SLAGER
MORGEN
HL VAN XIELHzn
VOOT
Utu
fltltlC
PETHIE Co.
Hoesbergen Kockmann
LANGE VEERSTRAAT 15
DAT IS OPRUIMEN!
2.35
59 ct.
met den
f 12.50
DUIJN-KLOES
Krijgt U gasten?
COFO
Fa. KLINKSP00R
KOOPT
JANSWEG 17
KRUISSTRAAT 22
G0EDK00PE REISMARKEN
1.95
1.95
auto uit?
tjflc
EXTRA-KOOPJES
28750
COFO HANDELSVENNOOTSCHAP C.V.
ONZE ZOMER-BIJLAGE
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
'T IS
UW
VOORDEEL
N.V. AUTOGARAGE VAN LENT
VREEMD GELD
BAGAGE-VERZEKERING
MooiVERZORGDhaaP
DAMES,
Beschermt Uw woning tegen Muggen
en andere gevaarlijke Insecten!!
STOFZUIGER ELECTRO SUPER
KOFFERGRAMOFOONS
N.V. HEES Co. - Kruisstraat 33
JANSSTRAAT 16 - TELEFOON 11658
PT* JULI-AANBIEDING
ZON IS HEERLIJK,
ZONNEBRAND
VERSCHRIKKELIJK!
Gaat U naar buiten? Neem dan
iets mee ter voorkoming van
verbranden
GHOOTE HOIJTSTHAAT 86
TELEFOON 10371
IIEISKLOKJES met wekker,
in voiiwhaar lederen etui
WATERDICHTE POLSHORLOGES vanaf f20.-
hebben wij weder keurige HUURWAGENS
zonder chauffeur te Uwer beschikking, voor
grootere of kleinere tochten in binnen- of
buitenland. Desgewenscht All Risk verzekerd.
CED. OUDE GRACHT 82
Telefoon 13870 (2 lijnen) Haarlem
Dameskapper C. HAMBURG
HUISKAMERKAP
SLAAPKAMERORNAMENT
LEESLAMP
PLAFONNIER
STRIJKBOUT
GASC0MF00R
STAANDE SALONLAMP
GR. H0UT5TR 89
w
VINDT U BIJ:
en wilt U iets bijzonders
presteeren
SCHENKT DAN
dat valt altijd in den smaak
COFO fijnste chocolade
drank met DROSTE CACAO
bereid
Indien niet bij uw winkelier
verkrijgbaar, bel dan op
Jacob Catslaan 5 Haarlem
op het zadeldak van den
C!ILA
BETTEN
SLIJPEN en
VERZILVEREN
SCHAGCHELSTR. Telef. 10631
Diverse artikelen kunt U goed en
goedkoop verkrijgen bij
ASSISTENT-APOTHEKER
KAMPERSINGEL, hoek Kamperstr.
Telefoon 16074
i
P
TELEFOON 28810 HEEMSTEDE
Official Dealer BUICK en CHEVROLET AUTOMOBIELEN
Uw haar eischt vakkundige behan
deling. Zoekt U een PERMANENT
WAVE in betere uitvoering ƒ2.50
of ƒ3.50? Wij bieden U het aller
nieuwste.
GEEN STROOM - GEEN WARMTE
Geen zwaarte meer op het hoofd
lang
Voor dun
grijs
Tel. 14367 - Spaarnwouderstr. 21A
haar succes verzekerd
Ook voor Blondeeren en Haarverven
hebben wij de nieuwste methodes
Wij leveren U prima geëmailleerd HORRENGAAS in
groen, blauw en aluminiumkleur vanaf 21 cent per Meter.
Verder alle benoodigdheden voor het maken van RAAM-
HORREN. Voor het maken van ZONNESCHERMEN en
MARKIEZEN hebben wij ook een groote sorteering onder
deden in voorraad, ROLSTOKKEN, IJZEREN en HOUTEN
MOLENS, ROLIJZERS, KATROLLEN, KOORD, MARKIES-
SCHARNIEREN 42 cent per paar, enz. enz.
