Memellandsche verkiezingen De werkzaamheden van de Commissie van Dertien SS Het nieuws van heden GÖMBÖS IN BERLIJN HET CONTROLE-PLAN VAN ABESSINIË DE BAROMETER VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS ZATERDAG 28 SEPTEMBER 1935 - AVONDBLAD BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE: NASSAULAAN 51 - TELEFOON 13866 ABONNEMENTEN: Voor Haarlem en Agentschappen per v/eek 25 cent; per kwartaal f 3.25; per post, per kwartaal f3.58 bij vooruitbetaling DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SpAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866 INSTITUUT E.N.S.A.I.D. Duitschland zit niet stil De Synode der Oud- Pruisische Unie T egenstelling tusschen kerk en staat sterker dan ooit Het Weeriiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiii^ De Memelkwestie Een schrijven aan den president van den Volkenbondsraad Neutraliteitsproblemen in Amerika Anti-fascisme in Zuid- Slavië Schot op Duitsch student geen aan' slag, doch ongeval Brand in de kathedraal van Como Vernieling van kunstvoorwerpen van groote waarde? Bijzondere moeilijkheden te verwachten vJÜI IIS - Luchtfoto van den gewéldigen brand in het pakhuis te Londen. Het vuur is volgens de laatste berichten nog steeds niet gedoofd Britsche informaties naar Frank- rijks steun ingeval van een conflict in de Middel- landsche Zee De sluiting van het Suez-kanaal mm Duitschland versterkt in snel tempo zijn luchtvlootEen oefening van bommen werpers boven Warnemünde Een Engelsche militaire leening De stemming in Rome Veranderingen in het Poolsche kabinet? Aftreding voorzien, vóórdat het parlement bijeenkomt EEN EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 19566 DIT NUMMER BESTAAT UIT VEERTIEN BLADZIJDEN 29 October van 2.30-5 u. Goemboes' bezoek aan Duitschland Allerlei geruchten Betooging te New York Tegen gezelschap Duitsche touristen Tornado op Jamaica Hotel-Rest. „ROYAL FEESTDINERS NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT steegsingel 54, Utreclit Ruim 600 scholen in Nederland, België en koloniën geven les volgens onze methode. DAMES EN MEISJES MAAKT ZELF UW KLEEDING. Zendt bon en 25 cent aan postzegels en U ontvangt een mooi boek met ruim 100 maten en modellen en tevens een gratis apparaat om U te laten zien hoe gemakkelijk onze methode is'. MODEVAKSCHOOL E. N. S. A. I. D. BON Tolsteegsingel 54 Utrecht Naam: Adres: In het Memelgebied, dat indertijd na een schijnverzet van de Fransche bezettings troepen door Litauen werd ingepalmd en toen tot een autonoom Volkenbondsstatuut onder Litauen's souvereiniteit werd gemaakt, zullen Zondag as. landdagverkiezingen worden gehouden. Gezien de tallooze wrijvingen tus- schen Litauen en de Duitsche meerderheid in het Memelgebied, welke hier „minderheid" ge. noemd wordt, en de uitermate gespannen ver houding tusschen Duitschland en Litauen, vreesde men gevaarlijke moeilijkheden voor den vrede in Midden-Europa, te meer daar er thans onder de drie mogendheden, welke het Memelstatuut hebben gegarandeerd, nJ. Enge land, Frankrijk en Italië, tengevolge van het Abessinische geschil ernstige oneenigheid be staat. Men herinnert zich, hoe het massa proces tegen de van hoogverraad beschuldigde nationaal.socialisten te Kowno, waarbij zware straffen werden opgelegd, in Duitschland een ziedende verontwaardiging wekte, welke in dreigende massabetoogingen tot uiting kwam. Hitler, die zich bereid verklaarde om met al zijn naburen bilaterale vriendschaps- en non agressie-verdragen te sluiten, zonderde steeds nadrukkelijk Litauen van die bereidwilligheid uit en gaf daardoor onrustbarend voedsel aan hen, die beducht zijn voor Duitschland „Drang nach dem Osten". In zijn Rijksdagrede te Neurenberg liet de „Führer" opnieuw een ernstige waarschuwing