K.V.T
GEBR. BRAAKMAN
SPECIAAL ADRES VOOR
PIANO
WELF
A. J. CHRISTIAANSE
S.J. DE GOEDE
FOLKLORE IN DEN PINKSTERTIJD
Hemelvaart
s W. KNOOP ZONEN
BINDWERKEN
VAKKUNDIG
J. WENSING
RUIM HONDERD VIJFTIG JAAR
A. J. VAN DER PIGGE, GIERSTR. 3
DROOGTE - DROOGTE - DROOGTE
SttÉÉlE^üa»i«gW'
1
F
195 gulden
Flexible Zomerschoenen vanaf f 5.90
DROOGTE DROOGTE
HOESBERGEN K0GKMANN
WATER-SYSTEMEN
f 19.50
Alléén Zijlstraat bij de brug
DE GEBRUIKEN ZIJN TALLOOS
m
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
DINSDAG 19 MEI 1936
merk Kuhse
W.ALPHENAAR
N.V. HEES Co. - HAARLEM
DE SLIJMP1LLEN VAN
DE ERVEN G. METS
CARROSSERIEFABRIEK H
NIEUWBOUW IN HOUT EN
STAAL, ELECTRISCH CELASCHT
COMPLETE REPARATIE-INRICHTING
OUD PINKSTERLIEDEKEN
Vroolijke gebruiken
TAPIJTEN EN LOPERS
VOOR IEDER INKOMEN
KON. VER. TAPIJTFABRIEKEN
ROTTERDAM AMSTERDAM DEVENTER
BOEKBINDERS - HAARLEM - OPGERICHT 1890
KANTOOR: ANTHONIESTR. 4 b. d. HOOGSTR,
TELEFOON 11368
INGERICHT VOOR ALLE VOORKOMENDE
LANCASTER- EN VITRACECORDIJNEN
KARPETTEN EN VLOERBEDEKKING
HAARDEN KACHELS
en FORNUIZEN
PIETER KIESSTRAAT 22
De Hoogzomercollecties
in alle afdeelingen zijn gereed.
Beleefd noodigen wij U tot een
bezoek uit.
HAARLEM
JAC. VAN MARIS (Specialist) - Barrevoetestr. 19 - Tel. 15051
Duizenden tevredenheidsbetuigingen
Prijzen vanaf 75.— (betaling naar keuze)
Kruisstraat 33 Telefoon 15507
Fabr. van Muziekinstrumenten
DEN HAAG - DELFT - GOUDA
worden in Haarlem verkocht
ZIJ ZIJN BEKEND ALS EEN ZACHT EN UITSTEKEND
WERKEND LAXEERMIDDEL. In doosjes van 40 stuks 35 cent
Denk om Uw Tuintje!
Besproei Uw Planten en Bloemen op t ij d
KRUISSTRAAT 34-36 TELEFOON 12485
CENTRAAL IJZERMAGAZIJN
LANGE HEERENSTRAAT 36 - TEL. 14371
4sb
Pinksterviering in een zeventiende-eeuwsche herberg
mÊ
Pinksterdisch in een oud-Hollandsch gezin
Van der Sinxenbloeme sermoene
KLEINE HOUTSTRAAT 49A HAARLEM
KASTANJEPLEIN 37 ZWANENBURG
TELEFOON 11030
SCHOONMAKEN, REPAREEREN,
PAS MAKEN EN POETSEN VAN
ALLE SOORTEN
HAARLEM - TELEF. 10408
ELECTRISCHE SMEDERIJ
moderne zwarte kast, van
nieuw niet te onderscheiden,
volle toon, voor slechts
met 5 jaar garantie
KRUISWEG 49 - HAARLEM
OPGERICHT 1886
ITSfcMA
van JUBAL-ORGELSPELERS liggen bij ons ter inzage
Het JUBAL-ORGEL heeft een geheel eigen klankkarakter, met
prachtige, mooi gedifferentieerde registers, door zijn bijzonder
tongwerk en acoustischen bouw.
