Herleving van het vraagstuk der Dardanellen fx I I Het volmachten- ontwerp KLEURENPRACHT? Het nieuws van heden GEVOLG VAN DUITSCHE HERBEWAPENING De veroordeeling van de N.R.A. Italië mobiliseert nog verder DERDE DEVIEZENPROCES TEGEN KLOOSTERS REDE VAN SCHUSCHNIGG HOE IS HET MOGELIJK? DE BAROMETER VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS DONDERDAG 30 MEI 1935 Ochtendblad ingeland verspert den weg Zes aardschokken geregistreerd Uit Vaticaanstad Het Weer Heden verdediging door Flandin Weer een trein-ongeluk in Rusland Fotitsj gezant te Warschau Vroede vaderen in gevecht WmÊÊmÊmmÊÊÊÊKBmmÊM Oostenrijks eischen met de LINDBERGH Touringcars „THE ROLLING HOME" BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE: NASSAULAAN 51 - TELEFOON 13866 ABONNEMENTEN: Voor Haarlem en Agentschappen per Veek 25 cent; per kwartaal f3.25; per Post, per kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling DAGBLAD UITGECEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866 EEN EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 19362 ^Urkije wenscht de herziening van het statuut der zeestraten Epicentrum op Java? rins- j§ minimin De financieele commissie der Kamer heeft het reeds verworpen Liquidatie-golf op de beurs Drie dooden, 31 gewonden *>e kapel op de „Normandie" is door Z. Em. Kardinaal Verdier (rechts) ptechtig ingewijd Om zekere bevriende naties gerust te stellen Ml fli Leider van de Caritastot 10 jaar tuchthuis en 350.000 R.M. boete veroordeeld Bondskanselier beantwoordt de Rijksdagrede van Adolf Hitler BERICHT Het eerstvolgend nummer ver schijnt Vrijdagavond. DE DIRECTIE En daarmee basta! NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct., ingez. mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek (Bijzondere correspondentie) Dat de vrede „een en ondeelbaar" is, is in onze dagen meer waar dan ooit. Ieder is er overtuigd van, dat een opvlamming ïah den oorlogsbrand op een willekeurig punt '1 Europa onmiddellijk tot gevolg zal hebben het vuur zich aan alle, of bijna alle, rijken Vah het oude werelddeel meedeelt. Want alle Noblemen, die beurtelings de aandacht der 6taatslieden bezighouden, houden met elkaar ^rband. Nauw verband zelfs. Bij oppervlakkige beschouwing blijkt dat niet jfeeds even duidelijk. Vraagstukken „slapen" °uis jaren en een tijdlang ziet het er naar uit, j}at ze nauwelijks meer bestaan. Maar plotseling ö°en ze, als vulkanen die óók tientallen jaren j^apen" kunnen, maar zich op een kwaden dag 11 rook en vlammen hullen, opnieuw van zich 'Preken. Het evenwicht, waarin Europa zich bevindt, is «6 wankel, dat een enkele, ook geringe, wijzi- Êing van den status quo zonder verwijl haar 'Pvioed tot in de uithoeken van ons werelddeel telden doet. Het vraagstuk der Dardanellen, dat in 1923 opgelost" werd en waarvan men geloofd had ^at het in tientallen jaren wel niet meer van *ich zou doen spreken, is door Turkije opnieuw aP het tapijt gebracht. Waarom? Men zou rus- kunnen zeggen: omdat het nationaal-socia- "®me in Duitschland gezegevierd heeft. Wat toch is de zaak? De Hitler-dictatuur weft gemeend korte metten te kunnen en zelfs moeten maken met hoofdstuk V vaa het "erdrag van Versailles, dat Duitschland o.m. ''Crbiedt een conscriptieleger en een luchtmacht 16 bezitten. Het Derde Rijk heeft geoordeeld het aan zijn eer verplicht te zijn zich aan dien dwang „en dien smaad" te onttrekken. *I®t heeft zich, ondanks de Versailles-bepaJin- ten, bewapend. De andere groote mogendheden, ^aa van de vertegenwoordigers hun handteeke- hlng onder het Verdrag plaatsten, hebben tegen deze handelwijze geprotesteerd, krachtig en 'binder krachtig, maar zich overigens bij het v°ldongen feit neergelegd. Zóó volkomen neer- telegd, dat Engeland thans alleszins bereid is biet Duitschland besprekingen te openen, die ^°t het sluiten van een overeenkoi.