cultureele werk dat de Jezuïeten tn
Spanje hebben volbracht, door hun inrichtingen
voor lager-, middelbaar en hooger onderwijs,
ziekenhuizen, wetenschappelijke instellingen,
parochiewerk enz., hebben de sprookjes in
Spanje niet kunnen te niet doen. In de phan-
tasieën over de Jezuïeten kristalliseerden zich
alle vage geruchten over de rijkdommen, de
politieke, maatschappelijke en industrieele
macht van de Orden.
De ontevredenheid van het volk werd handig
heengeleid naar verzet tegen die voorgewende
macht, iedere tegenslag of teleurstelling bij on
dernomen actie tot „Volksverbetering", zou aan
de vèrgrijpende invloeden van de orden, van de
Jezuïeten voornamelijk, zijn te wijten. Hun
doel zou zijn het volk arm, dom en machteloos
te houden.
Dat het grootste deel der scholen juist van
de geestelijke Orc'en uitging, zeide aan het volk
niets. Het volk redeneert niet, het overlegt er.
vergelijkt niet, het volk reageert blindelings.
Vulgus instabile. Want de stabiliteit is gevolg
van het zuivere accoord van rede en gevoel,
welke aan het volk gewoonlijk vreemd is.
De benoeming van de hoogere geestelijkheid
was het recht van de Kroon. De Orden zouden
door haar verder reikende invloeden daardoor
gemakkelijker de hoogere benoemingen voor
haai leden kunnen gewinnen en zichzelf daar
door kunnen bevestigen in macht en invloed.
Het werd een kringloop derhalve, waaruit, zoo
luidde het linksehe parool, het volk alleen door
een stormloop heen zou kunnen breken.
Kort voor de omwenteling waren er in Spanje
ongeveer vierduizend kloosters of conventen en
een goede veertigduizend kloosterlingen, waar
van twee derde nonnen. De wereldlijke geeste
lijken telden ruim dertig duizend. In Madrid
was er één wereldlijke geestelijke op bijna
zevenhonderd inwoners, in Barcelona één op
de dertienhonderd Inwoners. De kerken van de
geestelijke orden waren over het geheel beter
verzorgd, rijker in uiterlijk en voorziening dan
de gebouwen van de Staatskerk. Ook dit werd
in het nadeel van de Orden uitgelegd, zij zou
den de bemiddelde en elegante klasse tot zich
trekken door het verzorgde voorkomen van
haar kerken en hierdoor ook weer ruimer in
komsten trekken. Hier sloot zich dus ook weer
de cirkel.
Het volk achtte zich dus omsloten door de
geestelijke orden, waarvan het Genootschap
der Jezuïeten het voornaamste was. Deze orden
hadden een te groote maCht bij de Kroon, de
regeeringspersonen, de bankiers en groot-indu-
strieelen en oefenden in het politieke en maat
schappelijke leven een remmende, reactionnaire
werking uit. Allerlei schotschriften probeerden
die Orden gehaat te maken door het opsommen
van grieven, vermeende misbruiken of voorge
wende misstanden. Het ontzagwekkende feit.
dat zonder de Orden van het middelbaar on
derwijs bijvoorbeeld vrijwel niets zou zijn te
rechtgekomen omging men door dit onderwijs
zelve te bestrijden. Op wat voor minne wijze
deze bestrijding vaak geschiedde, kan men
weten uit den vermaarden roman van Pérez
de Ayala.
Wanneer door langdurige ophitsing 't impul
sieve Spaansche volk weer eens .n woede los
barstte stormde men derhalve naar de instellin
gen die als. de onmiddellijke oorzaken van het
gemis aan maatschappelijken vooruitgang her
haaldelijk waren genoemd. Om dien voor
uitgang te bevorderen stak men dan een
kerk in brand en slachtte men eenige priesters.
De beruchte ieuze die men voor een vijftig
jaren in West-Europa predikte, namelijk dat de
vooruitgang pas zou komen als de laatste koning
in net portaal van de laatste kerk aan de dar-,
men van den laatsten priester zou zijn opgehan
gen. geldt by de linksehe Spaansche socialisten
en bij de communisten als net laatste snufje
der progressivistische wetenschap.
De laatste twee jaren begon Katholiek Spanje
Zaterdagavond omstreeks kwart over zes is
op het perron van het Station te Haarlem een
tragisch ongeval gebeurd.
De ongeveer 50-jarige wed. S. uit Beverwijk
kwam met den trein uit Veisen te Haarlem aan,
waar zij wilde overstappen in de electrische
naar Den Haag. In de residentie zou zij ter
bruiloft gaan bij haar gehuwde dochter.
De vrouw beging de onvoorzichtigheid reeds
uit den trein te stappen, voor deze geheel stil
stond. Zij kwam te vallen, raakte bekneld tus
schen perron en treeplank en kreeg daardoor
zware inwendige kneuzingen.
Oorspronkelijk dachten de ijlings toegescho
ten hulpverleenenden dat het ongeval goed
was afgeloopen, omdat er uiterlijk geen wonden
te zien waren. De interne kneuzingen waren
blijkbaar zóó ernstig, dat de vrouw nog op het
perron overleed.
Het stoffelijk overschot is vervoerd naar het
St. Elisabeth's Gasthuis.
WEENEN, 22 Dec. (Reuter) Ter gelegenheid
van het as. Kerstfeest heeft de regeering, als
onderdeel van haar pacificatie-streven, de in
vrijheidstelling gelast van een groot aantal po
litieke gevangenen en gedetineerden. Het con
centratiekamp Woellersdorf zal na uitvoering
van dezen maatregel nog 740 politieke ge
ïnterneerden tellen. Op 26 September bevon
den er zich 5230 arrestanten.
MOSKOU, 22 Dec. (Reuter) Zinowjew is op
16 December JJ., evenals een bepaald aantal
andere personen gearresteerd, zoo wordt thans
officieel medegedeeld. De arrestaties houden
verband met den moord op Kirow.
van de verbijstering van 1931 en daarna weer
te bekomen, het sloot zich nauwer bijeen en de
herleving van de Kerk begon. Stap voor stap
hernam men de plaats van de macht, waar
tegen de iasterpropaganda en de opnitsing van
links, die de macht verloor, weer sterker werd.
Dat het weer tot bloedige botsingen zou komen
wist men, men is slechts verschrikt door de af
metingen daarvan.
Lenin moet gezegd hebben dat Spanje het
eerste land in Europa zou zijn dat het Russische
voorbeeld zou volgen. Inderdaad kan men de
Grondwet, zooals die in de Constitueerende Ka
mer van de Republiek werd voorgesteld en aan
genomen, een flinken pas in Russische richting
noemen. Russische propaganda zou de rest doen.
Het is in dezen dan ook wel zeer belangrijk dat
bij huiszoekingen bi) opstandelingen en sta
kingsleiders, te Barcelona bijv ontvangbewijzen
voor Russische uitbetalingen zijn gevonden.
De Kerk is het zinnebeeld van de zedewetten
en de rangorde. Leer het volk, dat niet abstract
kan denken, deze instelling haten in haar die
naars en vertegenwoordigers, en men is alweer
een pas dichter bij Rusland gekomen. Hierdoor
sloegen de communistische leiders van de jong
ste troebelen aanstonds de hand aan de Kerk
en de geestelijken, zij zagen daarin de vertegen
woordigers van het gehate gezag.
Nu is het, dit heeft de Geschiedenis ons ge
leerd, steeds mogelijk dat enkelen een geheele
menigte meesleepen. De menschheid heeft ook
de neiging af te zakken tot het niveau van de
laagsten uit naar. Dat kunt gij in net dage-
lijksch leven herhaaldelijk opmerken, en bij on
lusten wordt dit in grootere afmetingen open
baar. Vormt het volk een kudde en holt het ach
ter een leider aan, dan verliest het zijn indivi-
dueele geweten en brengt het ten uitvoer wat
zijn leider gebiedt of wenscht. Het gaat soms
veel verder dan zijn leider, zoodat. deze op zijn
beurt wordt medegesleept door de driften die hij
heeft opgewekt. Het tallooze malen herhaalde
„tuez l'infame" van Voltaire heeft honderden
hoofden in de zaagselmand doen rollen. In
Spanje heeft men dien uitroep overgenomen, het
volk brengt hem in vervulling als men den boo-
zen geest in hem geblazen heeft.
De ophitsing gaat echter van enkelen uit. zij
geschiedt zonder ophouden, naar aanleiding van
alle mogelijke gebeurtenissen of besluiten
waarbij men herinnerd wordt aan net Recht en
de Orde, totdat men bereikt dat de menigte weer
losbarst en zinneloozer wordt bij het vuur door
eenige onverlaten ontstoken.
En dan zegt men aan de wereld: „Zie hoe men
de Kerk en den godsdienst hier haat."
Wie Spanje kent. weet echter da: de Katho
lieke godsdienst den menenschen tot in het diep
ste van hun wezen is doorgedrongen, en daar
uit evenmin kan worden weggenomen als hun
eigene Spaansche volksaard, of bijvoorbeeld de
liefde voor de moeder. Die kan verduisterd wor
den, die kan zelfs wijken voor gevoelens van
opstandigheid bij armoede of kwaden wil, maar
zij keert bij het luwen van de drift terug.
Het is de taak van de" regeerinc die r.u de
macht in handen heeft het volk tegen de atheïs
tische en anarchistische actie te beschermen,
daarvan hangt de toekomst al. Want volkswil
is al te vaak volksgril
De Stoomvaart Maatschappij „Nederland**
heeft een telegram ontvangen van den gezag
voerder van de „Tabian", die met brand aan
boord in de haven van La Coruna is binnen-
geloopen. Uit dit telegram valt op te maken,
dat de brand gebluscht is. Het betreffende ruim
is onder water gezet. Men is thans bezig de
lading uit het tusschendek over te brengen naar
de andere ruimen. Deze andere ruimen zijn
practisch onbeschadigd.
Het volgende telegram, gericht aan den Mi
nister van Defensie is Zaterdagavond ontvan
gen:
Ware plaats K XVIII 12 uur 7 gr. 11 min.
Noord en 33 gr. 28 min. West. Koers 65. Wind
Oost, kracht 4. Maakten geslaagde zwaarte
krachtwaarnemingen boven middel-Atlanti-
schen rug en constateerden daar zeer onregel
matig bodem-relief. Professor Vening Meinesz
is zeer tevreden met het verkregen resultaat.
Deze extra slag om de Zuid heeft belangrijke
gegevens opgeleverd. Commandant K XVIII.
Berichten opgenomen in een deel van ons
vorig nummer
Zaterdagochtend hebben Sir Charles Hubert
Montgomery, gezant van Groot-Brittannië, en
dr. H. D. van Broekhuijsen, gezant der Unie
van Zuid-Afrika ten departemente van Buiten-
landsche Zaken hun persoonlijke deelneming
betuigt met de ramp van de „Uiver".
De Hooge Commissaris van Palestina en
Transjordanië heeft onzen consul-generaal te
Jeruzalem verzocht aan de Nederlandsche re
geering en de K. L, M. zijn betuiging van deel
name met de ramp van de „Uiver" over te
brengen. Den Hoogen Commissaris is hiervoor
de dank der regeering en der K.L.M. overge
bracht.
Een Reuter-telegram uit Rutbah bevestigt
dat de beide Vickers Victoria-vliegtuigen, welke
reeds met de gekiste overblijfselen aan boord
gereed waren voor den start, plotseling order
hebben .gekregen niet naar Caïro, doch naar
Bagdad te vliegen.
y
Vastgesteld is, dat in het laatste half uur
vóór de „Uiver" verging, ter plaatse niet minder
dan 1 inch ofwel ruim 25 millimeter regen is
gevallen. De regen moet dan ook als een gordijn
zijn neergestort en het zicht ernstig hebben
belemmerd.
