Aangrijpend document uit het
wrak van de „Gaai"
De protests
Fran
takingen in
krijk
Hoe het toestel zijn ondergang
tegemoet vloog
De „Times" over twee dictaturen
Het nieuws van heden
NOTITIEBOEKJE VAN
ONZEN COLLEGA...
%r»
BIOSCOPEN TE PARIJS
GESLOTEN
GELIJKENIS VAN ROOD
EN BRUIN
Polen en Danzig
DE BAROMETER
J
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
VRIJDAG 9 AUGUSTUS 1935
BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE:
NASSAULAAN 51 - TELEFOON 13866
ABONNEMENTEN:
Voor Haarlem en Agentschappen per
week 25 cent; per kwartaal f 3.25; per
post, per kwartaal f3.58 bij vooruitbetaling
DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
Ochtendblad
EEN EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 19480
Sober en duidelijk doen zijn aan-
teekeningen het relaas van
die laatste minuten in
de lucht
Van 5000 M plots snel
gezakt
Van minuut tot minuut
POOLSCHE RELATIES
Aansporing van socialistische en
communistische zijde om heden
het werk te hervatten
De begrafenis der
slachtoffers
Het Weer
Er valt niet te kiezen tusschen com
munisme en fascisme, maar
tusschen democratie en
dictatuur
Nuances tusschen Oost
en West
>o
Engelsch-Japansche
conferentie
Te Londen wordt een samen
komst ontkend
SPECIAAL VOOR U DAMES is de rubriek
WAT DE TONG STREELT (pag. 4)
Het conflict bijgelegd
De onlusten op Kreta
Poging tot nieuwe staking onmid
dellijk onderdrukt
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 50 ct., Ingez.
mededeelingen 50 cent; Idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek
Binnenkort zal het rapport ver
schijnen, opgemaakt door de des
kundigen van den Rijksstudiedienst
voor de luchtvaart over de ramp
van de „Gaai". Zooals men weet
hebben deze deskundigen bij het
onderzoek naar de oorzaak uiterst
belangrijke gegevens gevonden in
het notitieboekje van een der omge
komen passagiers. Uit deze aantee-
keningen bleek, dat de piloot, tegen
de aanvankelijke veronderstelling
in, op groote hoogte heeft gevlogen,
maar door meteorologische invloe
den werd gedwongen tusschen de
bergen te dalen.
Dit notitieboekje met de van zoo
groot gewicht gebleken aanteeke-
ningen, dat tusschen de wrakstuk
ken is gevonden, behoorde aan
onzen redacteur Jos van Langen,
die mede onder de slachtoffers was.
De familie van onzen omgekomen
collega heeft ons het boekje afge
staan, om kennis te nemen van de
zoo hoogst belangrijke gegevens,
die onze collega er in had neerge
schreven.
Voor ons ligt thans het eenvoudige verslag
geversboekje van den dooden kameraad. Een
boekje zooals het ligt op den lessenaar, zooals
het steekt in de zakken van de meesten van
ons: 'n smal zakblocnote met stijven bruinen
omslag. De omslag vertoont een paar kreuken,
het schrijfpapier is hier en daar aangetast
door het regenwater. Verder is er niets aan te
zien.
Hier ligt het vóór ons en de collega's groepen
om ons heen om zwijgend een blik te werpen
op deze reliquie, die de laatste gedachten, de
laatste opmerkingen bevat, welke onze mak
ker enkele oogenblikken voor zijn tragisch
einde heeft vastgelegd. Weinig heeft hij daar
bij vermoed, hoe die luttele woorden nog eens
de stomme getuigen zouden zijn, die de nage
dachtenis van de met hem ongekomen Gaai
bemanning zouden vrij pleiten van elke
blaam.
Het zijn de vijf laatst beschreven bladzijden,
die met enkele korte aanteekeningen het sober
en daardoor juist zoo beklemmend relaas doen
van dertig tot bijna vijf en veertig minuten
van een tocht, die om 12 uur 's middags aan
gevangen, om 12.48 eindigen zou
Jos van Langen teekende op:
Milano 20/7 12 uur slaat de klok in
de Gaai met 10-tal passagiers, meest
Hollanders Drijvende wolkein De
..Tijd" (waarvan de laatste nummers in
de KLM-vliegtuigen aanwezig zijn. Red.)
brengt ons op de hoogte van het ongeluk
van de „Maraboe", nadat een medepassa
gier ons op de hoogte had gebracht van
de ramp van Zondag j.l. („Kwikstaart"
Red.) Een wees gegroet en een schiet
gebedje tot Sint Christoforus geven ver
trouwen al gauw boven de wolken; vrij
regelmatig dwars door de wolken, alles
wit stijgen 3000 M. (dit is geregeld af
te zien van den hoogtemeter die voor in de
passagierscabin,e hangt. Red.) Regen
tegen de ramen 4000 4500 boven de
wolken hemelblauw zichtbaar 4600
4700 bijna 5000 regen klettert geen
blauw meer regen half een knal
dalen snel 4000 3800 3200
sneeuw 3000 2800 2500 2400
vlak boven toppen bliksem 2100
Hier zijn de aanteekeningen, die
aanvankelijk duidelijk en regel
matig geschreven, maar vermoede
lijk door het remous, het stooten
van het vliegtuig in de buien, steeds
krabbeliger worden, plotseling be
ëindigd. Het is dan korter of lan
ger na half één en de laatst ver
melde hoogte, 2 1 00 M, wijst er op,
dat het toestel reeds laag vliegt in
den dalketel van den San Bernar-
dinopas, waarvan de omringende
bergketens tot over de 3000 Meter
reiken. Nog slechts enkele minuten,
seconden misschien, en het oogen-
blik van de catastrophe zal daar
zijn.
Zoo is Jos van Langen dus in het harnas
gestorven. Tot op het laatste moment is hij
de journalist gebleven, die wat hij waarnam,
wat er in hem omging, sober en duidelijk
weergaf. Hoe diep.menscheiijk en hoe waarlijk
katholiek voorai was het reageeren op den
schok, dien het vreeselijke nieuws van de
„Kwikstaart" en „Maraboe" wel moest geven
aan hen, die zelf op het punt stonden een
groote vlucht te ondernemen. Deze notitie is
wel de meest aangrijpende.
Het verloop van de vlucht kunnen wij van
minuut tot minuut volgen. Eerst de bewolking
boven het vliegveld Taliedo bij Milaan. Dan
kort na het vertrek het regelmatig stijgen door
de regenwolken tot op 4500 M. het hemelblauw
zichtbaar wordt. Bijna 5000 M. is men hoog,
als men blijkbaar weer zware wolken ontmoet.
De regen klettert tegen de vensters en op het
metaal van de vliegtuigromp.
Half één. Tot nu toe is dus alles goed ge
gaan. Maar dan, midden in de buien, wordt
een knal gehoord. Is het een onweerslag, een
stoornis? Het toestel zakt snel. Beklemmend is
de taal der opeenvolgende cijfers. Het tempo
wijst op ongewone verschijnselen ijsvor-
ming! Op 3200 Meter sneeuwbuien. Lager en
lager: 2400 M. „Vlak boven de toppen," schrijft
van Langen. Het toestel vliegt dus reeds in de
buienflarden der onderste wolkenlaag, waar
door men weer tijdelijk zicht heeft op de
aarde. Een bliksemschicht, de tusschen de
bergen al zeer geringe hoogte van 2100 Meter
zijn de laatste bijzonderheden, die worden ver
meld, het zijn het laatste woord en de laat
ste cijfers, die Jos van Langen schrijft
V-T—l
De twee laatste blaadjes uit het notitieboekje van onzen omgekomen collega Jos van
t-moM'.SfL, aanteekeningen zijn bijgehouden tot enkele mmt.en fid&redtastiQphe.
Op twaalf minuten vóór één is de klok van de
„Gaai" stil blijven staan.
Onze zoo tragisch om het leven gekomen
redacteur zou van zijn Italiaansche reis een
reportage geven in onze kranten. Het notitie
boekje, dat in het wrak van de „Gaai" werd
gevonden en waarschijnlijk tot het laatste
oogenblik in zijn onmiddellijk bereik is ge
weest, bevat uitvoerige aanteekeningen van al
zijn reisbelevenissen. Straks als hü terug was,
zou hij ze uitwerken, zou hij gaan schrijven.
Wij bladeren in het boekje, lezen ontroerd
van bladzij tot bladzij. Zijn vertrek per vlieg
tuig, Vrijdagmiddag 5 Juli om twee uur uit
Amsterdam, zijn indrukken tijdens de vlucht,
de beschrijving van alle détails in het vlieg
tuig. Het is alles goed gezien. „Sneeuw ligt
op de bergen als het wit op bonte koeien"
schrijft hij ergens boven de Alpen. En iets
verderop: „Dan weer een mooi groen dal met
donkere bosschen en enge watergeulen."
Zoo'n dal was het ook bij San Bernardino.