HABA
radio-storingvrij, geruischloos,^ a
vele onderdeden, kogellagers Ja IJ
luxe-uitvoering, 1 jaar garantie™
COMPLEET
met 4 stuks zware zijden koor
den, bronzen zolderplaat, prach
tig bewerkt perkament, geheel
compleet
perkament met fraai décor en
zijden bovenstel, compl.
smeedijzer, verstelbaar, met per
kament-kap, geheel compl. ge
monteerd
voor Uw vestibule of gang, fraai
brons garnituur met matten ge-AC pa
sloten punt ballon«W UI»
electrisch, zwaar vernikkeld, met
duimsteun, Opzetter en 2 jaar ga
rantie. Een bout voor Uw geheele
leven
zwaar gietijzer,-in diverse kleuren,OH Ot
zeer zuinig, vierkant, ijzersterkVV ww
zware eiken voet, geheel gemon- *%mm
teerd met prachtig gebatikte A O I«|
sluierdoek en lange zijden franje
Daarbij hooren de we
reldberoemde biscuits
van Huntley Palmers
en een flesch limonade
van vruchtensap met
suiker van Van Reijsen
Voor de picknick: lunch-
schotels, soepen, jonge,
gebraden haantjes in
blik, Engelsche cream
crackers, salades, vruch
ten compotes, pastei
tjes enz.
Maak 'i feest volmaakt,
neem het mee van Van
Reijsen. Dat zijn waar
lijk delicatessen. Billijke
prijzen
TCL. 10587 H4M
i« VVV
prachtig van toon, luxe-uitvoering, geruischlooze motor, 25 cJVI.
plateau, met naaldenbakje en platenberging, onder volle garantie,
voor slechts
HAARLEM
DAMESNACHTHEMDEN 90 ct.
ZIJDEN PYAMA'S 1.25
ZIJDEN ONDERJURKEN 95 ct.
met bijpassende DIRECTOIRES 50 ct.
ZIJDEN KOUSEN, diverse kleuren 45 Ct.
KINDER NACHTHEMDJES en PYAMA'S
zalm/bleu, vanaf - 65 ct
HEERENOVERHEMDEN met 2 boorden 1.10
ZIJDEN POLO-SHIRTS, groen, grijs, beige, v.a. 1.25
GROOTE SORTEERING IN ZIJDEN ZELF-
BINDERS, SOKKEN vanaf 20 ct.
J'nsfp fhocoladfdranH jCofo
A' MIMlïi «JU
WM ISuW
OER BOJ.MAABLtH
<0e\ be»0r*
Bij de
v* tie niw
voor Ket
tHOCOl»»'"''
een glas
"?0 von kouae
desgowe«sch'
""♦I spuirwole^
.•iü
GEWELDIG GOEDKOOP
Profiteert U hiervan lOOOden COSTUUMS vanaf 5.90
Dunne ZOMERREGENJASSEN vanaf 2.45
lOOOden PANTALONS vanaf 0.86
Ook met maatcostuums extra-korting
Alles moet weg
WED. H. VAN ALPHEN - BREESTRAAT 9 - HAARLEM
FR
V
Er is over Friesland tot nog toe weinig ge
schreven en dit weinige stelt de provin
cie over het algemeen in een eenzijdig
daglicht. Eenzijdig in dien zin, dat bijna altijd
Friesland beschouwd wordt uitsluitend als het
land van de meren, de kaatsers en de Hinde-
looper kleeding en waarbij een algémeene be
schrijving van land, volk en het nationaal-
eigene tot nog toe steeds achterwege is geble
ven.
De eerste indruk, dien men van het „aid skier
lün" krijgt, is die van wijdheid, vlakheid, uit
gestrektheid. Men kan tot den horizon zien,
want geên heuvelruggen of weelderige bosschen
belemmeren het uitzicht.