Bespeelt óók een JUBAL-ORGEL en U verrijkt het leven van
Uzelf en Uw huisgenooten.
Het JUBAL-ORGEL is trots dit alles het laagst geprijsde
kwaliteitsinstrument.
Occasions steeds voorradig, w.o. Mannborg, Liebig, Stock, Muller,
American Organ, Packard, enz. enz
Vraagt catalogus en prijslijst
Franco levering door geheel Nederland per auto, desgewenscht
ook op zicht.
Prinsestraat 36-38 Peperstraat 8-10 Kleiweg 54
BESTEL NOG HEDEN EEN COMPLETE TUINSLANG
Prijs is geen bezwaar meer. Wij leveren U Complete tuinslangen
met Prima Straalpijp en Kraanaansluiter per 5 meter 1.60;
per 10 meter 2.50. Amerikaansche hoogdrukslangen met 2 in
lagen, gegarandeerd voor 20 Atmosfeer druk, 45 cent per meter
Slangenwagens vanaf 2.50 met wielen 4.50
Prachtsorteering Gazonbesproeiers vanaf 0.90
Zware Gegalvaniseerde Gieters, die niet lekken
4 liter 6 liter 8 liter 10 liter 12 liter inhoud
0.75 0.85 0A5 11.00 1.10
Grasmachines met verbeterde Snelloopinrichting 7.50
Compleet garnituur tuingereedschap Spade, Schoffel en Hark 1.75
Voorzie Uzelf van WATER met onze zo juist uit AMERIKA
ontvangen
voor Huis, Tuin en Bedrijf
met zelf aanzuigende electrische pomp en aangebouwde tank
en automatische in- en uitschakelaar, zodat het water altijd
onder druk staat.
TUINSLANG, per meter 0.16
STRAALPIJPEN 0.45
KOPPELINGEN 0.29
HARKEN 0.39
SCHOFFELS 0.45
SPADEN 0.75
GRASMACHINES, orig. Brill 6.45
GRASSCHAREN 0.48
SNOEISCHAREN 0.28
BLOEMSPUITEN 0.55
GIETERS, gegalvaniseerd 0.70
GIETERS, gelakt 0.32
IN STOFZUIGERS KUNNEN WIJ IEDER MERK WEERSTAAN!
onze prima werkende zuiger.
ALLE SOORTEN GLOEILAMPEN
Steeds grote voorraad van alle soorten ETNA GASFORNUIZEN,
GASCOMFOREN en KOLENFORNUIZEN en alle andere
ETNA-producten (Hollands fabrikaat).
Alle ETNA-producten zijn goedgekeurd door de betreffende
autoriteiten.
ELECTR. WASMACHINES (Holl. fabrik.) volle garantie 27.50
Prima AMERIKAANSE WASMACHINES in div. kleuren,
met electrische wringer, voorzien van de nieuwste tech
nische verbeteringen, keuze uit 30 verschill. modellen 98.50
WRINGERS, 5 jaar garantie 2.98
DUBBELE WRINGERBOKKEN 1.40
GEëMAÏLLEERDE KOLENFORNUIZEN 27,50
MODERNE GASFORNUIZEN 29.50
BAKOVENS 0.48
LOEWE RADIOTOESTELLEN49.50
ZWARE BADKUIPEN4.95
KINDERBADEN 2.75
ZITBADEN 4.75
GROENTE- en VLEESMOLENS 1.25
HALLER SPIRITUS SNELKOKER 2.50
PRIMA GLANSVERF van de Tielse verffabriek, per kilo 0.45
ZWEEDSE SCHEERMESJES, 10 stuks voor 0.06
TEILEN 0.39
ASKETELS 0.49
WASKETELS 0.39
ORIGIN. HALLER PETROLEUMTOESTELLEN 1.58
GROENE GASCOMFOREN 0.75
ZWAAR KIPPENGAAS, per meter 0.03
ZWAAR ASPHALTPAPIER, per rol 1.35
GEGALVANISEERDE GEGOLFDE DAKPLATEN 0.60
GUMMI WATERLAARZEN 1.98
Onze groote feesten, zoo schreef eens Lau
rillard, beginnen in de sneeuw en loopen
uit in de rozen. En zoo is het. Immers
de kerkelijke cyclus vangt aan met Kerstmis, als
de sneeuw de aarde bedekt en eindigt met
Pinksteren ais de natuur in vollen bloementooi
steekt.
