Een jood werd begraven, en...
is vanaf
TOT 10
heden tot Sint Nicoiaas
'SA VONBS
NATWAS 1 O ct. DROOGWAS 90 STRIJKWAS QH
Bekendmaking
UITNOODIGING
TENTOONSTELLING
RADIO-TELEVISIE
„ELECTRO-FORT"
Adverteeren doet Verkoopen
SOUVENIR ALBUM
jjlP
Een treffend Souvenir
•At
S. KROM N.V.
PITTIGE
VLOTTE
Jeugdlectuur
UITNOODIGING
Fa. GEBRS. VAN DUIVENBODEN
UITVAARTPLECHTIG
HEDEN
JO SPIER-KALENDER
EXPEDITIE ROSSENAAR
van de meest populaire
Koningin van Europa
GRATIS COUPON
VERVERIJ en CHEM.
WASSCHERIJ
WASSERIJ t%£eve>ipa>Jt
FEESTWEEK VOOR HAARLEM
25 Nov. tot 30 Nov.
ALLES NU NAAR KROM
DE SPAARNESTAD
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
NIJVERHEIDSONDERWIJS
DE KLOK VAN HAARLEM
NOORD
Komt ze er niet?
H. Huijbens maakt bekend dat hij zijn sinds jaren bestaande
Dameskapsalon heeft uitgebouwd door een aparte HEEREN
SALON toe te voegen. Hopende door een vlotte eerste klas
bediening zich het vertrouwen van de heeren evenals dat der
dames waardig te maken.
H. Huijbens - Baan 7 - Haarlem - Tel. 15064
TELEFUNKEN
SIEMENS
ELECTRISCHE
HUISHOUDELIJKE APPARATEN
Gemeentelijk Concertgebouw
op 26, 27, 28 en 29 November e.k.
telkens van 14-18 u. en van 20-22 u.
met fraaie prijzen
ALLEEN I
Ruim 8000 uren onafgebroken
Stofzuigerhuis „Electro-Fort"
in Kunstdruk
Speciale foto's van de ceremoniën
en de begrafenis met exclusieve
rechten voor de geheele wereld.
iüii
EDITION DU NORD, MALMÖ, ZWEDEN.
ALKMAAR - TELEF.4043
(3 lijnen)
CHEMISCH REINIGEN
Colbertcostuum. f 1.75
Mantels en Jassen f 1.75
Japon vanaff 1.25
Om iedereen in de gelegenheid te
stellen met onze zeer zorgvuldige
aflevering kennis te maken hebben wij
deze prijzen vastgesteld van
WINKEL TE HAARLEM:
ZIJLSTRAAT 57 - TELEFOON 16387
'N TROUWE KLANT
N.V. DRUKKERIJ
De Fa. GEBRS. VAN DUIVENBODEN, Ged. Oude Gracht 118-119 noodigt
U beleefd uit tot een bezoek aan haar magazijnen, ter vrije bezichtiging
van haar groote collectie nuttige Sint Nicolaas-geschenken
HAARDFAUTEUILS
CLUBFAUTEUILS
ROOKFAUTEUILS
SALONTAFELS, eiken
SALONTAFELS, gepolit.
BIJZETTAFELS
THEEMEUBELS
DRESSOIRS
TAFELKLEEDEN, pluche
TAFELKLEEDEN, handw.
DIVANKLEEDEN
Voorts enorme keuz
e Schoorsteen- en Dressoirloopers vanaf 45 cent
Ged. Oude Gracht 118-119
bij de Kleine Houtstraat - Tel. 17165
Wij zijn een varensvolk vandaar dat
we onze laatste uitvaart, nü het rijden
naar den doodenakker, uitvaart noemen.
Zelfs de plechtigheden in de kerk hebben dien
naam gekregen.
Ner-Tamied
Dit Ner-Tamied, het lichtje dat aan het hoofd
van een joodsche doodkist staat, blijft in het
huis achter en brandt er als aandenken
voort, voor ouders b.v. wel een jaar lang. Het
vermaant, dat men goede werken en gebeden
voor de zielerust van den doode zal verrichten.