^st moeten 'ciden, welke reeds onder den naam van „het Lucht-Locarno" bekend is. De tot-stand-koming' Van een dergelijke overeenkomst zou Duitsch- 'ahd natuurlijk tegelijkertijd officieel machti gen de door Versailles verboden luchtvloot te ^zitten. Het spreekt evenwel vanzelf dat men den an deren in den grooten oorlog overwonnen mo gendheden, Oostenrijk, Hongarije, Bulgarije, en ten slotte ook Turkije, op den duur niet zal 'duinen onthouden wat men Duitschland toe gaat. Dat wil zeker niet zeggen dat men ge- doemden mogendheden zonder meer alle vrij heid tot herbewapening zal geven. Het politieke dioment spreekt hier een gewichtiger woord dan het recht-zonder-meer. Oostenrijk zal, als het op aandringt, zeker worden toegestaan zijn 'eger te vergrooten maar dan op grond van de noodzakelijkheid zich tegen Duitschland te verdedigen terwijl Hongarije da .rentegen niet veei kans maakt een substantieele herziening Van de militaire bepalingen van het verdrag van - rianon te bereiken, omdat de mogendheden, die de Kleine Entente vormen, in een zwaarbe wapend Hongarije geen vredesfactor maar een bedreiging zien. Bulgarije zal het met de lan den, die tot de Balkan-Entente zijn toegetreden, •bisschien wat minder moeilijk hebben, maar °°k een herziening van het Verdrag van Neuilly ^al volstrekt geen vlot verloop hebben. Niettemin hebben Engeland, Frankrijk en Itaüë te Stresa wel degelijk rekening gehouden biet een toekomstige herziening van de mili taire bepalingen in de vredesverdragen en de door Mussolini beoogde Donau-conferentie Waarvan de datum intusschen nog niet is kun nen worden vastgesteld zal zich op dit stuk biet met het aannemen van een vage houding hunnen vergenoegen. Van dat feit, van deze omstandigheden maakt Turkije thans gebruik het vraag stuk der zeestraten ter sprake te brengen. Turkije voelt den huidigen status als niet in °Vereenstemming met de rechten van een sou- fereine mogendheid en wenscht derhalve daarin veranderingen te zien aangebracht, waardoor het geheele Middellandsche-Zee-probleem nog Wat ingewikkelder wordt dan het reeds is. Het vraagstuk is niet bepaald nieuw en de geschiedenis er van bewijst zonneklaar, dat po litiek meer met opportuniteit dan met recht verwant is. Sinds het tijdstip, waarop de Turken Kon- stantinopel veroverden en beide oevers van den Bosporus onder hun heerschappij brachten, wa ren de zeestraten voor oorlogsschepen gesloten. Tijdens den Krimoorlog werd een uitzondering gemaakt, maar uitsluitend omdat Turkije de bondgenoot van Frankrijk en Engeland tegen Rusland was. Gedurende de geheele 19e eeuw trachtte Rusland te bereiken dat het zijn oor logsschepen door de zeestraten naar de Middel- landsche Zee zou mogen zenden, rnaar Engeland bleef zich daartegen steeds met alle macht ver zetten. Na den grooten oorlog veranderde de situatie ten eenenmale. Rusland bezat toen geen vloot meer, die het evenwicht der zeestrijdkrachten in de Middellandsche Zee zou kunnen verstoren, maar voor zich zelf zag Engeland er voordeel in vrijheid te bezitten zijn oorlogsbodems naar de Zwarte Zee te kunnen zenden om daar Rusland in geval van oorlog te kunnen aanvallen. Het was nu Brittannië dat het vrije verkeer door de zeestraten eischte, terwijl Rusland zich integen deel als voorstander