0
De rechtschen in de straten
van Madrid
De explosie te Saint Chamas
De intern, luchtvaarttentoonstelling
in het Grand Palais te Parijs
Kapelaan Hoogervorst
verdronken
EEN WIJZIGING IN DEN
ALGEMEENEN TOESTAND
Primo de Rivera
staat terecht
h 't koud of. nat,
JC&dan van
„sSpaaKn&ótad
DE BELANGRIJKSTE VAN
DE LAATSTE JAREN
REEDS 52 DOODEN
Het nieuws van heden
DE BAROMETER
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
DINSDAG 17 NOVEMDER 1936 - AVONDDLAD
ryZetv
DAGBLAD UITGEGEVEN DOOR DE N.V. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD, HAARLEM - TELEFOON 13866
TWEE EN ZESTIGSTE JAARGANG No. 20261
Voortdurende luchtgevechten
en bomaanvallen op de
hoofdstad
De angst der bevolking
neemt steeds toe
Russisch schip vastgehouden
BIJZONDERE HEFFING
Het Weer
mm
De vredesverdragen
Alfred Rosenberg over hun revisie
al dan niet
*5vmi fatman*
Op het gebied der militaire lucht
vaart worden volkomen nieuwe
vindingen getoond
De verrassingen van
Fokker en Koolhoven
Nog meerdere bijzonderheden over
de reddingspogingen en de
aangerichte verwoesting
Kracht der ontploffing
zeer hevig
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN
Met zijn auto bij het passeeren
tegen een vrachtauto gebotst
en te water gereden
De strijd in Soei Yoean
'VtMl
EN GROS. D.BLAZER 5 METZ N.V R'DAM
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
Advertentieprijzen: Per lossen regel 30 ct.( ingez.
mededeelingen 50 cent; idem op pag. één 65 cent
per regel. Bij contract sterk verlaagde prijzen. Voor
de kleine annonces „Omroepers" zie de rubriek.
AVILA, 17 Nov. (Havas) De verras
sende aanval van Yague gisteren op het
Noord-Westen van Madrid heeft den toe
stand geheel gewijzigd.
De opstandelingen verjoegen niet alleen de
regeeringstroepen uit hun stellingen, doch zij
drongen zelfs in de straten der stad door op
een plaats waar de tegenstand het grootst
scheen. Langs den loop van de Manzanares
drongen de kolonnes onder bevel van Asencio,
Bartolomeu en Belgado, gesteund door tanks,
artillerie en vliegtuigen, de universiteitswijk
binnen en tegen het vallen van den nacht wa
ren zij hier meester. Tot voorbij de landbouw
school drongen de rechtschen door met de ba
jonet en handgranaten en langs het Wester
park kwamen zij tot voor het Paseo de Rosales.
Eerst boden de regeeringstroepen hardnek-
kigen tegenstand en het handgemeen duurde
verscheidene uren, doch plotseling trokken de
regeeringstroepen terug en verschansten zij
zich achter stellingen, welke in de aangrenzen-
da straten waren opgeworpen.
Van de universiteitswijk uit zouden de
strijdkrachten van Franco drievierde deel
der hoofdstad kunnen beheerschen. Gisteren
en vandaag zijn de troepen 2 K.M. naar het
midden der stad opgerukt. De hevigste
strijd werd geleverd om den Paseo de Ro
sales. De verliezen der regeeringstroepen,
aldus radio-Havas, waren daar zeer groot.
Het gevecht is dus tot in de stad zelf
doorgedrongen. De bevolking is hierover ver
schrikt en trekt naar het Noord-Oosten der
stad. De nationalisten kunnen thans langs
breede straten, soms wel 40 M. breed, op
rukken tot aan het plein Quatro Caminos.
De opstandelingen blijven de stad vanuit
vliegtuigen bombardeeren. Hotel Savoy is door
verscheidene bommen getroffen en ook de
Fransche ambassade is getroffen. Ten gevolge
van het bombardement zijn verscheidene bran
den uitgebroken.
