Nationalisten rukken thans op
naar de hoofdstad
Dankwoord van het
Prinselijk Paar
Scherpe rede van
Litwinof
Negen vliegtuigen
gestart
GISTEREN 30 K.M. GE
VORDERD
INITIATIEF VAN EDEN
EN DELBOS?
De conferentie
van Vijf
Het nieuws van heden
STEENEN SMELTEN NIET!
WANDGEDIERTE
1 B—i
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
DINSDAG 29 SEPTEMBER 1936 - AVONDBLAD
BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE:
NASSAULAAN 51 - TELEFOON 13866
ABONNEMENTEN:
voor Haarlem en Agentschappen per
week 25 centper kwartaal f 3.25per
post, per kwartaal f3.58 bijvooruitbetaling
DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
TWEE EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 20177
Rechtschen zullen eerst een
grooten aanval doen op het
vliegveld Getafe
De verovering van
Toledo
^Madqtd
T O ^#VLr E Vdwo-
-«se» 1
Afschaffing van handels-
contingenteeringen
Italië blijft bereid actief deel te
nemen aan de besprekingen
Nederlander in Madrid
in arrest
Ondanks stappen van den Neder-
landschen zaakgelastigde nog
niet op vrije voeten gesteld
Het Ween
luwiwwiiiil
Liever een Volkenbond zonder
universaliteit, dan een uni-
verseele bond zonder
principes van
veiligheid
4^,W'i x
De onlusten in Palestina duren onverminderd voort. Joden in het Jordaandal heb
ben barricades opgericht, waarachter zij zich verdedigen tegen de herhaalde aan'
vallen der Arabieren
Toespraak Prinses Juliana
Toespraak Prins Bernhard
Dood der Duitsche
Katholieke Pers
Prins Alfonso Carlos
overleden
BARKER'S BEHANG
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TIEN B?-A ^ZIJDEN
B. BOERRIGTER - Mr. Cornelisstraat 21
Luchtrace PortsmouthJohannes
burg hedenmorgen begonnen
Tommy Rose favoriet
FIRMA H. VAN LOON
Vliegongeluk in Libyë
Wie is de gelukkige?
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 et, Inge*,
mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 55 eeet
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek.
LISSABON, 29 Sept. (Reuter).
Volgens berichten van de groep-
Castejon, in de „Diario de Lisboa",
zijn de nationalisten onmiddellijk
na den val van Toledo 30 K.M. in
de richting van Madrid opgerukt,
zonder ernstigen tegenstand te ont
moeten.
Men verwacht, dat de eerste gevechten van
grooteren omvang pas voor de poorten van
Madrid zullen worden geleverd, aangezien in
de provincie Toledo het terrein vlak is en
nauwelijks gelegenheid biedt voor een verde
digende actie. Pas achter het vliegveld Getafe
wordt het landschap weer heuvelachtig. De
luchtstrijdkrachten der rechtschen, aldus gaat
dit blad verder, zullen de inneming van Ma
drid inleiden met een grooten aanval op het
vliegveld Getafe, waarna de eigenlijke storm
aanval op de hoofdstad zal worden ingeluid.
Ter vermijding van een paniek laat het mili
taire opperbevel te Madrid de vluchtelingen
uit Toledo niet in de hoofdstad toe.
Omtrent de bevrijding van de verdedigers
van het Alcazar lezen we in de „Tel." nog de
volgende bijzonderheden:
Fel en hard is de strijd om Toledo geweest
tot op het ocgenblik, waarop de overwinning
van de nationalisten volkomen was. Toen zij
reeds in dat warnet van straten en stegen,
waaruit de oudste gedeelten van de stad be
staan, teruggedrongen waren door de Mooren
en legionnairs, deden de arbeidersmilities nog
een uiterste poging om de bevrijding van de
cadetten van het Aloazar te verijdelen.
Doch de beslissing was toen reeds gevallen.
Bij het naderen van de witte troepen brachten
de linkschen alle mijnen, die zich nog in de
rots onder het Alcazar bevonden, tot ontplof
fing. Weer dreunden de explosies over de stad,
weer sloegen puin- en stofwolken omhoog uit
den geteisterden burcht. Zij brachten de laat
ste schade toe aan de citadel, doch de ver
dedigers waren te goed verschanst, dan dat
zij er veel hinder van zouden ondervinden.
