De rebellen concentreeren zich
geheel op Sah Sebastian
Nieuwe, J.toffen
Een verklaring van
Prieto
Het nieuws van heden
Uw bril levert KEIP
Bisschop van Valladolid
gefusilleerd
Mevr. Markham bij
N e w-F oundland
KERKEL. KUNST
De non-interventie
HERDERLIJK SCHRIJVEN
IN POLEN
DE BAROMETER
IRUN WORDT SLECHTS
DOORGETROKKEN
Smit&vanRijsbergen
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
ZONDAG 6 SEPTEMBER 1S36 - OCHTENDBLAD
BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE:
NASSAULAAN 51 - TELEFOON 13866
ABONNEMENTEN:
voor Haarlem en Agentschappen per
week 25 centper kwartaal f 3.25per
,posL per kwartaal f3.58 bij vooruitbetaling
DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
TWEE EN ZESTICSTE JAARGANG No. 20137
WIJ ETALEEREN
KLEERMAKER IJ
(voortz. fa. Th. G. v. Dusseldorp)
ZIJLSTRAAT 87-TEL. 16963
De kapitein van de Spaarndam
neemt het vliegtuig waar
Een noodlanding op Cap
Breton
De Oceaanvliegers Rich-
mann en Merrill
De wedstrijd dwars over
Amerika
Een verborgen schat te
Port Arthur
Destijds werd door Russische
militairen goud begraven
Edel-Kopersmederij
Monstransen - Kelken
Altaren, Communiebanken
Fransche vliegers wilden
naar Spanje
800 uitgewekenen pas-
seeren Toulouse
Aanval op Fontarabie
De wedstrijd om den
Gordon-Bennettbeker
Het antwoord der Portugeesche
regeering op de Fransch-
Britsche voorstellen
Duitschland werkt mede
Solidariteitsstaking in
Zuid-Wales
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ACHT BLADZIJDEN
Gr. Houtstr. naast Luxor
Het Poolsche Episcopaat publi
ceert een zendbrief tegen het
communistisch gevaar
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
KLEURENWEELDE
KROON-BEHANGSELS
THE0D. J0RNA Zn.
Het WeeriiiiiiiiiiiiijiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiH
Vit het land van den burgeroorlog. De stad Avila, welke thans zeer is verarmd,
was tot de 17de eeuw een der bloeiendste steden van Spanje. De stadsmuur bevat
9 poorten en 86 torens
Waartoe de Spaansche regeering
het stellige voornemen bezit
en door welken geest zij
bezield zou zijn
Stakingsorder te Bedwas
afgezegd
Thans zijn het weer de opstande
lingen, die het nationale brug ge
hoofd bij Irun bezetten
Azana aan het front van
Talavera del Tajo
De toestand in het Alcazar
Het Toledo-front
Wilde vlucht naar Hendaye
Onder overweldigende
belangstelling zijn de
28 slachtoffers van de
mijnramp te Bochum
ter aarde besteld
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 et, Inge*,
mededeelingen 50 cent; Idem op pag. één 65 eert
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek.
RABAT, 5 Sept. (Reuter). De
radiopost van Jerez de la Frontera
zond vanmorgen uit, dat voor den
val van de stad Irun de zich aldaar
bevindende Bisschop van Valladolid
en talrijke geestelijken door de
volksfrontmilitie zijn gefusilleerd.
Verwachting: matige tot krachtigen zuid-
westelijke tot westelijken wind, zwaar
bewolkt met tijdelijke opklaringen, af
en toe regenbuien, iets kouder.
H Verdere vooruitzichten: weinig veran-
S dering.
NEW-YORK, 5 Sept. (Reuter). De ka-
tein van het Nederlandsche sioomschip
Spaarndam heeft op zee ter hoogte van
New-Foundland om 13.20 (Nedelrlandsehe
tijd) een vliegtuig waargenomen, dat ver
moedelijk het toestel van mevrouw Mark
ham was en zich bevond op 220 mijl
ten Oosten van St. John (N. Foundland).
Echter had de Canadeesche kustwacht
tot dat uur nog geen enkel bericht gekregen,
dat het toestel van mevr. Markham zou zijn
waargenomen en het radiostation aan de
kust meldde, dat het weer aan de kust van
N. Foundland en N. Schotland ongunstig is.
Een vliegtuig, naar men meende, het toestel
van mevrouw Markham, vloog echter om
13.55 uur boven Renews in New-Foundland.