Het Ministerie van Luchtvaart deelt
mede, dat gisterenmiddag 23 jachtvliegtui
gen van de regeeringsluchtvloot zeven bom-
bardements- en 8 jachtvliegtuigen van de
rechtschen boven Madrid hebben aangeval-
Ier»
Vijf toestellen van de nationalisten, twee
„Heinkel", twee „Fiat" en een „Junker" werden
omlaag geschoten.
Een andere escadrille van de regeering heeft
het station van Salamanca gebombardeerd en
het gebouw in brand geschoten.
Een derde escadrille heeft een bezoek gé
bracht aan Cadix en hier 18 bommen gewor
pen op het arsenaal en de havenwerken.
Vliegtuigen der rechtschen hebben tal van
punten der hoofdstad met bommen bestookt en
daarbij van brandbommen gebruik gemaakt,
wordt uit Madrid geseind. Het aantal dooden
en gewonden is zeer aanzienlijk.
Het provinciaal ziekenhuis en een opslag
plaats van hout staan in brand.
Een zeer hevig bombardement heeft het stads
deel tusschen het Atocha-plein, de Leonstraat
en het Cortesptëin geteisterd. Een huis in de
St. Augustinusstraat werd geheel vernield. Een
ander huis in diezelfde straat staat in brand.
Een gedeelte van den hemel is rood ge
kleurd.
In de St. Augustinusstraat zijn van alle hui
zen de ruiten gebroken, terwijl deuren en ramen
geblakerd zijn. Telkens heviger ontploffingen
doen zich voor. De vliegtuigen verrichtten lan
gen tijd hun werk. Mitrailleurs en luchtafweer
geschut zijn onophoudelijk in actie. In de bu
reaux van Havas dringt steeds meer de warmte
dooi, afkomstig van brandende gebouwen.
Het volkscommissariaat voor buitenlandschen
handel der Sovjet Unie deelt mede, dat tot nu
toe nog geen directe verbinding tot stand is
gebracht met den kapitein van het Sovjet-
Russische schip „Sojuswodnikow. De Spaansche
nationalisten, welke het schip in beslag heb
ben genomen, staan niet toe, dat telegrafisch
bijzonderheden omtrent het aanhouden en het
opbrengen naar Ceuta worden gemeld.
De Duitsche vertegenwoordiging van de So-
jusnefte-export heeft in de afgeloopen drie da
gen eenige malen naar Ceuta getelegrafeerd aan
den kapitein van de Sojuswodnikow: „Breng
tankschip overeenkomstig vorige opdrachten
naar Belgische haven Ertvelde". De kapitein
heeft evenwel niet geantwoord
Men wijst er op, dat de lading-documenten
aan den Duitschen kooper, „Benzol-Verband",
zijn gezonden, zoodat de lading, welke de Spaan
sche rechtschen in beslag hebben genomen,
eigendom van deze Duitsche maatschappij is.
De Britsche regeering heeft besloten een bij-
Zonder invoerrecht van 100 procent ad valorem
to leggen op alle artikelen, welke betrekking
hebben op de kroning, zooals vlaggen, portret
ten van den koning, souvenirs, enz.
ALICANTE, 17 Nov. (Havas). Voor de
volksrechtbank is het proces begonnen te
gen den leider van de Spaansche phalanx,
Jose Antonio Primo de Rivera, zijn broer
Miguel en diens echtgenoote Margarita.
De drie beklaagden worden beschuldigd van
deelnemen aan den opstand en muiterij. In
zijn kwaliteit van advocaat verklaarde Jose
Antonio zichzelf en zijn beide medebeklaagden
te zullen verdedigen.
Hü erkende, dat hij de Spaansche phalanx
heeft gesticht, welke later samensmolt met de
jongeren, van de nationaal-socialistische be
weging, doch hij ontkende imperialistische
doeleinden na te streven. Wel verklaarde hij,
dat hij het constitutioneel bewind wilde ver
vangen door een corporatief bewind. Ten
aanzien van zijn reis naar Duitschland zeide
hij, dat hij in zijn onderhoud met Hitier geen
politiek heeft behandeld, ook heeft hij met de
leiders van het nationaal-socialisme niet ge
sproken over een verbond. Hij verzekerde nooit
tegen den staat te hebben samengezworen en
hij was niet op de hoogte met de plannen der
nationalisten.
Vervolgens werd hem gevraagd, waarom hij
de rechtsche generaals veroordeelde, terwijl hij
toch in voortdurend contact stond met Marti
nez Anido en SanjUrjo. Hij antwoordde hierop,
dat dit medewerkers zijn geweest van zijn vader.
Zijn broer Miguel ontkende te hebben deel
genomen aan den opstand en diens echtge
noote zeide niets te weten omtrent een even-
tueele politieke actie van haar man.
n VERWACHTING: Meest matige wind uit
Zuidelijke richtingen, betrokken tot zwaar
bewolkt met kans op regen, aanvankelijk
zachter in het Noorden.
Hoogste barometerstand768.4 te Rochefort
Laagste barometerstand: 753.6 to Wisby.
Stormwaarschuwingsdienst: Geseind van |e
De Bilt, 17 November te 10.50 uur aan de
posten van Delfzijl tot IJmuiden: „Atten-
tiesein neer".
H Zon op v.m. 7.26 onder n.m. 4.03 uur j§
Licht op n.m. 4.33. Maan op 11.33
onder n.m. 6.20. Eerste kwartier 22 Nov.
FR. VARKENMARKT 6-10 - TEL. 1-4-1-6-4
In de Völkischer Beobachter publiceert Alfred
Rosenberg een artikel over „onderdrukte vol
keren en revisies". Hu bestrijdt de opvatting,
dat DuitschlancM in alle richtingen voor zich en
voor de andere voormalige centrale mogend
heden op het standpunt van onvoorwaardelijke
en alzijdige revisie zou staan. Wij wenschen
niet, aldus Rosenberg, dat volkeren overeen
komstig het schema van 1919 principieel in
revisionnistische en anti-revisionnistische in te
deelen. 1918 bracht echter schreeuwende on
rechtvaardigheden, die het leven van oude cul
tuurvolkeren bedreigen. Hier moet r.aar een
rechtvaardig heronderzoek gestreefd worden.
Verder waren er tal van bepalingen, waarvan de
onhoudbaarheid velen opstellers van de vredes
verdragen in het kamp van de Entente later
zeer duidelijk moest worden. Hier was het zaak
geduld te oefenen, ook vanwege de langzaam
verdwijnende oorlogspsychose. Verder bracht
1918 regelingen mee, waarvan het menschelijk
begrijpelijk, maar politiek onzinnig zou zijn
revisie te eischen.
Van een nationaal-socialistische revisiepolitiek
valt slechts te spreken met betrekking tot con
crete eischen, niet „an sich", in alle richtingen
en op alle gebieden. De kwestie van politieke,
oeconomische of militaire revisies moet in ieder
geval afzonderlijk behandeld worden, in den zin
van het herstel van de Duitsche gelijkgerech
tigdheid en eer, maar in het streven de levens
rechten van andere volkeren evenzeer te eerbie
digen, als wij het voor ons zelf eischen.
Een overzicht van de Internationale Luchtvaarttentoonstelling te Parijs, waar
het nieuwe groote Fransche verkeersvliegtuig, de Centaure II, (op den voorgrond)
aller belang stelling heejt
Een naar Madrid opmarcheerende nationalistische colonne houdt in een
der voorsteden een oogenblik rust
Aan de beroemde en nog steeds niet
overtroffen Champs-EIysées is in het
Grand Palais, een der weinige, doch
roemrijke overblijfselen van een vroegere
wereldtentoonstelling, de 15e internationale
luchtvaarttentoonstelling ondergebracht.
Vrijdag werd deze tentoonstelling, zooals
reeds eerder werd vermeld, geopend en sinds
dien trekt zij een buitengewone belangstelling.
Dat een tentoonstelling op luchtvaartgebied,
door den president der Fransche Republiek,
Lebrun, persoonlijk geopend, niettegenstaande
haar enorme uitgebreidheid en mogelijkheden
en tevens de moeilijkheden, verbonden aan
transport en opstelling van zoovele en groote
toestellen, toch slechts veertien dagen zal ge
opend zijn, moge reeds als een direct bewijs
gelden voor haar belangrijkheid.
De internationale tentoonstelling te Parijs,
waaraan zooveel kosten zijn besteed, is steeds
een gebeurtenis niet alleen voor het belang
stellend publiek, maar vooral voor een belan
gen hebbend binnen- en buitenland, waartoe
ook de regeeringen behooren. En dit jaar is zij
dat zeker.
Deze expositie is de belangrijkste van de
laatste acht jaren. Brachten haar voorgang
sters voornamelijk een verbetering van het
vliegtuigtype, den overgang van twee- naar een
dekker, van hout naar dur-aluminium, thans
wordt de tentoonstelling gekenmerkt door het
lanceeren van geheel nieuwe ideeën en Neder
land heeft daarin een groot en belangrijk aan
deel.
SAINT CHAMAS, 17 Nov. (Htavas) De
kruitfabriek, waarin de ontploffing heeft plaats
gevonden, strekt zich over een afstand van twee
tot drie kilometer uit tusschen de gemeenten
Saint Chamas en Miramas.
Zij bestaat uit een groot aantal gebouwen
van één verdieping en het directiegebouw, dat
aan den ingang is gelegen. Deze staan alle af
zonderlijk en zelfs door aardhoopen van het
oude Chamas gescheiden.
Omstreeks half vijf brak brand uit in ge
bouw 104, dat op meer dan twee kilometer
afstand van den hoofdingang is gelegen.
De brand ontstond in de mengtoestellen
voor de bereiding van toliet, een ontplof
bare en zeer licht ontvlambare stof.
Spoedig hing een dichtg, zwarte rookwolk
boven het gebouw.
De zeer strenge voorschriften bij brand wer
den onmiddellijk toegepast en slechts enkele
seconden na het uitbreken van den brand loeide
de sirene. Het geheèle personeel, in totaal meer
dan 200 personen, begaf zich naar het gebouw
om het vuur te bestrijden met de beschikbare
middelen. Dwars over 't fabrieksterrein stroomt
door een groot aantal kanalen water.
Reeds hadclen de brandweerlieden de spuit
in gereedheid gebracht en maakten zij zich
gereed het gebouw nat te spuiten, toen om
negen minuten over half vijf een geweldige
ontploffing plaats had.
De kracht van de ontploffing was zóó he
vig, dat zij in het dorp en in alle naburige
gemeenten gehoord werd en groote onge
rustheid onder de bevolking veroorzaakte.
Uit Saint Chamas verscheen het eerst hulp.
Uit de onbeschrijfelijke verwarring van electri-
sche draden, gesmolten metalen balken en puin
trachtte men de werklieden te bevrijden, die niet
meer hadden kunnen vluchten, terwijl anderen
die slechts licht gewond waren, naar het dorp
vluchtten, waar meer dan 0.9 van het
uit ongeveer 5 a 600 sÉheiders bestaande per
soneel der fabriek woont.
Vrouwen en kinderen verdrongen zich voor
het gesloten hek der fabriek. Bij het schijnsel
van zaklantaarns vond het eerste reddingswerk
plaats.
Later werden zoeklichten uit Existres en Berre
aangevoerd, die een noodverlichting vormden
bij den ingang van het fabrieksterrein en op de
plaats van de ramp.
De gewonden werden overgebracht naar de
ziekenhuizen van Salon, Nix en Marseille. De
overblijfselen van 17 slachtoffers, w.o. dat van
den directeur der fabriek, Larroque, werden
naar een der andere gebouwen op het terrein
vervoerd.
Twaalf anderen werden naar het gesticht te
Saint Caras overgebracht.
Reeds eerder hadden zich dergelijke ongeval
len in deze fabriek voorgedaan.
Hedenochtend werd uit de gegevens van
de verschillende ziekenhuizen, waarheen
de slachtoffers van de ontploffing in de
buskruitfabriek werden vervoerd, de vol
gende verlieslijst opgesteld:
Dooden:
Op het terrein van de fabriek de direc
teur en 16 anderen.
In het ziekenhuis van Saint Chamas 12.
In het ziekenhuis van Aix en Provence 4.
In het ziekenhuis van Salon 3.
