Spanje een Europa
zakformaat
in
De positie der Witten bij de
Spaansche hoofdstad
Het Alcazar op
geblazen
J. VAN DAM
Amerika verwacht
hevigen orkaan
nieuws van
heden
VIJF GEESTEN ZOEKEN
ER BELICHAMING
TROEPEN VAN KOLONEL
VAGUE VERSTERKT
KLEERMAKERIJ
OPENSNG
NAJAAR S SEIZOEN
V'EREENIGDE KATHOLIEKE PERS
VMJMfi 18 SfPTESÜER 1 m - JiMüS
BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE:
NASSAULAAN 51 - TELEFOON 13866
ABONNEMENTEN:
yoor Haarlem en Agentschappen per
TWEE EN ZESTIGSTE JAARCANC No. 20159
p<^ ef k wa rt a all 3 58 b?j w! o ru i'tbet a H ng DAGBLAD UITGEGEVENDOOR DEN.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866 per regel. Bij contract sterk verlaagde pi*en. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de wbriefc.
V er zeker ingsmaat-
schappij ontbonden
Is Baar Barenfels als leider afge
treden?
Deviezensmokkel
Onrust is als leeftocht in dit land,
waar men steeds eerst begint
en dan bezint
Spanje is Spanje nog
Oneenigheid onder het vlootper
soneel van de regeering
te Madrid?
Vroege winter in Noord-
Spanje
V.S. willen buiten oorlog
blijven
MEVROUW ROOSEVELT
HEEFT GRIEP
y
Aan het défilé voor het verloofde Vorste Wke Paar in het Stadion nam ook de
karabijn-brigade van de Amsterdamsche politie deel. Ook, de nieuwe overval-auto
peed mee
Het voorportaal van de kathedraal van Cordova, welke plaats door de regeerings
troepen is oebombardeerd
Het Weeriiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiirmminiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiriiirniiiiiiiiiiiiiiiih?
De ramp van de
„Pourquoi Pas"
De lijken worden per motorboot
naar Reykjavik over
gebracht
Alle schepen en plaatsen langs de
kust van den Atlantischen
Oceaan gewaarschuwd
V oorzorgsmaatregelen
in Carolina
De crisis bij de Heimat
schutz
CED. OUDE GRACHT 78
TELEFOON 12236
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN
Vijf visschersschepen
vergaan?
Geen Volksfront in
België
Het Alcazar te Toledo is door de roode m ilitie voor een groot gedeelte in puin ge
schoten. De nationalisten willen echter nog van geen overgave weten
niet
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 36 ct, Inges.
mededeelingen 50 cent; Idem op pag. één 65
,»ooi i iddiicui ch naciiijviiappcn meaeaeenngen 50 cent; Idera op pag. een 65 oem
BERLIJN, 18 Sept. (Havas). De Gestapo
heeft te Hamburg de verzekeringsmaatschappij
„Hanseatische Versicherungsagentur" ontbon
den. De autoriteiten verklaren, dat deze in
werkelijkheid een gecamoufleerde linksche or
ganisatie zou zijn.
WEENEN, 18 Sept. (Reuter). De crisis bij de
Heimatschutz spitst zich toe. Vice-kanselier Baar
Barenfels zou z(jn functie als adjunctleider van
de Heimatschutz en als gewestelijk leider in Be
neden Oostenrijk hebben neergelegd. Het ge
rucht gaat in politieke krïhgen, dat Starhemberg
voornemens zou zijn als opperste leider der
Heimwehren af te treden.
BERN, 18 Sept. (Stefani). De Duitsche
douane-beambten hebben in den slaapwagen
van den trein Zuerich-Schaffhausen 190.000
mark ontdekt, die men trachtte te smokkelen.
Het rijtuig werd van den trein gehaakt en op
Duitsch gebied vastgehouden, terwijl ook de
reizigers van den slaapwagen moesten achter
blijven. Naar het schijnt is een advocaat te
Zuerich bij deze zaak betrokken.
voor de troepen in dezen sector.
Er is een nieuwe colonne vrijwilligers aan
gekomen, de colonne „Parijs", die gevormd is
uit Spanjaarden, waaronder vele oude poli
tieke uitgewekenen, die zich in Frankrijk, en
vooral te Parijs, hadden gevestigd, en die naar
Spanje teruggekeerd zijn om voor het volks
front te vechten.
De radioclub te Teneriffe deelt mede,
dat de regeeringsvloot, welke bij1 Malaga
gestationneerd is, is uitgevaren.
Op zee hebben besprekingen plaats ge
had. Het vlootpersoneel zou van meening
zijn door de regeering te worden misleid.
