De eerste maatregelen
I
STICHTING VAN EEN EGALISATIEFONDS
GROOT 300 MILLI0EN GULDEN
Een wetsontwerp tegen prijsstijging heeft
reeds het Departement verlaten
Het parool van dr. H. Colijn: vlucht niet in goederen,
doe als vroeger en steun de regeering
hij haar maatregelen
STEENEN SMELTEN NIET!
BESCHERMING VAN DE
EERSTE BEHOEFTEN
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
Beroep op middenstand
MAANDAG 28 SEPTEMBER 1936 - AvONDBLAD
B. BOERRIGTER - Mr. Cornelisstraat 21
DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD. HAARLEM - TELEFOON 13866
TWEE EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 20175
Naar wij vernemen wordt heden een wetsontwerp, dat be
oogt de prijsopdrijving tegen te gaan, naar den Raad van
State gezonden, om Dinsdag in de Kamers te worden be
handeld. In dit wetsontwerp zullen zoowel de prijzen van
diensten en goederen als de huren aan bepaalde regels worden
gebonden.
Voorts heeft de Regeering een ernstig beroep gedaan op de
middenstandsorganisaties, om mede te werken de prijsop
drijving te voorkomen. Deze medewerking is inmiddels toe
gezegd.
Zondagmiddag is een bespreking gehouden tusschen de
regeeringscommissarissen voor de uitvoering der landbouw-
crisiswet, teneinde maatregelen te nemen in verband met de
positie van het landbouwcrisisfonds en de steunuitkeeringen
op de verschillende land- en tuinbouwproducten en de
monetaire maatregelen der regeering.
De regeering heeft, in volledige overeenstemming met het
gevoelen der Nederlandsche Bank, besloten met ingang van
27 September den uitvoer van goud te verbieden, tenzij ge
dekt door een authentiek certificaat van de Nederlandsche
Bank.
Tevens is de Effectenbeurs heden en morgen gesloten.
Nader vernemen wij, dat het gouduitvoerverbod eveneens
geldt voor Ned. Indië. De Effectenbeurs te Batavia zal even
eens heden en morgen gesloten zijn.
De devaluatie zal een ingrijpende
verandering brengen in de
land bouw-crisispolitiek
Ministerieel schrijven
Drukte aan de telefoon
Radiodistributie
Haarlem
Nieuwe Gracht 5 - Telef. 10010
Koopt daarom nog heden voor solide geldbeleg
ging één of meerdere aan prima huurders ver
huurde LANDHUISJES, gelegen Terrasweg te
SANTPOORT. Nu nog oude prijs f5000—f5200.
Ook in aanbouw. Inlichtingen:
HAARLEM TEL. 14742
NIEUWE HAABLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct., Ingez.
mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek.
WAARDEVERMINDERING VAN DEN GULDEN
t
Zondag is vanwege de regeering
contact gezocht met de verschillen
de middenstandsbonden, de groot
winkelbedrijven en coöperaties, ten
einde onredelijke prijsverhooging
van levensmiddelen te voorkomen.
Het resultaat hiervan is, dat vol
ledige medewerking werd verkre
gen.
Mocht desniettemin onredelijke
prijsverhooging plaats vinden, dan
zal de regeering met kracht optre
den om zulks te verhinderen.
Een wetsontwerp tot het tegengaan van on
redelijke prijsverhooging van goederen, dien
sten en huren heeft reeds het departement
van Handel, Nijverheid en Scheepvaart ver
laten.
Voorts kan worden medegedeeld, dat de
gevolgen van het uitvoerverbod van
goud een ingrijpende verandering in de
landbouwcrisispolitiek beteekencn, waarbij
zal vooropstaan, dat met inachtneming van
de belangen van den landbouw de prijzen
van de eerste levensmiddelen, met name
brood en aardappelen, niet zullen worden
verhoogd.
Aan de centrale middenstandsorganisaties,
diverse bonden op het gebied van den détail-
handel in levensmiddelen, coöperaties en
grootwinkelbedrijven heeft de minister van
Handel, Nijverheid en Scheepvaart een aan
schrijving gericht van den volgënden inhoud:
Ik acht het niet uitgesloten, dat een aantal
winkeliers in de gebeurtenissen van den dag
aanleiding zullen zoeken tot een overigens niet
gemotiveerde verhooging van de prijzen der
eerste levensbehoeften.