In totaal zijn er dus op het oogenblik 36
dooden.
Het aantal gewonden is niet nauwkeurig op
te geven, daar velen naar hun woningen zijn
gegaan en daar zijn verbonden. In ae verschil
lende ziekenhuizen zijn 32 gewonden opgeno
men, waarvan 3 zwaar gekwetsten.
Naar de laatste berichten van Reuter
is intusschen het aantal dooden gestegen
tot 52.
De „clou" van deze expositie wordt gevormd
door een drietal vliegtuigen, waarvan er
niet minder dan twee een Nederlandsche
vinding zijn. En heel typeerend voor dezen
„clou" is wel, dat de hoogtepunten, de ver
rassingen der expositie liggen op militair
gebied.
De eerste verrassing is de Potez-machine 'n
Fransche vinding. Hier is een werkelijk door
dachte constructie, een practische mogelijkheid.
Dit toestel kan dienen, naar verkiezing, als
drie-persoons-verkenner, als drie-persoons
jager en als twee-persoonslichte bommenwer
per.
Fokker vormt de tweede, niet alleen voor het
publiek, eigenlijk de grootste verrassing. Het
toestel, dat door zijn opvallend hèl roode en
gele kleuren heel sterk de aandacht trekt,
werd reeds in den breede besproken.
Fokker beroept er zich op, dat geen zoo zwaar
bewapend vliegtuig met tevens zoo langen actie
radius nog werd gebracht met zoo origineele
en afdoende oplossing voor het probleem:
„aangrijpen en tevens vervolgen". De praktijk
zal moeten uitwijzen, of de bewapening van de
Fokker-„maaier" G. 1 niet toch te zwaar is.
Intusschen schijnt de trefkans van dit toestel
grooter en zeker niet minder dan bijvoorbeeld
het juist genoemde Fransche Potez-vliegtuig.
De nummering G. 1 moge echter wijzen op
de gedachte van verdere ontwikkeling van deze
vinding. Van officieele zijden gaat de belang
stelling sterk uit naar de oplossing, welke Fok
ker hier heeft aangegeven.
De derde verrassing bezorgde Koolhoven
met een jachtvliegtuig, dat principieel af
wijkt van alle bestaande types.
Het toestel is slechts „uiterlijk" op deze ex
positie te bewonderen, de mogelijkheden worden
daarom echter des te meer besproken en be
oordeeld.
Het algemeene bezwaar, dat tegen bom
menwerpers, welker snelheid de 500 K.M.
benadert, geen jachtvliegtuig meer zou zijn
opgewassen, geldt natuurlijk in het alge
meen voor de geheele jagerklasse.
Juist dit echter is de reden, dat men den
nieuwen Koolhoven-jager van zoo groote
principieele beteekenis acht.
Als inderdaad deze machine in de lucht de
berekende snelheid van ca. 540 K.M. per uur
haalt men verzekerde ons dat de resultaten
van de proefnemingen in den windtunnel zoo
danig Waren, dat daaraan niet getwijfeld kan
worden dan heeft zij een voorsprong van
groote militaire beteekenis op alle bestaande
jagertypen.
De constructie van het toestel, met zijn in
het midden van den romp, achter de bestuur
dersplaats, ingebouwden motor, berust op een
geheel nieuw, nog niet toegepast principe,
waardoor de overbrenging naar de schroeven
geschiedt door middel van een lange krukas.
Met behulp van tandraderen worden twee
schroeven, waarvan de voorste gemonteerd is
op een as, die door de holle as van de achterste
loopt, in aan elkaar tegengestelde richting in
beweging gebracht.
Het traagheidsmoment der machine is daar
door vrijwel tot nul gereduceerd en mede ten
gevolge van de zeer korte vleugels krijgt het
een wendingssnelheid die, naar men verwacht,
grooter is dan van elk ander bestaand jacht
vliegtuig.
Natuurlijk vragen ook hier de deskundigen
zich af, of de lange krukas en de tandwiel
overbrenging op den duur geen moeilijkheden
zouden kunnen opleveren, doch alle buitenlan
ders waren eenstemmig van meening, dat op
het gebied der jachtvliegtuigen Koolhoven de
eenige was, die iets principieel nieuws op den
salon heeft gebracht qn waarschijnlijk ook de
eenige, die er in geslaagd is voor het uit militair
oogpunt zoo urgente probleem der luchtafweer
een oplossing te vinden.