Besloten werd den strijd te staken en
zich onvoorwaardelijk over te geven. Een
gedeelte der opvarenden was het daar vol
gens het bericht niet mee eens en schoot
op de kameraden, die zich wilden overgeven.
Er zouden meer dan 250 dooden gevallen
zijn.
Het eskader is naar Malaga terugge
keerd.
(Uit dit niet zeer duidelijke bericht is op
te maken, dat de aanhangers der regeering in
de meerderheid zijn gebleven, daar de „radio*
TENERIFFE, 18 Sept. (Reuter).
Generaal Franco heeft 25.000 man
naar kolonel Yague gezonden om
diens troepen, welke den aanval op
Madrid zullen ondernemen, te ver
sterken.
Generaal Mola heeft verklaard,
over voldoende strijdkrachten te be
schikken voor de operaties in het
Noorden.
De luchtmacht der opstandelingen heeft
gisteren de stations van Madrid en het dorp
Retamares bij Madrid gebombardeerd, zoomede
het hoofdkwartier der regeeringstroepen te
Lozoya (Somo Sierra).
De junta van Burgos raadt vreemdelingen
aan Bilbao en Santander te verlaten, daar
beide steden, indien zij zich niet zullen over
geven, binnenkort zullen worden gebombar
deerd.
Generaal Queipo de Llano heeft medegedeeld,
dat de colonne, welke op weg is, naar Tolelo
10 K.M. is vooruitgekomen en de dorpen Es-
calona, en Brabo heeft bezet.
De regeeringstroepen hebben volgens De
Llano 500 dooden moeten achterlaten, terwijl
100 man werden gevangen genomen.
Aan het front in de Guadarrama hebben de
rechtsche troepen de stellingen der regeerings
troepen bij Navas Prias stormenderhand ge
nomen en daarbij 260 geweren buitgemaakt.
In den sector van Talavera, waar de tegen
standers hun beste troepen hebben geconcen
treerd, duurt de strijd voort, doch in hoofd
zaak blijft deze beperkt tot wederzijdsche
luchtbombardementen, aldus meldt Reuter uit
Madrid.
De regeering is aangemoedigd door de
berichten, volgens welke de plaatselijke
stamhoofden in Spaansch Marokko tegen
generaal Franco in opstand zijn gekomen.
In de bergen op 80 K.M. ten Noorden van
Madrid zou reeds sneeuw zijn gevallen en
abnormaal vroeg is daar de winter inge
treden. De regeering publiceert oproepen,
waarin warme kleeren worden gevraagd
MADRID, 18 Sept. (Reuter). De
regeeringstroepen hebben het Alca
zar te Toledo in de lucht laten vlie
gen.
Zooals men weet hadden mijnwer
kers de laatste dagen loopgraven
aangelegd en daarin mijnen gelegd.
club" anders wel zou hebben gemeld, dat de
vlootgroep zich aan de zijde der opstandelin
gen heeft geschaard. Red.).
Het ministerie van Oorlog heeft per radio
medegedeeld,- dat* ~de regeeringstroepen twee
kanonnen hebben buitgemaakt en twintig man
schappen hebben gevangen genomen te Casa
Frances in den sector van Huesca.
Een bommenwerper der regeering heeft
's avonds een jachtvliegtuig der opstandelingen,
dat er uit zag als een Duitsch toestel boven
Talavera del Tajo neergeschoten. Het jacht
vliegtuig stortte brandend neer.
Uit Bilbao wordt gemeld, dat 1000 geweren
en 40 mitrailleurs ontdekt werden in zekere
lokalen der kazerne van Garellano, welke, naar
men dacht, niet bezet zou zijn.
De speciale correspondent van Havas te
Burgos meldt: bevoegde kringen spreken het
bericht tegen, volgens hetwelk de Amerikaan-
sche journalist Knickerbocker bij Caceres zou
zijn gearresteerd.
WASHINGTON, 18 Sept. (Reuter.) De bui-
tenlandsche handel moet niet gezocht worden
op een wijze, waardoor de Vereenigde Staten in
een oorlog betrokken zouden kunnen worden,
aldus verklaarde de minister van Handel, Ro
per, aan het consultatief handelscomité.
Wij moeten, zeide Roper, den oorlog uit den
weg gaan Hieraan voegde hij toe: de toestand
in Europa maakt het wenschelijk, dat wij zoe
ken naar de juiste herziening van onze com-
mercieele en sociale belangen en de uitersten,
zooals die in Europa heerschen, vermijden.
f
WASHINGTON 18 Sept. Mevrouw Franklin
D. Roosevelt heeft een lichten aanval van griep.
De arts van het Witte Huis dr. Ross Mcintire
heeft haar voorgeschreven haar kamer te hou
den, daar zij koorts heeft.