Iets wat Israël evenzeer doet als wij
R.-Katholieken.
Als ik een of meer van die lichtjes zag bran
den, dacht ik aan de H. Maagd, aan Jesus
zelf, met hoeveel liefde Zij twee na St. Josef's
dood zijn Ner-Tamied zullen hebben onder
houden.
De Lewajah
De leden van de joodsche verzorging voor
stervenden en dooden of Chebrah-Kadieschih.
en vaak zelfs al wat jood is in een of andere
plaats, zéker dié joden, die een lijkstoet tegen
komen, zij brengen mét de familie het lijk naar
de begraafplaats. Is het een voornaam persoon
geweest, een kerkmeester of rabbijn b.v., dan
wordt het eerst ook wel in de synagoog ge
bracht, doet men daar een dienst, houdt men
rondgangen met het lijk dóór de synagoog,
terwijl psalmen en bazuin- of schofarklanken
weerklinken. Op de kist van een waar Israëliet
ziet men echter nóóit bloemen, wel er achter
of zoo. Dat meegaan van allen, die een uit
vaart ontmoeten, dit bewijzen van laatsten
liefdedienst en eer heet: Lewajah. Uitvaart
zegt de Hollander naar z ij n aard.
Beth-Hagajjiem of Gedort
Zóó noemt de jood het doodenoord een Huis
van Levenden. Vaak ook zegt hij er GEDORT
tegen, is: Gut Ort. Plaats waar het goed is
te zijn. En zijn eerbied voor die plaats i3
groot net als voor het lijk zelf, dat er
nooit anders dan plechtig wordt voort gedra
gen, liefst hoog op de schouders, verhéven,
door die vrije hulpen.
In het rouwkapelletje gekomen en neergezet,
kan, indien het bederf nog niet intrad, ieder
nogmaals den doode zien, er afscheid van
nemen. Soms werpt men ook dan weer expres
uit Palestina verkregen aarde in de kist. En
daarna heeft het zoogenaamde verscheuren
van z'n rouwkleed plaats.
Dit, een scheur trekken in zijn kleedzoom
of voor ouders b.v vlak bij het hart, het be-
teekent tevens: Ook ik ben bereid om weer
heen te gaan als ik ter wereld kwam, geheel
naakt en arm. Na het scheuren erkent men
luid: God gaf, God nam, de naam van den
Eeuwige zij geprezen.
Iemand uit de menigte begint God nog
harder te loven, dat Hij recht heeft om tot
den dood te veroordeelën, enz. De aanwezigen
herhalen telkens die zinnen.
Dan volgt het Schalöm of vrede wenschen,
spreuken, die door een van de hulpen worden
gezegd meestal tevens de grafrede.
Het lijk wordt nu weer opgenomen en nu
plechtig naar het graf gedragen, onder psalm-
geprevel. Maar telkens staat die stoet stil.
Er wordt een kort gebed gedaan ènande
ren treden aan, om op hun beurt te gaan
dragen, om hun liefdedaad aan den doode te
bewijzen.
Het graf van den jood moét altijd denzelfden
dag zijn gegraven. Er mag, b.v. op veengrond,
géén water in staan. Er mag niets in liggen,
wat minder eerbied voor het lijk kan beteeke-
nen. Ais de kist er in daalt, wenscht men:
Rust tot uw bestemming aan het eind van de
dagen. De verwanten en daarna al de aan
wezigen werpen aarde op de kist. Ze zorgen
er echter voor, dat de schop nooit van hand
naar hand gaat die moét telkens weer in
het zand gestoken worden, want ook nü nog
dient alles plechtig en langzaam te gebeuren.
Ieder, die zoo'n schep zand in het graf werpt,
zegt weer een spreuk, vaak een belijdenis van
eigen geloof, als: De geest keert naar Hem,
Die hem heeft uitgezonden.
Zoo wordt het heele graf onder gebed ge
sloten.
Kaddiesch-Gelted
Daarna pas zeggen de aanwezigen, die bij
dat grafsluiten staan, een gezamenlijk lof
gebed op Gods heiligheid en goedheid.