Juist deze ruime blik naar alle zijden maakt
één der bekoorlijkste eigenaardigheden van
Friesland uit. Men moet deze bekoorlijkheid
echter zien en daar tegenwoordig vele men-
schen helaas het zièp verleerd hebben, noemen
zij Friesland „kaal en vlak", misschien zelfs
wel „doodsch"! Natuurlijk heeft deze eigen
aardigheid van het landschap niet nagelaten
invloed uit te oefenen op het denken en doen
van zijn bewoners, wien men 'n zekeren werk-
lijkheidszin en intellectueelen inslag niet kan
ontzeggen.
Wat het uiterlijk der Friezen betreft, ook dat
heeft zijn bijzonderheden. Over het algemeen
komen blond haar, blauwe oogen en lange sche
dels veel voor en is het brunette-type zeer ver
in de minderheid, behalve in „de Wouden"
het oostelijk en zuid-oostelijk deel der pro
vincie waar de bevolking een donkerder uit
zicht heeft en ook kleiner van postuur is.
Overigens liggen er op anthropologisch ter
rein zooveel voetangels en klemmen, dat wij
ons hierop liever niet al te ver wagen en te-
rugkeeren tot het Friesche landschap.
De vlakheid vindt haar oorzaak in de bodem
gesteldheid. Deze vertoont vooral ten Westen
van de lijn DokkumBergumGorredijkHee
renveen de grondsoorten, welke het karakter
van Friesland bepalen: zeeklei en laagveen.
De zeeklei volgt ongeveer de lijn Dokkum
LeeuwardenSneekWorkum, om den met een
smalle strook via Hindeloopen bij Stavoren te
eindigen. Dit is het gebigd van de uitgestrekte
greiden (weidelanden) in het zuiden en de ak
kers en bouwlanden in het noorden.
Het stuk ten zuiden van de lijn Leeuwarden
Harlingen noemt men dan ook „den greid-
hoek"; wat er ten noorden van ligt „den bouw-
hoek."
Ten Oosten van het kleigebied liggen de laag-
veengronden met hun tallooze poelen, plassen
en meren, het dorado van de zeilsportliefheb-
bers. Ook hier is het grfeidbedrijf het hoofd
middel van bestaan, naast riet snijden en een
weinig visscherij en jacht.
De rest der provincie bestaat uit zand en
op de grenzen afgegraven hoogveen. Deze zand
gronden, in Friesland bekend als „de Wouden",
vertoonen een geheel ander aspect dan de klei
en laagveenstreek. Inplaats van wijde velden
met weinig boomgewas vindt ge hier kleine
kampjes greide en zandige akkertjes, omgeven
door walletjes met akkermaalshout of rijen
sierlijke berkjes. Hoog opgaand geboomte van
eiken en populieren wisselt met lage struiken
van bramen en lijsterbessen, terwijl de prach
tige bosschen van Olterterp, Beetsterzwaag,
Bakkeveen, Oranjewoud en Gaasterland een
schat van naaldhout vertoonen. Weer elders
treft ge nog echte stukken heide of schilder
achtige zandverstuivingen aan, zooals bijv. bij
Bakkeveen en Appelscha,
Gaan we de onderscheiden landschappen nog
eens even na, dan zien wef dat Friesland rijk
aan afwisseling is: de Waddenzee met haar
eilanden, de kleistreek, het laagveen met zijn
plassen en meren en last not least de bekoor
lijke „Wouden."