Het moet welhaast iederen lezer zijn op
gevallen: twee maanden Spaansche
burgeroorlog hebben ons niet in staat
kunnen stellen, eenigerlei houdbare wijsheid op
te doen omtrent de bijzondere conditie van het
Spaansche volk voor het „maken" van revolu
tie met alle daartoe bestaande middelen, hoe
wel geen halve.
Twee maanden lang al, werd ook ik, die het
voorrecht heb gehad, ruim drie jaren met de
Spanjaarden mede te leven, en pas eind April
van dit jaar Madrid verliet, bezig gehouden,
iederen dag weer, door de berichten over dat
land, waar nog mogelijk blijkt, hetgeen in ons
beschaafde Europa voor onmogelijk werd ge
houden: een, in wreedheid ongeevenaarde
strijd tusschen jij en ik, tusschen arm en rijk,
en geheel overeenkomstig de primaire wetten
van liefde en haat, geheel in overeenstemming
ook met de kleuren van de (vroegere) Spaan
sche vlag: rood en geel, als zinnebeelden voor
deze in Spanje geldende tegenstelling: liefde
of haat.
Het is mij, uit al deze berichten, zoo lang
zamerhand duidelijk geworden, dat het
onmogelijk of op z'n minst ondoenlijk is zich
van den toestand in Spanje een steekhoudende
idee te vormen, wanneer men daarbij niet in
de eerste plaats uitgaat van hef Spaansche
volkskarakter, van de ziel van het volk zelf.
Wanneer, om een voorbeeld te noemen, in de
pers wordt gewezen op het uitsluitend poli
tieke karakter van de in Spanje ontstane ver
warring, dan zal ik niet aan de juistheid van,
het bericht als zoodanig twijfelen, maar wel,
of eigenlijk: zeer beslist nalaten den Spaan-
schen burgerkrijg van datzelfde standpunt uit
te bezien.
Is het, om te beginnen, den lezer bekend,
dat Spanje een Europa in miniatuur is,
dat het Iberisch schiereiland, dat het
Spaansche volk zichzelf onderverdeelt in
vijf of meer kleine landjes of staten, elk
met eigen karakter, enkele zelfs met eigen
taal?
Ik begrijp: het lijkt overbodig dit te we
ten, het is veel gemakkelijker maar vast te
houden aan de, in Europa gangbare begrip
pen (al of niet begrepen)fascisme, commu
nisme, marxisme, kortom: aan die algemeene
termen, welke wij gebruiken om bepaalde
maatschappelijke verhoudingen mee aan te
duiden.
En toch kunnen zij, deze bijzonderheden, niet
gemist worden, wil men dóórdringen tot de
oorzaken van de revolutie, zooals zij zich in
twee maanden tijds heeft ontwikkeld in het
land bezuiden de Pirineos.
Want in dit land, waar onrust zooiets als
leeftocht is, waar men, om wille van het niets
ontziende temperament, eerst begint en dan
bezint, waar nóg hoor ik het „el Padre Ca-
marasa", een van Spanje's grootste redenaars
en waarschijnlijk dezelfde geestelijke, die in
het Alcazar te Toledo de H. Mis heeft gecele
breerd, uitroepen in de Iglesia del Salvador te
Sevilla „geen plaats is voor dienaars van
twee Heeren", waar men, als 't moet, door het
vuur gaat voor het een óf voor het ander, in
dit land, herhaal ik, dwalen, sinds eeuwen her,
vijf veeten rond als geesten, die steeds naar
belichaming zoeken en die vinden, zoodra zich
de gelegenheid (in den vorm van een revolu
tie of wat dan ook) voordoet.
Ik zal trachten, n in enkele trekken een
beeld te geven van Spanje als Europa in zak
formaat.
Bij ons kan men spreken van den doorsnèe-
Nederlander, zonder den bewoners van onze
verschillende provincies onrecht aan te doen;
het is, integendeel, bij ons veel meer zóó ge
steld, dat we, als Limburgers of als Gronin
gers, de hoedanigheid en het recht van den
doorspêe-Nederlander voor ons opeischen, over
al waar noodig, en hoofdzakelijk dan, wan
neer we meenen achteruitgestela of benadeel
te worden. In Spanje is dit anders. Daar kan
men het niet hebben over den doorsnee*
Spanjaard, zonder b. v. den Catalaan, den
Barcelonees, die geen Spanjaard wil zijn en
liefst Catalaansch spreekt, te beleedigen. Om
deze reden, gunt de Andalusiër, die meent al
léén aanspraak te kunnen maken op wat men
in den regel Spaansch noemt of als Spaansch
beoordeelt, hem het licht in de oogén niet.