hooren aan het adres der garandeerende mo gendheden en den Volkenbond ervoor zorg te dragen, dat het Memelstatuut door Litauen stipt diende te worden nagekomen, want, in dien dat niet geschiedde, „zouden er wel eens dingen kunnen gebeuren, die een ieder zou betreuren". Sinds Duitschland uit den Volken, bond is weggeloopen, kan het daar niet meer zijn beklag doen over de wezenlijk illegale litauiseerings.pogingen, waaraan de regeering te Kowno zich schuldig maakt. Vandaar dat Hitier bij officiëele gelegenheden als Rijks dagszittingen en dergelijke demonstraties zijn stem verheft om de mogendheden aan de ver plichtingen te herinneren, welke zij op zich hebben genomen. Litauen daarentegen kan nog altijd zijn klachten over de gedragingen der Duitschers te Memel te Genève deponeeren en 't doet dit ook. Hoewel de Duitschers in Memel allerminst makke lammeren zijn. vooral niet sinds de „geest" van het nationaal-socialisme over hen vaardig is geworden, moet toch er kend worden, dat Litauen verschillende malen het Memelstatuut heeft geschonden en prac- tijken beoefent, welke niet door den beugel van het zwart op wit omschreven recht kunnen. Memel is zuiver Duitsch gebied, dat var, Duitschland werd losgescheurd en Duitschland koestert de hoop, dat het eenmaal evenals het Saargebied tot het historisch en natuurlijk va derland zal terugkeeren. De dreigende woorden van Hitier hebben tot resultaat gehad, dat En geland, Frankrijk en Italië opnieuw Litauen erop gewezen hebben, dat de landdagverkiezin- gen vrij en geheim en ongehinderd moeten plaats hebben en dat hun vertegenwoordigers op de stemming toezicht zullen houden. Litauen heeft van zijn kant verklaart, dat alles volgens de letter van de wet zal verloopen en de mo gendheden hebben dit antwoord bevredigend geacht. Niettemin heeft de Litausche regeering bij het vaststellen van de verkiesbaarheid en de kiesgerechtigdheid van verschillende Duit schers in het Memelgebied eenige beslissingen getroffen, welke op z'n minst aanvechtbaar mo gen geacht worden. Het heet, dat Hitier zelf naar Koningsbergen zal gaan om dichter bij het Memelgebied te zijn, wanneer daar verkiezingen worden gehouden. De vrees, dat er incidenten zullen Voorvallen, is wel iets geminderd, maar desniettegenstaande blijft de Memelkwestie en hachelijk iets, dat dringend een vredelievende herziening behoeft, vóór dat het te laat is en door één der partijen een gewelddadige regeling wordt afgedwongen. Te Neurenberg heeft Hitier óók verklaard, dat Duitschland zich strikt afzijdig za! houden bij elk conflict, waarbij geen be langen van Duitschland direct betrokken zijn, maar, zooals wij toen reeds schreven, bij kwes ties, waarbij Duitsche belangen wel recht streeks gemoeid zijn, zal men niet op zulk een afzijdigheid mogen rekenen. De Memelkwestie nu is zoo'n kwestie. Terwijl geheel Europa haar aandacht gespitst en gevestigd heeft op het Italiaansch-Abessi- nisch geschil, zit Duitschland niet stil. Niet alleen zet het met snelwerkende energie zijn herbewapening voort, waardoor het zich steeds meer tot een begeerenswaardig bondgenoot en een geducht tegenstander ontwikkelt, maar ook weeft het aan een politiek net, waarin nog meer sympathieën dan die van Polen alleen moeten worden gevangen. De reis van den Hongaar- schen minister-president Gömbös naar Berlijn, die, naar officieel medegedeeld v'ordt, evenals een paar vooraanstaande, politiek en militair Invloedrijke Polen, alleen maar bij Goering ter jacht gaat, krijgt op dit moment en in deze internationaal politieke constellatie een heel bijzondere beteekenis, te meer daar tegelijker tijd Milch, een der belangrijkste medewerkers van Goering op militair luchtvaartgebied, in Hongarije alle vliegvelden afreist om zich op de hoogte te