der sluiting ontpopte. Maar Engeland won het pleit. Ondanks Tsjitsjerin's pogingen slaagde Lord Curzon er in, in 1923, te Lausanne te bereiken, dat in de Conventie een bepaling opgenomen werd, die Turkije niet slechts noodzaakte de passage van oorlogssche pen toe te laten, maar dit land ook versterking van de Dardanellen verbood en gedemilitari seerde zones op beide oevers in het leven riep. In vredestijd is het passage-recht beperkt; geen enkele mogendheid mag naar de Zwarte Zee een vloot zenden, die sterker is dan die van de over de grootste zeemacht beschikkende oever-mogendheid in dit geval: Rusland. Maar in oorlogstijd is het passage-recht aan geen restricties onderhevig. Turkije ziet in deze bepalingen een inbreuk op haar souvereine rechten en wil ze gewijzigd zien. Het heeft daarvoor den steun van Rus land, maar èn Italië, èn Frankrijk, èn, vooral, Engeland, zijn volstrekt niet van zins Turkije toe te staan wat het vraagt. Toen Tewzik Roesjdi Aras, de Turksche minister van Bui- tenlandsche Zaken, de kwestie voor de eerste maal te Genève ter sprake bracht, haastten de vertegenwoordigers dezer groote mogendheden zich uitdrukkelijke reserves te formuleeren. Het spreekt vanzelf dat Turkije het daarbij niet liet, maar de door de vertegenwoordigers van dit land gedane stappen beloven tot dusver weinig succes. Van Engelsche zijde stelt men in het licht, dat de bepalingen betreffende de zeestra ten Turkije niet opgelegd zijn, maar na vrije onderhandelingen tot stand gekomen. Opzegging van die bepalingen zou dus niet te rechtvaardigen zijn. Bovendien vraagt Bulga rije, ook al wil het opnieuw over een leger kun nen beschikken, toch niet een rectificatie van het statuut van de Westelijke zone der zeestra ten, en men vindt de Turksche aanspraken ten aanzien van de Oostelijke zone dus niet ge grond. Turkije heeft trouwens het recht troepen naar deze zone te zenden, in geval de conven tie-bepalingen door een andere mogendheid ge schonden mochten worden. Niettemin is het vraagstuk der zeestraten opnieuw op het tapijt en het laatste woord is in deze aangelegenheid nog lang niet gespro ken. TASJKENT, 29 Mei. (V. D.) Het seismogra- fisch instituut van de Academie van weten schappen te Tasjkent heeft zes aardschokken geregistreerd op een afstand van 6560 K.M. Vermoedelijk bevindt het epicentrum van de aardbeving zich op Java. Onze Romeinsche correspondent meldt ons: De Ritencongregatie heeft in haar zitting van 28 dezer verhandeld over de heldhaftige deugd beoefening van de Dienares Gods Gioacchina de Vedruna, stichteres van de Congregatie der Carmielitanen. Verwachting: |j Zwakke tot matigen veranderlijken wind, 3 half tot zwaar bewolkt of betrokken, kans op regen en onweer, waarschijnlijk koeler. Verdere vooruitzichten: Weinig verande- 3 PARIJS, 29 Mei (Reuter). De financieele Kamer-commissie heeft met 25 tegen 15 stemmen en een onthouding het volmach ten-ontwerp der regeering verworpen. Na dc verwerping van het volmachten-ontwerp der regeering, heeft de financieele commissie der Kamer met algemeene stemmen een motie aangenomen, waarin zij constateert, dat, of schoon de commissie verdeeld is over het door de regeering ingediende volmachten-ontwerp, zij toch er ten volle van overtuigd is, dat de noodige maatregelen moeten worden genomen om de integriteit van den frank te verde digen tegen de speculatie in het binnen- en buitenland, en dat de speculanten moeten wor den vervolgd. In verband met den gezondheidstoestand van minister-president Flandin vergaderde de financieele commissie der Kamer in