Na eenige cirkels over Renews-baai te hebben
beschreven, is het toestel naar het Zuid-
Westen gevlogen.
Later werd echter aan alle ver
onderstellen een einde gemaakt door
de berichten, dat Mevrouw Mark
ham om 18.30 (Ned. Zomertijd)
een noodlanding had gemaakt aan
den oever van de Walvischbaai aan
het uiterste Noorden van het eiland
Cap Breton. Haar toestel werd
ernstig beschadigd, doch de moe
dige aviatrice zelf liep slechts eenige
schrammen aan neus en wangen op.
Zij belde even na de noodlanding de lucht
vaartclub van Cap Breton op om te zeggen,
dat zij ongedeerd was en dat men een auto
moest zenden om haar te halen.
De luchtvaartclub zond een vliegtuig en
men zal pogen de aviatrice naar Sydney
(Nieuw Schotland) te brengen.
De oceaanvliegers Richmann en Merrill
bestudeerden Zaterdagmiddag ijverig de mete-
oroligsche kaarten in verband met hun terug
keer.
De datum van hun terugkeer en de plaats
van vertrek zijn nog niet vastgesteld.
Richmann verklaarde aan de pers, dat het
mogelijk zou zijn, dat de vliegers heden naar
Parijs gaan om het toestel te laten nazien.
De aviatrice Louise Thaden heeft de
Bendix-derby, de vlucht dwars over het
Noord-Amerikaansche vasteland, gewonnen,
en daarbij een veld van Amerika's beste man
nelijke vliegers achter zich gelaten.
TOKIO, 5 Sept. Het blad Asahi Shimbun
heeft een sensationeel bericht verspreid, dat
te Port Arthur een goudschat ter waarde van
een millioen yen begraven ligt. Volgens het
blad dringt Morindo Morishima, vroeger con
sul-generaal te Charbin, later eerste legatie
secretaris te Berlijn en thans eerste legatie
secretaris te Moskou, er bij het Japansche
ministerie van financiën en ministerie
van oorlog op aan, dat vergunning wordt
verleend om de opgraving naar het begraven
goud te beginnen. Naar gemeld wordt, zou het
goud te Port Arthur begraven zijn door Rus
sische militaire autoriteiten, toen de stad in
1905 moest capituleeren.
Asahi Shimbun zegt, dat het goud klaar
blijkelijk in de versterkte zóne van Port
Athur ligt.
posities der opstandelingen hier te verzwakken
en hun opmarsch naar Toledo onmogelijk te
maken.
In de marinevlieghaven van Rochefort heeft
men op het allerlaatste oogenblik een poging
van vier Fransche marinevliegers kunnen ver
ijdelen om zich met een driemotong Fransch
bombardementstoestel naar Spanje te begeven,
teneinde zich ter beschikking van de regeering
te Madrid te stellen. Het onderzoek, dat streng
geheim is gehouden, heeft uitgewezen, dat de
vier marinevliegers hun plan tot m alle bij
zonderheden hadden voorbereid. Het is slechts
aan het toeval te danken, dat het op het laat
ste oogenblik kon worden verijdeld. De vier
soldaten zijn gearresteerd en naar de militaire
gevangenis overgebracht.
Volgens een onbevestigd bericht is een tor
pedojager der regeering, na door het vuur van
de Espana, het in handen der opstandelingen
zijnde pantserschip, getroffen re zijn. gezonken.
Men meent te weten, dat het regeeringsgetrouwe
pantserschip Jaime Primero uit Malaga te Al-
meria is aangekomen, op weg naar Majorca.
Een speciale trein, welke ongeveer 800
Spaansche uitgewekenen, mannelijke en vrou
welijke miliciens alsmede kinderen vervoert,
die van Irun komen, is Toulouse gepasseerd.
Deze uitgewekenen begeven zich naar Barce
lona.
De Britsche regeering heeft de benoeming
van den nieuwen Spaanschen gezant in de En-
gelsche hoofdstad, Pablo de Azcarate, goed
gekeurd.
Gisteravond hebben de rechtschen een
aanval ontketend op Fontarabie vanuit de
richting Irun en uit het gebergte. Het vuur
was hevig.
Omstreeks zes uur in den avond hadden een
negentigtal personen, waaronder vrouwen en
kinderen, een toevlucht gezocht op een stoom-
scheepje, dat voor de kust lag. De anarchisten
wierpen een twintigtal auto's in zee. Op ver
scheidene plaatsen brak brand uit en het
schijnt, dat Fontarabie het lot van Irun zal
deelen.