Afgezien nog van het bezwaar, dat een der
gelijk optreden de reputatie van het winkelbe
drijf als geheel zal schaden, acht ik het in
het algemeen belang noodzakelijk, dat onder
de tegenwoordige omstandigheden iedere po
ging in deze richting achterwege blijft of, zoo
al door enkelingen ondernomen, ten spoedig
ste wordt onderdrukt.
Ik doe daarom op uwe organisatie een drin
gend beroep, teneinde hare leden onverwijld
met het bovenstaande in kennis te stellen en
hen uit te noodigen, al het mogelijke te doen,
teneinde door eendrachtig optreden moeilijk
heden, die aan den détailhandel niet anders
dan ernstig afbreuk kunnen doen, te voor
komen.
Teneinde eventueel op zoo kort mogelijken
termijn aan excessen paal en perk te kunnen
stellen, zal het ontwerp eener wet, welke de
mogelijkheid voorziet daartegen op krachtige
wijze op te treden, een dezer dagen de Tweede
Kamer der Staten-Generaal bereiken.
Ik vertrouw, dat uwe organisatie intusschen
waar mogelijk haar invloed zal doen gelden,
om den détailhandel tegen normale prijzen
voortgang te doen hebben.
Van deze aanschrijving is afschrift gezonden
aan de Kamers van Koophandel en Fabrieken,
met verzoek eventueel te harer kennis komende
klachten inzake prijsopdrijving onverwijld
nauwkeurig te willen onderzoeken en den mi
nister voornoemd daarvan op de hoogte te
brengen.
Voorloopig zijn ten aanzien van de landbouw
crisisbepalingen de volgende maatregelen ge
nomen
Alle restitutie-, exportbeschikkingen, enz.
zullen, met uitzondering van de beschik
king voor zoover betreft de teruggave van
binnenlandsche heffing op boter, voorzoo
ver de normale hoeveelheden betreft, voor
loopig worden stopgezet. Zoo spoedig mo
gelijk zal worden bekend gemaakt, welke
restitutie, premies enz. met ingang van 28
September 1936 zullen gelden.
Met ingang van 28 September 1936 zal tot
nader order geen rogge worden gedenatureerd.
Dit geldt ook ten aanzien van partijen, waar
omtrent reeds toezegging tot het houden van
toezicht werd gedaan.
De steun a ƒ2.25 voor gerst wordt met in
gang van 28 September 1936 tijdelijk opgeschort.
Dorschingen dienen echter op den ouden voet
door te gaan. Alle formaliteiten dienaangaande
worden voorloopig gehandhaafd.
Geen monopolie-overeenkomsten zullen ten
aanzien van den uitvoer van consumptie- en
pootaardappelen naar België en veldboonen
naar Duitschland worden aangegaan.
De reductie bij invoer van Indische maïs
wordt tijdelijk opgeschort.
Voor zoover betreft de Nederlandsche aard
appelmeelcentrale is voor alle georganiseerden
tot nader order de verkoop van aardappelmeel
stopgezet. De aardappelmeelcentrale aanvaardt
geen enkele verplichting voor verkoopen, geslo
ten na 27 September 1936.
De Nederlandsche Veehouderij-centrale heeft
den verkoop van spek door spekexporteurs stop
gezet.
Het Zondag in den voornacht bekend gemaak
te verbod tot gouduitvoer door de Nederlandsche
regeering heeft tot gevolg gehad, dat door tal
van financieele, handels- en industrieele onder
nemingen reeds dezen Zondag hier te lande en
in het buitenland besprekingen zijn gevoerd,
welke ten doel hebben maatregelen voor te be
reiden om een stagnatie in het zakenleven te
voorkomen.
In dit verband kreeg reeds van den vroegen
morgen af de rijkstelefoon een record aantal
aanvragen voor gesprekken te verwerken. Een
en ander leidde er toe, dat te Amsterdam reeds
van negen uur af extra-personeel in dienst
moest worden genomen, terwijl het tot stand
komen van de overtalrijke telefoonverbindingen
langeren tijd in beslag nam dan op andere Zon
dagen het gevai is.
Er wordt veel geschermd met „service",
't Trucje, dat het veelal doet.
De centrale kan er bulten;
Distributie Is steeds goed.
De minister van Financiën, mr. P. J. Oud, heeft Zondagmorgen in zijn
Departement te Den Haag verschillende besprekingen gevoerd in verband
met de monetaire politiek der regeeringDe minister na het verlaten van
het departementsgebouw
Hedenochtend acht uur heeft de minister-president, dr. H.