Drie bladzijden verder begint zijn beleven in
Italië zelf:„om 6 uur omstreeks kwamen
wij op de Piazzi di Duorno, waar de Dom zijn
kunstwerk van steen in het wit van de zon
omhoog streeft."
En dan naar Rome. „We rollen weer over
de aarde op de spoorwegrails, toch een veel
minder vrije wijze van voortbewegen." Tus
schen de indrukken van het landschap be
schrijft hij ergens den inhoud van zijn Itali-
liaansch lunchpakket. Aanteekeningen over de
drie dagen, doorgebracht in Assisië, het stadje
van St. Franciscus, alles in vlot lezende zin
nen, zijn het laatste vóór de boven afgedrukte
aangrijpende notities van de rampzalige
thuisvlucht uit Milaan.
Dit weten wij tenminste: die twee laatste
weken heeft Jos van Langen de schoone we
reld en het heerlijke zonnige leven nog met
jeugdig-begeerige echt katholieke oogen gezien
en met volle teugen genoten!
WARSCHAU, 8 Aug. (Reuter) Minister van
buitenlandsche zaken Beck is gisteravond uit
Warschau vertrokken om zich via Gdingennaar
Helsingfors te begeven, om den Finschen minis
ter van buitenlandsche zaken Hackzell het reeds
aangekondigde tegenbezoek te brengen.
Italiaansche troepen zijn druk bezig talrijke
van Abbessinië
stukken klein-veldgeschut naar de grenzen
te vervoeren
PARIJS, 8 Aug. Daar de organisatoren
van de teraardebestelling der slachtoffers
van de onlusten te Brest, morgen tijdens de
plechtigheid zelf met de handhaving van
de orde zijn belast, zal de politie zich be
perken tot het houden van toezicht. De
plaatselijke vakvereenigingsbesturen hebben
het parool uitgegeven, dat een stipte orde
en discipline moeten bewaard blijven. Voorts
is bepaald, dat na de begrafenis geen op
tochten mogen worden gehouden en vooral,
dat de straten en pleinen,waar de onlus
ten zich hebben afgespeeld, vermeden moe
ten worden.
De minister van Binnenlandsche Zaken heeft
een inspecteur-generaal naar Toulon gezonden
om een onderzoek in te stellen naar de onlusten
De nieuwe onderkoning van Engelsch-Indië,
Lord Linlithgow
Verwachting:
Zwakke tot matigen veranderlijke wind,
later uit Westelijke richtingen, betrokken
ot zwaar bewolkt met veel kans op on- SE
H weer, later opklarend, veel koeler overdag.
§1 Verdere vooruitzichten: Tijdelijk opklarend
en koeler.
In het artikel „De Russische Januskop op
buitenlandsch gebied", waarin o.a. gehan
deld werd over rechts en linksch bolsje
wisme, gaven wij eenige sprekende trekken van
overeenkomst op cultureel en godsdienstig ge
bied tusschen het rechtsche Duitsche en het
linksche Russische bolsjewisme. De Londensche
„Times" trekt deze vergelijking tusschen twee
dictaturen verder door op financieel en in
dustrieel gebied. Volgens wanhopige zakenlieden
in Duitschland, zegt dit blad, zijn de laatste
maatregelen van Schacht, president van de
Rijksbank en Minister van Economische Zaken,
puur bolsjewistisch. Naar aanleiding van deze
kwalificatie van Schacht, trekt het blad dan
uitgebreide vergelijkingen tusschen de in
schijn en theorie zoo uiteenloopende dictaturen
in Duitschland en Rusland:
Het bolwerk tegen het communisme en het
Vaderland van het communisme vertoonen
thans, volgens de Times, in de bewindvoering
sterl&e gelijkenissen. Rusland^ heeft hierfoe pet
zijne bijgedragen door over te gaan tot een
systeem, gebaseerd op nationalisme en staats-
kapitalisme, een systeem, moeilijk te vereenigen
met de oude strijdleuzen van communistische
gelijkheid en dictatuur van het proletariaat.
Duitschland van zijn kant heeft de persoon
lijke vrijheid steeds sterker aan banden gelegd,
propaganda in de plaats gesteld voor opvatting,
de rechtspraak ondergeschikt gemaakt aan de
behoeften van den staat, voorts een groot deel
der industrie en der publieke werken op mili
taire basis georganiseerd. Al deze veranderingen
nieuw voor Duitschland, zijn in Rusland reeds
jarenlang toegepast.