Langs 't pad naar de kapel zijn offerbussen,
waarin ieder nu iets geeft, 'n aalmoes voor de
zielerust van den overledene.
En aan den uitgang van 't kerkhof is gele
genheid tot handenwassching symbool van
geestelijke onreinheid (niét viesheid) afleggen
alvorens terug te keeren tot zijn levenswerk.
Onderwijl zegt men nog wat spreuken en keert
huistoe.
De Se'cedath-Havraah
Weet je nog? vroeg die brief en ik
dacht aan het voor Twente zoo vreemde doo-
denmaal, dat eigenlijk géén doodenmaal blijkt
te zijn geweest. Aan een Twentsch dooden
maal zitten soms honderden aan, en het gaat
er tamelijk luidruchtig toe, al is het slot een
memento-mori: Nu vijf Onze-Vaders voor dié
van ons, die het eerst volgt.
Is het wonder, dat Twentsche dorpskinderen
het eenmaal prettig geheimzinnig vonden,
toen daar in die ééne joodsche woning alle
aanwezigen op den grond zaten te eten, dade
lijk na een begrafenis?
Maar ook dié Se'cedath-Havraah was niet
een dooden-, maar een verkwikkingsmaaltijd.
Thuisgekomen trekken de verwanten van een
overleden Irsaëliet de schoenen uit, 'n soort
huismuilen aan, en zetten zich met een kussen
of zoo óp den grond neer om de treurweek
te beginnen. En die begint door een verster
kingsmaaltijd' van brood en eieren. Meer niet.
En zeven dagen lang komt het rouwbezoek
van de overige gemeenteleden naar hen toe
zwijgend zit men dan in zoo'n gezin neer, bidt
met de rouwenden mee of leest samen de wets
rol. Het lage tafeltje tusschen hen is steeds
wit gedekt. Het hoeft niet, maar vaak toch
presenteert men hun, die van ver komen mee-
treuren, ook een hartversterking. Deze zullen
echter nooit beginnen te praten vóór dé rouw-
dragenden er mee beginnen.
Is dit alles niet piëteitvol? in een wereld,
die alle meegevoel haast heeft verloren?
Heel de gemeente rouwt zelfs met de(n)
Israëliet(e) mee. Als het Sabbath wordt gaan
de mannelijke familieleden van den doode naar
de synagoog in hun kerkekleed wachten ze
in 't portaal tot de gemeente ze (liefst in den
persoon van den rabbijn) komt binnenhalen.
En ieder heeft het recht naar de Biema te
gaan, om gebed voor zijn overleden familielid
of kennis te vragen, van al de saamgekomenen
in koor.
Zoo ook komt aan het eind van de zeven
treurdagen de leider van de chébrah-kadieschah,
of vrije hulpen nog eens in den kring van den
overledene terug. Hij zet zich nog eenmaal
tusschen de treurenden en zegt het af
scheid: Uw zon moge niet meer ondergaan en
uw maan zich niet weer verbergen, want
de Eeuwige zal uw licht zijn en de dagen van
rouw zullen uit zijn, voor góéd uit zijn!
Onder het geven van een hand staan allen
op het alledaagsche leven eischt hen terug,
al b 1 ij f t dat kleine gedachtenislampje in hun
midden.
En al zullen ze dit op eiken jaardag van het
overlijden opnieuw ontsteken. Om dan, als
het kan, ook in de synagoge weer een rouw
dienst te laten houden.
Een jood vergéét niet, meent de volksmond op
een leelijke manier: Iets móóis is, dat hü zijn
dooden zéker niet vergeet, dat hij ze, als wij
Katholieken na Israëls tijd doen, b 1 ij f t
gedenken, ook in het gebed.
De begraafplaats noemt ook Israël immers
een goed oord, het Huis van Levenden, de
plaats waar het stof rust tot het met de
voortlevende ziel wordt vereend.
En dan zijn er lui, die fabeltjes over
Israëlietische begrafenissen en begraafplaatsen
vertellen! wéét je nog?
