Ak vliegtuigen ons bedreigen
üan moeten wij ons
beschermen
Kindermoord te
Echt
waarborgt
Koningin Emma
gedenkteeken
jffil
ZATERDAG 11 MEI 1935
lc^ele uiteenzetting
R.K. handelsreizigers
bijeen
Dr. Ir. F. G. Waller
Drie rondritten van den
A.N.W.B.
n deze luchtbescherming in
°°rlogstijd is de taak van
de burgers zelf
Off
De luchtoorlog
hn5t:'^ veuig
Luchtbescherming
Een civiele zaak
Afweermiddelen
Gas
Pasgeboren kindje levend
begraven
Alleen de naam
op een koker
dat men U geen waardelooze
of schadelijke namaak verkoopt.
MIJNWERKERSCONFLICT
Nog géén Rijksveldwachters naar
de mijnstreek
Voorzitter Tilman over het
ordeningsvraagstuk
De flesch - de naam - 't etiket
Dat valt nog te probeeren,
Maar d'inhoud van een Perl flesch
Kan niemand imiteeren.
Het comité zet zijn standpunt ten
aanzien van de keuze uiteen
Een groot industrieel overleden
MOTORLOOZE COMPRESSOR
Uitvinding van een Velsenaar
B. A. T.
Bouw- en Architectuur
tentoonstelling
Verschillende tochten van uiteen-
loopend e lengte
vier tochten
DE HALVE VRIJE DAG
Voor het winkelpersoneel in de
vacantie-periode
tan °Ten ^geerings-persdienst is dezer dagen
êenheifj1' aantal persvertegenwoordigers gele
ien va gegeven> om zich een indruk te vor-
t«n aan^. 'le'geen hier te lande reeds is gedaan
ting /4en van de organisatie der luchtbescher-
ul >*f
Van dez? 01ltving de heer A. J. Lievegoed, chef
Part. vetl dienst, de genoodigden op het De
in 411 Buitenlandsche Zaken, alwaar hij
van 0fjj e toespraak wees op de beteekenis
^aafotnu'„eele toelichting van deze kwestie,
nder het publiek nog zooveel mis-
scht.
- «m, n voorkomen, dat deze voorlichting
'eM, v„ °8enblik verkeerd zou worden uitge-
'til
geen
entie,
-«we ander doel te hebben met deze con-
onv,dan het bevorderen van deskundige
Öen t0t "!e aangaande middelen en mogelijkhe
den tnen erming tegen een gevaar, waarte-
puhrtïleer zal kunnen uitrichten, naarmate
ek beter is voorgelicht.
^aj(
K j r A. H. Schimmel, die met den Kapitein
i°°f<Jis ^iessen bij deze conferentie tegen-
eSchermWas' gaf daarna als chef van den Lucht-
°Vetzichtngsdienst bij den Generalen Staf, een
t'aan Van hetgeen onder dezen dienst ver-
Worden-
ïeyen v "ient men zich eerst rekenschap te
fiérst T* llet begrip „luchtoorlog".
'licht Cn lle'' eind van den oorlog begon
heöjen uwapen een zelfstandige plaats in te
^rijtjijr etJ Werd het als op zich zelf staande
Verschii aangewend. Welk een belangrijk
tap, ,j er echter bestaat tusschen het vermo-
Verhiocrp ^et luchtwapen toen bezat en het
c°ri°g R dat het in een mogelijk volgenden
Nbeer zal' kan
men reeds berekenen,
k'ltvlir. !nen de snelheden vergelijkt die een
thapg g in 1918 kon bereiken en die, wel-
8tle'heiH .g6'den- In 1918 bedroeg de maximum
Ber her K'-M- Per uur. terwijl een moderne
!elfdVi - maximum van 400 K.M. haalt in den-
bliriri -
en de toepassing der radiopei-
5'aat 'ddels eveneens mogelijk werden. Al be-
tSt«jflver"elheden en het daardoor toegenomen
tn°gen gelden voor de andere vlieg-
talfde bommenwerpers en verkenners naar
de Verbouding. Daarenboven verhoogde
i blir,jedlgb'eid en het draagvermogen, terwijl
baai Vo.practtsch dus nog geen ervaringsmate-
at ln r een toekomstigen luchtoorlog, toch
aannemen dat deze ons voor
t>e j Problemen zal stellen,
t^opa- toorl°S is in het buitenland reeds
eW,rd als de beslissende strijdkans voor
Vah pa'a ge conflicten. Militaire deskundigen
?ah 0p m in meer dan een land, drongen zelfs
t s'aahdVerVangins van e€n belangrijk deel der
achtene WaPens> door uitgebreide luchtstrijd-
^chtver5ne? echter ook de ontwikkeling der
®eh en'ae<tiging vooruitgegaan. Jachtvliegtui-
8eiiiifUcllt'doelarti'derie ondergingen de grootst
e verbeteringen.