Drie en een half uur nadat de rechtschen
in de stad waren binnengedrongen, tuurde ik,
aldus schrijft de correspondent, van een heuvel
op circa zes kilometer afstand gelegen naar
Toledo. Wij wisten toen nog niets van het lot
der cadetten uit het Alcazar en de tallooze
explosies, die, naar ik door een verrekijker dui
delijk kon waarnemen, in de ruïnes van de
citadel plaats vonden, vervulden de achtergeble
venen met groote bezorgdheid, die later echter
ongegrond bleek, want ondanks de ontploffin
gen duurde het machinegeweervuur uit de ruï
nes onverminderd voort.
Eensklaps verlieten de cadetten hun ver
schansingen en stormden op de rooden in. Ter
wijl het gevecht van man tegen man nog in
vollen gang was, verschenen reeds de eerste
Marokkanen en leden van het Vreemdelingen
legioen. De regeeringsaanhangers namen daar
op de wijk naar de wapenfabriek Vegabaja.
Eerst nadat de artillerie der nationalisten de
fabriek tot puin had geschoten, konden de
linkschen uit deze stellingen verdreven worden.
Ook de nationalistische radio-zenders, die
nadere bijzonderheden geven omtrent de ver
overing van de oude stad aan den Taag, er
kennen, dat iedere vierkante meter grond met
inspanning van alle krachten bezet moest
worden. De cadetten van het Alcazar sloten
zich onmiddellijk bij de Mooren en legionnairs
aan en zetten mede de vervolging in van de
achtduizend man roode milities, die naar het
Zuiden toe volkomen uiteengejaagd zijn. Naar
de zenders nog melden hebben bij den strijd
in en om Toledo minstens vijfhonderd leden
van de milities het leven verloren.
De speciale correspondent van Havas
meldt, dat de regeerings-aanhangers giste
ren een tegenaanval op Toledo hebben ge
daan; zij werden echter met zware verlie
zen afgeslagen.
Volgens een radio-bericht van nationalis
tische zijde zou Eibar (Guipuzcoa) door de
rechtschen zijn ingenomen.
De „radioclub" van Teneriffe bevestigt de
inneming van Eibar door de troepen van
Franco. De rechtsche luchtmacht heeft Bilbao
gebombardeerd; ook de oorlogsschepen der re
geering, die op de reede lagen, werden onder
vuur genomen. De nationalisten zouden talrijke
kilometers gevorderd zijn op den weg van To
ledo naar Madrid, waarbij de afdeelingen re-
geeringstroepen met mitrailleurvuur bestookt
werden. Franco heeft verklaard, dat zijn troe
pen zoo snel mogelijk naar Madrid zullen op
rukken.
Naar de radiozender Sevilla meldt, hebben
de consuls van Italië en Duitschland generaal
Queipo de Llano gelukgewenscht met het ver
zet, dat de in het Alcazar belegerde cadetten
hebben geboden.
Blijkens een D. N. B.-telegram uit München
heeft de plaatsvervanger van den Führer, Ru-
dolf Hess, namens de nationaal-socialistische
partij den „helden van het Alcazar" en hun
bevrijders een telegram met hartelijke geluk-
wenschen gezonden.
BRUSSEL,, 29 Sept. (Stefani) De beide
BRUUCLE
ferm
ABEM*s. J-,
DE SAM PCO^p ---^Mj&.ESCALOj
^WLCCAft
•VACIA
-/.menYpjoW
IOMBClAV'
LAC^EADE^-^/ lyiUASEpUlLLA
- vCORA V y 1
v >LqaaAi vuZz
- V
c,o^OAt^
alaqeï»
■*Q„f VlLlACAUAfb
O IO 50.
Km.
p— SpOORWE&EVJ
PROVINCIE GRENS
sergeant-vliegers, die gedeserteerd waren om
dienst te nemen in het Spaansche leger, heb
ben zich bij de politie gemeld. Zij verklaarden
door een Spaanschen werver voor het Spaan
sche leger te zijn aangeworven Zij zijn naar
Parijs gegaan, waar hun geld werd gegeven
voor Madrid, doch aangekomen in de Spaan
sche hoofdstad, werden zij onder verdenking
van spionnage gearresteerd. Zij slaagden er
evenwel in te ontvluchten.
PARIJS, 29 Sept. (Reuter). Pertinax schrijft
in de „Echo de Paris", dat Eden en Delbos tegen
het einde van deze week aan den Volkenbond
een ontwerpresolutie zullen voorleggen, die ten
doel heeft de afschaffing van handelscontingen-
teeringen en de controle op het ruilverkeer, welke
als de voornaamste belemmeringen van het han
delsverkeer worden beschouwd.
ROME, 29 Sept. (Reuter) Naar Reuter
verneemt is Italië's houding tegenover de con
ferentie der vijf Locamo-landen ongewijzigd
Italië is bereid actief deel te nemen aan de
besprekingen. Het wenscht slechts, dat de voor
bereiding niet onvolledig zal zijn en dat er dus
snel aan zal worden gewerkt.