Behalve het weinige in de steden, is Fries
land arm aan industrie. Dat drukt ook een
stempel op het landschapsbeeld. Geen hooge
schoorsteenen of machtige fabriekscomplexen
teekenen zich tegen de horizon af; de grauwe
wijken van fabrieksarbeiders zult ge er tever
geefs zoeken. Friesland is een land van hori
zontalen en zelfs de boomen schijnen daartoe
mee te werken, schuin gebogen als ze zijn door
den zeewind, die in dit vlakke land vrij spel
heeft men zou haast kunnen zeggen: in
Friesland staat geen boom rechtop. Vooral de
boomen, die rondom de boerderijen staan, zijn
echte windvangers en vertoonen, als ze oud
zijn, soms de grilligste gedaanten.
De Friesche boerderijen vertellen van 'n eigen
bouw, een eigen karakter. Wie eenmaal de
schoonheid hunner machtige schuurdaken heeft
leeren kennen, vergeet
deze niet licht weer.
Want machtig zijn de
Friesche schuren. On
regelmatig gelegen te
midden der uitgestrek
te weiden of aan af
wisseling rijke bouw
gronden schijnen hun
groote tentdaken als
het ware op te rijzen
uit den bodem, als wa
ren zij één daar mee.
De opmerkzame be
schouwer zal al spoedig
verschillende typen on-
dor de Friesche hoeven
onderscheiden, die
naast veel overeen
komst ook veel ver
schil aanwijzen. Het ls
de verdienste van den
heer Uilkema geweest,
dat hij in zijn in 1917
te Leeuwarden uitgege
ven boek „Het Frie-
Moderne veemarkt te Leeuwarden
sche Boerenhuis" eens en vooral het geheim
van de wordingsgeschiedenis der Friesche boer
derij heeft opgelost en daarbjj tot zeer inte
ressante onverwachte uitkomsten is gekomen,
welke geheel afweken van de gangbare mee
ning.
In het kort komen zijn door bewijzen ge
staafde resultaten hierop neer:
„Sedert lang vervlogen tijden hebben in
Friesland twee scherp gescheiden huistypen be
staan, welke elkaar in den loop der laatste
eeuwen in uitwendig voorkomen steeds meer
genaderd zijn en die thans "neiging vertoonen
tot één vorm, de stelphuizinge, samen te smel
ten."
De bedoelde scherp gescheiden typen zijn de
Oud-Friesche greidboerderij en de oud-Friesche
Landhuisje in het Oranjewoud
bouwboerderij. Uilkema heeft bewezen, dat de
oud-Friesche greidboerderij vroeger geen schuur
had, inplaats daarvan een hooiberg en een af
zonderlijk laag stalgebouw. Nog lang is van dit
type één, hoewel niet onbeschadigd, exemplaar
blijven bestaan onder Wartena. In den zomer
van 1934 is deze huizinge echter helaas door
brand verwoest. In den loop der tijden heeft
zich uit dit oude type een greidboerderij ont
wikkeld, waarbij de hooiberg en afzonderlijke
stal onder één dak dus als schuur ver-
eenigd werden. Dit type vindt ge heden ten
dage nog veel in Friesland, het is het bekende
huis met „kop, hals en staart", dat in het
einde der 18e en begin der 19e eeuw zijn groot
ste vervolmaking kreeg, doordat de melkkelder,
die eerst bijgebouw was, onder het voorhuis
de woning van den boer werd gebracht,
waardoor het type met de hooggelegen „opka
mer" ontstond.
Naast deze boerderij ontstond in het greide-
gebied als apart type vóór omstreeks 200 jaar
de stelphuizinge, waarbij alles onder één dak is
gebracht. Dit is het type, dat tegenwoordig
haast elke nieuwe boerderij in Friesland ver
toont en dat daarmee tot den heerschenden
boerenhuisvorm in Friesland is geworden.