het Paleis Bourbon. De premier gaf een opmerkelijke uit eenzetting van den economischen toestand, welke de regeering noodzaakt volledige vol macht te vragen en zeide, dat het doel van de volmacht was de speculatie een psychologischen schok toe te brengen. De volmacht zal het mogelijk maken de de valuatie-beweging te stuiten. Flandin bracht de maatregelen van Poincaré en Doumergue in herinnering en zette vervolgens het voornemen uiteen, de sociale verzekering te wijzigen, een deflatie op de belastingen toe te passen, de lage salarissen te handhaven en de financieele com missie aan te passen aan de besluiten van de rgeering, zonder deze evenwel tot een onderge schikte functie te verlagen. Ten slotte verklaarde Flandin, dat hij morgen in de Kamer het ontwerp zal verdedigen. De Bond van industrieelen en kooplieden heeft, onder voorzitterschap van den voorma- ligen onderstaatssecretaris van Buitenlandsche Zaken Gignoux, een vergadering gehouden en een resolutie aangenomen, waarin de wensch wordt geuit dat de openbare uitgaven aanzien lijk worden beperkt en de wet op de sociale verzekeringen wordt gewijzigd. NEW-YORK, 29 Mei. (Reuter.) De uitspraak var. den Hoogen Raad in zake de NJR.A. heeft een liquidatiegolf op de beurs veroorzaakt. Tal rijke industrieele waarden «ijn van 1 tot 6 pun ten gedaald. Men vreest, dat opnieuw over-pro- ductie zal gaan heerschen en dat de concur rentiestrijd verscherpt zal worden door de op heffing van elke regelende bepaling. De uitspraak heeft evenwel ook een anti- inflationnistische atmosfeer geschapen; ten op zichte van het pond sterling is de dollar ge rezen; ook de Fransche franc is enkele fracties gestegen. De beslissing van het Amerikaansche Hoog gerechtshof heeft te Havanna groote onrust verwekt in financieele kringen, aangezien de economische politiek van Cuba gebaseerd was op de New Deal. De gevolgen voor de suiker- en zilvermarkt worden uitvoerig besproken. MOSKOU, 29 Mei. (D.N.B.) Volgens een of- ficieele mededeeling uit Odessa is nabij het sta tion Liman een goederentrein met een locaal- trein in botsing gekomen. Drie personen werden hierbij gedood en 31 deels zwaar gewond. Het Verkeerscommissariaat heeft een streng onderzoek gelast. BELGRADO, 29 Mei. (Reuter) Naar verluidt i? de permanente vertegenwoordiger van Joego slavië bij den Volkenbond, Fotitsj, benoemd tot gezant te Warschau. De regeering van Joego-Slavië heeft te War schau de noodige stappen gedaan. Wie wordt de 30.000ste bezoeker van Rhododendron-tent, in het Vondelpark Dagelijks 823 uur Toegang 25 cent ROME, 29 Mei (Havas). Italië zal zijn mobilisatie nog verder gaan nitbreiden en naar het schijnt in vrij belangrijke mate. Deze maatregel is genomen, als antwoord op de ongerustheid, welke in zekere be vriende naties wordt getoond, die met vrees zien, dat Italië zijn troepen naar Oost- Afrika zendt op een oogenblik, dat de si tuatie in Europa ernstige onzekerheden vertoont. TRIEST, 29 Mei (Reuter) De bevolking der stad en delegaties van alle organisaties hielden heden een geestdriftige sympathie-betooging bij het vertrek van een bataljon zwarthemden naar Oost-Afrika. WARSCHAU, 29 Mei (Reuter) In den ge meenteraad van Lodz, waar herhaaldelijk bot singen tusschen de nationalistische meerderheid en de oppositie plaats hebben, heeft tijdens de laatste zitting wederom een vechtpartij plaats gehad, waarbij 7 leden werden gekwetst. De Zweed Sunnqvist werd overwinnaar bij de motorrennen op de Avusbaan. Hij behaalde een gemiddelde snelheid van 171.7 KM. per uur Na ruim 25 jarig dienstverband