Kerst boonten, een heidensch gebruik?
Kasper Hiddink
7
P. A. BROERS
i
^fgjl
EERST EVEN
KIJKEN BIJ:
P
KERSTMIS EN NIEUWJAAR
RADIO-MOORS N v
ADR. KAT
ADR. KAT OPTICIEN
Het artikel in de
Osservatore"
HAARLEM
BEVERWIJK
Goed voorgaan
Doet goed volgen,
BANKETBAKKERIJ
KASPER HIDDINK'S
VOOR UW KERSTGESCHENKEN TOCH
PAARLAARSTEEG
DE BESTE WEGWIJZER
naar een GOEDEN BRIL
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Stille nacht, Heilige nacht
25 VERKOOPHUIZEN IN NEDERLAND
Ie en 2e Kerstdag geopend
VAN 9 TOT 2 UUR
OUDE SCHIEDAMMER
JENEVER
COGNAC
Cognac 2.70
Cognac 3.30
Cognac „4.30
SCOTCH WHISKY
BITTERS
KAHAWÉ SCHILLETJE
ABRIKOZEN, BOEREN
JONGENS EN -MEISJES
BIEREN
LIMONADE-SIROPEN
NIEUWSTE
LIMONADE-SIROPEN
FIJNE LIKEUREN
DUBBELE LIKEUREN
ka'hawé likeur
EEN SMAKELIJK
LIKEURTJE
WIJNBRANDY
VRUCHTENBOWL
VRUCHTEN OP
MARASQUINLIKEUR
KERSEN OP SIROOP
BOWL
ADVOCAAT
ONVERBETERLIJK
IN MAATHOUDENDE
FLESSCHEN
f 1.30
PUNCH
GOEDE PUNCH
Gegarandeerd
Onvervalschte Wijnen
ROODE BORDEAUX
WIJNEN Per Flesch
WITTE BORDEAUX
WIJNEN Per Flesch
MADEIRA WIJNENper Flesch
FRANSCHE CHAMPAGNE
SHERRY WIJNEN Per Flesch
ZOETE WIJNEN
VERMOUTH
VRUCHTEN WIJNEN
MEIWIJN
BISSCHOPWIJN
Per Flesch 0.60
3 VERKOOPHUIZEN MET VERGUNNING
Groote Houtstraat 79 - Tel. 10273
Gen. Cronjéstraat 128 - Tel. 14949
Breestraat 64 - Telefoon 2495
2 VERKOOPHUIZEN ZONDER VERGUNNING
Haarlem: Amsterdamstraat 8 - Tel. 16328
Heemstede: Binnenweg 11 - Tel. 28769
De Kassabons worden ingewisseld voor onze
overheerlijke Advocaat en prima zuivere Wijnen
KERSTGEBAK
WINTERTIJD IS RADIOTIJD
RADIOTIJD IS MOORS-TIJD!
KONINGSTR. 27 - TEL. 14609 - HAARLEM
OFFICIEEL P H I L I P S - REPARATEUR
HET BESPAART U GELD VOOR
MINDER REPARATIEKOSTEN
VOLG DE AANGEGEVEN
RICHTING EN GA NAAR
GEN. CR0NJESTR. 63
HAARLEM-(NOORD)
TEL. 15677
Telken 3are dringt zich rond Kerstmis
het probleem van den kerstboom
weer op den voorgrond, ditmaal wel
licht krachtiger dan ooit. Het is merk
waardig, dat we hier van een „probleem"
moeten spreken: immers om de goud- en
zilverdraden, die zich door het sparre -
groen heenslingeren, windt zich het war
kruid van de politiek.
Een niet onbelangrijke polemiek schijnt,
volgens den volijverigen Romeinschen cor
respondent van dit blad, te zijn ontbrand
tusschen Duitsche persorganen en de Os-
servatore Romano over het verbod van
kerstboomen in Italië. „Polemiek" is mis
schien te sterk; maar in alle geval schijnt
het Romeinsche blad tegenover de pers
uitlatingen, dat de Duitsche katholieken
om hun kerstboomen niet minder orthodox
zijn dan de Italiaansche, de stelling te
handhaven, dat het kerstboom-gebruik een
overblijfsel van heidensche natuur gebrui
ken is, en wordt er, naar Italiaanschei:
trant, het Protestantisme bij te pas, of
liever te onpas gebracht.