Vanaf het Fransche strand, vlak bij de
Spaansche grens, staan de vluchtelingen uit
Fontarabie den brand van hun huizen gade te
slaan. Nog steken enkele kleine scheepjes met
vluchtelingen in stroomenden regen de zee over
naar Fransch gebied. De zee is woest en boven
Fontarabie hangen dichte rookwolken, welke
zich mengen met den rook, welke nog steeds
van Irun opstijgt. Nog steeds weerklinken
schoten, doch vermoedelijk zullen de opstan
delingen in enkele uren meester zijn van
Fontarabie.
Een honderdtal volksfronters, die uit Irun
gekomen zijn, vragen naar Fontarabie te wor
den gebracht om de stad te helpen verdedigen.
Verscheidenen van hen trachten zwemmend
de plaats te bereiken, niettegenstaande de
woeste zee.
WARSCHAU, 5 Sept. De met Burzynnki be
mande ballon Polonia is teruggevonden. Op 1
September blijkt de ballon gedaald te zijn in de
omgeving van Leningrad.
LISSABON, 5 Sept. (Reuter) Gisteravond
is het antwoord der Portugeesche regeering ge
publiceerd op het voorstel van Frankrijk en
Engeland, om een Portugeeschen diplomatie-
ken vertegenwoordiger, hetzij te Parijs of te
Londen, te machtigen, deel te nemen aan de
werkzaamheden van het internationale con-
tröle-comité voor de toepassing van het ac-
coord tot niet-inmenging in de gebeurtenissen
in Spanje.
De Portugeesche regeering zal haar me
dewerking verleenen, op voorwaarde, dat
men de in de nota van 21 Augustus gefor
muleerde reserves eerbiedigt.
De regeering zal haar steun geven aan de
vorming van een commissie op voorwaarde, dat
accoord gegaan wordt met de volgende punten:
1. de scherpe omlijning van de bevoegdheden
der commissie, overeenkomstig de geformu
leerde reserves en op de voorwaarden door elke
regeering gesteld.
2. dat de commissie de middelen van actie
ter beschikking worden gesteld, noodigomhaar
taak te kunnen vervullen.
3. dat waarborgen voor de onpartijdigheid
van haar optreden worden gegeven.
De Duitsche regeering heeft den Prins.,
von Bismarck, den Duitschen gezant te Lon.
den, benoemd tot vertegenwoordiger van
Duitschland in de commissie, welke moet
letten op het uitvoeren van de neutraliteits-
bepalingeii inzake Spanje.
Van officieuze zijde wordt vernomen, dat
Duitschland vanavond zijn houding nader zal
uiteenzetten, doch dat de medewerking Van
Duitschland in de neutraliteit is verkregen.
WARSCHAU, 5 Sept. (Reuter.) De Pool
sche Bisschoppen, in een nationaal concilie
bijeen te Czentochowa, in tegenwoordigheid
van den Pauselijken Legaat, Kardinaal Mar-
maggi, hebben een herderlijk schrijven op
gesteld, gewijd aan het communistisch ge
vaar, dat vandaag is gepubliceerd.
Na geprotesteerd te hebben tegen de vervol
gingen van priesters en religieuzen in Spanje,
welke vergeleken worden met de vervolgingen
der eerste christenen, wordt in het herderlijk
schrijven verklaard: „Deze afschuwelijke en
wreecie propaganda, geleid door de communisten
van Moskou, wordt eveneens, hoewel met min
dere hevigheid, in Polen ontketend."
Het Episcopaat richt zich ook tegen de „volks
fronten".
Het herderlijk schrijven wordt geïnterpreteerd
als een toenadering tusschen Kerk en Staat in
Polen, onder het teeken van den strijd tegen
het communisme.
ALLEEN GR. HOUTSTR. 179 - TELEF. 14269
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
HAARL. HOUTTUINEN 72
AMSTERDAM - TEL. 48539
MADRID, 5 Sept. (Reuter.) Indalecio Prieto,
de nieuwe minister van Marine en Luchtvaart,
verklaarde aan de pers, dat de regeering in deze
samenstelling alle politieke krachten vertegen
woordigt. die op de verschillende fronten strij
den voor de handhaving der republiek.
De regeering heeft het stellige voornemen
de overwinning op de opstandelingen te
verhaasten en Spanje te bevrijden van eiken
imperialishschen greep. Bezield door een
vreedzamen geest, koestert de regeering niet
anders dan gevoelens van vriendschap
jegens alle landen en is zij vast besloten
tegen eiken p-'ijs de onschendbaarheid van
het Spaansche grondgebied te waarborgen
tegenover het gevaar, dat een succes der
opstandelingen kan beteekenen.