de luchtverdediging, die een zuiver mi-
I°°r hn5akter draagt, ontstond ook de zorg
ete ^"'bescherming. Aanvankelijk droeg ook
b'ap 0 11 louter militair cachet. Immers ging
kffect vsPronkelijk van de gedachte uit, dat het
U^barrf*1 Kn luchtoorlog gelegen was in het
b. zQ eren en vernielen van militaire objec-
tnn>Is m°bilisatie-centra, opslagplaatsen
bjupijj "airen aard, bruggen, spoorwegwerken,
tcriaalerkPlaatsen en fabrieken van oorlogs-
bleek bü deze laatste objecten reeds
'°°0en 6611 grens 'e trekken tusschen gevaar-
tiep f, R objecten en andere, die men zou ont-
bigip rieken en inrichtingen voor de vervaar-
blifjp Va" volmaakt onschuldige producten,
belang 'n llet 00g van den aanvaHer toch van
als doel' da'; voor vernietiging of
tp q^diglhg in aanmerking komt. Er viel dus
C:uur Seen onderscheid te maken tusschen
'b'bare objecten ook en evenmin was de
hep 'e'd Segeven dat projectielen steeds bin-
ttpp "aaf>ten omtrek van het gekozen doel
neervallen. Zelfs bij de uitmuntende
Vefp^PParatuur van den modernen bommen-
1)1 blijft er ongeveer 20 pCt. trefkans voor
hl\5aa°niSeving van het doel gelegen complexen,
hppe^ 2'ch de zgn. „onschuldigen" zullen be-
luchtverdediging, hoewel deze bij tij-
w Aanwezigheid en ongehinderde schiet-
-
Veriie
^°6elyijheid aan een aanvalseskader zware
hta,
1«]
6Zeh kan toebrengen, is toch niet bij
chte
om deze aanvallen geheel af te wen-
^p rvoor zou een veel te groot aantal stuk-
hpt 'Uchtdoelgeschut benoodigd zijn, waarbij
8^ Zwaar komt, dat dit geheel mechanische
tep, Zeer kostbaar is. Alleen de meest vitale
m. a zmi«„ j.ik jskT...k
zullen ten onzent met dit geschut ver-
aar zijn, terwijl voor het overige de jacht-
'8eri beschikbaar zijn, die in vele ge-
he6t ®chter eerst ter plaatse zullen zijn, wan-
ho0gsde aanval reeds geschied is en zij dus
s ehs tot achtervolging kunnen overgaan.
biet T' bijzonder geldt dit voor plaatsen die
?ijpt eer dan 80 K. M. van de grens gelegen
fbp^bbSezien zelfs bij den snelsten luchtwaar-
ipgk'bSsdienst tenminste een kwartier gemoeid
Jlipgt berlchtgeving aan en vertrek der eigen
hbpp lgen> om een gesignaleerden aanvaller te
Saan bestrijden.
fiep
hotjo b'cin land is ten aanzien van een lucht-
fceki R Vriiwel geheel te beschouwen als „grens-
tipp en bij het uitbreken van een oorlog
6ev. °°k onmiddellijk in zijn geheel in „lucht-
arstoestand."
Bpi.
ePigV waar het betreft plaatsen die zonder
b)«p "hlitair of economisch belang zijn, wane
Upïp. °h niet gevrijwaard voor luchtaanvallen,
'atpj. r's kunnen dergelijke plaatsen, hetzij door
^ctpn bezetting met troepen tot militaire ob-
bestemd worden en zou men te laat be
merken dat ook daar luchtbescherming georga
niseerd had dienen te worden.
Uit een en ander blijkt reeds duidelijk dat
de luchtbeschermingsdienst geen militaire,
maar een civiele zaak is, zooals de zorg voor
brandweer en politie dat o. a. zijn. Ook de
zen dienst richtte men echter reeds bij voor
baat, i.c. in vredestijd in. Bij het uitbreken
van een oorlog, zelfs reeds bij dreigend oor
logsgevaar, is het onherroepelijk te laat.
Er dient voorbereiding en oefening te zijn,
waarmede veel tijd gemoeid is. Ook met het
aanschaffen der middelen en de behandeling
daarvan wachtte men niet tot deze op een
oogenblik dringend noodig zouden zijn.