Hierbij zou ik het volgende willen aan-
teekenen. Het importeeren van den kerst
boom in ons land is van verschen da
tum; het komt uit Duitschland en is mij
persoonlijk niet sympathiek. Niet om het
land van herkomst en evenmin om het
feit van den import. Immers het overne
men van folkloristische en ook taai-ele
menten is een volstrekt normaal verschijn
sel en moet uitsluitend volgens de alge
meen daaromtrent geldende regels wor
den beoordeeld. Maar eenerzijds dreigt er
m. i. gevaar, dat door den Duitschen
kerstboom het zuiver-Nederlandsch gebruik
van de kerst kribbe wordt teruggedron
gen, dat uit de kerk het huisgezin bin
nenkwam en daar sedert eeuwen het mid
delpunt van een echt Nederlandsch hui
selijk familiefeest geweest is, zooals ik in
mijn N e derlandsche Volkskunde
heb uiteengezet; en anderzijds, omdat de
kerstboomen in de uitstalkasten van onze
groote confectiemagazijnen, op stads- en
kerkpleinen, ja tot op de perrons van de
staatsspoorwegen den indruk wekken, niet
zoozeer van een normaal overnemen van
kuituur, als wel van een propaganda-mid-
del ten dienst van commercieele en onva-
derlandsche nationalistische doeleinden.
Wanneer dus in Italië de fascistische
partij zich verzet tegen kerstboom-import
om redenen van ethnischen aard, of ook
omdat hierdoor aan den toch al schralen
boschbouw ernstige schade dreigt te wor
den toegebracht, dan kan men daarmee
zeer wel akkoord gaan. Maar de Osservato-
re schrijft, door den kerstboom als „hei
densch en protestantsch" te diskwalificee-
ren, den fascistischen partij-secretaris nog
een extra-pluim op den hoed te willen
steken voor het nemen van dezen maat
regel, strekkend tot het uitroeien van een
heidenschen natuurdienst. Dat het Hit-
leriaansch bewind met zijn propaganda
een heidensch doel nastreeft, is niet on
mogelijk. Maar den kerstboom te willen
weren, omdat hij sporen van vóór-chris
telijke boomvereering vertoont, is toch
een hoogstaand blad als de Osservatore on
waardig. Geeft deze zich wel rekenschap,
dat door tal van Christelijke legenden, ge
bruiken, ja feesten een streep zou moe
ten gehaald worden, wanneer men alles
wilde uitbannen, waarin eenig overblijfsel
van heidensche natuurgebruiken besloten
ligt? Heeft het blad m. a. w. nimmer van
„kerstening" gehoord?
Het is nu ongeveer 40 jaar geleden, dat
ik met mijn betreurden vriend Mgr. Dr.
Gisbert Brom in De Katholiek en elders
het goed recht van de kerstening heb ver
dedigd. Het is een kwestie, die historie en
folklore raakt. Op uitdrukkelijk verlangen
van Z. H. den Paus is op het 1.1. Kongres
het probleem nog eens door mij behandeld,
waarvoor ik verwijs, behalve naar de
Actes du Congrès, naar een korte sa
menvatting in den Anthropos (XXV,
1930, bl. 239 v.v.) onder den titel „Volks
kunde und religiose Volkskunde".
Neen, de kerstboom is niet on-christelijk,
niet on-katholiek. Hij stoelt zeer zeker op
ism
een niet alleen historische (of ook pre
historische) maar nog heden ten dage voort-
sluimerende, onbewuste boomvereering, die
in de Germaansche boomvereering in zoo
hooge mate tot uiting kwam. Men eerde
den genius van de vruchtbaarheid, van het
uitbottende leven, en zoo hangt de kerst
boom dan ook met den meiboom samen:
met den oogstmei, liefdemei, kruidsmei,
rich tinei, schutsmei, vooral natuurlijk mee
het groote meiboom-type midden op de
markt of het dorpsplein geplant. Als sym
bool van de levenverwekkende natuur
kracht houdt hij verder met den palm-
paasch verband (naderhand tot den in
tocht in Jerusalem in betrekking ge
bracht), die nog steeds in eere en gebruik
staat, maar ook met den marentak (v i s-
cum album), die bij de Druïden een
groote rol speelde en den Noorschen licht
god Baldr ten verderve strekte; hij is de
heilige plant van het Kerstfeest geworden,
zoodat hij in Vlaanderen plaatselijk den
naam van „kersthout" draagt. Wij hebben
hier te doen met een groep oeroude volks
voorstellingen en volksgebruiken, die een
begripswijziging naar den zin van bepaal
de christelijke ideeën hebben ondergaan.
Wie heeft dien vegetatie-dienst ge
kerstend? De Kerk is de allereerste plaats
die al wat zij rein natuurlijks aantreft, niet
tracht te vernietigen, maar door den loute-
renden en verheffenden invloed der genade
op te voeren; maar ook de volksfantasie
zelf, die haar draden aldoor voortspint en
die bij de invoering van het Christendom
om nieuwe figuren en dingen heensloeg.