Na afloop van den ministerraad verklaarde
de minister van Buitenlandsche Zaken, dat de
raad zich o. a, had bezig gehouden met den
militairen toestand en verschillende maatregelen
had genomen, welke aan den minister van oor
log ter uitvoering zijn voorgelegd.
De nationalisten concentreeren zich geheel op
San Sebastian en trekken Irun slechts onmid
dellijk door; Azana werd aan het front van
Talavera del Tajo geestdriftig verwelkomd.
De Bisschop van Valladolid zou vóór den val
van Irun door de volksfiontmilitie zijn gefusil
leerd.
Prieto, de Spaansche minister van marine en
luchtvaart, legt een verklaring af over den geest
en voornemens van deze jongste regeering.
Het antwoord der Portugeesche regeering op
de Fransch-Britsche voorstellen inzake non
interventie in Spanje is gepubliceerd.
De vrouwelijke oceaanvliegster, mevrouw Mark
ham, maakt een noodlanding op Cap Breton.
Het Poolsche Episcopaat publiceert een herder
lijk schrijven tegen het communistisch gevEar.
Avenol zal binnenkort naar Rome vertrekken
om te confereeren over Italië's hervatting van
de deelname aan de werkzaamheden van den
Volkenbond.
De communisten in Frankrijk zonden trachten
een „Fransch front" te vormen.
Doodeüjke verkeersongelukken te EIburg en
Overschie.
Onregelmatigheden bij de steunverleening in
Zuidbroek; ambtenaar aangehouden
Beurs van New York: stemming vast.
c
LONDEN, 5 Sept. (Reuter) In verscheidene
mijnbekkens in de omgeving van Rhonda (Wa
les) hebben talrijke mijnwerkers besloten, net
werk neer te leggen uit solidariteit met hun
kameraden, die in de mijnen in staking zijn.
Verscheidene schachten zijn gesloten. Van de
zevenduizend mijnwerkers in dit gebied is van
daag door nog geen duizend gewerkt.
De mijnwerkersbond van Zuid-Wales heeit
eer nota ontvangen van de mijndirectie te
Bedwas, waarin deze verklaart bereid te zijn
de vertegenwoordigers van den bond te ont
moeten, teneinde de kwestie van het referen
dum te bespreken. Dé bond heeft daarop de
orcler voor een op a.s. Maandag uit te. breken
algemeene werkstaking ingetrokken.
Stand op Zondag 1 uur v.m.: 747.4
Vorige stand: 750.4
FRONT VOOR IRUN, 5 Sept.
De brand te Irun is bijna uitgewoed.
Daar het vannacht windstil was, zijn
een groot deel der huizen en eenige
kerken voor de vlammen gespaard
gebleven. De militaire toestand is
onveranderd.
In de laatste vijf minuten van het gevecht
telden zij dertien dooden en om 1.20 uur bezet
ten de afdeelingen der Franco-beweging het
bruggehoofd.
De correspondent bevond zich tijdens het ge
vecht bij de Fransche grenswacht aan de inter
nationale brug. De kogels vlogen langs de brug,
links en rechts. Elkeen wierp zich op den grond
of trachtte de veilige ingangen der huizen te
bereiken. Een lid der guardia civil bleef liggen,
hij had een ernstig beenschot opgeloopen. Men
wist hem echter in veiligheid te brengen.
Toen de regeeringsaanhangers inzagen, dat
elke tegenstand nutteloos was en hun verliezen
stèeds grooter werden, brachten zij zich over de
internationale brug in veiligheid, onophoudelijk
bestookt door het vuur der opstandelingen.
Eenige regeeringsaanhangers hadden zich ter
bescherming matrassen op den rug gebonden.
Alvorens zij aan de Fransche grensgendarmen
hun wapenen afgaven, uitten zij wilde scheld
woorden en verwenschingen aan het adres der
opstandelingen, die zij met opgeheven vuist en
met het geweer bedreigden, totdat de Fransche
politie hen geleidelijk het wachtlokaal binnen
leidde en hen ontwapende.
Van regeeringswege wordt uit Madrid be
richt: President Azana is aan het front van
Talavera del Tajc^ aangekomen en daar door
de troepen met groote geestdrift ontvangen.
Zijn aanwezigheid verhoogde het moreel der
regeeringsstrijdkrachten.