te Hoek van Holland zal commissaris C. F. Jas den gemeentedienst gaan verlaten en wél per 1 Juni a.s. De jeugd brengt hem een vlaggengroet BERLIJN, 29 Mei. Het Duitsche Nieuws bureau meldt dat heden het derde proces is be gonnen in de reeks van deviezen-processen te gen religieuze orden. Vandaag staat terecht de 41-jarige Otto Goertler wegens deviezenvergrijp in zes geval len. Goertler is leider van de Caritas Gm.b.H., in wier handen de financieele leiding is gelegd van het Franciscaansche St. Jozefhuis te Walt- breitbach (Rijnland). Het Franciscaansche klooster had in de ja ren 1925/26 een crediet opgenomen ter hoogte van 960.000 gulden bij een Nederlandsche bank. In 1931 wilde Goertler in samenwerking met een Berlijnsch bankier, H., een deel der obli gaties, die alle in buitenlandsch bezit waren, terugkoopen. De koers was toen nog slechts 40 a, 50 pet. van de nominale waarde. De inge kochte obligaties, welke volgens schatting van Goertler verscheidene malen honderdduizend mark beliepen, bleven in Nederland. Verder heeft Goertler ook andere waarde papieren in Nederland gekocht, die dienden tot aflossing van een hypothecaire leening, tot dek king van binnenlandsche verplichtingen van de orde en tot bestrijding van bouwkosten. Tegenover de betrokken ambtenaren ver klaarde beklaagde, dat de waardepapieren een geschenk waren van buitenlandsche nederzet tingen. Bij het verhoor van heden bleek, dat be klaagde telkens ongeveer 15.000 tot 20.000 mark over de grens medenam. De rechtbank heeft den verdachte Otto Goert ler wegens voortgezetten deviezensmokkel ver oordeeld tot tien jaar tuchthuis, vijf jaar eer verlies en 350.000 R.M. boete subs. 27 maanden tuchthuis. Bovendien werd het afdragen van 44000 R. M. I. G. Farbenaandeelen en een ver der bedrag van 600-000 R.M. bevolen. WEENEN, 29 Mei. (D. N. B.) In het voor naamste deel zijner rede, hield Schuschnigg zich bezig met de betrekkingen van Oostenrijk met het Duitsche rijk. Spreker citeerde de woorden van Dolffus: De door ons, bij God, niet gewilde spanning met het Duitsche rijk, vervult ons met groot leed wezen. Deze spanning zoo vervolgde Schusch nigg heeft reeds meer dan twee jaar het vreedzame naast elkaar leven der beide Duit sche staten zeer groote schade toegebracht. Wij, Oostenrijkers, zijn echter steeds gaarne bereid, eerlijk een ons geboden vredeshand te drukken; tot dusver hebben wij deze hand echter nog niet duidelijk gezien. Kort geleden heeft Hitler over problemen gesproken, welke de geheele wereld betreffen. Van de verzekering van den Duitschen rijks kanselier, dat Duitschland noch de bedoeling noch den wensch heeft om Oostenrijk te an- nexeeren of bij het Rijk te doen aansluiten, hebben wij met bevrediging kennis genomen; eveneens zijn verklaring om alle pogingen van inmenging van andere staten onmogelijk te maken. Er bestaat werkelijk geen gevaar, dat Oos tenrijk onmiddellijk elke binnenlandsche be roering zal terugbrengen op inmenging van buiten. Maar als er dingen gebeuren zooals in 1933-'34. dan is het toch zeker niet twijfel achtig. De feiten spreken voor zich zelf. De verkondigde meening, dat het regime in Oostenrijk niet door het volk gedragen wordt, heeft groote bevreemding gewekt. Maar afge zien daarvan, het betreft hier een quaestie welke typisch de binnenlandsche politiek van Oostenrijk betreft, en nooit aan het officieele oordeel van een derde kan onderworpen zijn. Wat Hitier gezegd heeft over Zwitserland, is daarom zoo toe te juichen, omdat daarin ligt opgesloten, dat het noodzakelijk is, dat alle Duitschers op de wereld gelijk behandeld moe ten worden. De Duitsche Zwitser niet anders dan de Duitsche Oostenrijker. Wat Oostenrijk voor zich eischt, kan in drie punten samengevat worden: X. Principieel gelijke behandeling. 