Pinksteren beteekent vijftigste en ontleent
zijn naam aan de omstandigheid, dat het zeven
weken na Paschen gevierd wordt, reden waar
om ook de Israëlieten van Schebocooth of We.
kenfeest spreken. Maar ook noemen zij het
„Katsier", d.w.z. Oogstfeest, welke benaming
wijst op de oorspronkelijke beteekenis van Pink
steren, hetwelk bij de Joden gevierd wordt ter
herinnering aan de Wetgeving op Sinai en bij
de Christenen de gedachtenis levendig houdt
aan de uitstorting van den Heiligen Geest over
de Apostelen. Deze gebeurtenis wordt nog in
zekere landen in de katholieke kerken sym
bolisch herdacht door op het feest een duif neer
te laten uit een opening boven het hoofdkoor,
terwijl soms ook rozebladeren van de pioenroos
als vlammende tongen over de hoofden der aan
wezigen worden uitgestrooid.
De oude beteekenis van Pinkster als oogst- of
zomerfeest openbaart zich duidelijk in de wijze
waarop men het vroeger algemeen vierde. Van
deze nog niet geheel uitgestorven gebruiken, is
zeker niet het minst kenmerkend de worsteling,
zooals deze in de Rijnstreek hier en daar nog
vertoond wordt en waarbij een als grijsaard ver
momde en met dorre takken getooide zich in
het strijdperk begeeft met een met veldbloemen
omkransten jongeling, tegen wien de oude het
al spoedig moet afleggen als zinnebeeld van de
overwinning van den zomer op den winter. Dan
zingen de menschen:
De winter heeft het verloren,
De winter is gevangen I
Het Pinksterfeest werd van ouds ingeluid
met Luilak. De bakkers zorgden dan op
den Zaterdag voor de feestdagen voor
een grooten voorraad warme bollen en degene,
die 's morgens te laat aan te ontbijttafel ver
scheen, moest tracteeren op het dampende
brood.
Erger maakte het de straatjeugd, die er plei-
zier in schiep allerlei viezigheden aan de deur
te hangen, welke onprettige verrassing oor
spronkelijk bedoeld was als een bestraffing voor
de langslapers.
Wee ook den jongen of het meisje, die in
vroeger dagen 's morgens als laatste op de ge
meenschappelijke wei verscheen. De Nussekoek
(van het werkwoord „nusselen" of talmen af
geleid), zooals de langslaper in Drente heet
of de Pinksterbloed, moest het geducht ontgel
den. Soms met klissen (klitten) overdekt
vandaar ook de naam klisseboer voor „bloed of
luilak" gegeven en met brandnetels gestriemd
wordt hij in optocht door het dorp gevoerd,
onder het zingen van een liedje als:
Nussekoek, zitst dou zoo diep in de vaerren,
Kanst het geroep niet heuren,
Hast dou geen geen oogies van kiekerdekiek,
Komst ja te laat met de koe'n op den diek!
De antipode voor den „Nussekoek" was de
„Vroegrijp" of „Dauwworm" die het eerst op
de Weide kwam en de beste plaats kreeg in den
stoet die door het dorp trok.