MARIE KOOPMANS
Bij de Uitgeverij Contact te Amsterdam is
verschenen de Jo Spier-kalender voor het
jaar 1936.
De geestige, populaire teekenaar, wiens ver
zorgde, fijne lijntjes bij iedereen bekend zijn,
heeft voor iedere maand een blad geteekend,
dat verder met een goed-gekozen typografie
werd aangevuld. Een sober kleurtje, hier en
daar in de teekening, verlevendigt het geheel.
De fa. Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem heeft
den kalender fraai gedrukt.
In de twaalf teekeningen heeft Jo Spier een
levendig geobserveerde en rake samenstelling
van het Hollandsche leven gegeven. Zijn ge
moedelijke humor tintelt in al de voorstellin
gen, zijn karakteristiek is overal pakkend.
Spier vervult een taak, gelijk deze, met even
veel plezierigheid als zorg.
Wij beelden hierbij de teekening af van het
tweede blad, voor de Februarimaand: een voor
stelling van een plein met carnavalsvierders.
Men ziet hoe vaardig hij het vlak heeft vol-
gemaakt en de voorstelling levendig wist te
houden.
By Koninklijk besluit van 16 November is
een technische wyziging tot stand gekomen van
het Koninkryk besluit van 30 Maart 1935, het
zoogenaamde Bevoegdhedenbesluit voor het
Nijverheidsonderwijs 1935.
Teneinde nog wat meer tegemoet te komen
aan de bezwaren van degenen, van wie kan
worden vastgesteld, dat zij vóór de afkondi
ging van dat besluit de opleiding van een akte
hadden aangevangen, om te voldoen aan de
nieuwe eischen van algemeene ontwikkeling en
van leeftijd, zijn de overgangsmaatregelen op
deze punten eenigszins uitgebreid. Wat de
eischen van leeftijd betreft, golden de bezwa
ren voornamelijk de akten voor het nijver
heidsonderwijs voor meisjes. Van deze gelegen
heid is tevens gebruik gemaakt om nog enkele
redactioneele verbeteringen aan te brengen en
enkele onduidelijkheden en onbillijkheden in
het besluit en in de bijlagen weg te nemen.
Vanmorgen berichtten wij. dat B. en W. voor
stellen een subsidie te geven van f 250 voor de
plaatsing van een uurwerk in den toren van de
nieuwe kerk in Haarlem-Noord. Het voorstel
wordt gegrond op het algemeen belang, omdat
er geen openbaar uurwerk in die omgeving aan
wezig is.
In het parochieblad lezen we nu:
Een lijst van handteekeningen heeft subsidie
gevraagd aan de Gemeente. We hebben hooren
fluisteren, dat B. en W. aan den Gemeenteraad
e'en subsidie willen voorstellen. Maar, wat we
hoorden fluisteren, was veel te weinig. En het
Kerkbestuur krijgt geen verlof om hier de be
grooting te overschrijden; want, ook zonder uur
werk kunnen de diensten in de nieuwe kerk
doorgaan. Niet de kerk heeft een uurwerk noo-
dig, maar de omgeving. Nu is ons nog wel iets
toegezegd namens een vereeniging, maar ook
dat helpt lang niet voldoende.
't Staat nu zóó: als geen flinke hulp komt
opdagen, blijft de klok weg.
Er is nog f 700 noodig. (inclusief het subsi
die). Uit deze mededeeling zou men kunnen
concludeeren, dat het gemeentelijk subsidie ver
hoogd zou moeten worden.
lUNCHROe
VA
ken"
Prima werk en goedkoop
Met 24 uur terug per K.G. A HUISHOUDGOED GEMANGELD per K.G. MACHINAAL GESTREKEN per K.G.
Min. per zending 5 K.G.
Ct. Geen haal- of bezorgloon
Gratis verzekerd
TELEF. 10131
HAARLEM
Santpoorterstr.