De rustige morgen wordt door eenige vluch
telingen gebruikt, om naar Irun terug te
keeren, teneinde daar eenige eigendommen te
halen. Hendaye zelf heeft zijn normale aan
zien herkregen. De duizenden vluchtelingen
zijn bijna allen met speciale treinen en auto
bussen verder vervoerd.
De huizen van Irun langs den weg naar
de Fransche grens, welke voor den brand zijn
gespaard gebleven, bieden een beeld van vol
maakte vernieling. De muren zijn bedekt met
kogelsporen. Uit andere huizen stijgt rook
op. Men hoort nog eenige geweerschoten in
den omtrek weerklinken en Fuentarrabia en
het fort Guadelupe worden met bommen be
stookt.
Ook de correspondent van Hpvas heeft
een bezoek gebracht aan Irun.
Irun zelf is een rookende puinhoop, men
telt nog eèn honderdtal hrandhaarden, die
eerst over enkele dagen uitgebrand zullen
zijn. De autoriteiten van de carlisten laten
Irun geheel liggen en rukken onmiddellijk
op naar San Sebastian.
Naar vernomen wordt bevindt zich nog een
twaalftal Franschen in Irun, zij hebben een
toevlucht gezocht in de Fransche ambassade en
kunnen deze niet verlaten. Een consulair agent
heeft getracht hen te bereiken, doch de weg
was te gevaarlijk.
De burgerbevolking, die gisteren het dorp
Talavera ontruimde, is vandaag teruggekeerd.
Het oppercommando treft toebereidselen voor
beslissende operaties. Men acht het gevaar voor
een opmarsch der rebellen op dit front geweken.
Het orgaan der communistische partij El
Mundo Obrero meldt, dat volgens verklaringen
van communisten, die uit Toledo komen, eenige
miliciens der guardia de asalto in het Alcazar
zijn binnengedrongen en aldaar bommen hebben
geworpen, waardoor de belegerden naar de kel
ders moesten vluchten. Eenige opstandelingen
hebben zich overgegeven. De algemeene indruk,
zoo vervolgt het blad, is, dat de weerstand van
de belegerden in het Alcazar vandaag zal op
houden.
Uit Madrid wordt gemeld: De dag van gis
teren is aan het front van Talavera del Tajo
gunstig geweest voor de regeeringstroepen, die
de opstandelingen noodzaakten terug te trek
ken op de 20 K.M., welke zij den dag daarvoor
waren opgerukt.
Bij het aanbreken van den dageraad deden
aanzienlijke troepen opstandelingen een aanval
op het dorp Maqueda, op de kruising der wegen
naar Torrijos en Toledo. De regeeringsaanhan
gers deden een tegenaanval en dwongen de
rechtschen, alle door hen ingenomen stellingen
met al het oorlogsmateriaal te verlaten. Ook
de luchtmacht heeft er veel toe bijgedragen de
In den middag werd nog een fusillade
gehoord uit ffè richting van Fontarabie,
doch practisch is thans Irun genomen en
wordt alle aandacht geconcentreerd op San
Sebastian.
Volgens een van den Reuter-correspondent te
Hendaye ontvangen telegram zouden de meeste
berichten omtrent wreedheden, die te Irun heb
ben plaats gehad, overdreven zijn. Men weet
nog steeds niet, wat met de gevangenen in het
fort Guadelupe gebeurd is. Verscheiden? volks
fronters zeggen, dat de gevangenen naar San
Sebastian zijn overgebracht.
Volgens berichten van het radio-station Par-
do hebben de opstandelingen bij de inname van
Irun tevens een Fransch wapentransport be
machtigd.
Het transport bestond uit modem materieel
met de noodige munitie. Naar verder wordt
medegedeeld, wordt de val van Fontarabie bin
nen 24 uur verwacht.
Uit Pamplona zijn versterkingen voor de op
standelingen aangekomen. Het is waarschijnlijk,
dat de opstandelingen voorbereidingen treffen
om een beslissenden aanval te ontketenen, ten
einde zich definitief van de omgeving van Irun
meester te maken.
De speciale correspondent van het D.N.B.
meldt: De laatste groepen regeeringsaan
hangers, die zich nog aan het Spaansche
deel van de internationale brug bevonden,
zijn Zaterdagmiddag door een verrassenden
aanval der opstandelingen, die onverwachts
uit het Noorden kwamen opzetten, na een
korten maar bijzonder hevigen en bloedigen
strijd, gedwongen geworden over de inter
nationale brug naar Hendaye te vluchten.
