Heiligverklaringen te Rome
Een grootsche plechtigheid
Algemeene verkiezingen in
Tsjecho-Slowakije
I
^Reenigde katholieke pers
Oproep aan de Anglicaansche Kerk
■Mr ALLEN ÉÉN ZIJN'
De Nazi-terreur in
München
Het nieuws van heden
Ordinaal Fisher en Thomas Moras, de martelaren
van Hendrik den Achtsten, verheven tot de
eer der altaren
Sint Pieter in een zee
van licht
ZES NATIES IN HET VELD
SINT THOMAS MORUS
DE BAROMETER
JftEAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE:
NASSAULAAN 51 - TELEFOON 13866
ABONNEMENTEN:
*°°r Haarlem en Agentschappen per
25 cent; per kwartaal f3.25; per
Per kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling
DAGBLAD UITCECEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD. HAARLEM - TELEFOON 13866
MAANDAG 20 MEI 193S
Avondblad
EEN EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 19345
e ti. Vader herdenkt den roem-
vollen dood der beide
martelaren
Kardinaal Fisher
Thomas Morus
Het Weer
Thomas Morus
«leer
Voor de bezetting van 450 zetels
candideerden 6100 mannen
en vrouwen
Voorloopige uitslag
De laatste hulde van het Poolsche leger aan den gestorven maarschalk Pilsoedski.
Het stoffelijk overschot stond op dezelfde plaats waar de maarschalk eenige maan
den geleden een parade heeft afgenomen
Voor de Parlementsverkiezingen in Tsjecho-Slowakije bestond groote belangstel
ling. Een enthousiaste demonstratie te Brüx,
Katholieke collectanten tegen den
grond geslagen. Politie ar
resteert de verkeerden
Kardinaal Faulhaber
protesteert
MILITAIRISME IN TURKIJE
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN
JODENDOM, CHRISTENDOM
GERMANENDOM
Verkrijgbaar in den boekhandel
Jeanne d'Arc-viering
te Parijs
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct., Ingez.
mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
tr
Jo^JBomeiiiscfae correspondent seint ons d.d.
Neden heeft met grooten luister de
"fechtige heiligverklaring plaats gehad
Van de beide zaligen, kardinaal John
Wisher en Thomas Morus.
begunstigd door het fraaie voor-
^arsweer begaven zich in de vroege
°chtenduren stroomen geloovigen naar
Sint Pieter, wiens beuken zich
'^bgzaamaan vulden met menschen uit
landen.
aanta,1 Engelschen, die naar Rome ge-
tj^ waren, is nochtans onder de verwach-
'iid bleven, ten deele doordat den laatsten
tla reeds verscheidene bedevaarten hebben
«Ub? In groote groepen zijn ruim twee
6wnt* Pelgrims naar Rome gekomen, om de
ktige heiligverklaring der beide nationale
etik^etl wonen' terwijl naar schatting nog
elKe duizenden in kleinere groepen of op
t^e]11 gelegenheid gekomen zijn, voor een groot
Itjj Jbt de Engelsche kolonies in de steden van
1^ Ook talrijke pelgrims uit Engelsch-Indië
dj in hun eigenaardige nationale kleeder-
begeleiding van hun bisschoppen aan-
Öe vorstelijke tribune zagen wij o.m. ko-
«h E ^Pbons van Spanje, met den infant Juan
tjefi infante Maria Christina en prinses Hen-
Ca van Bourbon en Parma. Op de tribune
by diPlomaten zaten o.a. de Engelsche gezant
de u Quirinaal en de vertegenwoordiger van
va Belgische Kamer, alsmede de echtgenoote
den overleden Duitschen minister Strese-
erder waren o.a. aanwezig alle abten der
^selsche Benedictijnen en vele abten van an-
lat,® orden, alsmede de bisschoppen van Oak-
^d (Australië), van Cork, van Gaspey (Ca-
jjUa) en verscheidene missiebisschoppen int
en de koloni®n- Tenslotte noemen
pdlottl Iddlesleith, lady Ashbumham, sir
>.ÜtyCe Lacer. sir Martin Meivin (eigenaar van
K.uVerse") en talrijke andere vooraanstaande
dolieke leeken.