stellen van het Hongaarsche vlieg- wezen en kennis te maken met de leiders daar van en Von Ribbentrop in Polen „wild" poogt te schieten. Het gerucht, dat er een luchtpaet tusschen Duitschland, Polen en Hongarije in de maak zou zijn, wordt officieel van Hongaarsche zijde tegengesproken, maar dat Gömbös, die te Berlijn ook Hitier persoonlijk zal ontmoeten, steeds meer toenadering tot het nog altijd re visionistische Duitschland zoeken zal, staat vast. Italië is sinds het verstrikt zit in de Abessini sche kwestie en sinds het zich met het anti- revisionistische Frankrijk verzoende en daardoor ook de Italiaansch-Joegoslavische verhouding verbeterde, voor Hongarije een minder waarde volle partner geworden. Misschien zal Gömbös probeeren een betere verstandhouding tusschen Duitschland en Oostenrijk en Duitschland en ItaTIë te bewerken, maar in ieder geval zal hij de Hongaarsche belangen trachten te dienen, en het lijdt geen twijfel, dat Gömbös die zoekt in de richting van vriendschap en samenwerking met Duitschland en Polen. Politieke tongen in Hongarije beweren, dat Gömbös bovendien ge dreven wordt door de zucht zijn positie in het binnenland tegen een groeiende ontevredenheid te versterken door zich zooveel mogelijk van machtige vrienden in het buitenland te voor zien. Men mag dus met belangstelling afwach ten, welken politieken buit heer Gömbös van zijn jachtpartijtje bij generaal Goering zal thuisbrengen. BERLIJN, 27 Sept. CA.N.P.) Op de Synode der Oud-Pruisische Unie, die drie dagen bijeen is geweest en tot diep in den nacht heeft ver gaderd, is de tegenstelling tusschen kerk en staat sterker dan ooit naar voren getreden. Zooals bekend, wil de natlonaal-socialistische staat de juridische leiding en het financieele beheer in kerkzaken geheel in handen hebben. Hiertegenover worden van de zijde der Belijde- niskerk de volgende eischen gesteld: 1. Volkomen en onbeperkte vrijheid der kerk ten aanzien van de verkondiging van het Evan gelie. 2. Volkomen vrijheid der kerk in het beheer der sacramenten, ook ten aanzien van Joden, die de Protestantsche belijdenis hebben aan genomen. 3. Vrijheid der kerk in het financieele beheer. De tegenwoordige „Beschlusstelle" wordt vol komen onaanvaardbaar geacht. Het recht van den staat tot het oefenen van controle op het financieele beheer en tot het verleenen van medewerking in de juridische kwesties, wordt door de Belijdeniskerk erkena. Het werk der kerk moet echter door den staat gesteund en niet bemoeilijkt worden. De thans genomen maatregelen zijn onaanvaardbaar. De Oud-Pruisische Unie zal niet langer een afwachtende houding aannemen ten aanzien van de vraag, wat de staat in de kerkkwestie wil doen. Het Joodsche vraagstuk zal, naar wij vcV- nemen, binnenkort op een rijkssynode der Evangelische kerk uitvoeriger worden behan deld. E VERWACHTING: Zwakke tot matigen 1 ivind uit Zuidelijke richtingen, betrokken H tot zwaar bewolkt, tijdelijk regen, aan- E vankeliik weinig verandering in tempe- S ratuur, later iets kouder. Hoogste barometerstand768,7 te Miin- j= chen. j§ Laagste barometerstand: 745,9 te Vest- manoer. Ej Zon op v.m. 6.56 onder n.m. 6.45 II Licht op n.m. 7.15 Maan op v.m. 7.53 onder n.m. 6.23 Eerste kwartier II III 5 October GENÈVE, 27 Sept. (D.N.B.) Het secretariaat van den Volkenbond publiceert hedenavond een schrijven betreffende de Memelkwestie, dat de vertegenwoordigers van Frankrijk, Engeland en Italië aan den president van den Volken bondsraad hebben gericht. Hierin wordt o.a. gezegd dat de drie regeeringen van Litauen de toezegging hebben gekregen, dat de nieuwe landdag na beëindiging van de verkiezingen binnen den wettelijk vastgestelden termijn zal bijeenkomen en dat een directorium volgens de bepalingen van het statuut zal gevormd