Maar de aartsvijand van den Catalaan is de
Aragonees: tusschen hen bestaan historische
veeten, die eeuwenoud zijn, en het opsommen
waarvan mij te ver zou voeren; bovendien is
dit voor wat ik mij voornam u aan te toonen,
niet noodzakelijk.
De bewoner van midden-Spanje (Oud Casti-
lië, Nieuw Castilië) en ook de Madrileen dus,
heeft op zijn beurt voortdurend ruzie met den
Andalusiër omdat deze in zijn vermeende
grootheid als ,,de" Spanjaard schijnt te ver-"
geten, dat de beschaafde taal oftewel lands
taal het Casteljaansch is waarop de vu
rige bewoner van Zuid-Spanje antwoordt in
zijn dialect, het Andalusisch, met: „mag
waar zijn, maar mijn taal is soepeler, natuur
lijker, Spaanscher".
En wat te denken van den Bask? Ook al
een doorsnêe-Spanjaard? Hij zou u antwoor
den in het Baskisch (een taal, waarvan men
tot op heden niet weet of ze moet worden af
geleid van het Sanskriet ofwel van Chinee -
schen oorsprong is), en dan zoudt ge hem
stellig niet verstaan. De Bask voelt zich dan
ook niet erg thuis in Spanje. Het is, men weet
het, de wensch van de Basken, erkend te wor
den als land en volk op zich zelf.
Dan is er nog de Galiciër. Ook deze zou niet
graag doorgaan voor een doorsnêe-Spanjaard;
zijn dialect komt bovendien zeer overeen mee
het Portugeesch. Ik herinner mij, eens een
meeningsverschil te hebben gehad met een
gallego over die taalkwestie. Hij beweerde, dat
de Spaansche taal van Portugeeschen oor
sprong moest zijn. Hieruit blijkt wel, dat de
gallego niet in aanmerking zou willen komen
voor Spanjaard in doorsnee; wel voor „de"
Spanjaard, wiens taal van Portugeeschen oor
sprong zou zijn, hetgeen door het meerendeel
der deskundigen op dit gebied wordt tegenge
sproken.
Ware Spanje's verdeeldheid nu uitsluitend
een dialestische ze zou niet bestaan. Er is
immers een rijkstaal, het Casteljaansch, wel
ke onderwezen wordt in alle Spaansche scho
len.
De oorzaak van die verdeeldheid ligt veel
dieper. Er bestaat hier nj., behalve het taal
verschil, dat in bijna ieder Europeesch land
voorkomt, ook een verscheidenheid van
karakter, die in zoo sterke mate optreedt, dat
ze bij de Spanjaarden al gauw tot wrijving en
op den duur onherroepelijk tot conflict wordt.
De Aragonees is voor den Catalaan als her
metisch gesloten. De Catalaan weet dat. (De
Madrileensche „regeering" verzocht die van
Barcelona troepen te zenden. Zij kreeg nul op
't rekwest, want: van Cataluna naar Ara-
gón!)
De Bask is Bask. Voor wie dit „neemt" en
voor wie niet. Basta!
De Andalusiër, de van levenslust en zorge
loosheid óverloopende Zuid-Spanjaard, die van
louter leven vergeet dat hij leeft, is den zakelij-
ken, materialistischen Catalaan een doom in
het oog.
De Galiciër is eenzaam, reist daarom veel of
sluit zich op in z'n isolement.
Ge ziet wel, lezer, Spanje is Spanje nog niet.
Telkens komen deze karakterverschillen opnieuw
aan de orde. Er is, helaas, geen doorsnêe-Span
jaard, en die zal er misschien ncoit komen ook,
daar bij de Spanjaarden alle gevoel voor saam-
hoorigheid ten eenenmale ontbreekt.
Wat zou ervanSpanje over moeten blijven,
wanneer het, behalve den Basken, Andalusiërs en
Galiciërs, ook den Ar.agoneezen mocht gelukken
eten min of meer „van Spanje" onafhankelijk
volk te vertegenwoordigen?
Ziedaar, een van de vragen, welke door de
z.g. opstandige beweging beantwoord willen zijn.
Want met dit probleem staat of valt dat andere:
welke regeering zou over zoo'n „Europa in zak
formaat" moeten regeeren?
Op de laatste vraag kan slechts één antwoord
juist zijn: dat kan Hij alleen, Wiens macht we
relden omvat.