Om acht uur begon het langzame binnentrek-
van den Pauselijken stoet. De beide vaan-
Ie die den. marteldood der heiligen voorstel-
begeleid door de afvaardiging van de En-
e rechtsgeleerden, door een vertegenwtoor-
van He universiteit van Oxford en door
ligen. In den aanlfef herinnerde de H. Vader
aan de onvergankelijkheid der Kerk. Terwijl
menschelijke instellingen ineenstorten en ver
dwijnen onder het getij der eeuwen, staat het
kruis van Christus vast boven de golven en
houdt nimmer op de menschheid te verlichten
met den glans der eeuwige waarheid. Het ge
weld der vijanden van het Christelijk geloof
kan martelaren maken, doch geeft hun slechts
een hemelsche glorie, terwijl hun zaad zich rijk
vermeerdert.
Daarna schilderde de Paus in groote trekken
het leven der beide martelaren, die aanvoerders
geweest zijn van de roemrijke scharen uit alle
deelen van het Engelsche volk, die weerstand
hebben geboden aan de dwalingen en met hun
bloed getuigden van de verknochtheid aan den
Heiligen Stoel.
„John Fisher, een man van fijn karakter en
hooge wetenschap, onderscheidde zich zoo zeer
door zijn wijsheid, dat hij op voorstel van den
koning zelf tot bisschop van Rochester werd
gekozen. In de vervulling van dit ambt toonde
hij zijn vroomheid en liefdadigheid en zijn ijver
voor de oprechtheid der christelijke leer, zoodat
zijn bisschoppelijke residentie eerder een kerk
en een universiteit geleek, dan een woning. Hij
bracht zijn teer lichaam vasten en geeselingen
toe en niets was hem liever dan armen te troos-
ROME, 20 Mei. Naar wij vernemen
heeft Z. H. de Paus als dagen voor de
jaarlljksche viering van de nagedachte
nis van de gisteren heilig verklaarde
Engelsche martelaren Kardinaal Fisher
en Thomas Morus vastgesteld 22 Juni
en 6 Juli, resp. de data waarop zij den
marteldood stierven.
ten en te helpen en aan zielen troost te geven
door haar vertrouwen in te storten op Gods
barmhartigheid. Maar wanneer er kwestie was
over de verdediging van geloof en zeden, was
hij niet bevreesd, om openlijk de waarheid en
de Goddelijke leer der Kerk te verdedigen.
Zijn moedig besluit, om de heilige banden van
het Christelijk huwelijk, die ook voor een ko
ning onverbreekbaar zijn en het primaat van
den Paus van Rome te verdedigen, waren de
reden, waarom hij gevangen genomen en ter
dood gebracht werd.
Blijmoedig ging hy naar het schavot en met
de woorden van het Te Deum bracht hy God
dank voor het martelaarschap, terwyi hij een
vurig gebed omhoog zond voor zich zelf, voor
zyn volk en voor zyn koning.
Zoo gaf hy tevens een duidelyk bewys te
meer, dat de Katholieke godsdienst de liefde
voor het vaderland niet verzwakt maar ver
meerdert."
De tweede ster van heiligheid, aldus de Hei
lige Vader, die een lichtend spoor trok door dat
duistere tydperk was Thomas Morus.
1 VERWACHTING: Matige tot zwak-
§1 ken, later weer toenemende Zuidelijke
=j tot Oostelijken of Noord-Oostelyken
Ij wind, gedeeltelijk bewolkt, kans op en- §j
H kele regenbuitjes, weinig verandering in §1
temperatuur.
Hoogste stand: 772.4 te Thorshavn.
H Laagste stand: 757.8 te Valentia.
1 Zo» op 5.00, onder 8.53. Licht op 9.23. 1
H Maan op n.m. 11.48, onder v.m. 5.51.
Laatste kwartier 25 Mei 11.04 v.m.