Zoo kan men nu in deze elkaar vijandig ge
zinde staten, waar in het eene regiem de com
munisten en Joden aan het bewind staan, die in
het andere regiem het meest worden veracht,
dezelfde uiterlijke verschijnselen waarnemen. In
beide landen zorgen propaganda en geheime
politie G.P.U. of Gestapo ervoor, dat geen
kettersche discussies zullen plaats vinden, geen
oppositie zich zal vormen. In beide landen heb
ben zij, die protesteerden of om andere redenen
vervolgd werden, zich aan een verblijf in een
concentratiekamp moeten onderwerpen, zij het
in Dachau of in Solowetski. In beide landen
censuur op kunst, litteratuur en natuurlijk de
pers. Dezelfde strijd tegen de „intelligentia",
dezelfde strijd tegen den godsdienst, hetzelfde
machtsvertoon, zij het op het Roode Plein of op
het Tempelhofer Feld. Beide regimes waren bij
uitstek opbouwend, en hebben een natie opge
heven uit een poel van bittere wanhoop. Beider
jeugd werd op spartaansche wijze gedrild, de
jeugdige communisten in de Donetz-mfjnen, de
Duitsche jeugd in de werkkampen.
Natuurlijk zijn er groote verschillen, maar
deze vloeien, volgens de Times, niet zoo zeer
voort uit het verschil tusschen „Communisme"
en „Naziïsme", als wel uit het verschil tusschen
Rusland en Duitschland, Oost en West.
De Times eindigt haar beschouwingen met de
conclusie dat er niet te kiezen valt tusschen
Communisme en Fascisme. De keuze is tus
schen democratie en dictatuur in welken vorm
;deze zich ook moge .voordoen.
van Maandag j.l. Deze inspecteur-generaal zal
vergezeld worden door een ambtenaar van de
Süreté. Tevoren heeft hij reeds een onderhoud
gehad met de autoriteiten van Toulon, die te
Parijs besprekingen hebben gevoerd.
Van de ongeveer 50 arbeiders, die bij de on
geregeldheden te Brest gewond in het zieken
huis moesten worden opgenomen, zouden er twee
in levensgevaar verkeeren. Zij hebben door
slagen met geweerkolven zware verwondingen
opgeloopen en hun toestand schijnt zeer ernstig
te zijn. Alle overigen zijn min of meer zwaar
gewond.
De politie heeft in totaal 40 arrestaties ver
richt.
De Parijsche bladen wijzen er op, dat zich
onder de gearresteerden ook een persoon be
vindt, die van Duitsche nationaliteit zou zijn
en uit Augsburg afkomstig is.
Deze zou bij zijn verhoor verklaard hebben,
dat hij werkzaam was bij de opstelling van een
reusachtige kraan. Een nader onderzoek heeft
evenwel aangetoond, dat hij in de meeste ge
vallen onwaarheid gesproken heeft.
De meeste arbeiders van Brest hebben zich
naar het voorstadje Saint Mare begeven, om
de begrafenis van het slachtoffer der onlusten
bij te wonen.
De arbeiders zouden zich aan de hun gegeven
instructies houden, zoodat men hedenavond geen
nieuwe ongeregeldheden verwacht.
Er werden heden pamfletten verspreid waar
in de socialistische en communistische vakver-
eenigingen hun leden aansporen Vrijdagoch
tend 8 uur het werk in de arsenalen te her
vatten.
Ondertusschen zijn 35 afdeelingen mobiele
garde aangekomen, zoodat de militairen zich
terug konden trekken.
Leon Blum heeft namens de socialisten en
Ramet namens de communisten de vertegen
woordigers van de linksche partijen in de Kamer
bijeengeroepen teneinde de gebeurtenissen te
Brest en Toulon te bespreken en de noodig*
handteekeningen te verzamelen voor het bijeen
roepen van de Kamer.
De prefect te Brest heeft overal in de bin
nenstad versperringen doen aanbrengen. De
winkeliers hebben hun rolluiken neergelaten.
De materieele schade tengevolge van de on
geregeldheden, die gisteren hebben plaats ge
had, schijnt grooter te zijn dan op den eer
sten dag. Overal liggen brokstukken van hou
ten banken, kiosken, boomstammen en takken,
die door de stakers deels in brand zyn gesto
ken.
De „Paris-Midi" verspreidt het gerucht, dat
nog een slachtoffer te betreuren zou zijn.
De bevolking blijft voor het meerendeel in
de huizen.
Nader wordt gemeld, dat de arbeiders van de
arsenalen van Toulon in staking zijn gegaan.
De marine-prefect gaf bevel de poorten van
het arsenaal te sluiten. De arbeiders verklaar
den, dat hier sprake was van een protest-de
monstratie in verband met den dood van hun
collega te Brêst. Zij hebben gedurende een
kwartier gestaakt.