De organisatie van den L. B. D. bestaat uit
verschillende onderdeelen, waarvan een der
voornaamste de waarschuwings- en alarmee-
ringsdienst is. Niet minder gewichtig is de bij
oorlogsgevaar af te kondigen „verduistering"
der gemeenten, die voor de dorpen direct een
totale zal zijn en voor de steden in beperkten
zin zal gelden. Van het hoogste belang is deze
verduistering, die verkregen wordt door het doo-
ven of afschermen van alle naar buiten uit
stralende lichtbronnen, bij avond en tijdens
den nacht volledig te doen zijn, daar een enkel
licht reeds een fatale aanwijzing aan den vij
and kan geven.
De radio-waarschuwing die gegeven wordt bij
dreigend luchtgevaar zal voor dicht bij de
grens gelegen gemeenten niet tijdig kunnen ge
schieden. Ook kan door vernieling der radio
zenders deze alarmeering geheel of gedeeltelijk
spaak loopen. Voor dit geval zullen met succes
reserve-zenders op de korte golf gebezigd kun
nen worden, terwijl de grensgemeenten voor
eigen telefonische alarmeering vanuit 'n vooruit
geplaatsten wachtpost kunnen zorgdragen. Het
personeel van den luchtbeschermings- en waar-
nemingsdienst bestaat uiteraard uit niet-dienst-
plichtigen, afgekeurde en oude mannen, bene
vens de vrouwen; deze laatsten in 't bijzonder als
ordonnances, telefonisten, verpleegsters en der
gelijke. Aangezien deze geheele instelling een
civiele dienst is, behoeft niet voor conflicten
met den vijand gevreesd te worden. De medewer
kenden zijn eveïsals politie en brandweer te be
schouwen als non-combattanten.
Bij een zoo goed mogelijken opzet heeft men
tenminste tien procent der burgerbevolking noo
dig om dezen dienst ideaal te doen function-
neeren. De organisatie kan natuurlijk aange
vangen worden met beduidend veel minder hulp
krachten. De meeste gemeenten doen het op
't oogenblik trouwens met zeer veel minder per
soneel. Bij luchtalarm volgt onmiddellijk totale
verduistering der lichtbronnen, van belang is
zooals ook bij de luchtbeschermings-oefening te
Berlijn geschiedde, het licht af te schermen
met blauwe bedekkingsmiddelen. Roode of ge
le afscherming is ten eenenmale onvoldoende.
Ook voorkome men het ontsteken van licht in
ongebruikte kamers waar men geen gordijnen
heeft hangen, of op dakkamertjes, door den
lichtbol los te draaien.
Voorts moeten bij alarm in de bedreigde ge
meenten de publieke diensten op den gevaars
toestand worden ingesteld. Allereerst ds brand
weer en de geneeskundige dienst, daar reeds
bij een eenvoudigen aanval met brisant-bommen
huizen verwoest kunnen worden en in brand
geraken. Deze bommen, waarvan men er heeft
van 50 tot 1000 K.G., zijn voldoende om bij
een enkelen voltreffer een gewoon huis met den
grond gelijk te maken. Er zal dus voor gekwets
ten moeten worden gezorgd en voor bestrij
ding van branden.
Bij een aanval met brandbommen krijgt alles
een ernstiger aanzien, daar deze, die niet meer
dan 3 a 5 K.G. wegen, bij honderden door een
enkel vliegtuig kunnen neergeworpen worden.
Zij zijn vervaardigd van electron en gevuld
met thermiet en kunnen bij ontbranding een
hitte van 2000 a 3000 graden Celsius ontwikke
len, waardoor zij nagenoeg onbluschbaar zijn.
Hun brandduur bedraagt echter niet meer dan
één minuut. Het gevaar is daarbij gelegen in de
secundaire branden, die zij aanrichten. Bij het
neerwerpen van de lading van één vliegtuig
kan men aannemen dat er kans blijft bestaan
op het uitbreken van circa vijftig branden.
Hiermee zal dus de brandweer voor een reu
zentaak komen te staan, die alleen verricht kan
worden met algemeene assistentie der bevolking.
Men kan trachten de vuurhaarden dadelijk te
smoren met behulp van zand, vooral echter ook
door ontruiming van de zolders waar geen
brandbaren rommel mag achterblijven.
Ook de waterleiding kan bij een luchtaanval
op verschillende punten getroffen worden en
onklaar raken. Dit vitale deel van het open
bare leven moet terstond hersteld kunnen wor
den. Decentralisatie is een eerste vereischte,
zoowel voor de hulpdiensten als voor de schuil
plaatsen.