üllllll!llllllllllllllillllllllllilllllllllllll||||||||||||f||||||!|j|||||||||||||||||lf
Begaafd met een allerscherpsten geest en
hooge vaardigheid in alle takken van weten
schap, besteeg hij spoedig de hoogste trap der
openbare ambten, maar niet minder voortreffe-
lyk was hij in zijn strijd naar Christelijke vol
maaktheid en zijn yver voor het heil der zie
len. Zijn sterke en moedige geest Wist weerstand
te bieden aan het hoofd van den staat in din
gen, die door God en Kerk geboden werden en
met waardigheid afstand te doen van het hooge
ambt, waarmede hy was bekleed.
Noch gevangenis, noch de tranen van zyn
vrouw en van zyn kinderen konden hem weer
houden. In "die verschrikkelyke uren van be
proeving toonde hy zich een stralend voorbeeld
van Christelyken moed.
Zoo zag men hem, die weinige jaren te voren
een werk geschreven had over de plichten der
katholieken om hun geloof, zelfs ten koste van
hun leven te verdedigen, zelf opgewekt en vol
vertrouwen den dood tegemoet gaan."
Ten slotte wekte de Paus alle geloovige katho
lieken op, om de groote deugden van deze mar
telaren na te volgen en voor de strydende Kerk
hun machtige bescherming af te smeeken.
„wy verlangen," aldus vervolgde de Heilige
Vader, „dat gy door de voorspraak der nieuwe
heiligen vraagt, wat Ons hart zoo dierbaar is,
namelyk dat Engeland volgens de woorden van
St. Paulus overwegende de gelukkige voltooiing
die het leven van deze martelaren heeft be
kroond, hen moge volgen in hun geloof en te-
rugkeeren tot het vaderhuis. Mogen zy, die nog
van ons gescheiden zyn, aandachtig den ouden
roem van nun Kerk overwegen, die tegelyk een
weerspiegeling en vermeerdering was van den
roem van de Kerk van Rome. Laten zy boven
dien bedenken, dat deze Apostolische Stoel hen
reeds zoo lang en zoo ongeduldig heeft verwacht,
niet als komende naar een vreemde woonplaats,
maar als eindelyk terugkeerend in hun vader
huis."
De Paus besloot zyn homilie met het gebed
van Christus zelf: „Vader bewaar hen, die Gy
my gegeven hebt, in üw Naam. Mogen zy een
zyn zooals wy. Amen."
Hierna volgde de Pauselyke zegen en 0fj het
Offertorium de aanbieding van de traditioneele
geschenken (namelyk waskaarsen, brooden en
duiven en kleine vogels in zilveren kooien).
Daarna nam het Misritueel zijn voortgang.
Bij de consecratie klonk uit den koepel het
largo uit zilveren bazuinen als een mystieke
muziek over de in ingetogen stilte neerknielen
de menigte.
Kort na één uur eindigde de grootsche plech
tigheid.
Zondagavond waren de basiliek en de koepel
van den Sint Pieter feestelyk geïllumineerd.
Het onvergelykelyke schouwspel van den vlam-
menden tempel, dat eerst na middernacht lang
zaam uitdooft, trekt naar het Sint Pietersplein
wederom eenzelfde menigte als die, welke het
hedenmiddag onder de stralende zon vulde.
heer Thomas MoreEyston, vertegenwoor
diger
^orus
van de familiën van den H. Thomas
Zeventien kardinalen en tachtig bis
hoppen
eMsco
gingen in den stoet. Het Engelsche
°°paat was byna voltallig aanwezig.
l^°rt na negen uur kwam Z. H. de Paus met
tiaar gekroond op den draagstoel de basiliek
Oon, door de tienduizenden geloovigen met
Gijpende geestdrift toegejuicht.
Paus droeg een rooden mantel,
oop
Ook de
was van de roode kleur der martelaren.
Mili
Nadat de Paus in de Sacramentskapel
een
«tui
«*6e
le in gebed had doorgebracht, nam Z. H.
op den troon in de absis en begon het
eel van de Heiligverklaring met de drievou-
der
vordering van den kardinaal-prefect
tencongregatie, waarop de Paus tot tweemaal
.otwoordde
,hti
tiet
met een opwekking om de voor-
ng van den Heiligen Geest in te roepen,
het koor de litanie van alle heiligen en
Veni Creator zong.
Na de derde vraag verhief de Paus zich
Van Zyn troon en sprak de plechtige woor-
«€n uit, dat John Fishèr en Thomas Morus
heilig zyn en door gansch de Kerk als zoo
danig vereerd moeten worden.
Nadat deze plechtigheid besloten was met
tiet Te Deum, door den Paus zelf aangehe-
Veh, begon de pontificale hoogmis om on
geveer kwart voor elf.
Net koor van Perosi zong de achtstemmige
y «ige mis, die Perosi het vorige jaar voor de
^Uiting van het Heilig Jaar gecomponeerd had.
Öe levendige, feestelijke muziek, door de Pau-
j 'Üke kapel volmaakt gezongen, vormde een
Ji'sterrijk geheel met de fantastische glorie van
e duizenden lichten en met den gouden glans
er kostbare altaarsieraden.
De Tsjecho-Slowaaksche republiek is als
successiestaat der oude Donau-monarchie
een product van den wereldoorlog en van
Versailles. Zij is binnen haar grenzen een byna
even groote schoolkaart van verschillende naties
als tijdens zijn bestaan het vroegere Oosten
rijk was. Voor de vierde maal sedert haar be
staan schreef de republiek Zondag j.l. verkie
zingen uit voor de volksvertegenwoordiging. Zes
naties, sprekend zes verschillende talen, ver-
oeeld in zestien partyen, stelden voor den Se
naat en het Huis van Afgevaardigden 6100 can-
didaten. Voor den Senaat, die 150 leden telt,
werden 2500 vrouwen en mannen, voor 't Huis
van Afgevaardigden met 300 zetels 3600 gecan-
dideerd. In de republiek bestaat algemeen, ge
lijk en geheim kiesrecht voor mannen en vrou
wen op grondslag der evenredige vertegenwoor
diging. De kiezers en kiezeressen van den Senaat
moeten 26, voor 't Huis van Afgevaardigden 21
jaar zijn, de gekozenen moeten 45 respectievelyk
3c jaar zijn. In het geheel zijn er negen mil-
lioen kiezers, waaronder een millioen vrouwen
méér dan mannen.
De zes naties zyn de volgende:
1. Tsjechen (7 millioen). 2 Duitschers <3!4
millioen). 3 Slowaken (2% millioen); 4 Hon
garen (800.000); 5 Ruthenen (500.000); 6 Polen
(800.000).
De Tsjechen hebben dus de meerderheid.
Zeer ongunstig voor alle minderheidsparty en
is de indeeling der kiesdistricten. Deze heeft
tengevolge, dat het aantal stemmen, hetwelk
voor een zetel moet worden opgebracht, in over-
Na het evangelie hield Z. H. de Paus, op den wegend Tsjechische districten veel lager kan
°on gezeten, een homilie over de nieuwe hei- 1 zyn dan in de districten met sterke minder
heden. Het onderscheid is vaak geweldig. By de
vorige verkiezingen moesten voor één zetel in
bijna zuiver Duitsche districten 5000 tot 11000
stemmen méér worden uitgebracht dan in het
overwegend Tsjechische Praag.
De Tsjechen hadden in dezen verkiezingsstrijd
de meeste partijen. De candidaten waren de
ouden. Nieuwe jonge krachten werden niet in
gezet. De voornaamste partyen waren de Agra
riërs, de sociaal-democraten, de nationaal-so-
cialisten (party van den minister van Buiten-
landsche Zaken Benesj, die echter niets met
het wezen der Duitsche nazi's heeft uit te
staan), de Tsjechische Volksparty en de com
munisten. Dan zyn er nog fascistische partytjes
van generaal Gayda en van Kramarsch.
Er was eerst sprake geweest van een „Katho
liek blok" tusschen de Tsjechische Volksparty
en de Slowaaksche Volksparty. Dit blok kwam
echter niet tot stand. Wel werd er een overeen
komst gesloten, om in eikaars districten over
en weer geen propaganda te maken.
De Duitschers kwamen in het veld met het
Heimatfront van Henlein, die zich op het
laatste moment geen „Führer" meer noemde,
maar eenvoudig voorzitter. Deze party is die
der Duitsche nationaal-socialisten in Tsjecho-
Slowakye. Zy heeft den strijd gevoerd met reus
achtig tamtam en onbegrensde geldmiddelen.
Voorts met christelijk-socialen, Bund der Land-
weite, sociaal-democraten eh een Sudeter-
Duitsch blok van allerlei afgesplinterden. De
nazi's kwamen in hoofdzaak met jonge krachten
als candidaten. De sociaal-democraten hebben
hun eigen jonge oppositie volledig onderdrukt.
Alle oude bonzen kregen hun vaste zetels. Het
gaat met het Marxisme in Tsjecho-Slowakije
precies zoo als in andere landen: het houdt
krampachtig vast aan verstarde vormen, om
dat het niet meer in staat is tot een nieuwen
stryd.
De Slowaken marcheerden onder aanvoering
van Mgr. pastoor Hlinka in één gesloten blok.
Zy wenschen autonomie binnen het kader van
den bestaanden staat.
Ook de Ruthenen, Hongaren en Polen kwa
men met verschillende partyen in het veld.
<r
Van den uitslag der verkiezingen is tot op dit
moment nog slechts weinig bekend. De nazi-
party van Henlein schynt grootere successen
te boeken dan de overige Duitsche partyen.
Vast schynt ook te staan, dat de partyen der
regeerings-coalitie haar positie volkomen heb
ben gehandhaafd, zoodat in Tsjecho-Slowakye
alles by het oude zal blyven.
BERLIJN, 20 Mei Zooals wy hebben ge
meld, werd de groote collecte voor den Katho
lieken Caritasbond, welke Zaterdag in heel
Daitschland met toestemming der regeering is
gehouden, te München door het optreden van
nazi's tegen de collectanten onmogeiyk ge
maakt.
De nazi's colporteerden met exemplaren van
de „Völkische Beobachtei", waarin het vonnis
stond tegen Zuster Wemera te Keulen.
Door spreekkoren, aldus meldt het N. v.d. D.
nog, werd de Katholieke Kerk in de schande-
lykste bewoordingen aangevallen. De voorby-
gangers werden aangespóord geen geld aan de
collectanten te geven, waarbij ter motiveering
werd gezegd, dat de Katholieke Kerk een
zwendelpartij is, die niets anders doet dan geld
naar het buitenland smokkelen. De politie zag
lydelijk toe.
Vele Münchenaren waren zoo verontwaardigd
over dit optreden, dat zy uit protest groote
bedragen offerden, waarop ook zy beleedigd,
aangevallen en gemolesteerd werden. Vele col
lectanten werden daarop tegen den grond ge
slagen.
Een ooggetuige deelde mede, dat hy had ge
zien, dat een jonge collectant, die ondanks ver
zet van de nationaal-socialisten doorging met
collecteeren, eerst bedreigd en daarna zoo zwaar
mishandeld werd, dat hij moest worden wegge
dragen. Van een oude dame werd een mantel
verscheurd.
Tal van arrestaties zijn verricht, hoofdzake
lijk van collectanten en voorbijgangers, die
zich verzetten tegen de nationaal-socialisten.
Een priester, die in den oorlog een been heeft
verloren, werd eveneens gemolesteerd. Hy kwam
daarby te vallen en werd zoo ernstig gekwetst
dat hy naar het politiebureau moest worden
overgebracht, om verzorgd te worden.