De oud-Friesche bouwboerderij vertoonde een
groote schuur met een langgerekt voorhuis. La
ter is dit voorhuis ingekort en bestaat thans
uit twee gedeelten: „kop" en den „hals". Dit
type heeft dus de minste wijziging ondergaan
en tot op den huidigen dag nog vrij goed zijn
oorspronkelijken vorm bewaard. De stelp is
echter in den laatsten tijd ook doorgedrongen
in het landbouwgebied, zoodat nieuwgebouwde
boerderijen "meer en meer den stelpvorm krij
gen en dus langzamerhand het uiterlijke ver
schil tusschen Friesche greid- en bouwboerderij
wordt opgeheven. Het kenmerkende van het
Friesche boerenhuis blijft echter en dat is: de
opstelling van het vee, dat bij ons met den kop
naar den muur geplaatst wordt, in tegenstel
ling met Saksisch Nederland.
Wat het innerlijk der Friesche boerderijen
betreft, ook hier heeft de nieuwe tijd gron-
Gezicht op den waterkant bij Grouw. Men lette
kerktoren
Gevelsteen te Hindeloopen, dateerend
uit 1619 en voorstellende de wonderbare
vischvangst van Petrus
dig huisgehouden en veel moois en aardigs isl
verdwenen, dat vroeger de trots en de schoon—!
heid van het huis uitmaakte. Verdwenen is op'
een paar uitzonderingen na het smaakvolle]
Friesche binnenhuis met zijn open haard en te-1
gelbekleeding, verdwenen is zoo goed als geheel]
de oude „lijkdeur", waardoor het lijk naar bui-
ten werd gedragen, verdwenen is ook de schil-
derachtige karnmolen met het in cirkelgang!
loopende paard, nu de boter- en kaasbereiding!
plaats heeft in de zuivelfabriek. Een enkele boer
houdt uit liefde voor het oude zijn „tsjem-
mounle" nog in eere, maar voor de rest is zij
historie geworden. Daarom is het ook een goed ij
idee geweest in het Friesch museum te Leeu
warden een rijk en waarheidsgetrouw beeld te j
geven van het aloude Friesche zuivelbedrijf,
zooals het vroeger op elke boerderij werd uit-
geoefend.
Ook de Friesche boerenwagen heeft de laat-,
ste 25 jaar een vormverandering ondergaan, al
is daarbij het eigen karakter nog goed bewaard
gebleven. Het sierlijke hoog op de smalle wie
len staande type heeft zoo langzamerhand
plaats gemaakt voor den meer plompen wagen
van thans met lagere en breedere wielen. Toch
is het oudere type nog niet geheel „uitgestor
ven" en kan men op een enkele boerderij nog
een of meer fraaie exemplaren bewonderen.
Daar Friesland een waterland is, is het ook
een land van molens, van watermolens. Koren-
en houtzaagmolens van het hooge bovenkruier
type zijn momenteel te tellen en een jaar of
twaalf geleden is de laatste oude standerd-mo
len te Rottevalle, juist toen men hem wilde
restaureeren, door den storm vernield.
Daar staat tegenover, dat vooral het vochtige
gedeelte van de provincie nog talrijke molens of
liever molentjes bezit. Men opzet schrijft S. J-
van der Molen in „De Wandelaar" molentjes,
daar de hooge bovenkruiers, zooals die bijv. in
Noord- en Zuid-Holland veel voorkomen, hier
niet talrijk zijn. Het meest voorkomende mo
lentje is de z.g. „spinnekop", een slank houten
molentje van geringe hoogte.
Een enkele maal treft ge nog een jasker aan,
het oude primitieve Friesche molentje. Deze
zijn berekend op kleine poldertjes, de z.g. „jas-
kerkriten" en hebben geen raderen: de as, die
door de wieken wordt rondgedraaid, is tevens
de as, die het water opmaalt. Het molentje ,lt»;
heeft geen bekleeding en bezit dus niets dan
zijn „geraamte." Tegenwoordig is de jasker ten
doode opgeschreven en bij uitzondering ziet
men er soms nog eentje
Naast boerderijen en moiens stoffeeren voor
al de dorpjes met hun meestal hooggelegen
kerkjes het landschap. De oudere Friesche dor
pen op het kleigebied zijn op terpen gebouwd,
dit waren vluchtheuvels, die in de eerste eeuwen
onzer jaartelling door de oude bewoners wer
den opgeworpen en tot woonplaats dienden.
