Scherpe reactie in Frankrijk
op Koning Leopolds rede
Pleidooi van Koning Leopold
Engeland zal zijn rol blijven
spelen in Europa
De vergiftiging te
Spekholzerheide
Het nieuws van heden
BELGIË HEEFT ACCOORD
VERBROKEN
DE WITTEN IN OVIEDO
KRIJGEN HULP
DELES VAN 'T VERLEDEN
BEWAPENING IS THANS
NOODZAKELIJK
DE BAROMETER
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
DONDERDAG 15 OCTOBER 1936 - AVONDBLAD
BUREAUX VOOR REDACTIE EN ADMINISTRATIE:
NASSAULAAN 51 - TELEFOON 13866
ABONNEMENTEN:
voor Haarlem en Agentschappen per
week 25 cent; per kwartaal f3.25; per
post per kwartaal f3.58 bij vooruitbetaling
DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
TWEE EN ZESTIGSTE JAARCANC No. 20205
Pertinax acht detiBelgische beslis
sing even belangrijk als de
daad van Hitier op
7 Maart
Consequenties voor den
V olkenbond
Nieuwe garnizoenen aan
België's Noordgrens
Galicische colonne heeft contact
gekregen met de in het nauw
gedreven nationalisten
Ook de Rooden melden
successen
Scheepvaart in de Straat
van Gibraltar
Helpt u zelf, zoo helpen
u anderen
Tot behoud van den
vrede
Het Weer
Arbeidsconflict aan den
Stillen Oceaan
Londen zal zijn militaire kracht
echter niet gebruiken om
diplomatieke doeleinden
met bedreigingen te
begeleiden
Streven naar hand
having van den vrede
Churchill over Berlijns aan
vallen op Moskou
Rede van Duff Cooper
De Duitsche koloniale
bond niet ontbonden
Men houdt rekening met de Britsche
openbare meening
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TIEN BLADZIJDEN
Nog zes personen ziek geworden
door gebruik van methyl-alcohol
Nog een slachtoffer
overleden
Derde doode
De f ÏOO.OOO viel op
nummer 1611
Ook de f 30.000 vandaag
getrokken
TEGEN HET COMMUNISME
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct, fngaa.
mededeelingen 50 cent; Idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek.
BRUSSEL, 15 Oct. (Reuter). Ko
ning Leopold's rede in den minister
raad houdt een diepgaande wijzi
ging in van België's diplomatie en
van zijn internationalen status.
Hoewel in de rede het woord
„neutraliteit" niet voorkwam, moet
men tot de conclusie komen, dat
België het Belgisch-Fransche mili
taire accoord niet langer wil handha
ven.
Tevens zou men er uit kunnen af
leiden, ofschoon dit in het officieele
verslag in geen enkelen regel nadruk
kelijk wordt gezegd, dat België niet
meer aan een tweede Locamo wil
deelnemen.
Anderzijds valt op te merken, dat koning
Leopold geen gewag heeft gemaakt van Bel
gië's internationale verplichtingen met be
trekking tot den Volkenbond.
's Konings rede is meer een bekrachtiging
der bestaande, dan het inluiden van een nieu
we politiek en zij is in wezen het eindpunt van
een langdurige evolutie in politieke kringen
en bij de groote meerderheid der bevolking.
Zij is dan ook met de wenschen dezer meer
derheid volkomen in overeenstemming.
De verklaring van koning Leopold wordt
door de geheele Fransche pers van het groot
ste belang geacht.
In de „Echo de Paris" vergelijkt Perti
nax de Belgische beslissing met de daad
van Hitier op 7 Maart. „Voortaan zal Bel
gië zich dus slechts verdedigen, als zijn
gebied wordt aangevallen", aldus vervolgt
hij. „Het wijst dus een Rijnland-pact af.
Het heeft zich van een vrijwillig aangegane
internationale verplichting ontdaan zon
der iemand te raadplegen, eenzijdig. De
gebeurtenis van gisteren schept een nieu
we politiek en strategie. De wijziging in de
militaire verhoudingen zal, naar wij vree
zen, ten voordeele van Duitschland zijn".
Madame Tabouis schrijft in de „Oeuvre",
dat geen jurist ter wereld de Belgische beslis
sing zal kunnen goedkeuren. Niet alleen be-
teekent zij een opzegging van artikel 1 van
het Locarno- en het Rijnlandpact, maar ook
van alle verplichtiingen jegens den Volken
bond. Niettemin moet het land nog twee jaar
lid van den Volkenbond blijven.
In de „Populaire" schrijft Lerroux, dat de
rede van den koning zekere vraagstukken on
opgelost laat. België wil, dat zijn „neutrali
teit" in een nieuw Locarno-pact erkend wordt,
maar het wil zelf neutraal blijven bij een
conflict tusschen de garanten. Verder is geen
enkele toespeling gemaakt op het Volkenbonds
pact en op de artikelen betreffende het nemen
van sanctiemaatregelen tegen aanvallers. Zal
België zoo vraagt het blad na de mili
taire overeenkomsten met Frankrijk en het
Locarnopact te hebben opgezegd ook den Vol
kenbond verlaten?
Volgens de „Petit Parisien" heeft België de
gemakkelijkste positie gekozen met opgeving
van alle Volkenbondsidealen.
Het schijnt geen onderscheid meer te ma
ken tusschen vredelievende en oorlogszuchtige
landen. De beslissing is niet zonder gevaar,
aldus de „Petit Parisien", want zij zou België
in een staat van isolement kunnen brengen.
De rede van koning Leopold schijnt in Italië
een gunstigen indruk gemaakt te hebben. Men
verklaart, dat het denkbeeld, volgens hetwelk
de herbewapening de nationale onafhankelijk
heid moet verzekeren, hetzelfde is, dat Mus
solini in den laatsten ministerraad heeft ver
dedigd. Anderzijds is het een axioma der Ita-
liaansche politiek aldus verklaart men
dat de nationale veiligheid niet moet afhan
kelijk zijn van een systeem van bondgenoot
schappen. Italië is altijd tegenstander geweest
van een bloc-politiek.
In de toelichting bij het wetsontwerp tot
wijziging van België's militair statuut, dat
gisteren in den ministerraad besproken is,
wordt, volgens de „Telegraaf", geopperd gar
nizoenen te leggen in Turnhout en Tongeren
(d.w.z. bij de Noordgrens), benevens de garni
zoenen te Charleroi, Bergen en Doornik (in
het Zuiden des lands) uit te breiden.
Na den "brand in het R.K. W erkloozentehuis te Enschede, welke Woensdag woedde.
Wat er nan het verblijf overbleef
TENERIFFE, 15 .October. (Reu
ter). De radioclub van Teneriffe
heeft om elf uur hedenavond beves
tigd, dat de Galicische colonne, die
naar Oviedo oprukt, bezit heeft ge
nomen van den berg Narago en de
verbinding tot stand heeft gebracht
met de strijdkrachten van generaal
Aranda. De regeeringstroepen zijn
op de vlucht gedreven met achter
lating van bijna 2.000 dooden.
Van regeeringszijde wordt echter medege
deeld, dat de gevechtenin de straten van
Oviedo voortduren. De regeeringstroepen heb
ben de artilleriekazerne in de wijk Casayeda
bezet en de kathedraal, waar zich nationalis
ten hadden verschanst, gebombardeerd.
Uit Malaga wordt gemeld, dat een rechtsch
vliegtuig twee bommen boven de stad heeft
laten vallen.
Een daarvan kwam terecht op een in de
haven liggend Duitsch schip en viel in het
ruim zonder tot ontploffing te komen.
Vliegtuigen der regeering hebben een sterke
afdeeling nationalisten verspreid, na haar
aanzienlijke verliezen te hebben toegebracht.
In den sector Cesseros is gisteren hard ge
streden. Negen vliegtuigen bestookten de po
sities der regeeringstroepen, die echter slechts
weinig terrein prijsgaven.
Van de fronten in het centrum van het
land wordt door de nationalisten gemeld, dat
de colonne van kolonel Monasterie zich heeft
meester gemaakt van het dorp Chapineria op
den weg naar Madrid, ten Oosten van San
Martin de Val de Iglesias. In het bezette ge
bied zou het volkomen rustig zijn.
Te Tanger weet men niets van een bericht
dat in het buitenland is gepubliceerd, dat sche
pen van de nationalisten door een duikboot
van de regeering tot zinken zouden zijn ge
bracht.
Wel bemerkte men gisteravond omstreeks 6
uur drie koopvaardijschepen welke door een
Spaanschen kruiser werden vergezeld en in
de richting van Cadiz voeren, komend van
Ceuta. Men vermoedt, dat deze schepen troe
pen en materieel vervoerden.
Een typisch straatbeeld te Tel Aviv, waar vele uit Jaffa gevluchte Joden in tenten
zijn ondergebracht. Zullen zij nu de Arabieren hun starre houding hebben gewijzigd,
weer naar hun haardsteden kunnen terugkeeren?
Het D. N. B. meende dezer dagen te
kunnen berichten, dat België zich los
van Frankrijk had gemaakt en een
wederkeerig bijstandsverdrag met Engeland
zou sluiten. Het D. N. B. heeft de klok
hooren luiden, maar den klepel niet zien
hangen. Feit is, dat Koning Leopold, die
thans voor het eerst den ministerraad heeft
voorgezeten, de definitieve vaststelling van
den tekst van het wetsontwerp betreffende
de militaire reorganisatie van België met
een helder en realistisch betoog en zonder
slag of stoot heeft doorgedreven.
De koning volgt daarmee het voorbeeld van
zijn betreurden vader, die op beslissende momen
ten in het leven van den staat zijn boven-
partijdige en gezagvolle persoonlijkheid in de
weegschaal placht te werpen om haar ten gun
ste van het algemeene landsbelang, zooals hij
dat zag, te doen doorslaan. De kern van Koning
Leopold's pleidooi wordt gevormd door het aan-
ioonen van de noodzakelijkheid van het voeren
van een strikte neutraliteitspolitiek ten op
zichte van het buitenland, gelijk Nederland en
Zwitserland die steeds hebben gehandhaafd,
een neutraliteitspolitiek, welke alleen dan maar
met succes gevoerd kan worden, wanneer zij
geruggesteund en gewaarborgd wordt door een
zoo sterk mogelijk militair defensie-apparaat.
Koning Leopold heeft de les van het verleden
verstaan en trekt er thans practische conclusies
uit.
In 1831 werd de neutraliteit van België door
de groote mogendheden, waaronder het Ko
ninkrijk Pruisen, gegarandeerd. Niettemin
schond Duitschland in 1914 de Belgische neu
traliteit. Het garantie-verdrag werd als een
„vodje papier", gelijk von BethmannHollweg,
de toenmalige rijkskanselier en minister-presi
dent van Pruisen, het noemde, verscheurd en
België werd weer de zooveelste maal in den loop
der geschiedenis het slagveld van West-Europa.
Na den wereldoorlog kon het met de geallieer-
Verwachting: meest matige, in het Noor-
den tijdelijk krachtige wind uit Weste-
lijke richtingen, betrokken tot zwaar be-
wolkt, later tijdelijk opklarend, tijde- j=
lijk regen, aanvankelijk zachter, later
kouder.
Hoogste barometerstand 768.3 te Lyon.
Laagste barometerstand 734.5 te Isaf jord. S
5 Zon op 6.26 - onder 5.06 - Licht op 5.35 Ej
Maan op v.m. 6.39 onder n.m. 4.32
Nieuwe Maan 10.40 v.m.
STORMWAARSCHUWINGSDIENST 1
Geseind 15 October te 9.50 uur aan de
5 posten van Delfzijl tot Hoek van Holland:
WEEST OP UW HOEDE!