Kardinaal Faulhaber heeft Zondag tijdens de
H. Mis een scherp protest tegen het optreden
der nationaal-socialisten laten hooren en als
zyn meening uitgesproken, dat het boven eiken
twyfel verheven is, dat dit optreden was voor
bereid en van hoogerhand werd gesteund.
In verband met de treurige gebeurtenissen,
aldus de kardinaal, zal vandaag in alle katho
lieke kerken in Beieren gecollecteerd worden,
Aan dit beroep op de geloovigen is op ruime
wijze gevolg gegeven en enorme bedragen zyn
door de kerkgangers ten behoeve van de Caritas-
vereeniging afgestaan.
BERLIJN, 20 Mei (V.D.) In verband met de
demonstraties en voorlezing van protesten in
de voorafgaande weken in de Katholieke kerken
waren gisteren in vele steden, vooral te Berlijn
en München, de Katholieke kerken tydens den
dienst door politie en Gestapo scherp bewaakt.
WARSCHAU, 20 Mei (Havas) Te Danzig
heeft een groep nationaal-socialisten den lei
der van het Centrum, Stachnik, aangevallen en
mishandeld.
BERLIJN, 20 Mei (Reuter) In een preek
zeide de bekende predikant Niemoeller: Onze
kerken worden gevangeniskerken, want we kun
nen daarbuiten niet meer over het Evangelie
spreken.
Hij gaf een lyst van de 22 predikanten in con
centratiekampen, een aantal in politie-arrest,
een twaalftal uit hun parochies verwyderd en
zes, wien het verboden is te preeken.
ISTAMBOEL, 20 Mei. (Reuter). De minister
raad heeft een regeling goedgekeurd, waarby de
pre-militaire opleiding van de Turksche jeugd
wordt voorgeschreven.
De plechtige heiligverklaring van kardinaal
Fisher en Thomas Morus. Pauselyk beroep op
de Anglicanen.
4
De nazi-terreur te München- Katholieke collec
tanten tegen den grond geslagen.
De ontvoerde Duitscher Gutzeit wenscht niet
naar ons land terug te keeren.
De stakers te Le Havre hebben toegegeven en
het werk hervat.
Algemeene verkiezingen in Tsjecho-Slowakye.
„St. Lebuinus" protesteert tegen de bezuini
gingsplannen van de Regeering.
De „Poelau Laut", op weg naar Indië, wegens
motorschade naar Napels teruggekeerd.
9
Mgr. dr. Th. M. Vlaming, kanunnik en oud-
officiaal van het Bisdom Haarlem overleden.
Pater J. Nielen O.P., prior te Nijmegen, plot
seling overleden.
Benoemingen in het Bisdom Haarlem.
De roofmoord te Oyen en de overval te Uden
thans opgehelderd.
Drama te Zuilen.
TWEE ACTUEELE BOEKEN:
Sir Joseph Clayton's boeiende levensschets van
in de vertaling van Plet Kasteel. Prijs: lngen.
1.75; Geb. 2.50.
KARDINAAL FAULHABER'S:
in de vertaling van Ant. van Welsem. Prijs:
ingen. f 1.35; Geb. i 1.95.
N.V. Uitgeversmy. „FIDELITAS" - A'dam-C.
PARIJS; 20 Mei. (Reuter). Hedenochtend is
het traditioneele feest ter eere van Jeanne
d'Arc gevierd.
Tallooze vereenigingen defileerden voor het
standbeeld, dat na de officieele hulde haast ver
dween onder de kransen en bloemen.
De president van de Republiek nam aan de
officieele hulde deel, waarna de troepen defi
leerden.
Een ontzaglijke menigte sloeg het défilé
gade.
De uiterst-linksche organisaties herdachten
gisteren aan de „Mur des Fédères" op het kerk
hof Père Lachaise de laatste Communards, die
in 1871 werden gefusilleerd.
Voor het eerst sedert de scheiding van socia
listen en communisten in 1920 waren de link-
sche groepen weer vereenigd.
1 V VWVVWWI\w\\t]\l II 11 Is
li-
Stand op Maandag 1 uur n.m.: 762.2
Vorige stand: 761.6