Thans zijn zij, op een enkele als bijv. te Genum
na, bijna geheel afgegraven. Vaak ontstaan dan
diepe dalen, waardoor de wegen naar de hooge
kom van het dorp en zijn centrum de kerk
leiden. In het dorpje Hoogebeintum zijn de
„wanden" van deze wegen bijna loodrecht af
gegraven en is bij het fietsen oppassen de bood
schap, wil men niet de risico loopen, een flin-
ken val te maken in de diepte.
De meeste oude Friesche kerken bezitten den
karakteristieken zadeldaktoren, dien men ook
in Groningen en een enkele maal in Drente of
Zeeland vindt. Ook komen zij voor in het Duit-
sche gebied der Friezen rondom de Noordzee;
in Oost- en Noord-Friesland. Men zal dan wel
licht ook niet te veel beweren, als men den za-
deldaktoren als specifiek Friesch betitelt. Waar
vele van die zadeldaktorens bij elkaar optre
den, ontstaat een zekere uniformiteit in het
Friesche landschapsbeeld, een eenheid zou men
kunnen zeggen. Zoo'n schilderachtige hoogge
legen dorpskerk zal zeker niet nalaten een ge
voel van schoonheid van het volkseigen te ge
ven. Velen althans ondervinden deze schoon
heidsontroering telkens opnieuw, wanneer zij
zoo'n oude verweerde Friezenkerk aanschou
wen.
Niet altijd bezit een kerk een toren. Dan
hangen de klokken in een z.g. klokkenstoel,
welke op het kerkhof staat. Het ls een samen
stel van balken met luifeldakje, waaronder de
klokken hangen. Soms ook komt een klokken
stoel voor, terwijl er wel een toren aanwezig
is, bijv. in Donkerbroek en Wljnjeterp. Klok
kenstoelen vindt men tot in Skandinavië, in
ons land reiken zij tot in Noord-Overijsel. Be
kend is in dit verband het St. ThomasluideB.
een volksgebruik vooral in Sehoterland
dat elk jaar met Midwinter druk beoefend wordt
en nog niets van zijn attractie heeft verloren-
Overigens zullen we de volksgebruiken hier
onbesproken laten, om het artikel niet te lang
te maken en waar wij het meer zouden hebben
over het uiterlijk van Friesland, waardoor het
zich van de andere deelen van Nederland on
derscheidt. Daar hoort voorzeker ook bij het
elftal Friesche steden als; Leeuwarden, Dok
kum, Franeker, Harlingen, Bolsward, Sneek,
IJlst, Sloten, Hindeloopen, Workum, Stavoren-
Ook zij hebben een eigen karakter en zijn
veelal in het bezit van bezienswaardige stadsge
deelten, oude grachtjes, merkwaardige gebou
wen, oude gevels enz. Bekend om de fraaie
grachten zijn b.v. Leeuwarden, Franeker en
Bolsward. Leeuwarden bezit nog een aantal ka
rakteristieke steenen
bruggen in de binnen
stad, de z.g. „pypen" o1
„pijpen", die buitenge
meen schilderachtig zU11*
Dokkum bezit oude hui
zen en een lommerrijk
bolwerk met twee hoog6
molens, Leeuwarden
heeft zijn Oldehove»
Waag en Kanselarij»
Sneek zijn Waterspor''
Bolsward fraaie kerken
en een schitterend raad'
huis.
Zoo zouden we door
kunnen gaan. Elk
Friesch stadje heeft zijn
eigen bijzonderheden»
zijn eigen schoonheid-
Intusschen wordt iedef'
een, die het mooi
„Heïtelan" bezoekt, een
welgemeend „Wêz vto
kom!" toegeroepen.