Ook thans nog treft men in de groote ste
den uitvloeisels van Luilak aan. Dan wordt het
door de jeugd als een recht beschouwd 's mor
gens heel in de vroegte belletje te trekken of
met de tegenwoordige electrische schellen, bel-
istje te drukken. Dan wordt op de deuren der
langslapers met krijt „Luilak." geschreven.
Duidelijk is hier het verband te zien tusschen
dit gebruik en het oude feest van den oogst, bij
welken het vooral aankomt op het „voor dag
en dauw" uit de veeren zijn.
Een soort vrijstersmarkt was het die te
Ecaussines in Henegouwen op Zondag na
Pinkster werd gehouden, waar de meisjes
van de Congregatie der H. Maagd de jongelin
gen uit den omtrek, op een koffiemaal" noo
digen. Een koffiekopje aan het knoopsgat han
gen is insigne van ieder, die hier een verloofde
komt zoeken.
In Engeland gaat de Pinksterbloem op Mei
dag rond en heet dan „May Queen", gelijk
wij ons herinneren uit Tennyson's gedicht van
dien naam, waarin hij de uitverkorene aan den
vooravond van 't feest laat zeggen:
O, roep mij morgen, moederlief, bij de eerste
schemering op, want morgen is het een blijde
dag, dan stijgt mijn vreugd ten top, geen schoo
ner dag ik immer zag, want morgen ben ik
Koningin van 't feest.
Jammer genoeg gaf de pret vaak aanleiding
tot al te groote uitgelatenheid.
Ook hier geldt het spreekwoord: „Zooals de
ouden zongen, zoo piepen de jongen," in die
beteekenis dan, dat de ouderen hun feestvreug
de nog wat meer aandikten, zooals eens de tee
kenaar en dichter Frans Freenwood het in zijn
Boere Pinxter Vreugt" heeft vastgelegd:
Zij werpen testen, vuur en bekers, kruik en
pul
Den anderen naar den kop. Een wordt de bek
te schanden
Geworpen door een hout, tenkoste van zijn
tanden,
Hier treft de bierkan een gevoelig voor het
hooft
Terwijl een ander wordt de hersenpan geklooft.
Op Schiermonnikoog wordt nog altijd daags
voor Pinksteren de „Calemey" opgericht, zijn
de een hooge staak waarop een boomstruik en
iets lager een dwarsstok er aan, met aan weers
zijden een flesch, de een gevuld met alcohol, de
ander met water. Daaronder een mand, waar
in tot Dinsdagavond een haan zit opgesloten.
Het oprichten en neerhalen van de Calemey
gaat met veel plezier gepaard. Wij zullen ook
hier wel te doen hebben met een overblijfsel
van een oud oogstfeest. Het woord „Calemey"
heeft men in verband willen brengen met het
Engelsche „to call" en ons „Mei".
De haan zou dan „Meiroeper" zijn.
Tot - de meest eigenaardige Pinkstergebrui-
ken behoort zeker dat, hetwelk in zwang
ic in "Rvofo rvrro QM OlldGI
is in Bretagne en bekend staat
den naam Grenouille.
De oorsprong ervan ligt in 't ver verleden. Eens
op een Pinksterdag stonden in de weide van
Cesson aan het riviertje de Vilaine twee groote
ketels te dampen, in een van welke zich, ouder
gewoonte, haverdegortbrij bevond, terwijl de
andere boekweitbrij bevatte, welke lekkernijen
onmisbaar waren bij de feestviering op Pink
stermaandag.