Colijn, vanuit de gebouwen van het hoofdbestuur der
P. T. T. de volgende radio-rede gehouden, die over
de beide Nederlandsche zenders en de Phohi werd uitgezonden:
Alvorens een nadere motiveering te geven van het in den
nacht van Zaterdag op Zondag genomen besluit der regeering in
zake onze monetaire politiek, roep ik eerst in de herinnering
terug, dat een zeker aantal landen in 1933, tijdens de Londen-
sche wereldconferentie, als hun gemeenschappelijk gevoelen tot
uitdrukking brachten, dat het wenschelijk was den z.g. gouden
standaard te handhaven, d.w.z. door afgifte van goud aan el
kander de onderling bestaande muntverhoudingen in het wissel-
verkeer te verzekeren.
Deze landen waren zes in getal, n.l. Frankrijk, Italië, Zwitser
land, België, Polen en Nederland.
Van deze zes konden Italië en Polen den laatsten tijd niet
meer meegerekend worden, terwijl België, na het vorige jaar een
devaluatie zijner munt te hebben doorgemaakt, onlangs wel weer
tot het goud terugkeerde, doch niet meer behoorde tot het oor
spronkelijk goudblok.
Zoo waren er van de zes dan maar drie meer overgebleven
n.l. Frankrijk, Zwitserland en Nederland, en weliswaarbehoorde ook Amerika sinds eenigen tijd tot de landen,
die het wisselverkeer door goudafgifte steunden, doch de goudwaarde van den dollar was daar nog niet defi
nitief; de dollarwaarde kon nog door den President der V. S. verder verlaagd worden, nadat hij reeds 40 pCt.
van zijn waarde had ingeboet.
Niet zonder bezorgdheid heeft de Nederlandsche regeering den laatsten tijd den gang van zaken op mo
netair terrein gevolgd. Niet, omdat zij twijfelde aan de juistheid harer eigen politiek. Het tegendeel is waar. De
aanpassing aan de gewijzigde internationale verhoudingen op economisch en financieel terrein was hier te
lande een heel eind en in Ned.-lndië nagenoeg geheel geslaagd en men mocht hopen, dat het eind van een
zeer moeilijken weg in het zicht was.
De bezorgdheid der regeering vond haar oorzaak dan ook in hetgeen hier en daar om ons heen plaats greep
waarvan geducht moest worden, dat de voornaamste pilaar onder het reeds gehavende goudbloc bezwijken
r. - 1 1 *7 'm. j NTilI i1 1:l::l
Dr. H. Colijn
en
zou. Men mocht zich niet verhelen, dat de positie van Zwitserland en Nederland heel veel moeilijker zou
worden, indien Frankrijk zich genoodzaakt zou zien het Belgische voorbeeld van 1935 te volgen en eenigen
tijd den gouden standaard prijs te geven.
Toch meende de regeering, toen bekend werd, dat Frankrijk den gouden standaard ging verlaten, en zij
zich daarover in den nacht van Vrijdag op Zaterdag te beraden had, hare beproefde politiek nog niet te mo
gen prijsgeven. Vandaar dat in de ochtendbladen van Zaterdag de mededeeling verscheen, dat de regeenng
hare tot nu toe gevolgde monetaire politiek onveranderd zou handhaven. Op die houding was mede van in
vloed de op dat tijdstip volstrekt gegronde verwachting, dat Zwitserland den gouden standaard zou blijven
handhaven.
Zaterdag, in den loop van den namiddag, ontving de regeering evenwel door haren gezant te Bern de me
dedeeling van den Zwitserschen Bondsraad, dat men integendeel in Bern besloten had tot aanpassing van den
Zwitserschen frank aan de leidende valuta's en men dus tot prijsgeving van den gouden standaard zou
Dit feit maakte een hernieuwde overweging van het Nederlandsche standpunt noodzakelijk.
De positie van de Zwitsersche Nationale Bank was banktechnisch sterker dan die van de Nederlandsche
Zusterinstelling. Toen dus de sterkere van de beide banken den strijd meende te moeten opgeven, moest in
de nationale en internationale geldwereld wel de vraag opkomen: nu het eene goudland na het andere den
gouden standaard heeft moeten prijsgeven, nu van de twee laatst overgeblevene de sterkste van de twee de
vlag strijkt, waarom zou nu de laatst overgeblevene het wel kunnen houden.