SAN FRANCISCO, 15 Oct. In strijd met
de verlangens van de nieuwe federale maritieme
commissie en met voorbijgaan van den zeer
Uitdrukkelijk door deze commissie naar voren
gebrachten wensch, dat een „wapenstilstand"
aan de kust zou worden gesloten, heeft de ge
mengde onderhandelingscommissie van de vak-
Vereenigingen der zeelieden en havenarbeiders
aan den Stillen Oceaan Woensdagavond beslo
ten, onmiddellijk een stemming te doen hou
den onder de arbeiders over het afkondigen van
de staking.
De Amerikaansche federatie van den Arbeid
heeft drie vice-voorzitters opdracht gegeven een
laatste poging in het werk te stellen een ac
coord tot stand te brengen met de afgescheiden
Sroepen, die opnieuw georganiseerd zijn in het
comité voor industrieele organisatie. Deze drie
lasthebbers zullen zich gereed houden ten allen
tijde onderhandelingen te openen met ver
tegenwoordigers van het comité voor indus
trieele organisatie.
SHEFFIELD, 14 October. (Reuter). Op
het Cutlersfeest heeft de minister van
buitenlandsche zaken Eden hedenavond een
rede gehouden waarin hij o.a. zeide, dat het
Britsche volk over het algemeen weinig
voelt voor extreme politieke stelsels, welke
in eenige landen onder verschillende vormen
worden gepredikt en doorgevoerd.
Tegelijk groeide in het volk de waardeering
voor de vrije instellingen, welke van de voorva
deren zijn geërfd en welke een uitdrukking
zijn van het Britsche karakter en leven. Het
volk wenschte niet met anderen te twisten over
een ander regeeringssysteem, doch wilde zijn
eigen methode behouden.
Eden zeide te hopen, dat in deze wereld,
waarin het nationaal piestige wordt aanbeden
als het gouden kalf, Engeland als standaard
voor zijn eigen prestige zal nemen zijn geschikt
heid om verdraagzaamheid en persoonlijke vrij
heid te paren aan een sterke en effectieve re
geering. Evenwel de gehechtheid aan eigen
instellingen sluit niet in een zich losmaken van
de Europeesche kwesties; zelfs al zou dit wen-
schelijk zijn, dan was het niet mogelijk, Enge
land heeft steeds een rol gespeeld in Europa
en zal dit blijven doen.
Vervolgens kwam de minister te spreken over
de Spaansche kwestie en zette hij uiteen, waar
om Engeland zoo sterk het Fransche voorstel
van non-interventie steunde. De Britsche re
geering is niet van meening, dat deze actie moet
worden gestaakt, het is de beste, zoo niet de
eenige weg om een gevaarlijke ontwikkeling van
den toestand te voorkomen.
Ten aanzien van de aanpassing der deviezen
verklaarde Eden, dat ieder onpartijdig waarne
mer onder den indruk moet komen van den
groei van den wereldhandel.
In het vervolg van zijn rede sprak Eden nog
over de bewapening.
Engeland is bezig de vloot, het leger en de
luchtmacht te versterken. Het zou liever een
overeenkomst zien, doch onder de huidige om
standigheden is de versterking van de eigen
verdediging noodzakelijk.
Deze zal evenwel niet worden gebruikt om
de diplomatieke voorstellen met bedreigingen
te begeleiden, doch Europa moet overtuigd zijn,
dat Engeland zijn rol mee kan spelen in de
handhaving van denvrede.
In zeker opzicht is een verbetering van den
internationalen toestand te zien, doch de oogen
sluiten voor de moeilijkheden zou dwaasheid
zijn.
Namens de Britsche regeering belooft Eden,
dat alles zal worden gedaan om het verstand
te doen zegevieren.
In de Woensdagochtend te Londen gehouden
zitting van het kabinet heeft Eden een breed
voerige uiteenzetting gegeven van den buiten-
landschen politieken toestand.
Verscheidene sub-commissies werden in het
leven geroepen om verschillende kwesties te be
handelen, welke in het kabinet aan de orde
zullen komen.
De tekst van de ter gelegenheid der opening
van het parlement uit te spreken troonrede zal
eveneens door een aparte commissie worden
opgesteld.