Ook de mystiek sprak een woord mee, en
zoo staat Christus dan, volgens Hugo van
St. Victor, in het midden van de Kerk, zoo
als de levensboom prijkte in het midden
van het paradijs; en zoo werden de oude
vormen met nieuw leven bezield, getuige
woorden als die van Venantius Fortuna-
tus: „Radix Jesse floruit et virga fructum
edidit: de wortel van Jesse heeft gebloeid
en de spruit heeft vrucht gedragen." Zóó
konden dan ook de bestaande legenden van
de bloeiende boomen op kerstnacht inge
schakeld worden, de Limburgsche kerst
takken en Barbaratakken en vooral de Roos
van Jericho (anastatica hiero-
De houtsnijkunstenaar vervaardigt
heelden voor een Kerstgroep
In het buitenland, vooral in Engeland
en in Duitschland, zijn de Kerst
ganzen nog in eere
chuntlca), die in den Kerstnacht
bloeit en waarop zoo treffend van toepas
sing zijn de woorden van het Oud-Duit-
sche volkslied:
Est is ein ros entsprungen
aus einer wurzel zart,
als uns die alten sungen,
aus Jesse kam die art,
und hat ein blümlein bracht
mitten im kalten winter
wol zu der halben nacht.
Ik mag van de Osservatore geen af
scheid nemen, zonder haar nog een
kleine versnapering aan te bieden.
Verlangt men „definitieve afschaffing" van
alles, wat naar uitheemschen oorsprong
zweemt, dan dient men zeer voorzichtig te
zijn.
Zoo ontdekte men in het jaar 1898 in de
nekropole Vetulonia een graf, dat de „tom-
ba del-littore: het graf van den lictor"
heet. De voornaamste vondst was een dub
belbijt met ijzeren steel, waaromheen zes
holle staafjes waren gewonden, volkomen
naar de wijze van de bekende Romeinsche
fasces, voor wie zulk een gewichtige rol
in het hedendaagsche Italië was weggelegd.
Ook de leider van de opgravingen heeft het
instrument aldus opgevat: den doode had
men zijn voornaamste attribuut in het
graf meegegeven, hij was dus de lictor van
den Etruskischen koning of regeerenden
ambtenaar. De graven van de genoemde
nekropole zijn niet jonger dan de zesde
eeuw a. Ch. en Romeinsche invloed is
beslist buitengesloten, zoodat aan de
Etruskische herkomst van fasces (en fascis
me: imperium) geen twijfel mogelijk is.
Dat Rome in de zesde eeuw na Ch. diep on
der den druk van de Etruskers zat, die van
de overzijde van den Tiber, de Romeinsche
landsgrens, talrijke raids tegen Rome onder
namen om aan hun expansiebehoeften te
voldoen, en dat zij heel wat van hen heb
ben overgenomen, is voldoende bekend.
In tusschen blijft met name het feit, dat
zelfs de bijlbundels, die heden ten dage als
het volwaardige nationale Italiaansche
symbool gelden, van vreemde, ja niet eens
Indo-Europeesche herkomst zijn, toch wel
van dien aard, dat hierdoor het Italiaan
sche gemoed voor import ietwat zachter
zou kunnen worden gestemd.
JOS. SCHRIJNEN.
Per vierk. Literflesch ƒ5.20
Per Liter
Oude jenever3.20
„2.90
3.00
3.25
2.70
„4.00
Prima jenever
Prima Brandewijn
Fransche Brandewijn
Inleg Brandewijn
jamaica Rum
Reclame Cognac
Prima Cognac
Fransche Cognac
Per Liter
ƒ3.00
„3.S5
„4.35
Per Flesch
Cognac Special ƒ2.25
Per Flesch
Highlander ƒ3.50
Lindsay 4.
john Walker5.50
Black and White „5.50
Per liter
Oranje Bitter I 3.25
Oranje Bitter II „2.90
Citroen Bitter „2.90
Amerikaantje „2.40
Voorburg „2.90
Zoete Voorburg „2.40
Fladderak „2.90
Kats-, Maag-, Pommerans-,
Kruiden-, Boonekamp- en
Longea Vltaebitter
Per Liter2.90
Een fijne Borrel voor Dames en
Heeren
Per Liter2.40
Per Literflacon
Per Yi Literflacon
Per Literflacon
Per 1/2 Literflacon
Per Literflacon
Per Yi Literflacon
Lager per flesch ƒ0.12
Pilsener per Y Flesch „0.16
Münchener p. Flesch „0.16
BOKBIER per Yt Flesch „0.20
Citroen, Sinaasappel, Frambozen,
Grenadine en Ananas
Per Flesch 0.60
Per Yi Flesch „0.325
Citroen, Reine Claude, Sinaasappel,
Pompelmoes, Aardbeien, Bessen,
Frambozen, Ananas, Grenadine
ƒ1.75
„0.90
„1.25
0.65
0.95
0.50
Per Flesch
Der Yi Flesch
ƒ0.90
„0.45
Kummel, Persico, Crème de Rose,
Half om Half, Cherry Brandy,
Marasquin enz.