VERWACHTING: Zwakke tot matigen i
Zuid-Oostelijke tot Zuid-Westelijken
wind, nevelig tot half of zwaar bewolkt,
weinig of geen regen, weinig verandering
in temperatuur
H Hoogste barometerstand:
775.9 te Memel.
Laagste barometerstand=1
748.3 te Janmayen.
Zon op 6.40 - onder 7.07 - Licht op 7-37
Maan op v.m. 9.50 onder n.m. 7.26
Eerste kwartier 23 September
REYKJAVIK, 18 Sept. (Reuter). Tot nu toe
zijn 22 lijken aan land gespoeld. De inwoners
van het dorpje hebben hen op een met gras
begroeiden heuvel, welke op korten afstand meer
in 't binnenland gelegen is, neergelegd. Aan het
stoffelijk overschot van dr. Cachot is de eere
plaats gegeven: in het midden van deze groep
der zoo tragisch om het leven gekomen leden
der expeditie.
Heden zullen de lichamen per motorboot naar
Reykjavik overgebracht worden, waar zij in de
kapel van het St. Jozef-gasthuis worden opge
baard en een katholieke godsdienstoefening zal
plaats vinden.
WASHINGTON, 18 Sept. (Reuter). Het
meteorologisch instituut te Washington
heeft een waarschuwing gericht tot de
koopvaardijschepen en de plaatsen langs de
kust van den Atlantischen Oceaan, dat
vandaag tegen 6 uur 20 Amsterd. tijd een
hevige orkaan kan worden verwacht, welke,
komende uit het Zuid-Oosten zich voort
plant met een snelheid van 150 K.M. per
uur.
Dertig vliegtuigen zijn uit vrees voor dezen
buitengewonen storm op het vliegveld te Pope-
field (Carolina) gedaald en twaalf te Bolling-
field (New-York).
De orkaan zou zijn maximum-hevigheid be
reiken bi) kaap Hatteras (Carolina) door de
zeeliedenwereld „het matrozengraf" genoemd.
Het Amerikaansche vrachtschip „El Amiran-
te", dat zich op 100 K.M. ten Zuiden van Hat
teras bevindt, heeft draadloos medegedeeld,
tengevolge van den hevigen storm in moeilijk
heden te zijn geraakt.
ATLANTIC CITY. Van Atlantic city tot kaap
Hatteras worden overal voorzorgsmaatregelen
genomen met het oog op den aangekondigden
buitengewoon hevigen storm, welke dien van
18 September 1932, waarbij 375 personen om
het leven kwamen, nog in hevigheid schijnt te
zullen overtreffen.
4000 man van de kustwacht zijn gemobili-,
seerd, terwijl ook het Roode Kruis-personeel in
zoo groot mogelijke sterkte op alle gebeurlijk
heden voorbereid is.
Een prachtvolle OVERJAS NAAK
MAAT, eerste klas werk, model
naar Tseiize reeas vanaf T~3S.
Ruime keuze HEERENCOSTUUMS
NAAR MAAT MET 2 PANTALONS
reeds vanaf f 40.
COSTUUMS NAAR MAAT voor ge
legenheden reeds vanaf f 40.
Wij leveren uitsluftend p r i ip a
Kleermakerswerk
RUIME KEUZE UIT DE ALLER
NIEUWSTE STOFFEN WACHT U!
ZIET ONZE ETALAGES
Troepen der Witten, die den aanval op Madrid
zullen ondernemen met 25.000 man versterkt.
Amerika verwacht zwaar weer aan de kust
van den Atlantischen Oceaan.
Vereenigde Staten willen buiten oorlog blijven.
Ontwerp-verkiezingsmanifest van de Anti-Rev.
Partij.
De toestand van Mgr. Bos, oud-Apostolisch
Prefect van Borneo, is langzaam achteruit
gaande.
Benoemingen in het Bisdom Roermond.
O
OSLO, 18 Sept. (Reuter). Men. verneemt uit
Reykjavik, dat vijf visschersschepen met 50
IJslandsche visschers aan boord niet in de
haven zijn teruggekeerd.
Men vreest, dat zij vergaan zijn tijdens den
storm, welke ook de ramp van de „Pourquoi
pas" heeft veroorzaakt.
BRUSSEL, 18 Sept. (D. N. B.). De Brussel-
sche vereeniging van de Belgische arbeiders
partij heeft gisteren in een buitengewoon con
gres de vorming van een Volksfront bespro
ken. Het meerendeel van de sprekers verklaar
de zich tegen een dergelijk front, o.a. ook de
voorzitter van de socialistische partij, Vander-
velde.
Een medewerker, die langen tijd in Spanje
woonde, schrijft ons:
