Wat zal Italië nu doen?
I
Kardinaal Dr. Hlond primaat
van Polen
Is de „Poolster
vergaan
Het nieuws van heden
r
DE ENGELSCHE NOTA
AAN FRANKRIJK
PROLONGATIEKOERS
DAALDE
BESLISSING BINNEN
ENKELE DAGEN
DE AARTSBISSCHOP VAN
GNESEN-POSEN
DE tETT-ePS'
DE BAROMETER
.J
VEREENIGDE KATHOLIEKE
PERS
VRIJDAG 27 SEPTEMBER 1935
BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE:
NASSAULAAN 51 TELEFOON 13866
ABONNEMENTEN:
voor Haarlem en Agentschappen per
week 25 cent; per kwartaal f 3.25; per
post, per kwartaal f 3.58 bij vooruitbetaling
DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD. HAARLEM - TELEFOON 13866
Avondblad
EEN EN ZESTIGSTE JAARCANC No. 19564
Toenemende ongerustheid te
Groningen
,Zeg maar niets meer'
Britsche meeningen over
den inhoud
Het wapen-embargo
Het Weeriiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iii!iiiiiiiiii!iiiiiii|
immuuniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiminimin
Niet meer volledig gehandhaafd?
Bank voor Int. Betalingen zou geld
beschikbaar gesteld hebben
Paar densmokkelaars
veroordeeld
Rapport van Lanschot
goedgekeurd
De geweldige brand te
Londen
MlllHfl
Mussolini kan niet buigen voor den
wil van den Volkenbond zon
der verlies van prestige
in Italië
Sancties zullen toch on
vermijdelijk blijken
Amerikaansche vloot-
oefeningen
„De katholieke actie moet absoluut
van iedere politiek worden
vrijgemaakt"
Het accoord Polen-
Duitschland
Z. E. Kard. Dr. August Hlond,
Prins-Aartsbisschop van Gnesen-Posen
Engelsch persoordeel
Egypte en de Britsche samen
werking
Goemboes te Berlijn
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN
ABONNEMENTSDINERS a 90 ets.
Radiorede van den
Paus
V
Over den wereldvrede
ROME, 27 Sept. (ANP) Gis
teravond heeft de Paus uit Castel
Gandolfo een radio-boodschap
en Zijn zegen uitgezonden naar
het nationale Eucharistische Con
gres te Cleveland in Ohio. De
boodschap werd door Z.H. den
Paus in het Latijn uitgesproken.
Steenkool-industrie-
staking beëindigd
Neem een bril van Keip,
en U kunt weer
rustig lezen
NIEUWE HAARLEMSC
COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 50 ct., ingez.
mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek.
De ongerustheid omtrent het lot
van de „Poolster" neemt toe. He
denmorgen is de reddingboot „In-
sulinde" opnieuw uitgevaren naar
de plaats, waar men de masten bo
ven het water heeft zien uitsteken.
Aan boord bevinden zich eenige per
sonen, die de „Poolster" kennen om
te trachten vast te stellen of het ge
vonden wrak inderdaad dat van ge
noemd schip is.
De „Poolster" is een driemastschoener met
een 150 P.K. Deutz Compressorlooze Diesel,
motor en meet bruto 223 ton. Het schip is in
1917 bij de Scheveningsche Scheepbouw Maat
schappij gebouwd en had een certificaat van
den Germanischen Lloyd voor de Atlantische
vaart. Het schip was alleszins zeewaardig, een
vaartuig, dat men in deskundige kringen een
„goed schip" noemt. Wanneer de „Poolster" in.
derdaad in de Waddenzee is gebleven, dan moet
dit wel toegeschreven worden aan het feit, dat
door het plotseling uitschieten van den Noord,
westerstorm, de zee ter plaatse zoo hol is ge
weest als sinds mensijhenheugenis niet is voor.
gekomen. De „Poolster" kwam van Engeland,
zonder lading en was op weg naar Groningen
om nieuwe lading te halen.
Behalve de kapitein, de 22-jarige J. Kajuiter,
ongehuwd, uit Groningen, bevonden zich aan
boord de 27-jarige stuurman H. Wories uit Gro_
ningen, de 24-jarige gehuwde matroos Z. Veen-
stra, eveneens uit Groningen, de ongehuwde
18-jarige motordrijver M. Vollenhoven uit
Zuidbroek en de eveneens ongehuwde 18-jarige
kok-lichtmatroos Th. Haima uit Anjum.
Allen werden op 3 September van dit jaar te
Groningen gemonsterd.
Toen den heer Kajuiter Sr. door de politie
werd medegedeeld, dat een witgeschilderde
vlaggestok aangespoeld was, zeide deze:
„Zeg mij maar niets meer, ik weet al genoeg,
de jongens zijn verdronken!"
Uit deze verklaring van den ouden zeerot kan
men met groote waarschijnlijkheid opmaken,
dat de „Poolster" met man en muis is vergaan.
De beschrijving, die kapitein Kajuiter Sr. gaf
van het bovenste gedeelte van den mast, komt
geheel overeen met de verklaring van den ge
zagvoerder van de „Insulinde", den heer Mees
Toxopeus.
LONDEN, 27 Sept. (Reuter). De Engelsche
nota, in antwoord op de vraag van Frankrijk,
welke houding Engeland aanneemt indien
eventueel in Europa een niet geprovoceerde aan
val wordt ondernomen, zou, volgens de „Daily
Telegraph" nadrukkelijk de opvattingen her
halen, welke Sir Samuel Hoare in zijn beken
de rede te Genève heeft uiteengezet. Maar
de nota gaat niet diep in op de vraag, welke
speciale maatregelen Engeland zal nemen, in
dien inderdaad een crisis in Europa uitbreekt.
Aan de verzekeringen, die te Genève zijn ge
daan, wordt weinig toegevoegd, maar niette
min valt te verwachten, aldus het blad, dat de
Fransche openbare meening over de punten, die
in de vraag worden opgeworpen, tevreden is
gesteld.
De Morning Post" zegt, dat de nota een ge
zaghebbende definitie geeft van de beteekenïs
van Hoare's verklaring te Genève op 11 Juli
jj„ n.l. dat Groot-Brittannië voorstander is van
een hardnekkigen en collectieven tegenstand
tegen agressieve handelingen.
1 VERWACHTING: Matige tot krach- §1
tigen Zuidelijke tot Zuid-Westelijken
wind, betrokken tot zwaar bewolkt, tijde-
lijk regen, aanvankelijk zachter.
Hoogste barometerstand: 768.4 te
Haparanda.
Laagste barometerstand: 744.8 te
Vestmanoer.
H Zon op v.m. 6-54 onder n.m. 6.48
H Licht op 7.28 n.m. Maan op v.m. 6.44
|1 onder n.m. 6.10 Nieuwe maan 27 Sep-
tember 649 n.m. ji
LONDEN, 27 Sept. (A. N. P.) De correspon
dent van de „Times" in Addis Abeba seint aan
zijn blad:
Het is thans duidelijk, dat het wapen-em-
gargo definitief verbroken is en dat de Abes-
sinische regeering een zending wapenen uit
België lederen dag verwacht. Deze zending
wapenen was 2 maanden geleden door de Bel
gische regeering tegengehouden en uit eer,
schip verwijderd, dat te Antwerpen lag, of
schoon de Abessinische keizer de betaling reeds
verricht had. De zending omvat 1700 geweren,
2300 karabijnen en 7.000.000 patronen. De totale
kosten hiervoor bedragen 3.700.000 Belgische
francs, betaald in vier termijnen.
Donderdag kon de prolongatienoteering tot
veler verbazing dalen tot 6 pet. na een eersten
koers van 634 pet., tot welke noteeringen, in
tegenstelling tot vorige dagen, inderdaad be
hoorlijke posten beschikbaar waren.
Naar ons ter oore komt zouden deze bedra
gen onder aegide van mr. Beyen door de Bank
voor Internationale Betalingen ter beschikking
van de Amsterdamsche geldmarkt zijn gesteld.
Indien dit juist was, zou zulks een goede ies
zijn voor onze eigen groote banken, die reeds
lang een consortium in die richting hadden
moeten vormen.
DUISBURG, 27 Sept. (A. N. P.). Voor het
schepengerecht van Duisburg hebben twee Ne
derlanders, Hendrik Jan en Hermanus Hen-
drikus H., vader en zoon, terecht gestaan we
gens paardensmokkel.
Het vonnis tegen beide Nederlanders luidde
3000 mark, subsidiair 100 dagen gevangenis
straf en bovendien drie maanden onvoorwaar
delijke gevangenisstraf.
GENèVE, 26 Sept. (Reuter). De economische
en financieele commissie van den Volkenbond
heeft de resolutie van den Engelschen gede
legeerde, inhoudende, dat het uiteindelijk doel
der regeeringen is tot een internationalen gou
den standaard terug te keereri, goedgekeurd.
In de resolutie wordt eveneens een beroep ge-
aan op de staten om zooveel mogelijk bi-late
rale overeenkomsten te sluiten teneinde de
douane-tarieven te verlagen en den internatio
nalen handel te vergemakkelijken. Alvorens
haar zitting te beëindigen keurde de commis
sie nog het rapport goed van den Nederiand-
schen gedelegeerde mr. Van Lanschot over den
wereldhandel.
LONDEN, 27 Sept. (Reuter). Na midder
nacht was de geweldige brand in het haven
district Wapping nog steeds niet gebluscht. Gis
teravond laat zijn verscheidene verdiepingen
van het gebouw ingestort. Telkens volgden ont
ploffingen, die doordreunden tot ver in den
omtrek, terwijl dikke vlammenbundels uit het
gebouw sloegen.
Een deel van den gevel aan den oever van de
Theems is ingestort. Later op den avond kon
den de booten van de brandweer, die zich
bij het intreden van het lage getij hadden
moeten verwijderen, weer tot de plek van den
brand opvaren. Om 11 uur gisteravond nam de
brand in hevigheid af, maar de gloed der
vlammen was aan den donkeren hemel nog op
een afstand van 20 K.M. zichtbaar.
Be-halve met de eigenlijke bestrijding van 't
vuur, hadden de brandweerlieden het druk met
het schoonmaken van de brandslangen, die be
smeurd werden met de gesmolten rubber, welke
overal heenstroomde.
Vannacht om 2 uur dreef de wind het vuur
naar een belendend pakhuis, waar kisten met
thee zijn opgeslagen. Toen wijdde de brandweer
al haar krachten aan de bescherming van dit
gebouw. Een hoofdman van de brandweer ver
klaarde te vreezen, dat de brand nog langer
dan den Zondag zou voortwoeden.
ÜHH
lima!
Als een dikke "brei vloeit de lauwe gesmolten rubber over de straten rond het
brandende pakhuis te Londen. De brandweerlieden hebben bij hun werk veel
ongemak van deze vette, kleverige massa
De „Croix du Feu" heeft ter gelegenheid van de herdenking van den Marne-slag
een bijeenkomst gehouden, waarop d e leider de la Rocque een rede hield
ROME, 27 Sept. (A.N.P.) In diploma
tieke kringen alhier is men van oordeel,
dat na de besluiten van den Volkenbonds
raad van Donderdag Italië binnen enkele
dagen zal moeten beslissen of het de voor
stellen van de commissie van vijf alsnog
wil aanvaarden, dan wel zich uit den Vol
kenbond wil terugtrekken.
Voor deze keuze geplaatst, zoo zegt men, zal
Mussolini gedwongen zijn Genève te verlaten,
aangezien hij niet voor den wil van den Vol
kenbond kan buigen zonder prestige in het
binnenland te verliezen. Onvoorziene omstan
digheden buitengesloten ziet men hier weinig
kans op een voor Italië gunstige oplossing.
Ofschoon een officieel antwoord op de actie
van den Volkenbond nog uitgesteld is, wordt
toch verklaard, dat de beslissing „niet onver
wachts" zal zijn, en dat Italië, gelijk in het
kortelings uitgegeven communique over de laat
ste Kabinetszitting „gereed is voor alle even
tualiteiten."
SAN PEDRO (Californië), 27 Sept. (Reuter)
Admiraal Reeves, de hoofdcommandant van de
Amerikaansche vloot, heeft allen eenheden ge
last zich gereed te maken voor het houden van
tactische oefeningen, welke a.s. Maandag zul
len aanvangen en vier dagen zullen duren.
Den 23en September was het dertig jaar
geleden, dat de Primaat van Polen,
Kardinaal Hlond, de H. Priesterwijding
ontving.
Deze kerkvorst bekleedt op den zetel van den
H. Adalbert de hoogste kerkelijke waardigheid.
Hij behoort tot de meest vooraanstaande
personen van het land. De groote verdiensten
van den Poolschen Kerkvorst voor de herrezen
Poolsche natie, werden officieel erkend door de
toekenning van de ordeteekenen van den Wit
ten Adelaar. De Kardinaal werd den 5en Juli
1881 uit eenvoudige ouders in Opper-Silezië ge
boren. Zijn theologische studiën maakte hij te
Turijn in de onmiddellijke nabijheid van het
heiligdom van den grooten Apostel der jeugd,
den heiligen Don Bosco. De geest van dezen
heilige ging in hem over: diepe vroomheid,
onvermoeibare werklust en Apostolische ijver.
Als student is hij spoedig de eerste van den
heelen cursus en op 20-jarigen leeftijd promo
veert hij tot doctor in de wijsbegeerte.
In Krakau studeerde hij nog filosofie en op
24-jarigen leeftijd werd hij in 1895 tot priester
gewijd. Nadat hij twee jaren had verbleven in
het destijds Oostenrijksch Polen, werd hij naar
Weenen gezonden om daar zijn arbeid onaer de
Duitsch-sprekende jeugd aan te vangen.
Vijftien jaar lang is hij hier werkzaam ge
weest. In 1919 werd hij benoemd tot Provin
ciaal van de Duitsch-Oostenrijksche provincie
van de Salesianen. Met groote liefde heeft hij
ook hier weer voor de jeugd gewerkt en talrijke
jeugdhuizen opgericht. Nog geen veertig jaar
oud wordt de nederige Salesiaan candidaat ge
steld voor een Bisschopszetel. Hij ziet hiervan
echter af uit hoogere beweegredenen. Toch had
de Voorzienigheid hem uitgekozen om Bis
schop te worden: Paus Pius XI benoemde hem
tot Apostolisch Administrator van het nieuw
opgerichte bisdom Kattowitz. Nog zelden zal
een Bisschop zoo'n zwaar arbeidsveld aange
troffen hebben als Mgr. Hlond toen er in den
herfst van het jaar 1922 een groote politieke
oneenigheid in Opper-Silezië ontstond.
Mgr. begon aanstonds met de Duitschers als
Duitschers te behandelen en hield zijn preekcu
tot hen in hun eigen landstaal. Ook diende hij
het H. Vormsel aan de Duitsche jeugd voort
aan afzonderlijk toe.
Het bedroefde den Bisschop zeer, dat zoovele
priesters in het politieke net verward waren
geraakt en in Zijn Herderlijk schrijven van 1924
verklaarde hij nadrukkelijk, dat de Kerk niet
voor de politiek misbruikt mocht worden. Daar
om bepaalde hij, dat de Katholieke Actie ab
soluut van iedere politiek moest worden vrij
gemaakt. Dat thans in het Bisdom Kattowitz
nog een Duitsche jeugdvereeniging en Jonge-
Mannenbond bestaat, is vooral een verdienste
van dezen Primaat, die beide vereenigingen
naast de Poolsche in stand hield en bevorderde.
Nadat het Concordaat met den H. Steel was
gereed gekomen, werd Mgr. Hlond in Januari
1926 tot Bisschop van Kattowitz benoemd. Het
zelfde jaar nog ontving hij zijn benoeming tot
Aartsbisschop van Gnesen-Posen en was hij
daardoor Primaat van Polen Een jaar later
ontving hij reeds den Kardinaalshoed. Het
beste bewijs voor de groote achting, die hij bij
de Duitsche Katholieken genoot was wel, dat
twintig afgevaardigden van alle 20 Duitsche
vereenigingen den scheidenden Bisschop van
Kattowitz kwamen huldigen. Van alle zijden
ontving hij dankbrieven van Duitsche Katho
lieken.
Kardinaal Hlond bevorderde echter vooral
den vrede tusschen de landen onderling. Men
kan hem zelfs een voorlooper van de Duitsch-
Poolsche overeenkomst noemen. In 1932 was de
politieke verhouding tusschen beide landen al
lesbehalve gunstig. De Kardinaal verhief even
wel moedig zijn stem en verklaarde in April
1932, dat hij in het meeningsverschil omtrent
de grenzen geen oorzaak zag om wederkeerig den
haat aan te wakkeren. Een Poolsch-Duitsche
samenwerking was noodzakelijk. Veertien dagen
later kwam hij hierop nog eens terug in een
herderlijk schrijven.
Achttien maanden later vonden beide regee
ringen elkander weer en werd een weg tot
samenwerking geopend. Zijn vredelievende ge
zindheid kwam dan ook tot uiting, toen hij bij
zijn benoeming tot Kardinaal als titelkerk de
Kerk van Sancta Maria van den Vrede vroeg
en ook kreeg.
Van beteekenis was ook, dat zijn eerste be
zoek den Duitschen Kardinalen en Katholieken
gold. Tenslotte knoopte hij onderhandelingen
aan tusschen de Duitsche en Poolsche regeering
om de zielzorg onder de nationale minderheden
in beide landen voor goed te regelen.
Uit Parijs wordt vernomen, dat daar de hoop
op een gunstigen afloop afneemt. Een perscom
mentaar légt er den nadruk op, dat Engeland
en Italië elkaar in toom houden, louter door
de gespannenheid van den toestand, waarbij
aangelegenheden van de toekomst op een meer
gelijk niveau zullen worden geleid. Anderzijds
loopt Duitschland op de Volkenbondsprocedure,
welke onvermijdelijk tot sancties voert, vooruit.
Een bericht uit Jerusalem zegt, dat de hou
ding van de Arabieren in het midden van het
nabije Oosten ten gunste van het Engelsche
standpunt uitvalt, terwijl men gelooft, dat ko
ning Ibn Saoed verklaard heeft, het voornemen
te hebben Engeland zoo noodig tot het uiterste
te steunen.
Het Volkenbondspact is thans in beweging
gebracht; de Volkenbondsraad heeft geen an
dere keuze meer gehad, aldus schrijft de
„Times". Bij déze eerste directe proef, zoo
vervolgt het blad, welke de collectieve geest
moet doormaken, zal Engeland geen stap doen
buiten het gemeenschappelijk optreden van
alle leden van den Volkenbond.
De „Daily Telegraph" zegt, dat het eenige
tijd geleden gepubliceerde Witboek over de
Britsche nationale verdediging niet slechts
reeds verouderd is, maar reeds in een gevaar
lijken graad ontoelaatbaar is geworden.
De „Morning Post" ziet in het besluit om de
commissie van 13 bijeen te roepen voorname
lijk een nieuwe rustpauze voor een verzoenings
poging en eischt, dat Italië onder alle omstan
digheden als vriend zal behandeld worden.
De ochtendbladen zijn het algemeen princi
pieel eens met de besluiten, die gisteren door
den Volkenbondsraad genomen zijn, hoewel dit
op verschillende wijzen tot uiting komt.
De „News Chronicle" schrijft boven een
hoofdartikel: „De weg naar sancties" en juicht
het toe, dat de Volkenbond rustig, maar ge
stadig voortschrijdt op den weg naar daadwer
kelijk ingrijpen in de crisis. Het blad is van
meening, dat het definitieve rapport van den
Volkenbondsraad met het oog op de reserves
van Rusland, Roemenië en Turkije, waarschijn
lijk veel minder gunstig voor Italië zal uit
vallen dan het rapport van de commissie van
vijf en verwacht beslist, dat het met alge-
meene stemmen zal worden aangenomen, waar
door in geval van een Italiaansche agressie
noodzakelijk zal moeten worden overgegaan tot
sancties op grond van artikel 16.