Naar wij vernemen, is een Nederlandsch on
derdaan, Alfons Visscher genaamd, Maandag
nacht door leden der Volksfrontmilitie in Ma
drid in arrest genomen. Nadat zij hem aan een
ondervraging hadden onderworpen, hebben zij
hem in handen van de politie gesteld.
De zaakgelastigde, die thans te Madrid de
belangen van de Nederlandsche onderdanen
behartigt, heeft onmiddellijk, toen dit feit hem
ter oore kwam, de noodige stappen onderno
men, welke evenwel nog geen resultaat hebben
gehad. Men acht het waarschijnlijk, dat de
arrestatie geschied is op gnond van beschuldi
gingen, dat de heer Visscher met de opstan
delingen zou heulen.
Verwachting: Zwakke Westelijke tot |j
Noordelijken wind, nevelig tot licht be-
wolkt, weinig of geen neerslag, weinig
verandering in temperatuur.
Hoogste barometerstand 771.9 Malinhead
Ëj Laagste barometerstand 753.8 Ingö.
H Zon op 6.58 - onder 6.41 - Licht op 7.17
Maan op n.m. 5.41 onder v.m. 4.57
Volle Maan 30 September
GENèVE, 28 Sept. (Reuter). Na den verte
genwoordiger van Hongarije nam de verte
genwoordiger van de Sovjet Unie Litwinof
in de Volkenbondsvergadering het woord.
Hij bing een somber beeld op van den in
ternationalen toestand. Hij zeide o. a. dat
eenige landen gevaarlijk zijn door hun
agressieven geest en hij laakte de landen,
die een neutrale houding aannamen, aan
gezien dit niet voldoende is om een oorlog
tegen te houden.
Zij zien den storm over Europa naderen en
beperken zich tot verklaringen over hun aan
hankelijkheid aan de collectieve veiligheid. Zij
doen niets om dit in praktijk te brengen. Lit
winof acht het voldoende, dat de vredelievende
machten zich aaneensluiten om te doen zien,
dat een gemeenschappelijke actie mogelijk is,
om den aanvaller vroeg of laat te dwingen ook
tot het systeem van collectieve veiligheid toe te
treden. De Volkenbond moet zich zoodanig or-
ganiseeren. De grondgedachte is neergelegd ir,
de regionale verdragen en de pacten van we-
derkeerigen bijstand.
Ten aanzien van de herziening van artikel
19 is de Sovjet-delegatie van meening, dat dit
alleen mogelijk is, als instemming van alle be
trokken partijen wordt verkregen. Verder is de
delegatie van oordeel, dat voor werkelijke ontwa
pening eveneens algemeene maatregelen noodig
zijn.
Vervolgens keert Litwinof zich tegen den
slaat, die geregeerd wordt door mannen, die
in hun politiek program de verovering van
grondgebied van een anderen staat hebben
opgesteld. Litwinof ziet liever een bond zon
der universaliteit, dan een universeelen bond
zonder de principes van algemeene veilig
heid.
Rusland stelt voor, dat de kwestie van de
toepassing van de grondbeginselen van het pact
tot nadere studie wordt voorgelegd aan de eer
ste commissie, vervolgens aan 'n bijzondere zit
ting van de Volkenbondsvergadering, indien
tenminste de commissie niet nog tijdens de hui
dige zitting gereed komt. Zoolang de besprekin
gen duren kunnen de staten, die willen deelne
men aan de verdragen tot wederkeerigen bij
stand onderling' besprekingen voeren teneinde
dit doel te bereiken.
Aan het eind van zijn rede verklaarde Litwi
nof, dat de Sovjet Unie geen staten discrimi
neert om hun binnenlandsch bestuur en ook
geen kruistocht preekt tegen de landen, waar de
,,rasleer" triompheert.
Ten aanzien van de Spaansche kwestie ver
klaarde Litwinof, dat Sovjet Rusland deelneemt
aan de non-interventieovereenkomst omdat an
ders een internationaal conflict zou kunnen uit
breken.
Na Litwinof sprak de vertegenwoordiger van
Denemarken, Munch, die er op wees, dat de me
dewerking van de Vereenigde Staten noodig was
en hij keerde zich tegen de vorming van bloes
van landen, volgens hun binnenlandsch be
wind. Hij acht het niet opportuun nu het
pact te wijzigen en stelt voor een commissie te
benoemen, welke de procedure van verzoening
en bemiddeling moet bestudeeren.