„Wat ruikt dat lekker," zei een der liefheb
bers der haverdegort, terwijl een met dezelfde
woorden den lof van den inhoud van den an
deren ketel verkondigde. Het zou echter bij deze
uitroepen niet blijven. De op de weide samen-
gestroomde menigte koos deels party voor da
eene, deels voor de andere lekkernij, van woorden
kwam het tot daden, een paar boekweitlief
hebbers ontzagen zich niet gras en aarde in den
havergortketel te werpen, waarna de kookvrouw,
die de haverdegort stond te roeren, met een
grooten potlepel zich op den deugrtiet wreekte,
waarna de andere kookster opdaagde met haar
lepel en dien van haar mededingster in tweeën
sloeg. Nu trachtte deze het wapen aan de hand
van de andere te ontrukken, terwyi aanstonds
allen zich in den stryd wierpen. De strijd, die
niet onbloedig eindigde, wordt elk jaar her
haald, maar dan natuuriyk op meer vreedzame
wbze. Twee boerenzoons, de een in Cessen, de
ander in Acigne thuishoorend klimmen op de
schouders van hun kameraden en nadat hun
een lange stok is toegestoken begint het schouw
spel. Wie is zoo sterk dat „hy aan het langste
eind trekt?"
De dragers van de kampioenen hebben het
veel zwaarder te verantwoorden dan de stry-
ders zelf, want wanneer het spel eenmaal aan
den gang Is, voelen zy zich spoedig omstren
geld door de armen van hun helpers, die op
hun beurt weer worden vastgehouden door de
anderen achter hen, zooals dit vaak by kinder
spel nog gebruikeiyk is. Hieruit ontstaan na
tuuriyk de kluchtigste tooneelen, die de toe
schouwers tot niet weinig vermaak dienen. De
trekkers, die stevig worden aangevuurd, doen
door hun rood opgezwollen gelaat en hun uit
puilende oogen dan eenigszins denken aan dsn
Grenouille of Kikker, aan welken het spel zijn
naam ontleent.
In het Schwaszwald wordt het Pinksterfeest
op meer ingetogen wyze gevierd. Het wordt
het klokkenfeest genoemd, waaraan de herders
en herderinnen in hun feestkleedy deelnemen
en waarby het luiden der klokken In verschil
lende tonen te midden van de natuur een won-
deriyke bekoring uitoefent.
In het Thuringerwoud trekt de jeugd er op
den vooravond van Pinksteren op uit, om met
guirlandes van denneloof en kettingen van ge
kleurd papier, alsmede met vlaggetjes en strik
jes de bronnen te versieren, terwijl de klokken
plechtig luiden.
Hier hebben we nog te doen met een over-
biyfsel van de oude bronvereering.
De Pinkstergebruiken zijn talloos. In elk
land, in elke streek van het land kent men
weer andere. Toch wyzen alle op een zeer
oude afkomst.
wy willen dit overzicht van Pinkstergebrui
ken, waarby we ook een zeer dankbaar gebruik
maakten van het aardige boekje „Mozaiek" van
F. W. Dryver, besluiten met de vermelding, dat
de Pioenroos, waarover we in het begin van dit
stuk iets memoreerden, de Paensia officinalis,
algemeen bekend is als de Pinksterbloem of
Cinxenroos. Eensdeels symboliseert deze bloem
den herbloei in de natuur, maar tegelükertyd
wordt de herinnering bewaard aan de vurige
tongen uit het Pinksterverhaal.
Claes Wyncruuc minde het groene cruut,
Op Sinxen-dach so troc hy uut
En quam int velt gheganghen,
Daer sach hy een bloemekyn, scoon ontdaen,
Met ten bladerkyns, fyn, ontploken staen,
Dat sonnevuer ontfanghen.
Hy sprac: „Ey! myn lief bloemekyn soet,
Dat sonnekyn doet jou also goet,
En comt er jou herteken stoven,
Maer, ach! wat is er je leven cort!
Je light hier spoedigh al verdort,
En comt niet mer naer boven!"
„Och, christensiel! die bloem die sei
Bedroefde niet te seer om my,
Myn saedekens bliven leven!
Te Lenten rys ic wederop,
Dan springht myn swangher bloemecnop
En comt van bliscap beven!
„Dan sal de soete Sinxenzon
Volmaecken, dat myn saed begon
En stooft weer nieuwe saeden.