Het schijnt, dat de ministers geen beslissing
hebben genomen in de kwestie van het uniform
verbod voor politieke partijen.
In een Woensdag te Woodford (Essex) gehou
den rede heeft Winston Churchill de gegrond
heid van de Duitsche aanvallen op de Sovjet-
Unie in twijfel getrokken. De campagne, die
wij thans medemaken, aldus Churchill, heeft
vooral ten doel voeding te geven aan de
geestdrift van het volk. Ik ben ervan overtuigd,
dat de militaire leiders in Duitschland niet de
minste vrees van Russische zijde koesteren.
Churchill sprak er voorts zijn voldoening over
uit, dat het congres der conservatieven te
Margate zich heeft verklaard tegen een aan de
orde stellen van de kwestie der Engelsche man
daten. Uit een tegengesteld besluit zou, naar hij
zeide, een uiterst gevaarlijke discussie hebben
kunnen voortvloeien, die tot een ernstige in
ternationale spanning had kunnen leiden.
In een te Lenden gehouden rede zeide de
minister van Oorlog, Duff Cooper, dat Groot-
Brittannië even sterk, zoo niet sterker dan
ooit zou worden gemaakt.
Hij waarschuwde, dat de bezittingen en tra
dities van Groot-Brittannië in gevaar verkee-
ren,
Graaf de Brocqueville, die
als minister-president de
eerste poging deed, om
het militaire verbond met
Frankrijk op te heffen
den zegevierende, maar verwoeste België niet
meer als een door de groote broers bevoogde en
beschermde onmondige pupil behandeld wor
den en België wenschte zulk een behandeling
ook niet. Het sloot in 1920 een geheim militair
accoord met Frankrijk en enkele jaren later
kwam het garantie-verdrag van Locarno tot
stand, waarbij het neutrale België met meer
gelijk vroeger slechts object van het contract,
maar medecontractant werd. Practisch bleef
België echter, vooral tengevolge van het mili
tair accoerd met Frankrijk aan den leiband
loopen var. de Fransche politiek, hetgeen vooral
in de oogen der Vlamingen geweldige en on
aanvaardbare risico's met zich medebracht. Hoe
groot die risico's waren bleek duidelijk, toen de
controverse tusschen het overwinnende Frank
rijk en het overwonnen, maar zich snel natio-
naal-socialistisch herstellende Duitschland zich
angstwekkend verscherpte. Aan de Brocqueville
komt de eer toe, het eerst een schuchtere poging
te hebben gewaagd om België buiten het Fran
sche kielzog te sleepen, doch zijn minister van
buitenlandsche zaken Paul Hymans slikte on
middellijk de door de Brocqueville moedig uit
gesproken woorden weer in om de in Frankrijk
gerezen ontstemming te kalmeeren. Sindsdien
heeft vooral de Vlaamsche oppositie zich steeds
krachtiger verzet tegen de Franco-phiele de
fensie-politiek van Devèze, welke zelfs tot ern
stige conflicten en opzienbarende mutaties in
den Belgischen generalen staf leidde. En thans,
au er in de binnenlandsche politieke verhou
dingen van België een groeiende nationale en
nationalistische reactie valt te bespeuren tegen
de Roomsch-roode regeeringscoalitie van Van
Zeeland en in Frankrijk een Volksfrontregee-
ring aan het bewind is, welke sterk onder druk
van de communisten staat, terwijl het Locamo-
verdrag het lot van het befaamde „vodje pa
pier" heelt moeten deelen en Frankrijk bloed
broederschap met Moskou heeft geklonken,
achtte Koning Leopold het oogenblik gekomen
om door zijn gezaghebbend woord België een
krachtigen stoot te geven op den weg naar een
volkomen, op eigen kracht en belang geba
seerde neutraliteit, welke België buiten de ge
schillen der overmachtige buren zal moeten
houden.
De buitenlandsche politiek van België
ontwikkelt zich onder den druk van de
totaal veranderde omstandigheden in een
richting, welke ons land als de eenig moge
lijke en minst riskante voor kleine staten
steeds heeft gevolgd, en het ziet er naar
uit, dat de binnenlandsche zich daarbij har
monisch zal gaan aansluiten.