Hedenmiddag hebben H.K.H. Prinses Juliana en Z.H. Prins Bernhard
vanuit de P.T.T.-studio te Den Haag radiotoespraken gericht tot
het Nederlandsche volk, waarin Zij woorden van dank spraken
voor de talrijke blijken van medeleven, uit alle lagen der bevolking, bij Hun
verloving ondervonden.
De toespraken, welke om kwart voor één uur begonnen, werden over
de beide Nederlandsche zenders uitgezonden.
De uitzending werd voorafgegaan door een muzikaal voorspel, waarna
de Prinses het woord nam.
Ingezetenen in alle deelen des rijks,
Gij allen, die op zulk eene wijze met onze verloving hebt medegeleefd,
als gij hebt gedaan.
Ik heb mij nooit nog zoo verrassend dicht bij een ieder, die ik nu aan
spreek, gevoeld, als in dezen tijd van vreugde, die gij met ons gedeeld hebt,
en dat in 't bijzonder door op zulk een menschelijke, broederlijke en zuster
lijke wijze mee te leven in ons geluk. Er zijn hierdoor banden gelegd, die
van onvergankelijke hoedanigheid zijn.
Wij hebben verbijsterd van ontroering gestaan en dat talrijke malen
opnieuw over de afmetingen, die de algemeene vreugde, juist over ons
persoonlijk geluk, heeft aangenomen.
Een schooner welkom hadt gij waarlijk nooit mijn aanstaanden man kun
nen bereiden.
Mag ik langs dezen weg tevens mijn dank betuigen voor de ontelbare
schriftelijke en telegrafische gelukwenschen, die wij samen, of ik alleen, ont
vingen? Gaarne zouden zij ook schriftelijk beantwoord zijn, indien het mo
gelijk was geweest, doch dit geeft mij het voordeel, u persoonlijk te kunnen
toespreken en mijn dank te uiten voor de bewoordingen, waarin uwe wen-
schen waren vervat en waarin wij de hartelijkheid, die ze had ingegeven,
zoozeer hebben gewaardeerd.
Wanneer ik thans een woord van dank tot u moet richten, kan ik alleen
'zeggen: ik dank u, <jat ons zo° gelukkig hebt gemaakt. De gloedrijke
glans, waarmee gij onzen verlovingstijd hebt beschenen, zal onze herinnerin
gen steeds blijven overstralen.
Nu zal Bernhard het woord tot U richten.
Het is ook mij een behoefte persoonlijk uiting te geven aan de dankbaar
heid, waarvan ik vervuld ben, voor de overstelpende bewijzen van deelneming
van het Nederlandsche volk in Ons groot geluk. Talloos zijn de gelukwen
schen, die Wij mochten ontvangen van openbare lichamen, corporaties,
vereenigingen en particulieren.
Het is welhaast ondoenlijk iedereen afzonderlijk te bedanken.
Ik moge daarom mondeling aan allen Mijn diep gevoelde erkentelijk
heid uitspreken. Het is misschien minder formeel, maar het gesproken
woord heeft toch altijd het voordeel rechtstreeks van hart tot hart te gaan.
Mag Ik Mij dan van schriftelijke dankbetuigingen ontslagen rekenen, dan
zou Ik nu aan den arbeid willen gaan en mijne economische studiën voortzetten
over de belangen van Nederland en speciaal zijn overzeesche gewesten.
Ik zou daarbij een vriendelijk beroep willen doen met name op de ingeze
tenen van Amsterdam om bij dien arbeid geen notitie van Mij te nemen en Mij,
als ieder ander, rustig en ongestoord aan Mijn dagelijksch werk te laten gaan.
Als gij Mij hierin ter wille zijt, zal Ik een nieuwe reden tot dankbaarheid
jegens u hebben.
De uitzending werd besloten met het spelen van het Wilhelmus, terwijl
de geheele plechtigheid eveneens werd uitgezonden naar Oost- en West-Indië.
Bij gelegenheid van den Katholieken Pers-
Zordag in Beieren heeft het Beiersche Epis
copaat in een herderlijk schrijven gewezen op
den dreigenden ondergang der leidende Ka
tholieke bladen en tijdschriften. Zoo heeft het
maandblad „Hochland", in 1903 door Karl Muth
gesticht en uitgegeven, nog slechts een oplage
van 7000 exemplaren. Het tijdschrift „Stómmen
der Zeit" dat door de Jezuïeten wordt, uitge
geven heeft nog slechts een oplage van 7200
exemplaren en het maandblad „Der Gral", in
1906 te Weenen gesticht door den Graalbond
en later geredigeerd door Pater Friedrich
Muckermann S.J., ongeveer 2000 exemplaren.
Vroeger waren alle openbare leeszalen op
deze tijdschriften geabonneerd. Thans is het
aanschaffen van Katholieke tijdschriften aan
deze leeszalen ten strengste verboden.
WEENEN, 29 Sept. (D.N.B.). De 18-jarige
prins Alfonso Carlos van Bourbon, die door de
Carlisten als pretendent voor den Spaanschen
troon werd beschouwd, is gisteren bij een auto
ongeluk overleden.
MAAKT UW KAMERS GEZELLIG MET
NU GOEDKOOP! Vakkundig personeel.
Gratis afranden.
EERSTE SCHOTENSCHE PAPIERHANDEL
Gen. Cronjéstraat 135 - Telefoon 11657
Opmarsch der nationalisten naar Madrid. Gis
teren 30 K.M. van Toledo naar Madrid op
gerukt.
Fransche Kamer keurt met 350 tegen 221
stemmen het wetsontwerp betreffende de de
valuatie goed.
Italië blijft bereid aan de Locarno-besprekingen
deel te nemen.
Vliegongeluk in Libyë; Negen dooden.
Negen vliegtuigen gestart voor luchtrace Ports
mouthJoannesburg.
Nederlander in Madrid door leden der Volks
frontmilitie gearresteerd.
H.K.H. Prinses Juliana en Z.H. Prins Bernhard
spreken door de radio woorden van dank tot
het Nederlandsche volk.
Adres van het R.K. Werkliedenverbond aan
den Raad van Ministers.
De prijs van f 25.000 in de 5e klasse Jer Staats
loterij is gevallen op nummer 17123.
Koopt daarom nog heden voor solide geldbeleg
ging é-n of meerdere aan prima huurders ver
huurde LANDHUISJES, gelegen Terrasweg te
SANTPOORT. Nu nog oude prijs f5000—f5200.
Ook in aanbou^ Inlichtingen:
HAARLEM
TEL. 14742
LONDEN, 29 Sept. (Reuter). Te
half zeven vanmorgen is het eerste
vliegtuig voor de luchtrace Ports
mouthJohannesburg vertrokken.
Acht minuten later waren alle negen
deelnemende vliegtuigen gestart.
Duizenden menschen hebben den
nacht bij het vliegveld doorgebracht.
De deelneming aan dezen wedstrijd was,
zooals bekend, alleen opengesteld voor Brit-
sche vliegtuigen en Britsche piloten. Voor aen
eerst aankomende heeft de Zuid-Afrikaansche
zakenman Schlesinger een prijs van 4000 pond
uitgeloofd. Verder zijn enkele prijzen in de
handicapklasse beschikbaar gesteld.
De afstand PortsmouthJohannesburg is
6500 mijl. Men verwacht, dat Woensdag
avond de eerste vliegtuigen Johannesburg
zullen bereiken.
Favoriet in deze race is Tommy Rose,
die reeds het record Londen—Kaapstad
verbeterde. Zijn toestel, de B. A. Double
Eagle, heeft een actie-radius van 1300 mijl.
zoodat hij de vlucht in vijf étappes kan
afleggen. Tweede piloot van de Double
Eagle is Jack Bagshaw.
Ook Charles Scott, winnaar van de Mei-
boume-race, behoort tot de deelnemers. Zijn
toestel heeft een actie-radius van 1200 mij;.
Verder zijn ook Miller en Smith, geroutineerde
Afrika-vliegers, ernstige concurrenten.
Gegarandeerd totale uitroeiing
ZUIVERAARS VAN RIJKS- EN
GEMEENTEGEBOUWEN.
TEL. 23037, MARNIXSTRAAT 116, Haarlem
BENGASI, 29 Sept. (D.N.B.) Een vliegtmg
van de Italiaansche luchtvaartmaatschappij is
in de nabijheid der stad in aanraking gekomen
met de tuigage van een schip en in zee gevallen.
Vier leden der bemanning en vijf arbeiders
kwamen om het leven, terwijl een telegrafist
gewond werd.
Het toestel was even tevoren in Bengasi op
gestegen. Men had in de lucht een defect ont
dekt en wilde daarom zoo snel mogelijk terug-
keeren.
DAKAR, 28 Sept. (Reuter) Bij een oefen-
vlucht is een vliegtuig neergestort. De piloot en
de tweede inzittende, de directeur der finan
ciën van het Fransche bestuur in Marokko,
werden gedood.
In de vijfde klasse der Staatsloterij is de
prijs van f 25.000 gevallen op nummer 17123.