Tal van kleine posten en kelders zijn pre
ferabel boven een enkelen centralen post, die in
een oogenblik ontredderd en onbruikbaar kan
zijn.
Bij aanvallen met gasbommen wordt wel 't
uiterste van den beschermingsdienst gevergd.
Noodig zijn hierbij gasmaskers en isoleerende
kleeding. Ook hiervan is de aanschaffing ge
meentezaak. Het is niet doenlijk eiken burger
van een gasmasker te voorzien, men bepale zich
tot het personeel van de hulpdiensten. Uiter
aard kunnen particulieren zich gasmaskers
aanschaffen, er bestaan plannen om te komen
tot het keuren en merken van handelsgasmas
kers, zoodat het publiek althans eenige garan
tie heeft, indien het tot aanschaffing voor
eigen gebruik wil overgaan.
De Rijksinrichtingen aan de Hembrug zijn
overigens bereid om op daartoe gedaan verzoek
advies te geven inzake de aanschaffing der
maskers. Een bruikbaar masker behoeft tegen
woordig niet meer dan 5.a 20.te kosten.
Ook de beschermende kleeding wordt reeds
practischer en goedkooper uitgevoerd.
Bfj de aanschaffing van materiaal voor de
luchtbescherming vergete men niet „schuil-
plaats"-gasmaskers, chemicaliën voor ontsmet
ting en ventilatoren.
Bij de voorlichting der inwoners, die door de
gemeenten moet worden ter hand genomen
verzuime men niet te wijzen op het groot be
lang der zelfbescherming. Er zijn daarvoor be
paalde gedragsregels opgesteld. Noodzakelijk
is de zorg voor een kelder, die niet kan instor
ten en geen lucht van buiten toelata. Hoe men
zich bij luchtgevaar op straat heeft te gedragen
kunnen goed voorbereide oefeningen leeren.
Propaganda voor medewerking met den lucht
beschermingsdienst is van groot belang; zelfs
bij het kleinst denkbaar nuttig effect van de
voorzorgsmaatregelen is men verplicht ter wille
daarvan reeds het uiterste te doen. Een wette
lijke regeling van deze geheele organisatie is
gewenscht en trouwens in een gevorderd sta
dium, waarbij de indeeling der gemeenten en
stadswijken in bepaalde „gevaar-klassen" te
vens wordt beoogd.
Majoor Schimmel wees er tenslotte, na een
uitgebreide beschouwing van de wordingsge
schiedenis van den L. B. D. en van de gedrags
regels voor het publiek, nadrukkelijk op, dat
met dezen dienst bedoeld wordt, door de or
ganisatie in vredestijd de maatregelen te ver
eenvoudigen die in het onverhoopt geval van
een oorlog van de burgerij terwille van haar
eigen welzijn gevergd zullen worden.
Te echt (L.) is een moord op een pasgebo
ren kindje ontdekt, waarover „De Nieuwe Koe
rier" het volgende mededeelt:
De politie had sinds geruimen tijd het ver
moeden, dat gedurende de Eclfter kermisda
gen van verleden jaar, een afgrijselijke kin
dermoord was gebeurd. De vermoedens namen
een vasteren vorm aan en in verband met
deze kwestie werd Woensdagavond nog ver
hoord juffr. A. L., die, naar men meende, als
hoofdgetuige zou optreden. Als moeder van het
kindje werd door haar aangeduid juffr. V.. mo
menteel in dienstbetrekking te Maastricht
Volgens haar pertinente en vaststaande ver
klaringen zou de pasgeborene door St. uit Sus-
teren en H. uit Beek zijn weggenomen en le
vend begraven in den grond, grenzende aan
het woonhuis van den heer V.
De marechaussee stelde aanstonds een uitge
breid onderzoek in. Naarmate echter de op
gravingen van de politie vorderden werden de
verklaringen van juffr. L. zenuwachtiger en
duidde zij steeds een andere plaats aan op
het desbetreffende terrein.
Ondanks de ijverige en langdurige nasporin
gen van de politie, die den geheelen avond en
den ganschen vroegen morgen opgravingen had
verricht, had het onderzoek geen resultaat.
Begrijpelijkerwijze trok de politie de verkla
ringen van juffr. L. dan ook ten zeerste in
twijfel. Mej. V., die Vrijdagmorgen naar Echt
werd overgebracht, teneinde nadere verklarin
gen in deze lugubere geschiedenis te verstrek
ken, hing een geheel ander relaas op van de
ware toedracht der za:k.
Als moeder van het kind werd nu aangewe
zen juffr. Li., die dan ook op haar eerstgegeven
verklaringen terugkwam en een volledige be
kentenis aflegde. Ook door mej. V. werden als
daders van deze snoode daad aangewezen beide
bovenvermelde personen St. en H.