2. Toekenning van principieel gelijke rechten. 3. Erkenning van gelijke eer. Over alle andere punten kan men met Oos tenrijk praten, over deze drie punten nooit. Schuschnigg zeide verder nog in zijn rede, dat de weermacht van Oostenrijk sterk genoeg is om iederen lust naar avontuur in de kiem te smoren. Over de politieke personen, die in con centratiekampen zouden zijn opgesloten, loopen aherlei verhalen. Schuschnigg deelt dan mede, dat in totaal 1734 politieke personen zijn gear resteerd, waarvan er zich 351 in het concen tratiekamp Woellersdorf bevinden. Klachten dat de arrestanten slecht behandeld worden, zijn tot dusverre niet ontvangen. De bondskanselier verklaarde dan nogmaals, dat het Nat.-Socialisme in Oostenrijk geen plaats kan innemen. Wat Italië betrof, kon hi) constateeren, dat Italië zich nooit ook maar in het minst met de binnenlandsche politiek be moeid had. De geruchten, dat Oostenrijk poli tiek afhankelijk van Italië is, hooren in het rijk dor fabelen thuis. Eerlijke vriendschappelijke betrekkingen verbinden het nieuwe Oostenrijk met het nieuwe Italië. 6 volle dagen naar Engeland m. bez. a. Londen, enz. Vertrek 24 Juni. Prijs alles inbegr. f 80.— p. pers. Op denzelfden datum 6 volle dagen naar PARIJS en VERSAILLES, f 60.— p. pers., alles inbegrepen- Bespreken der plaatsen: DAMRAK 34 A A'DAM Telef. 45715 85415 Vraagt gratis reisprogramma Financieele commissie der Fransche Kamer ver werpt het volmachten-ontwerp. Italië breidt zijn mobilisatie nog verder uit. Bondskanselier Schuschnigg beantwoordt de Rijksdagrede van Hitier. In het derde deviezenproces tegen kloosters te Berlijn heeft de rechtbank Woensdag den leider van de Caritas tot tien jaar tuchthuis, vijf jaar eerverlies en 350.000 R.M. boete veroordeeld. De Belgische premier Van Zeeland over den politieken toestand in Europa. Achteruitgang op elk gebied in Suriname, De werkgevers in het boekdrukkersbedrijf ver langen een definitieve uitspraak van de Re geering inzake de spellingkwestie. Nieuwe automatische telefooncentrales voor de Ned. Spoorwegen. Noodweer in verschillende plaatsen. Boerderijen en een school in de asch gelegd. Zware hagelval te Bilthoven. Het elfde Douglas-vliegtuig in ons land aange komen. New Yorksche Beurs: Na zwakke opening ver der verloop verdeeld, slot lager. O Ik wil het zoo en daarmee basta! Meestal volgt dan nog een vuistslag en degeen die een order ontvangen heejt of een advies heeft gevraagd kan op hoepelen. De sterke man, die het in zijn macht heeft zijn wil door te drijven heeft gesproken en de zwakke kan zien dat hij zich van de opdracht, die vaak niet of met de grootste moeite is uit te voe ren, kwijt. De sterke man heeft gesproken, maar heeft hij dit niet te snel gedaan, heeft hij eerst wel gedacht of hetgeen hij opdraagt wel te doen is en of het wel goed is het te doen op de manier zooals hij gezegd heeft. Resoluut te kunnen optreden is een eigenschap die een hooger gestelde niet mag ontberen, maar het resolute mag niet in het ondoordachte ont aarden. Dit schaadt de verhouding met de ondergeschikten en dikwijl sook de zaak, die beiden toch willen dienen, de een aan het hoofd, de ander op lager plan, naar best vermogen. i wwuwuiiiiiiiiM/i/ rj Stand op Donderdag 1 uur v.m>: 756.4 Vorige stand: 759.3

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1935 | | pagina 1