Met gespannen verwachting kijkt men in in
ternationale luchtvaartkringen thans uit naar
het oogenblik, dat na afloop van de expositie
zoowel Fokker's G. 1 als Koolhoven's jager voor
hun proefvluchten de eerste maal werkelijk de
lucht in gaan.
De rechtschen beheerschen verscheidene stra
ten der Spaansche hoofdstad; Luchtgevechten
en bombardementen worden talrijker en heviger.
De explosie te Saint Chamas eischte reeds 52
slachtoffers.
Primo de Rivera staat terecht voor de volks
rechtbank te Alicante.
De „clou" van de Intern, luchtvaarttentoonstel
ling te Parijs wordt gevormd door toestellen van
Fokker en Koolhoven.
Donderdag vliegt Prins Bemhard van Soester-
berg naar Waalhaven en Schiphol.
Door onweer en orkaan 121 woningen in de
omgeving van Djember (N.-I.) omgewaaid.
Kapelaan Hoogervorst uit Haarlem met zijn
auto te water gereden en verdronken.
Weer een bouw-opdracht van de Koninklijke
Shell.
Dieseltractie wordt uitgebreid.
Indische begrooting voor 1937.
Steunuitkeering aan den tuinbouw.
Lederfabriek te Rijen in de asch gelegd.
Garage uitgebrand te Goes.
O
Hedenmorgen om kwart over negen reed
langs 't Aarkanaal te Ter Aar 'n personenauto,
bestuurd door den weleerw. heer Hoogervorst,
kapelaan van de parochiekerk van de H. Li-
dwina te Haarlem. Voor dezqn auto reed een
vrachtwagen, bestuurd door den vrachtrijder
F. Lek uit Ter Aar. Toen de particuliere auto
den vrachtwagen wilde passeeren, raakte eerst
genoemde wagen met het rechterachterwiel het
linkervoorwiel van den vrachtauto met het ge
volg, dat beide voertuigen door deze botsing in
het Aarkanaal reden.
De bestuurder van den vrachtwagen kon
zich nog tijdig in veiligheid stellen. De po
litie en de burgemeester van Ter Aar waren
spoedig ter plaatse en onmiddellijk stelde
men pogingen in het werk, den bestuurder
van den personen-auto uit zijn benarde
positie te bevrijden. Toen men daarin ge
slaagd was, bleken de levensgeesten reeds
te zijn geweken. Het stoffelijk overschot
van kapelaan Hoogervorst werd naar een
nabijgelegen woning overgebracht.
De auto's werden later opgehaald.
De zoo tragisch om het leven gekomen kape
laan Hoogervorst werd in 1896 geboren en in
1923 priester gewijd. Hij was achtereenvolgens
kapelaan te Wervershoof en Goes en kwam in
1928 in Rotterdam aan de parochie van St. Ni-
colaas, waar hij tot Augustus van dit jaar bleef.
Sinds eenige maanden is hij werkzaam in de
parochie van St. Liduina te Haarlem, een groo
te volkrijke parochie.
Kapelaan Hoogervorst was daar o.a. direc
teur van de Maria-Congregatie en adviseur van
verschillende vereenigingen. In den korten tijd,
dat hij in Haarlem werkzaam was, was hij in
de parochie reeds zeer bemind door zijn prettig
huisbezoek.
PEKING, 17 Nov. (Havas.) Na twee dagen
van verwoeden strijd, welke door sneeuwstormen
werd bemoeilijkt, hebben Mandsjoe- en Mon-
goolsche strijdkrachten, die verleden week het
Oostelijk gebied der provincie Soei Yoean heb
ben bezet, vanmiddag moeten vluchten voor
de Chineesche troepen. Zij hadden reeds zware
verliezen geleden.
Iri^O f4 ((mnuinninim)//#//) 4 S/7
Stand op Dinsdag 1 uur n.m.: 755.8
Vorige stand; 757.2