BERLIJN, 14 Oct. (Havas) Geen enkele
mededeeling, noch officieel, noch officieus, be
vestigt de ontbinding van den Duitschen Ko
lonialen Bond, die door eenige buitenlandsche
bladen was gemeld.
Het bericht vond zijn oorsprong in de ver
daging van het koloniaal congres, dat een dezer
dagen te Breslau zou plaats hebben. Aan den
vooravond van de belangrijke onderhandelin
gen over een nieuw Locarno, wil Duitschland
de Britsche openbare meening niet tegen zich
innemen, en dit is de reden, waarom het kolo
niaal congres is verdaagd.
Scherpe reactie in Frankrijk op de rede van
Koning Leopold.
Galicische colonne heeft contact gekregen met
de in t nauw gedreven nationalisten te Oviedo.
Het arbeidsconflict aan den Stillen Oceaan. Er
wordt over staking gestemd.
Jhr. B. C. de Jonge, oud-gouverneur van Ned.-
Indië, is hedenmorgen geopereerd; zijn toestand
is bevredigend.
De nieuwe motor- en rijwielbeschikking in de
Staatscourant gepubliceerd.
Nog zes ernstige en tien lichtere gevallen van
vergiftiging te Spekholzerheide.
De prijs van f 100.000 in de 472e Staatsloterij is
gevallen op nummer 1611de premie van f 30.000
op nummer 20783.
De vergiftigingsverschijnselen te Spekhol
zerheide hebben thans een grooten om
vang aangenomen. Zes personen zijn in het
ziekenhuis te Kerkrade opgenomen. Allen
zijn er ernstig aan toe; bij twee van hen
is er gevaar voor him leven.
De lijkschouwing op het stoffelijk overschot
van den aan vergiftiging overleden caféhouder
L. en zijn vriend F. heeft uitgewezen, dat bei
den aan het gebruik van methyl-alcohol (een
alcohol-product, dat uit hout gedistilleerd
wordt en dat naast gewone alcohol-reacties
zware vergiftigings-verschijnselen teweeg brengt!
zijn overleden. De politie vermoedt thans, dat
L. in het bu' nnland dezen goedkoopen methyl
alcohol kocht en ezen mengde in de dranken,
die hij in zijn café aanbood.
Een zestal personen, die Zondag in dit café
iets gebruikt hebben, lijden allen aan ernstige
vergiftigings-verschijnselen. Zij zijn naar het
ziekenhuis te Kerkrade overgebracht. Bovendien
zijn er een tiental anderen, bij wie zich lich
tere verschijnselen van vergiftiging hebben
voorgedaan en die thans in ditzelfde zieken
huis ter observatie zijn opgenomen.
Woensdag heeft de Commissaris van politié
te Kerkrade den geheelen voorraad dranken,
die in het café van L. aanwezig waren, in be
slag genomen. Er zal thans een onderzoek in
gesteld worden, of inderdaad methyl-alcohol
hierin aanwezig is.
Hedennacht is nog in het ziekenhuis overleden
de mijnwerker L. Schuur uit Kerkrade.
Voor zoover bekend heeft de medische we
reld in Nederland nog nimmer een dergelijke
methylalcohol-vergiftiging van zoo'n omvang
en epidemisch karakter waargenomen. Derge
lijke vergiftigingen hebben wel in Amerika en
Duitschland plaats gehad.
Op een na den laatsten dag van de 412e
Staatsloterij is de prijs van 100.000 er einde
lijk uitgekomen.
Wie nummer 1611 bezit, is de gelukkige win
naar.
Ook de premie van ƒ30.000 kwam er uit en
wel op nummer 20783.
De Argentijnsche regeering heeft bij het con
gres een wetsontwerp tot onderdrukking van
het communisme ingediend. Het congres is hl
buitengewone zitting bijeengeroepen.
Stand op Donderdag 1 uur n.m.: 758.9
Vorige stand: 759.0