St. uit Susteren werd onmiddellijk in hech
tenis genomen en naar Echt getransporteerd,
doch H. uit Beek is nog niet gearresteerd kun
nen worden.
Juffrouw V., die als getuige in deze lugubere
zaak zal fungeeren, werd na haar verklarin
gen, wederom in vrijheid gesteld, terwijl L.
en St. voorloopig in de marechaussee-kazerne
te Echt zijn ingesloten.
De politie, die een nadere aanduiding heeft
gekregen van de plaats, waar het kinderlijkje
ligt begraven, zet nog steeds het onderzoek
voort.
Professor Piccard is te Warschau aangekomen, waar hij eenige le
zingen over zijn stratosfeer vlucht zal houdenDe bevolking bereidde
hem een enthousiaste ontvangst
ZENUW-TABLETTEN
In aansluiting bij ons bericht betreffende
het zenden van een dertigtal rijksveldwach
ters uit het zevende district (Utrecht) naar
de Mijnstreek, vernemen wü nader, dat op het
laatste oogenblik, toen de betrokken man
schappen hun aanschrijving reeds hadden ont
vangen, het vertrek is afgelast, in verband
met het feit, dat de beslissing inzake het
mijnwerkersconflict werd uitgesteld.
i
Het Congres van de Ned. R. K. Vereeniging
van handelsreizigers en -agenten „St. Christof-
fel" is Zaterdagmiddag te Utrecht geopend met
een rede van den alg. voorzitter, den heer J.
B. Tilman, waaraan wij het volgende ontleenen:
In een wereld, waar heel het maatschappeiijk
leven dreigt ineen te storten, waar alles ruischt
en bruist en opstandig is; in een wereld, waar
heel het bestaande economische leven dreigt te
versplinteren, waar oproersignalen klinken van
alle kanten; in een wereld ook in Nederland
waar iedere mensch en iedere groep van
menschen haast met wanhoop de ijzig donkere
toekomst inziet, waar iedereen grijpt met aller
uiterste krachtsinspanning om staande te kun
nen bljjven (en toch helaas met weemoed zion
wij zoovelen ten onder gaan); in deze met ram
pen en tegenspoeden overladen wereld, willen
wij rustig onze jaarvergadering houden.
Rustig, omdat ons vertrouwen in de Godde
lijke Voorzienigheid ongeschokt is.
Het dringende vraagstuk van het oogenblik
is; Scheppen van economische orde. Noodzake
lijk is, dat tusschen de verschillende groepen
en standen volmaakte overeenstemming komt
voor een blijvende en doelmatige ordening.
Er wordt zooveel gesproken over een corpo
ratieve maatschappij, maar hebt gij u wel eens
een voorstelling gemaakt, hoe een geordende
maatschappij er uit moet zien?
Veronderstelt eens, dat allen, die bij het on
derwijs betrokken zijn, van de eenvoudigste bë-
waarschoolonderwijzeres af tot de professoren
van de universiteit, in gezamenlijk overleg alle
beslissingen zouden moeten nemen, die betres-
king hebben op het onderwijs.
Voelt gij dan voor welk 'n ontzettenden berg
van moeilijkheden zulk een onderwijscorporatie
zou komen te staan en begrijpt gij wat een
geweldige, goedwillende krachten noodig zijn,
om te komen tot een corporatie.
Voor handel en nijverheid zijn de moeilijk
heden nog grooter, nog zwaarder. Twee voor
name elementen ontbreken daar nog, die bij
het onderwijs wel aanwezig zijn, namelijk be
kwaamheid en behoefte.
En toch, onontbeerlijk voor een goeden gang
van zaken in het bedrijfsleven, noodzakelijk
voor het verdwijnen der economische wanorde
beslissend voor een goede oplossing van het
sociale vraagstuk om te komen tot de sociale
liefde en sociale rechtvaardigheid, is: Maat
schappelijke orde.
Rail
Omtrent de keuze uit de ontwerpen voor een
gedenkteeken voor H.M. de Koningin-Moeder,
welke zooals bekend niet op het bekroonde ont
werp van den heer Zijl is gevallen, maar op het
ontwerp van Toon Dupuis heeft het comité een
uiteenzetting gegeven, waaraan wij het volgende
ontleenen:
Omtrent de inzending van den heer Zijl zegt
het rapport van de jury o.m.: „Betreurd werd
dat de ontwerper zich tot een schets beperkt
heeft en niet besloten heeft tot detailleering van
van een grooter deel zijner compositie, waardoor
meer zekerheid zoude kunnen bestaan ten op
zichte van een definitieve uitvoering.''
Met de kleinst mogelijke meerderheid n.l. van
4 tegen 3 stemmen werd ten slotte aan het ont-
werp-Zijl de eerste prijs toegekend.
Zooals bekend, bevatte de uitgeschreven prijs
vraag de nadrukkelijke en zeer opzettelijk ge
stelde voorwaarde dat „in ieder geval de per
soon van H. M. de Koningin-Moeder het voor-
namste en meest domineerende deel van het
gedenkteeken moet zijn," en voorts dat „de kun
stenaar in de wijze waarop hij het karakter en
de gedaante der vorstin zooals die bij haar volk
bekend en geliefd was meende te moeten weer
geven, overigens geheel vrij zou zijn."
Toen nu de jury haar moeizamen en zeer ge-
waardeerden arbeid had volbracht, stond het
comité voor de gewichtige beslissing, welke der
ingezonden ontwerpen voor uitvoering in aan
merking moest komen.
De inzender had ondanks verlenging van den
inzendtermijn zich beperkt tot een slechts zeer
schetsmatige maquette. Het op het voetstuk
ontworpen vrouwenbeeld, voor zoover in dit op
zicht een beoordeeling mogelijk was, wettigde,
naar de overtuiging van het comité, in geenen
deele de verwachting, dat hier inderdaad H. M.
de Koningin-Moeder, zooals zij bij haar volk be
kend en geliefd was, zou worden weergegeven.
Het voornaamste onderdeel, met name het hoofd,
dat op grootere schaal moest worden bijgevoegd
en meer zekerheid had kunnen en moeten ver
schaffen, kon bij den objectieven beschouwer
slechts den twijfel verstarken.
Ook het talrijke, de tentoonstelling bezoeken
de, publiek dat in de veronderstelling verkeerde,
dat het met den eersten prijs bekroonde ont
werp zou worden uitgevoerd, gaf bijna zonder
onderscheid te kennen dat het met een uitvoe
ring van het ontwerp-Zijl niet kon instmmen.
In het volle besef van de verantwoordelijkheid
werd ten slotte door het comité met algemeene
stemmen besloten de inzending onder motto Re-
gina, ontwerper Toon Dupuis, onder bepaalde
voorwaarden te doen uitvoeren. De instemming
van het publiek met deze beslissing bleek onmid
dellijk en bü voortduring en mede in zeer tast
baren vorm.
Ei- bleek, dat Dupuis eigener beweging, reeds
onmiddellijk na het overlijden van H.M. de
Koningin-Moeder een beeld op de helft van de
ware grootte had vervaardigd. Toen het comité
later een prijsvraag had uitgeschreven vervaar
digde Dupuis, zooals voor de hand lag, naar dit
beeld een maquette volgens de voorgeschreven
schalen. Toen de beslissing was genomen, ver
klaarde Dupuis zich bereid het bovenbedoelde
beeld ter opstelling in de Ridderzaal tijdens de
tentoonstelling af te staan.
Het comité heeft zich bij zijn beslissing on
voorwaardelijk aan de in de prijsvraag vastge-
1 legde eischen gehouden.
Ten slotte wees spr. er op, dat er veel en hard
gewerkt zal moeten worden, om in afzienbaren
tijd iets te bereiken in corporatieven zin.
Op 75-jarigen leeftijd is Vrijdagavond om
tien uur te Delft overleden dr. ir. F. G. Waller,
president-commissaris der Ned. Gist- en Spi
ritusfabrieken te Delft, commissaris van tal
van andere vennootschappen in den lande,
iemand die op industrieel gebied in ons land
een groote plaats heeft ingenomen.
Reeds geruimen tijd was de heer Waller on
gesteld, het einde is thans gekomen, en van
de groote fabriekscomplexen te Delft waait
thans de vlag halfstok.
Niet alleen als zakenman, ook als man van
wetenschap nam hij 'n groote plaats in, ook op
sociaal terrein was hij iemand van beteekenis.
Hij was een humaan directeur voor zijn perso
neel, bezat een warm voelend hart; wie in nood
was, klopte bij hem niet tevergeefs aan.
Op 19 April 1860 te Loenen op de Veluwe ge
boren, werd dr. Waller in 1867 leerling der L.
school te Steenwijk, en in 1878 behaalde hij het
diploma 5-jarige H. B. S. te Haarlem. Op 27
Juni 1882 werd aan dr. Waller het diploma
uitgereikt van de toenmalige Polytechnische
School te Delft. Op 20 September 1888 trad hü
in het huwelijk met Mej. D. B. D. Vreede.
In 1879 deed dr. Waller zijn intrede bij de
Ned. Gist- en Spiritusfabriek te Delft, n.l. als
adjunct-scheikundige. Zijn groote kennis deed
hem in 1882 benoemd worden tot chef van de af-
deeling „fabricatie", en in 1884 volgde zijn be
noeming tot onder-directeur, welke functie in
1885 werd verwisseld voor directeur.
Van 1906 tot 1925 was hij president-directeur
en sedert 1933 president-commissaris der Ned.
Gist- en Spiritusfabrieken. Naast dit bedrijf,
had de heer Waller van 1891 tot 1916 als di
recteur de leiding der N.V. Lijm- en Gelatine-
fabriek „Delft". Voorts was hij commissaris van
diverse andere ondernemingen.
Ook op ander terrein van het leven gaf dr.
Waller zich met groote energie.
De overledene werd in 1910 benoemd tot Rid
der in de Orde van den Nederlandschen Leeuw,
in 1925 tot Grootofficier in de Orde van Oranje
Nassau in 1908 tot Ridder in de Leopoldsorde
van België; in 1920 tot Commandeur in de Or
de van de Kroon van België; in 1925 tot
Grootofficier in de Orde van Leopold II van
België.
D'e wetenschap eerde dr. Waller o.a. door hem
in 1914 te promoveeren tot doctor honoris cau
sa, in de Scheikunde aan de Rijksuniversiteit
te Groningen en in 1925 tot doctor honaris
causa in de Technische Wetenschap aan de
Technische Hoogeschool te Delft.
Eenigen tijd geleden hebben wij melding ge
maakt van een merkwaardige uitvinding op het
gebied der licht-techniek, door een Velsenaar,
den heer Stanley Staukau, die een fabriek van
verwarmingsapparaten exploiteert.
De uitvinder meende destijds tevens den
grondslag te hebben gevonden voor een nieuw
aandrijf-mechanisme voor stationnaire machines.
Deze verwachting is thans werkelijkheid ge
worden. De heer Stanley is er in geslaagd een
motorloozen compressor te construeeren, die o.m.
op 't gebied der koeltechniek buitengewone re
sultaten belooft te geven. De vinding is bereids
door een aantal deskundigen onderzocht en
naar men ons mededeelde van groote waar
de bevonden. In samenwerking met de metaal-
warenfabriek der Fa. Luyt en Co. te Kromme
nie, is reeds patent aangevraagd voor de geheele
wereld.
Het is de bedoeling om dit nieuwe aandrijf
mechanisme allereerst toe te passen in de koel
techniek. De uitvoering is zoodanig, dat op het
gebied van koelinstallaties in de toekomst wel
lagere prijzen verwacht kunnen worden. Ook de
bedrijfskosten zullen veel lager zijn, omdat o.a.
water en smeermiddelen overbodig zijn, terwijl
de levensduur onbeperkt zou wezen.
De uitvinding is de vrucht van jarenlange
studie en experimenten, ten deele in Zuld-Ame-
rika en Indië, waar de heer Stanley als electro-
machine-techniker werkzaam is geweest.
VAN 10 t/m 19 MEI IN HET R. A. L-
GEBOUW TE AMSTERDAM
Pers en publiek zijn enthousiast over
deze interessante tentoonstelling. Meen
dan 100 fraaie stands toonen U alles
betreffende modernen huizenbouw, in
terieurs, hygiëne, ventilatie, verlichting,
verwarming, enz. enz„ waaronder een
ideale keuken.
EEN TENTOONSTELLING, DIE EEN
IEDER MOET BEZOEKEN
Geopend van 15 en van 7.30—11 uur.
Toegangsprijs0.50 pl. sted. bel.
Doorloopende toegangskaart voor ten
tentoonstelling en congressen 2.50
Er zijn nog vele automobilisten en motorrij
ders, die gaarne eens een kijkje buiten onze
grenzen zouden, doch die als het ware afge
schrokken worden door moeilijkheden, die zich
daar zouden kunnen voordoen. Men vindt in
het buitenland een minder goede „bewegwij
zering" dan in ons vaderland, er zijn hellingen,
waarmede men nog niet goed „weg weet"; ver
volgens zijn velen ietwat bang, niet gemakke
lijk een behoorlijk hotel te kunnen vinden, en-
zoovoorts. Deze aspirant groottoeristen zouden
graag onder degelijke leiding een mooie reis
over goede wegen willen maken, maar tóch
wenschen zij hun zelfstandigheid geheel te be
waren.
Om al deze redenen ging de A.N.W.B. er
eenige jaren geleden toe over een rondrit van
niet te groote lengte nauwkeurig te beschrij
ven, zoodat de meeste moeilijkheden al van te
voren uit den weg geruimd konden worden. De
belangstelling voor deze ritten, die men ge
heel zelfstandig maakt en waarbij men dus
niet gehouden is aan het inzicht van een leider
of van andere deelnemers, is gaandeweg ge
stegen. Daarom is het noodig gebleken ver
schillende tochten van uiteenloopende lengte
samen te stellen. Dit jaar omvat het A.N.W.B.-
rondreisprogramma
In de eerste plaats is er een rondrit uitge
schreven van 3000 K.M. lengte, bestemd dus
voor de „meer-geoefenden". Deze tocht voert
door den Eiffel, het Haardtgebergte, 't Zwarte
Woud, de Beiersche Alpen, vervolgens door
prachtige deelen van Zwitserland, zonder noch
tans in het hooggebergte met z'n moeilijke pas
sen te komen. Na een bezoek aan Chamonix en
Grenoble (de parels der Fransche Alpen!) gaat
de reis tenslotte huiswaarts door de Jura en
de Ardennen.
De tweede rondrit, die 1500 K.M. lang is, leidt
over dezelfde wegen als de 3000 KM. rit, met
dien verstande, dat na het bezoek aan het
Zwarte Woud, de Boven-Rijnsche laagvlakte
wordt overgestoken naar de Vogezen. Het laat
ste stuk is dan weer gelijk aan dat van den
grooten tocht.
Tenslotte heeft de A.N.WR. nog twee rond
ritten van elk 1000 K.M. lengte uitgeschreven,
waarvan de eerste langs den Rijn loopt (tot
voorbij Koblenz), om langs den Moezel en door
den Eiffel weer naar Nederland te voeren, ter
wijl de tweede geheel op Fransch en Belgisch
grondgebied blijft. Deze laatste rondrit door
kruist om. de mooiste gedeelten van de Ar
dennen. Op bijgaand schetskaartje is een en
ander afgebeeld.
De deelnemers, voor wie fraaie plaquettes
worden uitgeloofd, kunnen den rit maken in
de door henzelf gekozen richting: zij kunnen
er zoo lang over doen als zij verkiezen, mits de
laatste controle vóór 1 October as. bereikt is.
De Minister van Sociale Zaken heeft dezer
dagen op grond van de art. 10, zevende lid en
11, vijfde lid van het Werktijdenbesluit voor
Winkels 1932 de volgende regeling getroffen
voor het inhouden van halve vrije dagen van
het winkelpersoneel gedurende het tijdvak der
vacanties. Daarbij zijn de districtshoofden der
Arbeidsinspectie gemachtigd om gedurende het
jaar 1935 aan hoofden of bestuurders van bin
nen hun ressort gelegen winkels, die het daarin
werkzame personeel een vacantie van een week
of langer achtereen met behoud van loon geven,
gedurende ten hoogste 14 weken te vergunnen,
dat in die winkels arbeiders van 16 Jaren of
ouder arbeid verrichten in afwijking van het
bepjaalde bij de artikelen 3, eerste lid en en 5
van het Werktijdenbesluit voor Winkels 1932,
met dien verstande, dat, behoudens in de ge
vallen, waarin krachtens dit Werktijdenbesluit
een langer arbeidsduur is toegestaan, niet lan
ger arbeid mag verricht worden dan:
a. door mannen en vrouwen gedurende ten
hoogste 9uur per dag en 58y2 uur per week;
b. door jeugdige personen van 16 jaar of
ouder gedurende ten hoogste 9% uur per dag en
55 uren per week;
een en ander met inachtneming van het vol
gende
Bij een personeelsbezetting van 2, 3, 4, 5 en
meer personen met 6 werkdagen vacantie mag
de halve vrije dag worden ingehouden per win
kelbediende gedurende ten hoogste resp. 1, 3, 3
en 4 weken. Met 9 werkdagen vacantie resp. ge
durende 2, 3, 4 en 6 weken en met 12 werk
dagen vacantie resp. gedurende 2, i, 6 en 8
weken.
hM*t richt
Koblenz
Kreuxoach
Karbruh#
J ih
raotaburg
Freudanfttadt
Stuttgart
rtunchen
ha»fhau»e«
Luxeu"
Garmr&rtenkirche
Zgrwl»
Ivzern
Lausanoa
|pte*4aken
banfcvc
Chamoni*
3000 km fiondrJt
isoo km
loookn (Ouitackl*)
.j loookm (6elg.e«N\)
Grenobia