Dit alles noopte er toe om opnieuw de positie van Nederland in beschouwing te nemen
Nederland zou nu, met Amerika, dat al 40 pet. gedevalueerd had en waar de mogelijkheid van verdere
devaluatie nog aanwezig was en met België, dat ook reeds gedevalueerd had, deel blijven uitmaken van een
trio, waarin het het eenige lid was het eenige land zelfs in de geheele wereld dat zijn oude munt-
pariteit ongerept had weten te bewaren.
Hoe werd nu het beeld van den toestand?
Zoo, dat men dan enkele weken, of, op zijn best, een paar maanden zou blijven doorworstelen met door-
loopende sterke schommelingen in den rentevoet, met al de daaraan voor het bedrijfsleven verbonden bezwa
ren, om dan ten slotte toch te eindigen met het prijsgeven van den gouden standaard, doch dan met een op
onverantwoordelijke wijze verzwakten goudvoorraad van de Nederlandsche Bank.
Dit moest worden voorkomen, omdat wij, temidden van deze grenzenlooze verwarring op financieel ter
rein niet weten wat de toekomst ons nog brengen kan.
Daarbij kwam dan nog, dat men zienderoogen aan sommigen de gelegenheid bleef schenken om, door
middel van het afvloeiende goud van de Nederlandsche Bank, zich in een nabije toekomst winsten te verze
keren, waarop niet alleen geen enkele zedelijke aanspraak bestond, doch die bovendien aan het land ernstige
schade berokkende.
In die overwegingen wortelt het besluit van de regeering, om met ingang van 2/ September den uit\ oer
van goud te verbieden.
Daardoor is verzekerd, dat de Nederlandsche goudschat ter beschikking blijft van het eigen land en van
het algemeen belang.
Wat beteekent deze maatregel nu eigenlijk?
Hij beteekent, dat we den z.g. gouden standaard tijdelijk hebben prijsgegeven, zooals dat ook het geval is
geweest vanaf Augustus 1914 tot eind April 1925.^
In zooverre is het dus ook voor ons niet iets nieuws.
Beteekent het nu ook waardevermindering van den gulden, zooals door devaluisten gewenscht wordt
Met volkomen zekerheid valt dit niet te zeggen.
In de periode 19141925 zijn er tijden geweest, dat de waarde van den gulden, met betrekking tot
pond en dollar, lager dan normaal kwam te liggen, doch er waren ook perioden, waarbij het omgekeerde het
geval was. j
Nu is dit laatste thans niet te verwachten en moet er met het eerste, d.i. eenige waardevermindering
van den gulden tegenover buitenlandsche valuta, gerekend worden.
Twee factoren oefenen daarop voornamelijk invloed uit.
De eerste is de kapitaalbeweging en de tweede de aanpassing, voor zooveel nog noodig, aan het buiten
landsche prijspeil.
In het oog moet worden gehouden, dat het wenschelijk is, dat de weggevloeide kapitalen weer naar Ne
derland terugkeeren, waardoor kapitaalvlucht vanzelf wordt tegengegaan, en ook, dat de concurrentie-mo-
gelijkheden voor onzen export ten zeerste de aandacht verdienen.
Dit brengt mee, dat de regeering den nieuw geschapen toestand niet geheel aan zijn eigen ontwikkeling
kan overlaten.
Het betalingsverkeer blijft volkomen vrij.
Maar wel stelt de regeering zich voor, onverwijld aan de Staten-Generaal te doen toekomen een ont
werp van wet tot instelling van een Egalisatiefonds van omtrent 300 millioen gulden, ten einde daardoor
harerzijds invloed te kunnen oefenen op den loop der wisselkoersen met het buitenland, gelijk Engeland
ook heeft gedaan en in Frankrijk en Zwitserland in overweging is.
Daardoor hebben we het in de hand, in samenwerking met de Nederlandsche Bank, onnoodige daling van
de waarde van den gulden te voorkomen.
Dit is ook onvermijdelijk met het oog op het binnenlandsche prijspeil. Verhooging van dat prijspeil za
niet geheel zijn te ontgaan. Wat we uit het buitenland moeten betrekken zal duurder worden, indien de gulden
belangrijk in waarde dalen zou, maar voor het binnenland ligt de zaak ten deele anders.
(Vervolg elders in dit nummer.)