wor den. Zij zijn van meening, dat Litauen, daar mee den wensch heeft te kennen gegeven tot kalmeering der geesten te willen bijdragen. De drie regeeringen hebben de Duitsche re geering van den stand van zaken op de hoogte gebracht en daarbij de hoop uitgesproken dat deze van haar kant eveneens haar medewer king zal verleenen om aan de spanning een einde te maken. KOWNO, 28 Sept. (Reuter). In verband met de morgen te houden verkiezingen waren reeds Donderdag ongeveer 50 verslaggevers der be kendste buitenlandsche bladen uit Europa, Amerika en zelfs Japan in Memel aangekomen. Er worden nog tal van journalisten verwacht, zoodat hun aantal de honderd waarschijnlijk wel zal overschrijden. Voorts zijn eenige filmoperateurs der bekend ste filmjournalen aanwezig. Een Fransche foto. dienst zal voor telegrafische beeldoverbrenging zorgdragen. BELGRADO, 27 Sept. (A.N.P.) In verband met het bericht, dat een Duitsch student te Petsj door anti-fascisten was gewond, heeft de Duitsche legatie te Belgrado een dokter naar Petsj gezonden tot het instellen van een onder zoek. Uit dé mededeelingen van dezen arts is thans gebleken, dat hier niet sprake is van een aanslag, doch van een ongeval. Toen de Duitsche studenten met hun Zuid- slavische rondgeleiders in een autobus uit Petsj zouden vertrekken, hadden zich op het markt plein eenige anti-fascistische studenten verza meld, die met tomaten naar den bus wierpen en „Weg met het fascisme!" riepen. Een der gast- heeren trok een revolver en loste door het open raam een schot ter afschrikking. Juist op dat oogenblik echter gaf de chauffeur vol gas, met het gevolg, dat de revolver opnieuw afging en het schot den Duitscher Mackensen in de zijde trof, doordat de Zuidslavische student het wa pen reeds had laten zakken. COMO. 28 Sept. (Reuter). In de kathedraal van Como is een brand uitgebroken, welke de zich daarin bevindende kunstvoorwerpen van groote waarde dreigt te vernielen. De brandweer doet wanhopige pogingen, het vuur meester te worden, doch een dichte rook belet den brandweerlieden, de kerk binnen te dringen. Men neemt aan. dat de brand is ontstaan, doordat arbeiders met een steekvlam herstel werkzaamheden hebben verricht. Nader wordt bericht, dat de brand welke in de kathedraal van Como, een der schoonste monumenten van Lombardische kunst, heeft gewoed, den grooten koepel, die omstreeks 1700 door Filippo Iuvara is gebouwd, totaal ver nield heeft. Van gasmaskers voorziene soldaten en brandweerlieden zijn erin geslaagd, de kerk binnen te dringen, en verscheidene prachtige schilderijen en tapisserieën te redden. WASHINGTON, 27 Sept. (A.N.P.) In poli tieke en economische Amerikaansche kringen is de belangstelling voor het Italiaansch-Abes- sinische conflict zeer groot. Met bezorgdheid vraagt men zich af, of het tot een gewapende botsing tusschen Italië en Engeland zal ko men, wat bijzondere moeilijkheden tengevolge zou hebben indien dit gebeurt vóór dat Italië in oorlog met Abessinië zou zijn. President Roosevelt zou dan voor de beslis sing gesteld kunnen worden, op grond van de neutraliteitswet, den uitvoer van oorlogsmate riaal naar Engeland en andere oorlogvoerende landen te moeten verbieden, wat echter moei lijk te rijmen zou zijn met de traditioneele vriendschappelijke betrekkingen met Engeland. Indien de Volkenbond eiken toevoer naar Italië afsnijdt zou ook de uitvoer van goederen, die geen oorlogsmateriaal zijn, onmogelijk wor den. Dit zou een aantasting zijn van het Ame rikaansche recht op de „vrije zee" en bovendien voor den Amerikaanschen buitenlandschen handel een verlies van gemiddeld 5 millioen dollar per maand beteekenerq In de staten van het Westen en het Midden- Westen is echter de politieke druk om buiten elke Europeesche verwikkeling te blijven zoo groot, dat de staatssecretaris van handel zelfs overweegt, behalve het eigenlijke oorlogsmate riaal, ook de voor oorlogsdoeleinden belangrijk ste grondstoffen als koper, katoen, petroleum, ijzer en staal op de lijst van licentieplichtige goederen te zetten. De politieke ontwikkeling wordt derhalve met groote spanning gevolgd en de West-Europa- afdeeling van het Staatsdepartement staat in voortdurende verbinding met Genève en Lon den. Iwr ...i»;. '0 LONDEN, 28 Sept. (Reuter). De diplomatieke correspondent van de „Daily Telegraph meldt, dat de Commissie van Dertien van den Volkenbond gisteren een gedetail leerd plan voor het zenden van neutrale waarnemers naar de grens gebieden tusschen Abessinië en de Italiaansche koloniën heeft bestu deerd. Volgens dit plan zou een onbeperkt aantal waarnemers naar Eritrea en Italiaansch Soma, liland worden gezonden, om vanuit vliegtuigen incidenten tusschen de beide legers te rappor teeren of wel te verhinderen. Volgens het plan, waarvan de geestelijke vader overigens niet genoemd wordt, zouden 8 vliegtuigen, elk met een commandant en een waarnemer, vol doende zijn, om volledig toezicht over het ge. heele 1.600 KM lange grensgebied mogelijk te maken. Hoewel er weinig geschikte landingsplaatsen beschikbaar zijn, zouden deze snel kunnen worden aangelegd. Behalve deze luchtwaarnemers zouden 5 waarnemers in de hoofdkwartieren aan de be langrijkste punten langs de grens gestation- neerd moeten worden. De correspondent voegt hier nog aan toe, dat de commissie van dertien, voorzoover kan worden nagegaan, tot nu toe nog geen ander plan besproken heeft. Het Wad publiceert verder nog een be richt van zijn Geneefschen correspondent, volgens hetwelk de Britsche regeeWng stappen zou hebben gedaan bij de Fran- fr~' sche regeering, teneinde te vernemen, in hoeverre Frankrijk bereid zou zijn Enge land te steunen, bij de toepassing van de in het Volkenbondspact vastgelegde ver plichtingen, ingeval van een conflict in de Middellandsche Zee. De „Daily Express" meldt, dat de schatkist het aangaan van een groote leening overweegt, die 150 a 200 "millioen pond sterling zou moeten opbrengen voor het op peil brengen van het leger, de vloot en de luchtmacht. Het blad wijst erop, dat er geen sprake van is, dat de marine vergroot zal worden. Indien wordt overgegaan tot het uitgeven van een lee ning, zal deze slechts dienen voor de vervan ging van buiten dienst gestelde schepen. Het blad herinnert er in dit verband aan, dat twaalf pantserkruisers de leeftijdsgrens heb ben overschreden. De „Daily Herald" meldt, dat de Engelsche leden van den Raad van Beheer van de Suez Kanaal Maatschappij zich aan het einde der week naar Parijs zullen begeven, waar een ver gadering is bijeengeroepen, om de kwestie van sluiting van het Suez Kanaal, als eventueelen sanctiemaatregel tegen Italië te bestudeeren. De Britsche regeering, die 44 pet. der aan deden bezit, zal twee vertegenwoordigers zen den. Naar verluidt heeft de Italiaansche ge delegeerde baron Aloisi een langdurig on derhoud gehad met den Volkenbondssecre taris Avenol, waarbij hij dezen in kennis zou hebben gesteld van de voorwaarden, waar onder Italië bereid zou zijn lid te blijven van den Bond. ROME, 28 Sept. (A.N.P.) In kringen al hier was gisterenavond de stemming tegen de internationale oppositie, die Italië thans on dervindt, bijzonder bitter. Een officieele woord voerder van de Regeering gaf te kennen, dat Italië nog alleen maar uit beleefdheid tegen over de andere volken in Genève bleef. De dagbladen publiceeren hun berichten en be schouwingen over het geschil onder opschrif ten, waaruit duidelijk blijkt, dat Italië „on wrikbaar blijft tegenover de bedreigingen van Genève". Men laat doorschemeren, dat Musso lini de verzoeningspogingen nog een paar da gen sleepende zal houden, voordat hij hande lend zal optreden, hetzij door een directe actie tegen Abessinië dan wel door zich terug te trekken uit den Volkenbond. Van de kabinetszitting van heden verwacht men geen buitengewone beslissingen. NAPELS 28 Sept.) (Reuter) Gisteren zijn wier vier mailschepen met bijna 2500 soldaten aan boord naar Oost-Afrika vertrokken. Van daag vertrekken wederom vier booten met on geveer 8500 man en groote hoeveelheden ma teriaal. WARSCHAU, 27 Sept. (A.N.P.) Naar ver luidt wordt de Poolsche minister van Buiten landsche zaken Beek, Zaterdag uit Genève te Warschau terugverwacht. Men neemt aan, dat tijdens zijn aanwezigheid de kwestie van even- tueele wijzigingen in het Poolsche kabinet be sproken zal worden. De regeeringsgezinde bla den deelen mede, dat misschien slechts één portefeuille In andere handen zal overgaan. Het is niet uitgesloten dat President Moscicki minister-president Overste Slawek echter zal opdragen, een nieuw ministerie te vormen. In ieder geval neemt men als zeker aan, dat het huidige kabinet, voordat het parlement weer bijeenkomt, zal aftreden. De Commissie van Dertien bestudeert te Ge nève de mogelijkheden van het contröle-plan van Abessinië. Geruchten rond het bezoek van Gömbös aan Duitschland. Heden is de Tweede Monumentendag te En schede gehouden. De receptie ter gelegenheid van de viering van het 60-jarig bestaan onzer academie, die aanvankelijk bepaald was op 1 Oct., wordt UITGESTELD tot DANSACADEMIE J. G. MARTIN Zn. BERLIJN. 28 Sept. (Reuter). Daar de reis van den Hongaarschen premier Goemboes naar Duitschland, waar hij op uitnoodiging van Goe ring deelneemt aan een jachtpartij, is voorbe reid door het uitwisselen van bezoeken van mi litaire missies, schijnt alles erop te wijzen, dat de besprekingen, die Goemboes in Duitschland zal voeren, betrekking zullen hebben op mili taire vraagstukken. Misschien zal hij zelfs de basis leggen voor een gemeenschappelijk optreden in antwoord op de militaire accoorden, die volgens de Duitsche pers zouden bestaan tusschen Sovjet-Unie, Roe menië en Tsjecho-Slowakije. Volgens bepaalde diplomatieke kringen, te Berlijn, gaat het om niets meer of minder dan om het leggen van de basis voor een geheel nieuw politiek systeem. Men zou de mogelijk heid onder het oog zien om binnen afzienba- ren tijd te komen tot de vorming van een sta tenblok in Europa, dat stelling zou nemen tegen de Kleine Entente met haar verlengstuk de Balkan-Entente. NEW YORK, 27 Sept. (D.N.B.) Voor het ho tel „Clinton" te New ork, Ywaar een gezelschap Duitsche touristen intrek had genomen voor den tijd van een week, verzamelde zich, op het gerucht, dat de Duitschers, ongeveer 40 in ge tal, ten deele in uniform gekleed zouden zijn en hakenkruisinsignes zouden dragen, een me nigte van ongeveer 500 personen, die anti-fas cistische leuzen riepen en o.a. riepen: „Lyncht de nazi's". De politie greep tenslotte in en ver spreide de menigte, waarbij één betooger ge arresteerd werd. Het toeval wilde, dat de Duitschers tijdens de betooging niet in het hotel aanwezig waren, aangezien zij juist toen een rondrit door de stad maakten. Inmiddels hebben zij besloten een ander hotel te betrekken. MIAMI, 28 Sept. (Reuter). Op Jamaica heeft een tornado gewoed, die een snelheid had van 120 KM per uur, en die millioenen banenenboo- men heeft ontworteld. De toronado zal. naar men verwacht, heden morgen Camaguay, op Cuba, bereiken, en bij wijze van voorzorgsmaatregel hebben de be woners van deze plaats hun huizen verlaten. Speciaal ingericht voor L \\1 ÏIITIII 17/ II 11 7 S Stand op Zaterdag 1 uur n.m.: 760.3 Vorige stand: 760.0

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1935 | | pagina 1