Soo blivet gaen. Ic sterf er noyt!
Al comt er myn cledeken swaer beroyt!
Je hebt er slechgt gheraeden!
„Maer nu ic soo aent sprecken sy,
Nu hoort oeck nogh een woort van my
Het con je nuttigh wezen.
Jou edel sieltjen, christenbloedt!
Es lijck alsic een bloemeken zoet
Haer Maecker moet gepresen.
„Te lentetijt, op paescen-dach,
Ic hope sy is utet sonden-graf
Met Jhesus opgestanden.
Sy ghinc doen groeyen en werd groet,
Sy heeft gherust in Jhesus-soet,
En heeft haer rust ghevanden.
„Nu sciet dat vrughtbar Sinxenvuer
Syn gracyën in jou sieltjen neer,
Syn gaven uut-vercoren!
Sorgh je nu niet dat tsaed ghedyt
Dan sterft jou siel voor de eewickeit,
Jou sieltjen gaet verloren!"
De bloem sweegh stilClaes Wyncruuc
ghinc,
Hy vant haer wel een scerp dinc,
Maer tsieltjen bleef behouen.
Hy dronck met maeten dat wynken soet,
Hy leefde braef en stierf er goet
En quam tot goeten vrouden.
In Engeland waren vroeger op Hemelvaarts
dag tal van vroolijke gebruiken in zwang.
Te Newbum, bü Newcastle, werd nog in het
begin der negentiende eeuw een merkwaardige
wedren door vrouwen gehouden, „smoc-race",
genaamd, waarby de prijs een „smoc", een hemdi
was en wel een hemd vervaardigd van het al-
lerfynste Hollandsche linnen, wy Nederlanders
kunnen daar dus groot op gaan! Vóór den wed
ren werd deze prijs, met bonte strikken ver
sierd, tentoongesteld. De wedloop zelf verliep
zooals aan volksvermaken doorgaans eigen is.
onder allerlei vrooiyke gebeurtenissen.
Een ander vrooiyk gebruik op Hemelvaartsdag
was onder de jeugd van Exter, eveneens in En
geland, gewoonte. Reeds gedurende de geheel»
week vóór Hemelvaart hield zy er zich mes
zig: in de straat werd een goot door steenen
afgedamd. Met dit water worden de voetgan
gers onder algemeen gejuich, volgespat.
Een soortgelUk twijfelachtig vermaak werd
door de jeugd te Rome langen tyd in eere ge
houden. Op den vooravond van Hemelvaart
maakten de kinderen van de Eeuwige Stad in
onderscheidene groepen jacht opkakkerlak
ken. Als de deugnieten er eentje ontdekt had
den plakten zy het arme slachtoffer een was
licht je op den rug en hieven dan een versje
aan, dat tot tekst had:
„Oorri, corri bagarone,
Che domani e l'ascensione."
Ook in sommige Duitsche streken heerschen
eigenaardige Hemelvaart-gewoonten. In het
Hanausche worden op Hemelvaart de zooge
naamde „Kugelhoppen" gebakken. In Marköbel
heet Hemelvaart zelfs „Kugelhoppen-Fest'
Tusschen meisjes en jongens wordt dan een
wedloop om dit gebak gehouden. Trouwens oo»
in ons land zyn Hemelvaart-bollen bekend. Men
doet hier ook aan „dauwtrappen."
„Hemelvaart-broodjes" kwamen vroeger in de
kloosterkerk van Priim, in den Eifel, uit den
hemel geregend. Aan het einde van een lange
processie, welke in de omgeving werd gehou
den, en in de kloosterkerk werd ontbonden,
werden door eene opening in het gewelf kleine
witte-broodjes geworpen. De pelgrims raapten
ze op en namen ze mee naar huis.
Deze oeroude processie werd in 1777 door de»
Keurvorst Wenzeslaus opgeheven.