TARIEF DAMES
PERMANENT WAVE f 1.50
KNIPPEN - 0.40
WASSCHEN - 0.40
ONDL'LEEREN - 0.50
WATERGOLF - 0.90
MANICURE - 0.50
KINDERKNIPPEN - 0.25
TARIEF HEEREN
KNIPPEN 0.30
SCHEREN - 0.15
HOOFDWAS SCHEN - 0.30
KINDERKNIPPEN - 0.25
TOT DE
VAN
EN
welke gehouden zal worden door de gezamenlijke Telefunken Service
Stations te Haarlem in het
(Tuinzaal)
Aan deze tentoonstelling is een bijzondere attractie verbonden
waaraan iedere bezoeker deelneemt.
Formulieren hiervoor aan de zaal verkrijgbaar
OOK ZATERDAGS
Warmoesstr. 28
DAGELIJKSCHE SNEL-VRACHTDIENST
Rechtstreeks HAARLEM PURMEREND HOORN
Via BuiksL - Landsm. en lip-Purmerland - Kwadijk - Middelie en
Oosthuizen - Assendelft - Krommenie - Zaanstreek - Jisp Wormer
VERTREK: haari.F.MHOORN 1 uur 's middags
VERTREK: HAARLEM—via ZAANSTREEK 3 U. 's midd.
HAARLEM—PURMEREND 2 X daags
BESTELLINGEN: BEGIJNHOF 29 zwart - TEL. 11570
Beleefd aanbev. Th. ROSSENAAR
zuigt en blaast de beroemde
stofzuiger in één onzer filialen, dus by normaal gebruik van
30 minuten per dag RUIM 47 JAAR
100 Nederlandsch fabrikaat 3 JAAR GARANTIE
27.50 35.— 42-50 f 50.—
HET SINDS JAREN GEVESTIGDE
GROOTE HOUTSTRAAT 94 TELEFOON 17077
Koningin
ASTRID
GRATIS
Dubbel boekformaat, ong. 22 X 16 cM. Het ge
heele album is in kunstdruk uitgevoerd met een
mooien goudbedrukten omslag. 40 fotografieën over
geheele pagina's in meerkleurige kunstdruk. Wij
bieden dit souvenir-album gratis, gedrukt in het
Hollandsch, aan alle lezers van dit blad aan.
U behoeft slecht 0.65 te betalen voor de on
kosten van verpakking en verzending.
ri'
te zenden binnen 5 dagen aan:
Gelieve mij gratis te zenden: het Souvenir-album van Koningin
Ast rid. Hollandsche uitgave.
NAAM
ADRES
Ingesloten 65 ct. aan postzegels van 5 en 6 cent. 3
Nietwaar, U bent 'n trouw lezer van
onze rubriek „Omroepers", tr moogt
er graag eens ln grasduinen. De
zakenman weet van Uw speurlust te
profiteeren. hij plaatst Zaken-Om
roepers, die onze rubriek Juist zoo
veelzijdig doen zijn en die Uwe regel
matige belangstelling Inderdaad mo-
tiveeren.
tn fraaie, sterke linnen band.
Onze boeken met het stempel
van de Keurraad, voldoen aan
alle eisen, zowel wat de in
houd. als de uitvoering betreft.
En niet duurder dan andere
boeken in gelijkwaardige uit
voering 1.35, fr. p. p. t 1.45.
BIJ abonnement voor de 12
eerst-ultkomende delen 14.
of t 1.16H per boek, plus 10 ct.
per deel voor port.
Ook Ld. boekhandel verkrijgbaar
HAARLEM
GIRO No. 5970
13.90 - 12.75 - 10.75 tot 6.95
24.50, 17.50, 13.50 tot 10.50
met kussens
28.50, 17.50, 10.50, 8.75 tot 4.90
10.50 - 7.50 - 5.90 tot 4.25
12.75, 11.50, 8.90, 7.50, 6.25
in eiken en gepolitoerd
3.95 - 2.75 - 1.45 tot 98 cent
27.50 - 19.75 - 17.50 - 13.25 - 12.75 - ^0.75
tot 5.90
Enorme collectie van 59.tot 12.95
12.50 10.75 9.75 tot 4.95
8.75 6.90 tot 1.55
groote sorteering
in pluche en handweef