De „Daily Herald" begroet de eensgezind
heid van den Volkenbondsraad en de Assem-
blée en constateert, dat Italië thans geïsoleerd
staat. Tegelijkertijd heeft de Volkenbond ech
ter zeker het recht den weg naar de verzoening
niet af te sluiten. Aan den anderen kant zou
tiet een plichtsverzuim beteekenen wanneer de
Volkenbond thans slechts de verdere ontwikke
ling zou willen afwachten. Men behoorde nu
waarnemers- naar de Italiaansch-Abbessinische
grens te sturen en het is de vraag of ook niet
reeds op dit oogenblik moet worden overgegaan
tot een sluiten van het Suez-kanaal.
De omstandigheid, dat de Britsche Opper-
Commissaris voor Egypte, sir Miles Lampson,
Donderdag reeds, dus vroeger dan het plan was,
naar Egypte is vertrokken, wordt volgens den
„Times"-correspondent te Kaïro in politieke
kringen aldaar beschouwd als een teeken, dat
het Foreign Office de in Kaïro gestelde eischen
inzake de toekomstige Engelsch-Egyptische be
trekkingen, zeer nauwlettend wenscht te on
derzoeken.
De openbare meening in Egypte zou geens
zins tevreden zijnmet de tien dagen geleden
verstrekte officieele. mededeeling, volgens wel
ke de Britsche regeèring besloten heeft met de
regeering van Egypte samen te werken.
BERLIJN, 26 Sept. (D.N.B.) De Hongaar-
sche premier Goemboes is heden op het vlieg
veld Tempelhof gearriveerd. Zooals bekend is
Goemboes naar Duitschland gekomen ingevol
ge een uitnoodiging van minister-president
Goering, om aan een jachtpartij deel te nemen.
Het bezoek zal 5 tot 6 dagen duren.
De Bank voor Int. Betalingen zou geld ter be
schikking hebben gesteld van de Amsterdamsche
geldmarkt, om den prolongatiekoers te verlagen.
Italië's beslissing binnen enkele dagen te ver
wachten; Mussolini kan niet bukken voor den
Volkenbond zonder verlies van prestige in
Italië.
Vermoedelijke inhoud van de Engelsche nota
aan Frankrijk.
Ook Engeland geneigd het vlootverdrag met
Amerika op te zeggen.
Commissie benoemd tot onderzoek van de mo
gelijkheid van meer industrialisatie in het
Westland.
Vermoedelijk is het wrak in de Wester-Eems
dat van de „Poolster", die dan met vijf op
varenden aan boord vergaan is.
met couponboekjes van 10 stuks
in Restaurant „ROYAL"
zijn VOORTREFFELIJK
Sprekende over den vrede,
zei de Paus, dat Hij Zijn gebe
den bij die van het Eucharistische
Congres had willen voegen, ten
einde de onuitsprekelijke mate-
rieele en moreele verwoesting
van den oorlog door bidden te
trachten af te wenden, evenals
de verschrikkelijke gevolgen van
tranen en leed, en verder af te
smeeken, dat de door allen zoo
veel begeerde vrede, vrede voor
hen die nabij en vrede voor
hen die ver-af zijn, gegeven moge
worden en tenslotte te vragen
om een minder ondraaglijken
levenslast voor een wereld, die
afgemat is door uitputting, ten
gevolge van de verwoestingen
door de groote crisis aangericht.
WASHINGTON, 27 Sept. (Reuter). Na vier
dagen van onderhandelen is de staking in de
Amerikaansche steenkool-industrie, waarbij
450.000 man betrokken waren, bijgelegd.
Het werk wordt op 1 October a.s. hervat.
De getrofften regeling voorziet in verscheidene
loonsverhoogingen. De leider der stakingsbe
weging verklaarde, dat de arbeiders al hun
eischen zien ingewilligd.
De staking in de bruinkoolindustrie is nog niet
geëindigd in Virginia, Tennessee en Kentucky,
waar de werkgevers geweigerd hebben, het ac
coord te onderteekenen, nadat te elfder ure
nog verschillen van meening waren ontstaan.
CROOTK HOUTSTR.I37 NAAST IUXOR
Stand op Vrijdag 1 uur am.: 757.9
Vorige stand: 759.1