ƒ1.85 per Fl. ƒ0.95 per Yi Fl-
Oranje Curacao, Kummel, Persico,
Anisette, Half om Half,
Cherry Brandy, Marasquin
ƒ2.55 per Fl. ƒ1.30 per Yi FL
met alcohol
Kummel, Persico, Anisette, Kersen,
Curacao, Half om Half, enz. enz.
Per Flesch ƒ1.25
Zoet Schilletje, Voorburg,
Cherry Brandy
Per Kruik 1.25
Voor het Inmaken van alle soorten
vruchten
Per Liter 1.25
Een pracht sorteering Vruchten,
werkelijk een juweel van samenstel
ling. alcoholvrij; heerlijk als dessert
of versnapering - voor het maken
van bowl onontbeerlijk
Per Literflacon1.00
Per 1/2 Literflacon „0.50
Gem. Vruchten, Ananas
Per Literflacon1.25
Per Yi Literflacon „0.65
Per Literflacon0.65
Per Yi Literflacon ƒ0.35
Mousseerende Vruchtenwijn
Overheerlijk, schuimt, parelt en
smaakt alt Champagne
Per Flesch0.50
Per Yi Flesch ƒ0.65
Citroen-, Rum- en Aracpunch
Per Flesch 2.25
Per halve Flesch„1*15
Een billijke prijs voor een genot
vollen winterdrank.
Per Flesch
Rumpunch ƒ1.25
Citroenpunch „1.25
St. Estèphe
St. Estèphe Médoc
Médoc
St. julien
Margeaux
Tafelwijn
ƒ0.80
,0.95
,1.20
,1.50
,1.75
,0.65
Graves 0.85
Loupiac „1.00
Graves Blanc „1-20
Graves Premières „1.80
Haut Sauternes „2.25
Witte Bergerac „1.40
Madeira ƒ1.30
Madeira fine „1.70
Madeira Luiz Gomes
da Conceifao „1.85
Per Flesch
Moët en Chandon Carte Blan
che Demi Sec
Moët en Chandon,
White Star Sec
Pommery en Greno
American Flag
Luciën Cliquot Carte
d'or
3.25
3.85
„4.75
„2.25
Sherry ƒ1.25
Sherry fine gold old „1.65
Pale Sherry
Gonzalez Byass „1.65
Full Golden Sherry
Gonzalez Byass „1.80
ROODE EN WITTE
PORTWIJNEN
Tarragonawijn
Tarragonawijn Supra
Santos Port
Douro Port Supérieur
Douro Port Gonzalez
Byass Oporto
Per
Witte Mistella
Witte Mistella Prima
Witte Mistella
Supérieur
Roode Zoete Wijn
Samos
Samos Supra
Muscaat
Muscaat Supérieur
Gallipoli
Gallipoli Supérieur
Smirna Wijn
Zoete Spaansche Wijn
Ton wijn
Bloedwijn
Gancia
Kahawé
Marafiore
Per Flesch
0.80
„1.00
„1.25
„1.50
„1.75
Flesch
ƒ0.80
„1.25
1-50
1.25
0.75
„1.00
„1.00
„1.25
1.15
„1.35
1-00
0.95
0.95
„1.20
Flesch
„i—
0.80
0.65
Per
Roode en Witte Bessenwijn
Kersen- en Frambozenwijn
Per Flesch 0.50
Per Flesch 0.50
dacht het Kerstmannetje na het geble
ken succes dat de goede Sint had met
banket van ons.
BROERS' KERSTKRANS en
Streelt oog en smaak.
GROTE SORTERING LUXE-DOZEN EN
KERSTARTIKELEN
ANEGANG 42
TELEF. 16535
ZEER NUTTIGE GESCHENKEN VOOR
Vraagt daarom nog heden geheel vrijblijvend
een PHILIPS-RADIO-toestel op proef bij
Filialen:
DRIEHUIS - IJMUIDEN - BEVERWIJK
Zeeweg 375 H - Telef. 4372 - Baanstraat 80