Gisteravond is plotseling het personeel
van de bioscopen te Parijs in staking ge
gaan uit protest tegen de loonsverlagingen.
De filmvoorstellingen werden afgebro
ken en den toeschouwers werden de betaalde
entreegelden terugbetaald.
De staking duurt nog voort.
De staking onder de bemanningen van de s.s.
„Champlain" en „Colombie" is geëindigd. De
booten zullen Donderdagavond uit Le Havre
vertrekken.
WAT ONZE OMGEKOMEN COLLEGA TOT
ENKELE MINUTEN VOOR DE GAAIRAMP
IN ZIJN NOTITIEBOEKJE AANTEEKENDE.
Te Brest en Toulon is de toestand voorloopig
rustig; te Parijs staakt het personeel der bios
copen.
Het conflict tusschen Polen en Danzig is bij
gelegd; de douanemaatregelen worden inge
trokken.
Italiaansch vliegtuig op weg naar Oost-Afrika
bij Cairo neergestort; alle acht inzittenden ge
dood; ook de Italiaansche minister van arbeid
verongelukt.
Ingediend zijn wetsontwerpen ter bezuiniging op
het Onderwijs en de Warenwet, en ter bescher
ming der bevolking tegen luchtaanvallen.
Verruiming van arbeidstijden in bakkerijen
daags voor Katholieke feestdagen toegestaan.
Motortram tusschen Kampen en Zwolle uit de
rails geloopen. Geen persoonlijke ongelukken;
goederenwagen vernield.
New Yorksche beurs vast gestemd.
LONDEN, 8 Aug. (Reuter.) Men ontkent hier
het bericht uit Tokio, dat Groot-Brittannië
voorgesteld zou hebben in den herfst te Tokio
een Engelsch-Japansche conferentie te houden
over de hangende problemen in het Verre Oos
ten. v
Het is evenwel mogelijk, dat in den herfst
langs diplomatieken weg besprekingen zullen
aanvangen ojjgr vlootproblemen en andere
kwesties. 1
V acantiegenoegens
Vacantiegenoegens zijn verschil
lend. De een luiert in de zon aan het
strand, de ander zoekt de koelte van
het bosch, een derde werkt zich met
z'n motorboot of dito fiets in 't zweet,
een vierde trapt zich buiten zich zelf
op het rijwiel, een vijfde loopt zolen
en voeten stuk en een zesde timmert
een hondenhokjemaar allen doen
het voor hun genoegen. En dat is het
pleizier. We hebben een vader gekend
die z'n kinderen strafte al naar ge
lang hun verlangen ergens naar uit
gingen. Indien boontje om zin loontje
kwam dan strafte vader met kamer
arrest wanneer zoonlief wilde gaan
ivandelen, doch wanneer er naar bed
verlangd werd moest nog eenigen tijd
gewacht worden. Zoo is 't ook met
genoegens. Indien wij zouden moeten
doen al wat we in de vacantie ver
richten, dan zouden we misschien
klagen over de zwaarte van den arbeid
ofwel over de verveling van het niets
doen. Maar nu doen we alles voor ons
pleizier en dat is: vacantiegenoegen
DANZIG, 8 Aug. (A.N.P.) Hedenmiddag is
een overeenkomst tusschen de regeeringen van
Polen en Danzig geparafeerd, waarbij de Pool-
sche regeering de douane-verordening van 17
Juli intrekt en Danzig den naar aanleiding van
deze verordening afgekondigden vrijen invoer
van bepaalde goederen opheft. Verder zullen
de onderhandelingen over de regeling van ver
schillende detailkwesties tusschen Polen en
Danzig worden voortgezet.
Van het vertrek van den Poolschen Minister
van Buitenlandsche Zaken Beek heeft de voor
zitter van den Senaat van Danzig Griser ge
bruik gemaakt om te Gdynia met den Poolschen
Minister een onderhoud te hebben. Het onder
houd duurde geruimen tijd en naar verluidt
zou men geheel in de lijn der goede persoon
lijke en politieke betrekkingen tusschen de beide
staatsvertegenwoordigers tot volledige overeen
stemming zijn gekomen.
ATHENE, 8 Aug. (Reuter.) Te Kanea, Lasa-
thyon en St. Nicolaus op het eiland Kreta heb
ben eenige communistische arbeiders een po
ging gedaan, een nieuwe staking te ontketenen.
Door het spoedig ingrijpen der autoriteiten kon
onmiddellijk de orde worden hersteld.
Stand op Vrijdag 1 uur mm.: 759
Vorige stand: 762.4
